Raniero Sacconi Summa de Catharis et Leonistis

Sciendum est itaque primum, quod prima secta, videlicet Catharorum divisa est in tres partes sive sectas principales, quarum prima vocatur Albanenses, secunda Concorrenses, Tertia Bagnolenses, et hi omnes sunt in Lombardia. Ceteri vero Catari sive sint in Tuscia, sive in marchia, vel in Provincia, non discrepant in opinionibus a praedictis Catharis, sive aliquibus eorum. Habent igitur omnes Cathari opiniones communes in quibus conveniunt, et proprias in quibus discordant, de quibus omnibus dicendum est: et primo de communibus.

Communes opiniones omnium Catharorum sunt istae, scilicet quod diabolus fecit hunc mundum et omnia quae in eo sunt. Item quod omnia sacramenta Ecclesiae, scilicet sacramentum baptismi aquae materialis et cetera sacramenta nihil prosunt ad salutem, et quod non sunt Avera sacramenta Christi et eius Ecclesiae, sed deceptoria et diabolica, et ecclesiae malignantium. Quod vero sacramenta et quae et qualia praedicti haeretici, dicetur inferius. Item communis opinio Catharorum es omnium quod matrimonium carnale fuit semper mortale peccatum, et quod non punietur quis gravius in futuro propter adulterium vel incestum, quam legitimum coniugium, nec etiam inter eos propter hoc aliquis gravius puniretur. Item omnes Cathari negant carnis resurrectionem futuram. Item credunt quod comedere carnes et ova vel caseum, etiam in urgenti necessitate sit peccatum mortale, et hoc ideo quia nascuntur ex coitu. Item quod non licet iurare in aliquo casu; et hoc ideo esse mortale peccatum. Item quod potestates saeculares peccant mortaliter puniendo malefactores vel haereitcos. Item quod nemo podest fieri salvus nisi per eos. Item quod omnes parvuli etiam baptizati non levius aeternaliter punientur quam latrones et homicidae. Sed in hoc videntur dissentire aliquntulum Albanenses sicut infra dicentur. Item omnes negant purgatorium.

Cathari namque ad instar simiarum que hominis actus imitari conantur, quatuor habent sacramenta, falsa tamen inania, illicita et sacrilega, quae sunt impositio manus, panis benedictio, paenitentia et ordo, de quibus per ordinem est dicendum.

Manus impositio vocatur ab aie consolamentum et spirituale baptismum, sive baptismum spiritus sancti, sine qua secundum eos nec peccatum mortale remittitur, nec spiritus sanctus aliqui datur, sed per eam factam solummodo ab eis utrumque confertur. Differunt tamen aliquantulum in hoc Albanenses a ceteris. Albanenses enim dicunt quod manus ibi nihil operatur, Acium a diabolo sit ipsa creata secundum eos, ut infra dicetur, sed sola Dominica oratio quam ipsi tunc dicunt, qui manus imponunt. Ceteri vero omnes Cathari dicunt quod utrumque est ibi necessarium et requiritur, scilicet manus impositio et Dominica oratio. Est etiam communis opinio omnium Catharorum quod per illam impositionem manus non fit aliqua remissio pecatoum si illi qui manus imponunt sunt tunc iniquo peccato mortali. Fit autem haec manus impositio a duobus ad minus, et non solum a praelatis eorum sed etiam a subditis, et in necessitate a Catharibus.

Panis benedictio Catharorum est quaedam fractio panis quam ipsi quotidie faciunt, tam in prantio quam in cena. Fit autem huiusmodi fractio panis hoc modo. Cum ingressi sunt ad mensa Cathari sive catharae, stantes omnes dicunt: "Pater noster". Interim qui prior est professione vel ordine tenet panem unum, vel plures si necesse est ad multitudinem quae ibi forte esse, et, dicendo: "Gratia Domini nostri Iesu Christi sit semper cum omnibus nobis", frangit panem, sive panes, et distribuit omnibus discumbentibus, non solum Catharis sed etiam credentibus suis, latronibus, adulteris et homicidis. Veruntamen Albanenses dicunt quod panis ille corporalis non benedicitur nec potest accipere aliquam benedictionem, cum ipse panis sit creatura diaboli secondum eos, et hoc differunt a ceteri omnibus, qui dicunt quod ille panis vere benedicitur. Nemo tamen ex eis credit quod ex illo pane conficiatur corpus Christi.

