Piero ottaviano (Kunlabora revizianto kaj esperantiganto Armando Zecchin) la fundamentoj de la kristanismo

La Sankta Spirito agas antaŭ ĉio pere de la konscienco de kristano. Kristano fakte ricevis la Spiriton de Jesuo kaj do li scias kiel re­aligi la penson de Jesuo.

■ Petro al ili: “Ekpentu, kaj baptiĝu ĉiu el vi en la nomo de Jesuo Kristo por forigo de pekoj, kaj vi ricevos la donacon de la Sankta Spirito” (Ag 2).

■ “Kaj la apostoloj en Jerusalemo, aŭdinte, ke Samario akceptis la vor­ton de Dio, sendis al ili Petron kaj Johanon; kiuj, alveninte, preĝis por ili, ke ili ricevu la Sanktan Spiriton; fakte ankoraŭ sur neniun el ili li falis; ili nur baptiĝis en la nomon de la Sinjoro Jesuo. Tiam ili metis la manojn sur ilin, kaj ili ricevis la Sanktan Spiriton” (Ag 8, 14-17).

■ “Vi estis ne en la karno, sed en la spirito, se vere la Spirito de Dio lo­ĝas en vi. Sed se iu ne havas la Spiriton de Kristo, tiu ne estas lia. Kaj se Kristo estas en vi, la korpo malvivas pro peko, sed la Spirito estas vivo pro justeco.

Kaj se la Spirito de Tiu, kiu levis Jesuon el la mortintoj, loĝas en vi, tiam la Levinto de Kristo Jesuo el la mortintoj vivigos eĉ viajn mortajn korpojn per Sia Spirito, loĝanta en vi” (Rom 8, 9-11).
3. La Eklezio

La konscienco tamen ne estas la definitiva normo por sendube inter­pre­ti la penson de Jesuo. Ĝi fakte povas havi dubojn (kp. Rom 14, 23: “Kiu ne certas...”).

Tian aŭtoritaton male Jesuo donis al la Eklezio¹⁵, kaj aparte

a) al la apostoloj

Ili fakte estis la aŭtenta fonto por interpreti la doktrinon de Jesuo: Li fakte iam diris al ili:

■ “Kiu akceptas vin tiu min akceptas kaj kiu min akceptas tiu akceptas Tiun kiu min sendis” (Mt 10, 40).

■ “Kiu vin aŭkultas, tiu min aŭskultas; kaj kiu vin malŝatas, tiu min mal­ŝatas; kiu poste min malŝatas, malŝatas Tiun kiu min sendis” (Lk 10, 16).

La N. T. rekonas la aŭtoritatecon neeraripove interpreti la penson de Jesuo al la Eklezio, tio estas al la tuta disĉiplaro de Jesuo.

- Vortoj diritaj de Jesuo

■ “Amen mi diras al vi: ke ĉio, kion vi ligos sur la tero, estos ligita en la ĉielo; kaj ĉio, kion vi malligos sur la tero, estos malligita en la ĉielo” (Mt 18, 18).

Temas pri la povo donita al la disĉiploj de Jesuo (la Eklezio) interpreti la kristanan leĝon, paralelan al tiu donita al Petro en Mateo 16, 19.

Laŭ la pensmaniero de la hebreoj “ligi” kaj “malligi” signifas taksi ĉu difinita ago partoprenas aŭ ne je la naturo de la leĝo. Kp. Jo 5, 18: “Jesuo malligis la sabaton”.

Laŭ iuj interpretistoj estas inkluzivita ankaŭ la povo absolvi aŭ ne la pekojn, sed tio estas malpli dokumentebla.
- Vortoj diritaj de la apostoloj

* Paŭlo:

■ “Vi scias kian normon ni donis al vi en la Sinjoro Jesuo... Tial kiu mala­k­ceptas (tiujn preceptojn) malakceptas ne homon, sed Dion, kiu do­nas al vi ankaŭ sian Sanktan Spiriton” ( 1 Tes 4, 2-8).

* Johano

■ “Pri vi, la sanktoleado, kiun vi ricevis de li, restas en vi, kaj vi ne bezonas, ke iu vin instruu; sed kiel lia sanktoleado vin instruas pri ĉio kaj estas vera kaj ne estas mensoga, kaj kiel ĝi vin instruis, vi restas en li” (1Jo 2, 27).

