Piero ottaviano (Kunlabora revizianto kaj esperantiganto Armando Zecchin) la fundamentoj de la kristanismo

APENDICO 1
La pentopuno en la pripentofaraj libroj
1. Pripentofara libro

Kiel elmontro de la stilo de pripentofaraj libroj, ni prezentos iujn pen­topunojn eltiritajn el Corector sive Medicus de Burkardo el Ĵorms, libro pri pentopunoj verkita inter 1008 kaj 1012 kaj tre dis­va­stigita en la tuta Nordeŭropo.

1-6 “Ĉu vi realigis hommortigon vole kaj senmotive, ekstermilite, pro avido, por havigi al vi aliulajn bonaĵojn? En jesa kazo, vi fastos dum 40 tagoj en kontinua maniero - tiujn 40 tagojn oni difinas ka­resmo - je sola pano kaj akvo. Sekve, dum sinsekvaj 7 jaroj, vi fa­ru la jenon: dum la unua jaro, post 40 tagoj, vi vin detenu de vino, de biero, de lardo, de fromaĝo, kaj de ĉiu ajn grasa fiŝo, escepte dum Diocezaj festoj. Si vi estas vojaĝanta, aŭ en milito, aŭ malsana, vi povos elaĉeti vian faston, marde, ĵaŭde kaj sabate pagante unu denaron aŭ e­gal­valoraĵon, aŭ nutrante tri malriĉulojn. Sed ankaŭ dum tiuj tagoj “elaĉetitaj”, vi faru uzon nur je unu el tiuj tri trinkaĵoj, tio estas vino aŭ biero aŭ cervezio je mielo. Rehejmeniĝinte, aŭ saniĝinte, estas al vi malpermesite permone elaĉeti vian faston. Post tiu jaro, vi estos akceptita en la Eklezio kaj al vi estos donita la repaciga kiso.
Dum la dua kaj tria jaroj, vi fastu sammaniere, escepte marde kaj vendrede, en kiuj vi rajtos kvitigi je via fasto je la kosto supre in­dikita, en ĉiu ajn cirkonstanco. Dum la restantaj 4 jaroj, vi fastu laŭ tri karesmoj, en la fiksitaj tagoj: la unua karesmo antaŭ pasko, kun la aliaj fideluloj, la dua karesmo antaŭ la festo de sankta Johano Baptisto, la tria karesmo antaŭ kristnasko. Dum tiuj periodoj vi rezignu vinon, bieron, cervizion je mielo, viandon, lardon, fromaĝon kaj grasajn fiŝojn. Marde, ĵaŭde kaj sabate vi rajtas manĝi kion vi volas. Vi rajtas kvitigi el viaj lundaj kaj merkredaj fastoj laŭ la tarifo supre indikita. Sed vendrede vi fastu je pano kaj akvo.

Post tiu penitenco, vi ricevos la sanktan hostion, sed je kondiĉo, ke por la restanta vivo vi pentofaru kaj fastu je pano kaj akvo ĉiuvendrede; se vi volas, vi rajtas elaĉeti vian faston per la tarifo su­pre indikita.

Ni al vi koncedas, kompateme, sed ne laŭ la kanonaj leĝoj, tiujn mildi­gojn. La kanonoj fakte diras: se iu vole hommortigas kaj pro avideco, tiu lasu la mondon, eniru monaĥejon kaj servu al Dio.

7. Ĉu vi faris hommortigon por venĝi vian parencaron?