Nunc dicendum est qualis est paenitentia Catharorum. Paenitentia Catharorum omnino falsa est et vana, deceptoria et venenosa sicut subsequenter ostenditur. Tria namqAue reqquiruntur in vera paenitentia, scilicet cordis contritio, oris confessio et opera satisfactio. Ego autem frater Ranierus, olim haeresiacha, nunc Dei gratia sacerdos in ordine Praedicatorum licet indignus, dico indubitanter et testificor coram Deo qui scit quod non mentior, quod aliquid illorum trium non est inter Catharos sive in paenitentia eorum. Erroris namque venenum, quod ex ore antiqui serpentis biberunt, non sinit eos de peccatis suis habere dolorem. Hic autem error quadruplesm est, scilicet quod pro aliquo peccato nec gloria aeterna alicui paenitenti diminuitur, nec poena inferi non paenitenti augetur, et quod ignis purgatorius nemini reservatur sed impositione manus culpa et poena a deo totaliter relaxatur. Non enim gravius punietur Iudas proditor quam infans diei unius, sed omnes erunt aequales tam in gloria quam in poena sicut ipsi credunt exceptis Albanensibus, qui dicunt quod quisque restituetur in statum pristinum, non tamen propriis meritis, et quod in utroque regno, dei scilicet et diaboli, alii aliis sunt maiores.

Quando autem quis eorum cadit in peccatum carnis, vel in aliud quod sit secundum opinionem eorum mortale, post receptam manus impositionem, oportet eum confiteri illud peccatum tantum et non alia, et recipere iterum manus impositionem secreto a praelato suo et ab uno alio ad minus cum eo.

Item de venialibus fit confessio hoc modo. Unus pro omnibus, loquens alta voce, omnibus inclinatis in terra coram praelato tenente librum ante pectus suum, dicit: "Nos venimus coram deo et vobis ad confitendum peccata nostra quia multum peccavimus in verbo, opere, in visione et cogitatione" et cetera huiusmodi. Unde apparet manifeste quod omnes Cathari sine confessione moriuntur in peccatis suis. Et hoc modo confitentur semel in mense si commode possunt.

Nunc dicendum est si Cathari faciunt opera sua pro satisfactione peccatorum quae, priusquam profiterentur haeresim, commiserunt. Ad quod dico quod non, licet ignorantibus fortasse hoc mirabile videatur. Nam frequenter orant et ieiunant et abstinent se omni tempore a carnibus, ovis et caseo, que omnia videntur esse satisfactoria pro peccatis eorum et de quibus ipsi saepe inaniter gloriantur. Sed est in eis triplex error qui facit dicta opera non esse satisfactoria. Primus est quod culpa et poena dimittur totalite per suam manum imposizionem et orationem, vel per orationem tantum iuxta Albanenses sicut supra dictus est. Secundum est quod deus nemini infert poenam purgatioriam, quam penitus esse negant, neque temporalem quam a diabolo inferri putant in hac vita. Hinc etiam dicendum est quod praedicta opera non iniungunur eis com fiunt Cathari in paenitentiam sive in re missionem peccatorum suorum. Tertius est quod tenetur quilibet necessario facere illa opera tamquam praecepta dei. Ita puer X annorum qui nunquam ullum omnino peccatum mortale commiserat antequam fieret Catharus, sicut senex qui nunquam a peccato cessavit. Non enim gravius puniretur aliquis Catharus apud eos si biberet toxicum volens se occidere, quam si pro morte vitanda comederet pullum de consilio medicinae vel in antiquo alio casu necessitate, nec etiam in futuro gravius punietur secundum eos. Idem etiam dicunt de matrimonio sicut supra ostensum est.