La neeraripovo estas la povo/devo interpreti sendubece la asertojn de Jesuo kaj de la apostoloj rilate al vivo de kristano. Ĝi koncernas do nur la kredon kaj la moralon:

1. Militono el Sardo, en la unua parto de la II jarcento.

“La Eklezio estas la deponejo de la vero” (Homilio pri la Pasko, 40)

2. Ireneo el Liono, 170 ĉirkaŭ:

“Post la ricevo de la mesaĝo kaj de la kredo, tiujn la Eklezio gardas (...) kaj proklamas, instruas kaj transdonas la veron” (Adversus Haereses, l. 1, 10, 2 = Kontraŭ la herezoj).

“Tiun (kredon) ni ricevis de la Eklezio kaj ĝin gardas: ĝi, pere de la Spi­rito de Dio, kiel altavalora deponaĵo entenata en tre aprezata vazo, rejuniĝas kaj rejunigas ankaŭ la vazon ĝin entenantan.

“Al la Eklezio fakte estis konfidita la donaco de Dio...; kaj en ĝi estas deponita la komuneco kun Kristo, kiu estas la Sankta Spirito..., konfirmo de nia kredo... Kie estas la Eklezio, tie ĉi estas ankaŭ la Spirito de Dio: kie estas la Spi­rito de Dio, tie ĉi estas la Eklezio kaj ĉiu graco. La Spirito do estas vero...” (Adv. Haer., l. 3, 24, 1).

“Dio juĝos ĉiujn kiuj troviĝas ekster la vero, tio estas ekster la Eklezio” (Adv. Haer. l. 4, 33, 7).

3. Cipriano el Kartago en 251.

“La edzino de Kristo neniam estos adulta... Ŝi konservas nin al Dio... Ne povas havi Dion Patro kiu ne havas la Eklezion Patrino” (De Ecclesiae unitate, 6).

4. Origeno, je la duono de la III jarcento:

“La Sankta Skribo asertas ke la tuta Eklezio de Dio estas la korpo de Kristo, animita de la Difilo (...); samekiel la animo vivigas kaj movas la kor­pon (...), tiel la Logos (= Vorto aŭ Difilo) movas ĝustmaniere kaj ani­mas la tutan korpon kiu estas la Eklezio” (Contra Celsum, VI, 48).

5. Tertuliano el Kartago, en la III jarcento.

“Veras ke ĉiu doktrino (instruo) kiu akordiĝas kun la eklezioj funditaj de la apostoloj, fontoj de la kredo, konsiderendas fondita sur la vero, ĉar ĝuste la vero konservas kion la eklezioj ricevis de la apostoloj, la apostoloj de Kristo, kaj Kristo de Dio (Patro); male, ĉiu doktrino kontraŭdiranta la veron de la eklezioj kaj de la apostoloj kaj de Kristo kaj de Dio taksatu originita de la mensogo” (De praescriptione haereticorum, 21)

“Estas krednormo kio estis kredata de ĉiuj, ĉie kaj ĉiam”.

- la episkopon de Romo kian sekvanton de Petro,

- la Ekumenan Koncilion, la tutan episkoparon kunsidantan, kian posteularon de la apostoloj.

Ni trastudu tiujn ideojn.

Krom la Eklezio, Jesuo transdonis aŭtoritaton instrui en lia nomo al la apostoloj kaj senerare interpreti lian instruon (do, neeraripovon) ankaŭ al Petro kaj al apostoloj.

1. 
   Al Petro
   

■ (Diris jesuo al Petro): “Kaj mi diras al vi, ke vi estas Petro, kaj sur ĉi tiu roko mi konstruos mian eklezion; kaj la pordegoj de Hades ne superfortos ĝin. Mi donos al vi la ŝlosilon de la regno de la ĉielo; kaj kion ajn vi ligos sur la tero, tio estos ligita en la ĉielo; kaj kion ajn vi malligos sur la tero, estos malligita en la ĉielo” (Mt 16, 18-19).

■ “Simono, Simono, jen Satano postulis vin ĉiujn, por kribri kiel tritikon; sed mi preĝis por vi (Petro), ke via kredo ne ŝanceliĝu; kaj (Petro) vi, ki­am vi konvertiĝos, firmigu viajn fratojn” (Lk 22, 31-32).