En jesa kazo, vi fastu dum unu tuta karesmo, tio estas dum 40 tagoj, kaj tiel ankoraŭ dum la sinsekvaj 7 jaroj, ĉar la Sinjoro diris: “Al mi apartenas la ven­ĝo, estos mi la restariganto de tio redonenda”
8. Ĉu vi falis en hommortigon senvole, intencinte, en via koleriĝo, nur bati aliulon, necelante morton? En jesa kazo, vi fastu dum 40 tagoj je pano kaj akvo, tio estas por unu karesmo, kaj por 7 jaroj sinsekve (organizante la faston kiel supre).
9. Ĉu vi mortigis en milito, laŭ la ordono de legitima princo batalanta por restabligi pacon? Ĉu vi mortigis la tiranon perturbantan pacon? En jesa kazo, vi fastu dum tri karesmoj, kaj laŭ la preskribitaj tagoj. Tamen, se la aferoj disvolviĝis diversmaniere, eksterstan­darde de legitima princo, vi pentofaru samekiel pro vola hommortigo: (organizado de la fasto kiel supre).
10. Ĉu vi mortigis, dum vi estis libera homo, sklavon, kiu vin ne o­fen­dis, de via mastro, ordone ĝuste de via mastro? Vi fastu dum 40 tagoj - unu karesmo - je pa­no kaj akvo kaj dum 7 sinsekvaj jaroj. Via mastro faru la samon, ekcepte ke la sklavo estis ŝtelisto aŭ malbonfaranto aŭ ke via mastro ordonis tiun hommortigon cele de ĝenerala paco.
11. Se male ankaŭ vi estas sklavo kaj mortigis sklavon instigite de via mastro, estu via mastro la pentofaranto (kiel antaŭvidite de la artikolo 10).
89. Ĉu vi preterlasis meson celebratan de pastro edziĝinta, ĉu vi malŝatis lian preĝon kaj la ofertojn postulitajn? Ĉu vi rifuzis konfesi ĉe pastro edziĝinta kaj ricevi la komunion el liaj manoj, pretekste ke li estas pekulo? En jesa kazo, fastu dum unu jaro.
109. Ĉu vi pekis je fornikado kun bofilino? En jesa kazo, vi kaj via bofilino estu kondamnitaj al celibato kaj pentofaru ĝis morto. Via edzino, se ankoraŭ ne havis kun vi seksan rilaton ekde la momento de sia ekkono pri tio kion vi faris, rajtas edziniĝi al alia viro. (Kaj simile kaze de seksaj pekoj kun ĉiuspeca parenco).
148. Ĉu vi celebrigis meson por vi kaj oferis, dum vi komforte re­stis ĉedome, aŭ aliloke, escepte de la preĝejo? En jesa kazo: 10 tagoj en fasto je pano kaj akvo.
2. Pentofaraj egalvaloraĵoj

Kiel elmontro de ŝanĝoj de puno ni prenu teksteron el la Kanonoj de Irlando: VI jc.

1. Punŝanĝo de dutaga fasto: recito de 100 psalmoj, plus 100 ge­nufleksoj aŭ 1500 genufleksoj kaj 7 kantikoj.
2. Punŝanĝo de tritaga fasto: piedstari por unu diurno, sendorme - aŭ preskaŭ -, reciti trifoje 50 psalmojn kun respektivaj kantikoj aŭ reciti la oficon de la dek du horoj kun 12 adorkliniĝoj, kun krucitaj brakoj.
3. Punŝanĝo de jarfasto: pasigi tri tagojn apud la tombo de mortinto (aŭ de “san­ktulo” ?), sen trinki kaj manĝi, dormi, sed ne senvestiĝante; dum tiu tempo, la pekulo kantu psalmojn kaj legu horan brevieron laŭ la juĝo de la pastro (kiu dekretis la pentpunon).
6. Alia punŝanĝo de dujara fasto: fasti 12 fojojn seninterrompe tri tagojn.
7. Aŭ afliktigi sian korpon dum unu monato ĝis riski perdi la vivon.
8. Aŭ ankoraŭ, fasti 40 tagojn je pano kaj akvo seninterrompe (du tagojn?) ĉiusemajne, plus la recito de 60 psalmoj kaj adorkliniĝoj dum la horaj preĝoj.
9. Alia punŝanĝo de dujara fasto: 50 taga seninterrompa fasto, plus la recito de 60 psalmoj kaj adorkliniĝoj dum la horaj preĝoj.
11. Aŭ ankoraŭ, fasti 100 tagojn je pano kaj akvo, kun la horaj pre­ĝoj.