Item eleemosynas paucas aut nullas faciunt, nullas extraneis nisi forte propter scandalum vicinorum suorum vitandum et ut honorificentur ab eis, paucas suis pauperibus. Et est triplex ratio. Quarum prima est quia non sperant habere inde maiorem gloriam in futuro, nec suorum veniam peccatorum. Secundum est quia omnes fere sunt avarissimi et tenaces, et est causa quia pauperes eorum, qui tempore persecutionis non habent victui necessaria vel ea quibus possint restaurare suis receptatoribus res et domos, quae pro eis destruuntur, vix possunt invenire aliquem qui velit eos tunc recipere, sed divites Cathari multos inveniunt. Quare quilibet eorum si potest divitias sibi congregat et conservat.

Praeterea non est paetermittendum de oratione eorum quando ipsi putant eam necessario dicendam et maxime quando sumunt cibum vel potum. Siquidem multi ex eis in suis infirmitatibus dixerunt aliquando eis, qui ministrabant eis, quod ipsi non ponerent aliquid cibi vel potus in os eorum si illi infirmi non possent dicere "Pater noster! Ad minus, unde verisimile est quod multi ex eis occiderunt seipsos hoc modo.

Nunc dicendum est de quarto et ultimo sacramento Catharorum, scilicet de ordine. Et primo quot ordines habent; secundo de nominibus eorum; tertio de officio cuiusque ordinis; quarto et quinto a quibus et quomodo fiunt.

ltimo additur quot et ubi sunt ecclesiae Catharorum.
De ordinibus Catharorum et officiis eorum

Ordines Catharorum sunt quatuor. Ille est in primo et maximo ordine constitutus vocatur episcopus. Ille qui in secundo, filius maior. Ille qui in tertio, filius minor. Et qui in quarto et ultimo, dicitur diaconus. Ceteri qui sunt inter eos sine ordinibus vocantur Christiani et Christianae.

Officium episcopi est tenere semper prioratum in omnibus quae faciunt, scilicet in impositione manus, in fractione panis et incipiendo oratione. Idem servat filius maior absente episcopo; similiter facit filius minor absente episcopo et filio maiore. Praeterea isti duo filii simul vel separatim discurrunt visitando Catharos et Catharas omnes qui sunt sub episcopo et omnes tenetur obedire eis. Similiter in omnibus servant et faciunt diacones unusquisque in suis subditis absentibus episcopo et filiis. Et est notandum quod episcopi et filii habent in singulis civitatibus, maxime in quibus morantur Cathari, singulos diacones.

Item officium diaconorum est audire confessionem peccatorum venialium a subditis suis quae fit semel in mense de qua supra dictum est, et facere eis absolutionem iniungendo eis tribus diebus ieiunum sive centum inclinationes flexis genibus; et appellatur istud servitium, ut ita loquar, caregare servitium.

Fiunt vero ordines praedictt ab episcopo et etiam a filiis de licentia episcopi. Ordinatio autem episcopi consueverant fieri in hunc modum. Mortuo episcopo filius minor ordinabat filium maiorer in episcopum, qui postea filium minorem in maiorem filium. Postea eligitur filius minor ab omnibus praelatis et subditis qui sunt congregati ubi fit dicta electio, et ab episcopo in minorem filium ordinatur. Et haec ordinatio filii minoris non est mutata inter eos. Illa vero quae supra dicitur de episcopo mutata est ab omnibus Catharis morantibus citra mare, dicentibus quod per talem ordinationem videtur quod filius instituat patrem, quod satis apparet incongruum. Unde fit modo aliter in hac forma, scilicet quod epicopus ante mortem suam ordinat filium maiorem in episcopum, altero istorum mortuo, filius minor efficitur filius maior et episcopus eadem die. Et ita fere quaelibet ecclesia Catharorum habet duos episcopos. Inde Iohannes de Lugio qui est unus ex illis taliter ordinatis, semper describit se in epistolis suis sic: "Iohannes dei gratia filius maior et ordinatus episcopus" et cetera.