■ “Post la matenmanĝo Jesuo diris al Simon Petro: «Simono, filo de Jo­na, ĉu vi amas min pli ol tiuj?» Li diris al li: «Jes, Sinjoro, vi scias, ke mi vin amas». Li diris al li: «Paŝtu miajn ŝafidojn». Li diris al li ankoraŭ la duan fojon: «Simon, filo de Jona, ĉu vi min amas?» Li diris al li: «Jes, Si­njoro, vi scias, ke mi vin amas». Li diris al li: «Zorgu pri miaj ŝafoj». Li diris al li la trian fojon: «Simon, filo de Jona, ĉu vi min amas?» Petro ĉagreniĝis, ke li diris al li: ĉu vi min amas? kaj respondis al li: «Sinjoro, vi scias ĉion, vi scias, ke mi vin amas». Diris Jesuo al li: «Paŝtu miajn ŝafojn»” (Jo 21, 15-17).

Petro en la libro de la Agoj agas kiel ĉefo de la apostoloj (Primateco aŭ unuarangeco). Ekzemple, li kunvokas la kunvenon por an­s­tataŭigi Ju­das (1, 15-11); li parolas en la nomo de la aliaj (2, 14-11); li kondamnas Ananian kaj Sapfiran (6, 1-10); li decidas la pre­dikadon al la paganoj (ĉĉ.10-11); li prezidas la Koncilion de Jerusalemo (15).

2. 
   Al la apostoloj
   

■ (Diris Jesuo): “Se iu ne akceptos vin, nek aŭskultos viajn vortojn, tiam forirante el tiu domo aŭ tiu urbo, deskuu la polvon de viaj piedoj. Vere mi diras al vi: pli elporteble estos por la lando de Sodom kaj Gomora en la tago de juĝado, ol por tiu urbo” (Mt 10, 14-15).

■ Poste Jesuo supreniris sur la monton, kaj alvokis tiujn, kiujn li mem volis; kaj ili venis al li. Kaj li elektis dek du, kiujn ankaŭ li nomis apostoloj, por ke ili estu kun li, kaj por ke li dissendu ilin por prediki (Mk 13-14).

■ (Diris Jesuo al la apostoloj): “ Kiu aŭskultas vin tiu aŭkultas min, kaj kiu malŝatas vin tiu malŝatas min. Kiu malŝatas min, tiu malŝatas Tiun kiu min sendis” (Lk 10, 16).

■ (Diris Jesuo): “Mi donis al ili Vian vorton; kaj la mondo malamis ilin, ĉar ili ne estas el la mondo. Mi petas, ne ke Vi forigu ilin el la mondo, sed ke Vi gardu ilin kontraŭ la malbono. Ili ne estas el la mondo, kiel mi ne estas el la mondo. Konsekru ilin en la vero; Via vorto estas vero. Kiel Vi min sendis en la mondon, tiel ankaŭ mi ilin sendis en la mondon. Kaj por ili mi konsekras min, por ke ili mem ankaŭ estu konsekritaj en la vero” (Jo 17, 14-19).

La apostoloj asertas ke ili agas kun la aŭtoritato de la Sankta Spi­rito kiam ili, ekzemple, decidas pri la ne nepreco de la cirkumcido (Agoj).
b) La neeraripovo de la Papo kaj de la Ekumena Koncilio.

La tekstoj ĵus cititaj rilatas nur al Petro kaj al la apostoloj.

La Eklezio, neeraripova, ĉiam kaj ĉie interpretis tiujn frazojn de Jesuo aplikendaj eĉ

- al la posteuloj de Petro, tio estas al la episkopoj de Romo, tio e­s­tas al la papoj

- al la posteuloj de la apostoloj, tio estas al la episkopoj en la Ekume­na Koncilio.

Kun tiu alvenpunkto ne akordas la Protestantoj kaj, eĉ se nur par­te, ankaŭ Ortodoksuloj.

Ni vidu plidetale.

1. 
   La Episkoparan Kolegion (= Ekumenan Koncilion)
   
2. 
   La papon
   

La Eklezio ĉiam ĉie rekonis, ke la episkopoj kunsidantaj kune kaj sub la primaseco de la episkopo de Romo (posteulo de Petro kaj la unua el la episkopoj) estas neeraripovaj kiaj postsekvantoj de la apostoloj kaj pro­parolantoj de la kredo de la tuta Eklezio: Ekumena Koncilio.

la Eklezio tamen metis iujn limigojn al la Ekumena Koncilio en la praktikado de ĝia neeraripovo. Tiu ĉi

- devas esti “ekumena”, tio estas universala (ĉiuj episkopoj devas esti invititaj);

- povas difini nur la verojn koncernantajn la kredon aŭ la moralon, ne la politikon, la historion, la sciencojn...;

- devas diri eksplicite, en senekvivoka maniero, ke ĝi intencas ligi la kredon de ĉiuj kristanoj (la uzata formulo ofte estas “anathema sit” (= estu ekskomunikita”);

- devas procedi unuanimece (aŭ per tre granda majoritato);

- devas esti en plena konsento kun la papo.
2. La episkopo de Romo

Povus okazi (kaj en la historio ni tion renkontas), ke tutaj komu­nu­­moj, eĉ kun siaj episkopoj, donas diverĝajn interpretojn pri iu pun­kto de la kristana kredo.