APENDICO 2
La kanonoj de la Trenta Koncilio pri la konfeso (25 nov. 1551)
1. Se iu diras, ke en la Katolika Eklezio la konfeso ne estas vera kaj propra sakramento, establita de Kristo nia Sinjoro por repacigi la fidelu­lojn kun Dio mem, ĉiufoje kiam ili post la bapto falas en pe­kojn: tiu es­tu ekskomunikita.
2. Se iu diras, konfuzante unu sakramenton kun la alia, ke lia bapto estas la konfeso, kvazaŭ tiuj du sakramentoj ne estus du malsamaj sakramentoj, kaj do ke la konfeso ne povas esti vere nomata “dua ta­vo­lo post la spirito-ŝippereo”: tiu estu ekskomunikita.

3. Se iu diras, ke la vortoj de la Sinjoro Savinto: “Ricevu la Sanktan Spiriton; kies pekojn vi pardonos, al tiuj ili estos pardonitaj; kies vi retenos, ili estos retenitaj” (Jo 20, 22), ne rilatas al la povo de par­donado kaj retenado de la pekoj en la konfeso, samekiel ekde ko­menco la Katolika Eklezio ĉiam komprenis; sed ilin distordas kontraŭ la institucio de tiu sakramento, kvazaŭ ili rilatus la predikadon de la Evangelio: tiu estu ekskumunikita.

4. Se iu diras, ke al la integra kaj perfekta pardonado de la pekoj ne estas bezonataj en la pentanto, kiel sakramenta materio, tri agoj, nome la kontricio, la konfesado kaj la sakramenta riparo, kiuj di­finiĝas la tri partoj de la konfeso; aŭ diras, ke nur du estas la partoj de la konfeso, nome la timoj agitantaj la konsciencon jam agnoskintan sian pekon kaj la kredo naskiĝinta el la Evangelio aŭ el la absolvo, pere de kiu (la kredo) iu konvinkiĝas, ke la pekoj estas pardonataj pere de Kristo: tiu estu ekskomunikita.
5. Se iu diras, ke la kontricio (kiun oni preparas per la ekzameno, la listo kaj abomenado pri la pekoj, helpantaj por ke iu trapasu en a­nimamareco (Je 38, 15) siajn travivitajn jarojn, pripensante, cele al plibona vivo, la gravecon de siaj pekoj, ilian multnombrecon, la mal­belecon, la perdon de la eterna vizio kaj la falon en la eternan damniĝon) ne estas vera kaj utila bedaŭro kaj ne preparas al la graco, sed igas homon hipokritulo kaj pekulo; se fine li (diras) ke ĝi estas bedaŭro altrudita kaj ne libera kaj vola: tiu estu ekskomunikita.
6. Se iu diras, ke la konfeso ne estis starigita aŭ ĝi ne estas necesa por la savo pro dia ordono; aŭ diras, ke la sekreta manifestado pri pekoj al sola pastro, maniero de la katolika Eklezio ek de la komen­co praktikita kaj praktikata, kontraŭas al tio kion dekretis kaj ordonis Kristo, sed ĝi estas homa elpensaĵo: tiu estu ekskomunikita.
7. Se iu diras, ke en la konfeso, por la pardono de la pekoj, ne estas bezonata pro dia ordono la manifestado de ĉiuj kaj unuopaj mortigaj pekoj pri kiuj li memoras post taŭga kaj diligenta ekzameno, ankaŭ se sekretaj, inkluzive de tiuj koncernantaj la du lastajn ordonojn de la Dekalogo, inkluzive eĉ de ĉiuj cirkonstancoj ŝan­ĝan­taj la naturon de la pekon; sed ke la konfeso estas nur utila por instrui kaj konsoli la pentanton, kaj ke ĝi iam estis praktikita nur por altrudi kanonan punriparon; aŭ ke kiuj klopodas manifesti ĉi­ujn pekojn celas nenion forlasi al la dia mizerokordo; aŭ fine ke ne decas manifesti la venialajn pekojn: tiu estu ekskomunikita.
8. Se iu diras, ke la manifestado de ĉiuj pekoj, kiel praktikatas en la Eklezio, estas neebla kaj, kia homa tradicio, devas esti ignorata de piaj personoj; aŭ (diras) ke al ĝi ne estas devigataj jarfoje ĉiuj kri­stanoj kiel dekretis la granda Laterana Koncilio, kaj ke tial necesas deadmoni la kristanojn konfesi en karesmotempo: tiu estu ekskomunikita.
9. Se iu diras, ke la sakramenta absolvo flanke de la pastro ne estas juĝa ago, sed nura servo por prononci kaj deklari, ke estas pardonitaj la pekoj al la manifestanto, kondiĉe ke li konvinkiĝas, ke mem estas absolvita, eĉ se la pastro absolvas ne serioze sed nur ŝerce; aŭ diras ke, por ke la pastro povu absolvi, ne estas postulata la manifestado pri pekoj fare de la pentanto: tiu estu ekskomunikita.
10. Se iu diras, ke la pastroj surŝutitaj je mortigaj pekoj ne havas la mallig- kaj reten-povon, aŭ ke ne nur la pastroj estas ministroj de la absolva sakramento, sed ke al ĉiu el kristanoj estis dirite: “Ĉio, kion vi ligos sur tero, estos ligita en la ĉielo” (Mt 18, 18); kaj “kies pekojn vi pardonos, al tiuj ili estos pardonitaj; kies vi retenos, ili estos retenitaj” (Jo 20, 23), tial ke helpe de tiuj vortoj kiu ajn povas absolvi la pekojn, tiujn publikajn eĉ per sola korektado se la korektita akceptas, la sekretajn male per spontana manifestado: tiu estu ekskomunikita.