Fiunt autem omnes ordines supradicti cum impositione manus, et attribuitur illa gratia, scilicet conferendi ordines memoratos et dandi spiritum sanctum, soli episcopo eorum vel cuilibet eorum qui est prior vel auctor in tenendo librum Novi testamenti super caput illius cui imponitur manus.

Notabile dubietas inter eos

Proinde omnes Cathari laborant in maximo dubio et periculo animae. Verbi gratia si praelatus eorum et maxime episcopus occulte commiserit aliquo mortale peccatum, quales etiam olim multi reperti sum inter eos, omnes illi quibus ille manum suam imposuit sunt decepti et pereunt si in eo statu decedunt. Et causa huiusmodi periculi evitandi omnes ecclesiae Catharorum, una excepta solummodo vel duabus, receperunt secondo, et aliquae tertio, consolamentum, id est manus impositionem, quod est baptismus eorum ut supra dicutm est, et praedictis est fama publica inter eos.

Sunt autem XVI omnes ecclesiae Catharorum. Nec imputes michi, lector, quod eas nominavi ecclesias, sed potius eis, quia ita se vocant.

Ecclesia Albanensium vel de Donnezascho. Ecclesia de Concorrezo. Ecclesia Baiolensium sive de Baiolo. Ecclesia Vicentina sive de Marchia. Ecclesia Florentina. Ecclesia de Valle Spoletana. Ecclesia Franciae. Ecclesia Tolosana. Ecclesia Carcassonensis. Ecclesia Albigensis. Ecclesia Sclavoniae. Ecclesia Latinorum de Costantinopoli. Ecclesia graecorum ibidem. Ecclesia Philadelphiae in Romania. Ecclesia Burgariae. Ecclesia Dugunthiae. Et omnes habuerunt originem de duabus ultimis.
Loca in quibus morantur

Prima scilicet Albanenses moratur Veronae et in pluribus civitatibus Lombardie et sunt numero fere circiter quingenti utriusque sexus. Illi autem de Concorrezo diffusi sunt fere per totam Lombardiam et sunt utriusque sexus M et D, et plures etiam. Baiolenses Mantua, Brixiae, Bergami et in camitatu Mediolani sed pauci, et in romaniola, et sunt CC. Ecclesia de Marchia nihil habent Veronae et sunt circiter C. Illi de Tuscia et de Valle Spoletana fere C. Ecclesia Franciae morantur Veronae et in Lombardia, et sunt circiter CL. Ecclesia Tolosana et Albigensis et Carcassonensis cum quibusdam qui olim fuerunt Agennensis ecclesiaae quae fere destructa est, sunt fere CC. Ecclesia Latinorum in Costantinopoli sunt fere L. Item ecclesia Scalvonie et Philadelphiae et Graecorum, Burgariae et Dugunthiae omnes simul fere D. O lector, dicere potes secure quod in toto mundo non sunt Cathari utriusque sexus numero quatuor millia, et dicta comèputatio pluries olim fact est inter eos.

Supra ostensum est de communibus opinionibus et sacramentis sive de ministris Catharorum. Ammodo dicendum est de propriis. Et primo de Ecclesia Albanensium, qui alio nomine dicuntur de Donnezacho, eo quod errant in pluribus quam ceteri.

Primo igitur notabiliter sciendum est quod isti Albanenses divisi sunt in duas partes in opinionibus contrariis et diversis. Unius partis caput est Balasinansa Veronensis eorum episcopus; et eum sequuntur, plurimi antiquiores et pauci iuvenes eius sectae. Alterius vero partis caput est Iohannes de Lugio Bergamensis, eorum filius maior et ordinatus episcopus. Et hunc se quuntur econverso iuniores et pauci antiquiores et ista est maior satis quam prima.
De opininibus Balazinansae

Prima pars tenet opiniones antiquas quas omnes Cathari et Albanenses habebant in annis Domini currentibus McCC usque ad annos currentes M CC XXX ita quod opiniones istorum proprie praeter communes supra scriptas hae sunt. Scilicet quod sunt duo principia ab aeterno, vidilicet boni et mali.