Ekzemple, en la XVI jarcento la eklezioj de Germanio kun Lutero kaj multaj episkopoj, kaj la Eklezioj de Italio donis kontraŭajn interpretojn pri la ĉĉ. 5-8 de la letero al la Romanoj.

En tiuj kazoj kiuj pravas? Kristano kiun sekvu? La unuanimeco ne plu ekzistas.

Foje malfacilas kunvoki Ekumenan Koncilion.

Jen do la utileco aŭ la nepreco de la neeraripovo de la papo.

La Eklezio ĉiam kaj ĉie rekonis, ke la Episkopo de Romo estas ne­eraripova kiel posteulo de Petro kaj proparolanto de la kredo de la tuta Eklezio.

La Koncilio Vatikana I, la 18an de julio 1870 tiel sintezis la tradician kredon:

“La roma Pontifiko, kiam parolas “ex cathedra”, tio estas ki­am, plenumante sian taskon de paŝtisto kaj doktoro de ĉiuj kristanoj laŭ sia supera apostola aŭtoritato, difinas doktrinon koncernantan la kredon aŭ la moralon kiujn la tuta eklezio akceptu, pro la dia helpado al li promesita en la beata Petro, in­vestiĝas je tiu neeraripovo je kiu la dia Elaĉetinto dotis sian Eklezion kiam tiu ĉi difinas doktrinon koncernantan la kredon aŭ la moralon.

Tial la difinoj de tiu sama roma pontifiko estas nereformeblaj el si mem kaj ne pro la kunsento de la Eklezio.

Se iu ajn aŭdacas kontraŭdiri tiun difinon, tiu estu ekskomunikita”.
Klarigaj meditoj pri tiu difino:

a) la episkopo de Romo havas la saman neeraripovon kiun havas la Eklezio;

b) fundamento: la papo ne estas neeraripova pro tio, ke tion diris li mem (ĝi estus erara rondo) kaj eĉ ne pro tio, ke al li transdonis la neeraripovon la Ekumena Koncilio, sed pro tio, ke la Eklezio ĉiam re­­ko­nis tion ekzistanta en li (inkluzive de la Eklezio de Kostaninopolo, almenaŭ ĝis la epoko de Focjo- (IX jarcento);

c) la neneraripovo de la papo estas funkcia: nome ne ligita al la persono, sed al la servado-funkcio kiun la episkopo de Romo rolas rilate al la komunumo de ĉiuj eklezioj;

ĉ) la graveco de la ĉeroma episkopo naskiĝas el tio ke li estas la po­stsekvanto de la apostolo Petro, al kiu Jesuo garantiis, ke li ne povas devojiĝi el la kredo (kp. Lk 22, 31-32; Mt 16, 16-1’; Jo 21, 15-17). La kredo de la roma Eklezio (kiu esprimiĝas per ĝia episkopo), estas do la metro sur kiu mezuru sian kredon la aliaj Eklezioj;

La graveco de la episkopo de Romo ne devenas el la politika fakto, ke Romo jam estis la ĉefurbo de la imperio, sed de la ĉeesto de Petro en Romo¹⁷.

Eĉ se logikis ke Petro, por plibone disvastigi la kristanan kredon, elektis la pli gravajn urbojn, kiel Antioĥion kaj Romon;

d) la papaj difinoj nereformeblas el si mem kaj ne pro la konsento de la Eklezio, ĉar urĝas la papa neeraripovo precipe kiam la Eklezio neakordiĝas pro malsama interpreto pri kelka kreda punkto;

e) la limoj de la pontifika neeraripovo:

samekiel por la Ekumena Koncilio, la Eklezio malkovris la limojn de la praktikado de la papa neeraripovo:

- li povas difini nur verojn koncernantajn la kredon kaj la moralon (tion oni eksplicite diras en la difino de la Vatikana Koncilio I);

- li devas specife antaŭanonci, por ke ne estiĝu duboj pri lia inten­co de­vigi la kredon de ĉiuj kristanoj.