Por klarigoj, sugestoj, aldonoj, kritikoj, reagoj: armaze@tin.it

Torino. Tria memeldono. 2008

1 En la hebrea lingvo la adjektivo ĉiam sekvas la nomon kaj inter la du estas devige ripeti la artikolon. Ĉi konstruaĵon oni uzas, sed malofte, ankaŭ en la greka. Tamen la versego 4 troviĝas identa ankaŭ en la grekaj Kredoj kun la sola varianto: “la trian tagon”. Evidente la grekoj peze sentis “la tagon la trian”.

2 Ni tradukas “aperis al” kaj ne “li estis vidita de”, ĉar tie ĉi la verbo estas konstruita per la dativo, anstataŭ per ùπò kun la genitivo kiu karaterizas, en la gre­ka, la agan komplementon.

3 Kristo estas greka vorto kiu tradukas la semidan mesio kaj povas signifi oleito. Pro tio, ke la oleo, por Hebreoj, estis la simbolo de stabileco de la dia fa­vor­ko­reco, ĝi u­zatis por “konsekri” la personojn taksitajn “stabilaj proparolantoj de Dio”, nome re­ĝojn kaj pastraron.

4 Malgraŭ tiu skribmaniero, problablas ke Suetonio aludu al Jesuo Kristo kaj ke tie kie li diras judoj li intencis kristanoj. Por kompreni la kialon de grafiŝan­ĝiĝo, necesas scii ke la grekaj vortoj “christòs” (=la oleito) kaj “chrestòs” (=la plej­bo­n­ulo, la plibonulo) en la unua jc pK. estis pronuncataj samsone. Se Suetonio ne konis, ke per la vorto “ol­eito” la kristanoj intencis “konsekrita per oleado”, tre probablas, ke li eraris opiniante pli kutima, ke sektĉefo kromnomiĝas “la plejbonulo” prefere ol “la oleito de Dio”.

5 La vorto apokrifo laŭlitere signifas kaŝitaĵo aŭ sekretaĵo kaj oni ĝin aplikadis al tiuj ĉi libroj ĉar, entenante doktrinojn malakordiĝantajn kun la evangelioj ]ie akceptitaj, ili provis praviĝi proklamante, ke mem transdonas sekretajn ins­tr­uojn, private komunikitajn de Jesuo al unu aŭ alia apostolo, al kiu sekve la e­van­gelion (aŭ alian verkon) oni atribuadis.

6 Troviĝas ankaŭ unu manuskripto de la II jarcento, la p⁵², sed ĝi estas tro etdimensia kaj pro tio senutila cele de la rekonstruo de la teksto.