Item quod trinitas scilicet pater et filius et spiritus sanctus, non est unus deus, sed quod pater est maior filio et spirito sancto.

Item quod utrumque principium, sive uterque deus, creavit suos angelos et suum mundum et quod iste mundus est creatus factus et formatus a malo deo et omnia que in eo sunt.

Item quod diabolus cum suis angelis ascendit in caelum et facto ibi proelio cum Michaele archangelo et angelis boni dei extraxit inde tertiam partem creaturam dei, et infundit eas quotidie in humanis corioribus et in brutis et etiam de uno corpore eas trasmittit in aliud, donec omnes reducerentur in caelum. Vocantur autem istae dei creaturae secundum eos "Populus dei" et "Animae" atque "Oves Israel" et etiam multis aliis nominibus.
Item quod dei filius non assumpsit humanam naturam in veritate sed eius similiter ex beata Virgine, quam dicunt fuisse angelum, nec vere comedit nec vere bibit nec vere passus est nec vere mortuus et sepultus nec eius resurrectio fuit vera, sed fuerunt haec omnia putative, sicut de eo legitur in Luca: "ut putabatur, filius Ioseph".

imiliter dicunt de omnibus miraculis quae Christus fecit.

Item quod Abraham, Isaac et Iacobm et Moyses et omnes antiqui patres atque Iohannes Baptista fuerunt inimici dei et ministri diaboli.

Item quod diabolus fuit auctor totius Veteris Testamenti exceptis his libris: Iob, Psalterio, Libris Salomonis, Sapientiae, Iesu filii Syrach, Isaiae, Ieremiae, Ezechielis, Danielis et duodecim prophetarum, quorum quosdam dicunt esse scriptos in caelo, illos scilicet qui fuerunt scripti ante destructionem Ierusalem, quam dicunt fuisse caelestem.

tem quod iudicium futurum iam factum est nec amplius fiet.

Item quod infernus et ignis aeternus sive poenae aeternae sunt in isto mundo tantum et non alibi.

Siquidem praedictas opiniones tenebant omnes Albanenses in praedicto tempore generaliter, exceptis simplicioribus quibus singula non revelabantur.

Opiniones vero Iohannis de Lugio supreadicti et sequentium eum hic inferius describuntur. Et est primo sciendum quod dictus Iohannes adhuc tenet aliquas praedictarum opinionum et quasdam penitus mutavit in peius necnon errores alios confinxit ut subsequenter apparet.

Fingit namque dictus Iohannes de Lugio Albanensis quod duo sunt principia sive dii vel domini ab aeterno, unum scilicet boni et alterum mali, sed diverdimode quam primi ut infra apparebit. Trinitatem vero et unitatem iuxta fidem catholicam in deo penitus negat.

Primum principium mail, iuxta quod ipse asserit, vocatur in divinis scripturis multis nominibus. Dicitur enim malitia, iniquitas, cupiditas, impietas, peccatum, superbia, mors, infernus, calumnia, vanitas, iniusticia, perditio, confusio, corruptio et fornicatio. Et etiam dicit quod omnia supradicta vitia sunt dii vel deae et quod habent suum esse a malitia quam asserit esse causam primam, et quod ipsa causa aliquando significatur per praedicta vitia.

Praeterea dicit quod idola gentium quae leguntur per totam seriem Veteris testamenti naturaliter sunt dii mali, hoc est maligni spiritus, et quod ipsi gentiles faciebant imagines eorum ut eos amplius colerent. Quid plura? Taedium est mihi scribere multa fabulosa quae dictus Iohannes scripsit de praedictis vitiis et idolis ut suos asserere conaretur errores.