Tial se, en tiuj kazoj, kristano havas validajn motivojn por ne konsenti, li tion rajtas fari (kondutante tamen laŭ la respekto ŝuldata al ĉiu persono), kun la risko kontraŭdiri Jesuon Kriston.

* la surskribaĵo ĉe la baziliko de s. Sabina (V jarcento).

En la supro de la enirejo estas mozaika dediĉo de la baziliko. La latina teksto, orkolora en lazura fono, diras laŭvorte:

“Kiam Celesteno havis la superan apostolecan gradon kaj brilis en la tuta mondo kiel la unua el la episkopoj, tiun ĉi (preĝejon) de vi kontemplatan konstruis pastro de la urbo (Romo) el Iliria gento, Petro, viro inda je tia nomo, ĉar denaske instrukulturita de Kristo, riĉa por la malriĉuloj, malriĉa por si mem, kiu, forlasinte la bonaĵon de la tera vivo, meritis es­pe­ri (kaj ricevi) la estontan”.

Via sankteco, al mi karega, parolis tre detale en siaj leteroj pri la katedro de sankta Petro, dirante, ke tiu apostolo persone sidas nun sur ĝi ĝis li havos apostolan sinsekvanton. Verdire, mi agnoskas mian malindecon ne nur rilate la honoron de la ĉefoj, sed ankaŭ rilate al la fideluloj: tamen, mi plezure akceptis ĉion kio estis dirita en la asertoj pri la katedro de Petro faritaj de tiu kiu sidas en la katedro de Petro.

“Kaj kvankam la distingaj honoroj min entuziasmigas neniel, mi multe ĝojis pro tio, ke vi, ho sanktegaj, donis al vi mem kion vi elspezis por mi.

“Kiu iam ne scias ke la sankta Eklezio estas firmigita sur la solideco de la ĉefo de la apostoloj, kiu ricevis en la nomo la firmecon de la persono, tiom veras, ke Petro eltiras sian nomon el “ŝtono” (= latine “Petra”- ndt)? Al kiu la voĉo de la Vero diras: «Mi al vi donos la ŝlosilojn de la ĉiela regno»? Al kiu diras plue: «Kaj vi, kiam vi ŝanĝiĝos en la animo, fortigu viajn fratojn» kaj, krome, denove: «Simon, filo de Jona, ĉu vi min amas? Paŝtu miajn ŝafojn»?

“Tial, ankaŭ se la apostoloj estas multaj, ĝuste pro tiu supereco elstaris en la aŭtoritato la unika seĝo de la ĉefo de l’ apostoloj, kiu, kvankam en tri lokoj (Antiokio, Romo kaj Aleksandrio. Ndt), apartenas al la sama persono. Li glorigis la seĝon, kie li akceptis restadi por ĉiam kaj fini la sur­­teran vivon; li donis prestiĝon al la seĝo, kien li sendis sian disĉi­plon-evangeliiston; li donis firmecon al la seĝo kie li sidis sep ja­rojn, ankaŭ se li pliposte devis tiun forlasi. Ĉar, do, unu sola kaj de unu sola apostolo estas la seĝo estre de kiu, pro dia aŭtoritato, sidas tri e­pis­ko­poj, ĉion bonon kiun mi aŭdas pri vi, tiun mi alskribas ankaŭ al mi”.

La tradicio respondis:

estas vera iu aserto koncerne la kristanismon se ĝi

- aŭ troviĝas senekvivoke skribita en la Nova Testamento (unuanime­ce interpretita de la Eklezio)

- aŭ estis kredata kiel kredvero de ĉiuj, ĉiam, ĉie (la “sensus ec­clesiae” = la kristana sento)

- aŭ estis difinita kiel kredvero de papo aŭ de kelka Ekumena Kon­cilio.

Ekstere de tiuj kazoj, katoliko povas persone akcepti kiel verajn ankaŭ aliajn asertojn entenatajn en la tradicio, sed li ne rajtas ilin altrudi kiel verajn al aliaj personoj aŭ taksi eretikulo (ekskomunikito) tiun kiu ne opinias kiel li¹⁸.

Necesas plue rimarki, ke la konciliaj aŭ pontifikaj difinoj ne kreas kromajn kredverojn, sed ilin rekonas veraj kiam ili estas neataj de kel­kaj. La Eklezio fakte ne posedas sian propran doktrinon, sed konservas tiun de Jesuo¹⁹.