Sugestia propono elpensita de prof. Y. K. Kim (farita en 1988) invitas lokigi en la jaroj 90 la papiruson p⁴⁶ (Chester Beatty), kiu entenas grandan parton de la Nova Testamento, sed oni atendas, antaŭ ol ĝin akcepti, pluajn konfirmojn.

7 El tio poste devenis la uzo, ankoraŭ aktuala, de la imprimatur (= oni rajtas ĝin presi): episkopo garantias ke libro katolika estas konforma al la kristana doktrino kaj rajtigas la presadon.

8 Kontroli hodiaŭ ĉu la kristanaj komunumoj de la unuaj jarcentoj faris aŭ ne taŭgan laboron estas tre malfacile, se ne diri neeble. Oni povas elekti fidi aŭ ne fidi, baziĝante sur “indicoj”, ne baziĝante sur “pruvoj”.

9 Kaj tamen se iu asertus, ke la teksto de la N. T. estis manipulita en la dua jc, ĝis­nune oni ne povus dokumenti, ke li ne pravas (sed eĉ ne li povus pruvi sian pra­vecon).

10 Necesas noti, ke la diaj preceptoj estas 613. Per kiu kriterio el tiuj oni elektas nur dek? Se ili ĉiuj estas vorto de Dio, ĉiujn oni obeu! Elekti nur 10 egalvaloras “juĝi” la vorton de Dio! Baziĝante sur kiu kriterio oni tio faru?

11 Religiulo, promesante obeon al superulo, ne elektas sklavecon, sed liberon, ĉar li fidas libere superulon pri la tasko interpreti, rezignante je sia propra, la volon de Dio. La ermitulo transsaltas tiun problemon.

12 Estus ankoraŭ diskuto cu taksi la sekularajn instituciojn nombreblaj inter la religiuloj aŭ sekularuloj “konsekritaj”. Tio dependas de la regulo, al kiu ciu el ili submetiĝas.

13 La Koncilio ilin nomas “laikoj”, sed ĝi intencas paroli pri sekularuloj ne membroj de la Hierarkio (oni vidu la sekvantan ĉapitron).

14Objektive konsiderite, preskaŭ ĉiuj laboristoj laboras por la aliaj, ĉar la frukto de ilia laboro servas al aliaj. Ĉi tie oni volas substreki la spiriton, la motivon pro kiu oni laboru. Eblas fakte labori plejmalbone, nur por ricevi la salajron (egoismo), aŭ plejbone, ankaŭ por servi al la filoj de Dio (altruismo).

15 Por Eklezio oni komprenas la tutaĵon de la kristanoj kaj ne nur la hierarkion. Ofte kiu diras: “La Eklezio eraris tie kaj tie ĉi”, tiu intencas paroli pri kelka membro de la kierarkio. Se male tiu aludas la tutan Eklezion li devus pruvi tiun a­­ser­ton, kaj poste al li oni povas demandi: “Laŭ kiu kriterio vi diras, ke la Eklezio eraris?”. La kristana tradicio kredas, ke la Eklezio havas la aŭtoritaton kiun praktikante ĝi demonstras havi.

16 |uste tiu “ĉiam” hodiaŭ kontrastatas de kelkaj teologoj, sed atente analizinte la his­torion, ni opinias ke tiu kontestado mankas je praveco. (Vidu pliposte).

17 La ĉeesto de Petro en Romo kaj lia tombo sur monteto Vatikano estas elementoj certaj, sendube asertitaj de la antikvaj dokumentoj kaj konfirmitaj de la pri­fosoj prizorgitaj de Margareta Guarducci.

18 Kristano pretas kredi al Jesuo Kristo, sed ne al kiu ajn “vendanto” kiel vorton de Jesuo siajn ideojn. Li rajtas ke, en la veroj en kiuj li devas kredi, al li oni komprenigu la kunligon kun Jesuo aŭ kun la Tradicio.