De opinione Iohannis de Lugio de creatione et quid sit creatio secundum seipsum

Consequenter dicendum est quid credit dictus Iohannes de creatore omnium visibilium et invisibilium. Et primo quid sit creare; secundo si creaturae factae sunt ex nihilo vel creatae; tertio utrum creaturae boni dei fuerint creatae bonae simpliciter et pure sine malitia aliqua; quarto si unquam fuerit in aliquo libertas arbitrii.

Tertio dicitur ex malo in peius facere, ad quod inducit illud in Codice in titulo De Haereticis et Manichaeis: "Omnes vetitae divinis legibus et imperialibus constitutionibus haereses" et cetera usque ad "ministros creare quod non sunt". Dicit itaque quod omnes creaturae sunt ab aeterno bonae creaturae cum deo bono et malae cum malo deo, et quod creatores non praecedunt creaturas aeternitate sed causa et quod creaturae ex deo sunt ab aeterno sicut aplendor vel radii in sole qui non praecepit radios suos tempore, sed tantum causa vel natura.

Nunc dicendum est si deus bonus creavit creaturas suas puras sine malitia aliqua. Ad hoc autem praetermittendae sunt multae blasphemiae qua ipse Iohannes dicit , vidilicet, quod deus non est omnipotens. Dicit tamen quod deus vult et potest omnia bona quantum in ipso est et in suis creatutis quae sibi necessario obtemperant; sed impeditur haec dei voluntas et potentia ab hoste suo.

Iter quod alteruter agit in alterutrum ab aeterno, et quod causa mala id est deus malus agit in deum verum et in eius filium atque in cuncta eius opera ab aeterno. Ad haec inducit multas auctoritates ut est illud verbum domini ad Satan in Iob: "Tu autem commovisti me adversus Iob ut affligerem eum frustra". Et iterum Iob ad deum: "Mutatus es mihi in crudelem".

Item dicit quod ille qui est summus in malo plus potest quam creaturae quae sunt infra summum deum in bono. Unde concludit ex praemissis quod bonus deus non potuit perfectas creaturas sua quamvis hoc voluerit, et hoc sibi et creaturis suis accidit propter resistentiam mali dei qui actum suum sive quamdam malitiam ab aeterno inseruit in eas, ex qua malitia creaturae habuerunt posse peccare. Et hoc inducit illud in Ecclesiastico: "Qui potuit transgredi et non est transgressus; et malum facere non fecit", quod totum simpliciter exponit de Christo. Et illud Iob: "In angelis suis reperit pravitatem" Et iterum: "Stellae non sunt mundae" et cetera. Et illud in principio Genesis: "Sed et serpens erat callidior cunctis animantis calliditate participant, sed plus omnibus serpens et ideo per eum facta est deceptio. Ad praedicta etiam facit aliud quod ipse dicit, scilicet quod nihil est quod habeat liberum arbitrium, etiam deus summus, qui etiam non potuit perficere suam voluntatem propter resistentiam hostis suis.

Item dicit omnis creatura dei boni duxit potentiam ad actum decepta errore, quem etiam dicit esse deum summum in malo, excepto Christo in quo illo potentia peccandi, sive vis transgressionis ita oppressa est per summum bonum ut caruerit suo effectu, quod mirabile atque insolitum fuit ipsi Christo. Ideoque laudabilis est, sicut de eo dicitur in libro Sapientiae: "Quis est hic? Et laudabimus eum" et cetera, et omnes aliae creaturae dei boni vituperabiles extiterunt. Ad hoc autem inducit illud Apostoli: "Vanitati enim creatura subiecta est non volens". Et iterum: "Scimus quod creatura ingemiscit" et cetera.

Item dicit quod quando deus infert pro culpis creaturis suis, tunc agit malum, nec facit secundum de um, immo servit adversario suo.

Item dicit quod cum deus dicit: "Ego sum et non est alius deus": et iterum: "Videte quod ego ipse sum deus" et similia, duplicando, tunc movetur ab adversario. Deus enim verus semel tantum loquitur et idipsum non repetit sicut dicit Iob.

Item dicit quod deus non praescit aliquod malum ex vi suae scientiae quia illud non fluit ab eo, sed praescit illud aliquando per adversarium suum.

Item credit quod verus deus propter peccata creaturarum eius diluvium et destruxit Pentapolim et subvertit Ierusalem, et ut breviter dicam, omnia mala praedicta quae passus est populus Israel in Iudaea sive in terra promissionis intulit eis verus deus motus ab adversario propter peccata quae ipsi fecerunt sicut dictus Iohannes ait et etiam putat praedicta omnia fuisse facta in quodam altero mundo dei veri.

Item credit quod animae dei trasmittantur de corpore in corpus et quod omnes in fine liberabuntur a poena et a culpa.

Item credit quod Noe, Abraham, Isaac et Iacob et ceteri patriarchae et Moyses et Iosue et omnes prophetae et beatus Iohannes Baptista placuerunt deo et quod fuerunt homines in alio mundo.

Item quod Christus natus est ex patribus secundum carnem antiquis supra nominatis, et quod vere assumpsit carnem ex beata Virgine et vere passus est, crucifixus, mortuus et sepultus et resurrexit tertia die, sed putat quod omnia praedicta fuerunt in alio superiori mundo et non in isto.

Item quod in praedicto mundo totum humanum genus incurrit mortem propter peccatum cui obedivit, quod peccatum a praedicto Iohanne principium et causa omnium malorum sicut saepe dictum est supra, et corporibus eorum ibidem sepultis, animae descenderunt necessario infernum, id est in hunc mundum, et ad hunc infernum descendit Christus ut auxiliaretur eis.

Item credit quod ibidem fiet resurrectio mortuorum scilicet quod unaquaeque dei recipiet proprium corpus.
Item quod verus deus dedit in eodem mundo populo supradicto legem Moysi. Ibidem etiam offerebant sacerdotes hostias et holocausta pro peccatis populi, quae secundum legem praecipiebantur offerri.
Item in eodem loco Christus ad litteram fecit vera miracula, suscitando mortuos et illuminando caecos et pascendo de quinque panis hordeaceis quinque millia virorum, exceptis mulieribus et parvulis.

Quid plura? Quidquid in tota biblia legitur fuisse in hoc mundo ipse in quodam alio mundo ad litteram fuisse convertit.

Siquidem blasphemias et errores praedictos, et multos alios quos longum esset et etiam mihi taedium enarrare, finxit saepedictus Iohannes de Lugio Heresiarcha et ex eis compilavit quoddam volumen magnum decem quaternorum cuius exemplarium habeo et perlegi et es illo errores supredictos extraxi. Est etiam valde notandum quod dictus Iohannes et eius complices non audeant revelare dictos erores credentibus suis ne ipsi credentes discendant ab eis propter hos novos errores et propter divisionem quae horum causa est inter Catharos Albanenses. Cathari Albanenses damnant et Concorrezenses et e converso.

Sequitur de propriis erroribus ecclesiae Catharorum de Concorrezo

Isti bene sentiunt de uno principio tantum, sed multi ex eis errant in trinitate et unitate.

Item credunt quod diabolus formavit corpus primi hominis et in illus effundit unum angelum qui in modico iam peccaverat.

Item reprobant totum Vetus testamentum, putentes quod diabolus fuit auctor eius exceptis illis tantummodo verbis quae sunt inducta in Novo testamento per Christum et Apostolos sicut illud: "Ecce Virgo concipiet" et cetera et similia.