19 Foje iu demandas: “Kion instruas la Eklezio pri tiu aŭ tiu ĉi punkto?”. Tiu in­formiĝu, ke la Eklezio ne posedas sian kredon, sed transdonas tiun de Jesuo. Pro tio la ĝusta demando estus: “Kion instruas Jesuo, pere de la Eklezio, pri tiu aŭ tiu ĉi punkto?”

20 “La Civiltà Cattolica” (decembro 1991), prezentas dogmon kiel “providencan ko­agulon de la kredo ĉam ekzistanta en la fideluloj kaj en la hierarkio, kolektitan en norma kaj deviga perspektivo ĝuste pro tio, ke ĝi esprimas la antaŭe­kzi­stantan kredon de la tuta Eklezio”.

21 Laŭ ni: ne korektas koncepti la inspiron kiel “miraklan” intervenon de Dio kiu se­nigus je libero la inspiritan aŭtoron, sed, je konsidero ke la ideoj “venas en la menson” sendepende de la homa volo kaj tiuj dependas de Dio, necesas ĝin koncepti kiel kunligon de faroj volitaj de Dio, por ke tiuj produktu en la homa aŭtoro ideojn kiuj poste eniris en la Sanktan Libron. Pro tio, la garantianto pri la inspiro de la Biblio estas Dio mem, sed, por ke homo certiĝu ke ĝi estas mem la dia revelacio, estas bezonata la interveno de iu aŭtoritato, la Eklezio, kiu, parolante kun la sama aŭtoritateco de la Difilo, tion garantiu.

22 Vorto per kiu la esperanta trakuras la latinan sacrificium el “sacrun facere” (= igi ion konsekrita). Estiĝas kazo en kiu la nova radiko ofero disipas la kulturan haloon. Es­cepte se ni enkonduku la radikon sakrifico. (Ndt)

23 La ofero de Kristo estas unika: tio asertiĝas en la letero al la Hebreoj (9, 12.25-27). La meso tial ne povas esti la ripetado de la ofero de Jesuo.

24 Sciigendas, ke oni ne komuniiĝas “por enkonduki Jesuon ene de si”! Fakte por ko­muniiĝi necesas esti en la dia graco. Kaj teologia tezo akceptata de ĉiuj asertas, ke “la tri diaj Personoj loĝas en la justulo”. Tial en dotiĝanto je la dia graco jam ceestas la Patro, la Filo kaj la Sankta Spirito. La komunio pro tio estas la signo. Paralele oni ne rajtas pensi, ke, kiam la eŭkaristiaj akcidencoj korompiĝas pro la digesto, Jesuo foriras!

25Iuj kristanoj suferas je la problemo de la devo de la dimanca meso. Ni zorgu klarigi la sencon de la partopreno en la meso.

1. En la meso partoprenas nur la eksplicitaj kredantoj je Jesuo. Kiu ne kredas, tiu povas eventuale ĉeesti nur ĝis la prediko kaj foriĝi.

2. La devo ne povas akriĝi ĝis igi Dio-Patron “impostisto”. Se iu kristano ne po­vas ĉeesti meson dimanĉe, ne gravas!

3. La kialo de la dimanĉa meso kuŝas en la devo subteni sian kaj aliulan kredon. La jarcenta sperto de la Eklezio diras, ke, se la kredo ne estas subtenata, iom post iom ĝi falas kaj la meso bone partoprenata estas potenca okazo por ĝin subteni. Tial se iu ne volas meson eniri, restas por demandi al li: “Kial vi ne volas? Kiu via interesiĝo pri via kredo?”.

26 Oni ne povas aserti, ke tiu teologaĵo estas hereza, ankaŭ se, je la unua prezentiĝo, ĝi perpleksigas. Ĝi sin fundas sur tekstero de la letero al la Koloseanoj: Kri­sto estas antaŭ ĉio kaj en li ĉio ekzistas (1, 15-17).

Tio herezus se ĝi neus la realan ĉeeston de Jesuo en la eŭkaristio.

Ni rimarkigas, ke la kristanoj en la Mezepoko, malhelpitaj obteni konsekri­tajn hostiojn, kutimis komuniiĝi per tri herbofadenoj.

Fundamentoj de la Kristanismo