Item isti omnes damnant Moysen et ex illis multi dubitant de Abraham, Isaac et Iacob et ceteris patriarchis et etiam prophetis in speciali, et multi ex eis modo bene credunt de beato Iohanne Baptista quem olim omnes damnabant.
Item dicunt quod Christus nion assumpsit animam humanam, sed omnes credunt eum assumpsit carnem de beata Virgine.
Errores Nazarii episcopi ipsorum

Nazatius vero quondam eorum episcopus et antiquissimus coram me et multis aliis dixit quod beata Virgo fuit angelus et quod Christus non assumpsit naturam humanam sed angelicam sive corpus caeleste. Et dixit quod habuit hunc errorem ab episcopo et filio maiore ecclesiae Burgariae iam fere elapsis annis LX.

Praeterea notandum est quod omnes Cathari, qui confitentur Crhistum assumpsisse verum corpus humanum, negant illud corpus esse glorificatum et glorificandum, et dicunt quod Christus in die ascensionis suae deposuit illud caelo aereo et iterum resumet illus in die iudicii et psot iudicium resolvetur in praeiacentem materiam tanquam cadaver putridum.

Item dicunt quod anima beatae Virginis et Apostolorum omniumque sanctorum non sunt adhuc in gloria nec erunt usque in diem iudicii, sed sunt in aere isto in quodam loco cum corpore Iesu Christi.

Nunc dicendum est de opinionibus ecclesiae de Baiolo.

Isti conveniunt cum praedictis Catharis de Concorrezo fere in omnibus opinionibus supradictis excepto hoc, scilicet quod dicunt quod animae sutn creatae a deo ante mundi constitutionem et quod tunc etiam peccaverunt.
Item credunt cum praedicto Nazario quod beata Virgo fuit angelus et quod Christus non assumpsit naturam humanam ex ea, nec vere passus est aliquem dolorem in morte sed quod assumpsit corpus caeleste.

De Catharis Tholosanis, Albigensibus et Carcassonensibus

Ultimo notandum est quod Cathari ecclesiae Tholosanae et Albigensis et Carcassonensis tenet errores Belezinansae et antiquorum Albanensium, et fere omnes ecclesiae Catharorum de ultra mare quae scripsi similiter.

Item omnes ecclesiae Catharorum se recipiunt ad invicem licet habeant diversas et contrarias opiniones, praeter Albanenses et Concorrezenses qui se damnant adinvicem sicut supra dictum est. Si quis vero Catharus sive Cathara cusiuscumque sexus sit, praefatos errores confessus non fuerit, proprios vel saltem communes, tunc est dicendum de illo indubitanter quod ipse in hypocrisi mendacium loquitur, quod est proprium Catharorum teste Apostolo qui de eis sic sine velamine prophetavit, nisi forte fuerit homo simplex vel novitius inter eos, talibus enim multis illorum secreta minime revelantur.

Supra dictum est sufficienter de haeresi Catharorum. Nunc dicendum est de heresi Leonistarum sive Paupeum de Ludguno. Dividitur autem haec heresis in duas partes. Prima pasrs vocatur Pauperes Ultramontani, secunda vero Pauperes Lombardi, et isti descenderunt de illis. Primi, scilicet Pauperes Ultramontani dicunt quod omne iuramentum est prohibitum in Novo testamento tanquam mortale peccatum. Et illud idem dicunt de iustitia saeculari, scilicet quod non licet regibus, principibus et potastatibus punire malefactores.

Item dicunt quod simplex laicus potest consecrare corpus domini. Credo etiam quod idem dicunt de mulieribus, quia haec non negaverunt michi.

Item quod ecclesia Romana non est ecclesia Iesu Christi.

Pauperes Lombardi concordant cum primis in iuramento et iustitia saeculari. De corpore vero domini sentiunt peius quam primi, dicentes quod concessum est cuilibet homini sine peccato mortali consecrare illud.

Item ecclesia Christi permansit in episcopis et aliis praelatis usque ad beatum Silvestrum et in eo defecit, quousque ipsi eam restauverunt. Tamen dicunt quod semper fuerunt aliqui qui deum timebant et salvabantur.

Anno domini M CC L compilatum est fideliter per dictum fratrem Rainerium opus superius annotatum. Deo Gratias.