Soliqlar va soliqqa tortish

2-bob. Ushbu Kodeksda qo’llaniladigan asosiy tushunchalar

12-modda. Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar

Soliqlar deganda ushbu Kodeksda belgilangan, muayyan miqdorlarda undiriladigan, muntazam, qaytarib berilmaydigan va beg’araz xususiyatga ega bo’lgan, byudjetga yo’naltiriladigan majburiy pul to’lovlari tushuniladi.

Boshqa majburiy to’lovlar deganda ushbu Kodeksda belgilangan davlat maqsadli jamg’armalariga majburiy pul to’lovlari, bojxona to’lovlari, shuningdek vakolatli organlar hamda mansabdor shaxslar tomonidan yuridik ahamiyatga molik harakatlarni to’lovchilarga nisbatan amalga oshirish uchun, shu jumladan muayyan huquqlarni yoki litsenziyalar va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarni berish uchun to’lanishi lozim bo’lgan yig’imlar, davlat boji tushuniladi.

13-modda. Soliq to’lovchilar. Soliq agentlari.

Soliq to’lovchining vakillari

Soliq to’lovchilar ushbu Kodeksga muvofiq zimmasiga soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lash majburiyati yuklatilgan jismoniy shaxslar, yuridik shaxslar va ularning alohida bo’linmalaridir.

Soliq agentlari ushbu Kodeksga muvofiq zimmasiga soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish, soliq to’lovchidan ushlab qolish hamda byudjetga va davlat maqsadli jamg’armalariga o’tkazish majburiyati yuklatilgan shaxslardir.

Soliq to’lovchining vakillari qonunga yoki ta’sis hujjatiga muvofiq soliq to’lovchining vakili bo’lishga vakolatli shaxslardir.

Ushbu Kodeksda «soliq to’lovchi» tushunchasining qo’llanilishi uning «soliq agenti», «soliq to’lovchining vakili» ma’nosida ham ishlatilishini nazarda tutadi.

14-modda. Vakolatli organlar

Vakolatli organlar quyidagilardir:

1) davlat soliq xizmati organlari – O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi, Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar davlat soliq boshqarmalari, shuningdek tumanlar, shaharlar va shahardagi tumanlar davlat soliq inspektsiyalari;

2) bojxona organlari – O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi, Davlat bojxona qo’mitasining Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri bo’yicha boshqarmalari, bojxona komplekslari va bojxona postlari;

3) moliya organlari – O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining moliya boshqarmalari, tuman va shahar hokimliklarining moliya bo’limlari;

4) boshqa majburiy to’lovlarni undirish vazifasini amalga oshiruvchi davlat organlari va tashkilotlari.

15-modda. Soliq munosabatlarining sub’ektlari

Soliq to’lovchilar va vakolatli organlar soliq munosabatlarining sub’ektlaridir.

16-modda. Yuridik va jismoniy shaxslar

Yuridik shaxs deb quyidagilar e’tirof etiladi:

O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan, o’z mulkida, xo’jalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida mol-mulkka ega bo’lgan hamda o’z majburiyatlari yuzasidan ushbu mol-mulk bilan javob beradigan, mustaqil balansiga yoki smetasiga ega bo’lgan, o’z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo’la oladigan hamda ularni amalga oshira oladigan, majburiyatlarni bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar bo’la oladigan tashkilot;

chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan hamda O’zbekiston Respublikasida fuqarolik huquq layoqatiga ega bo’lgan xorijiy va (yoki) xalqaro tashkilot.

O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet davlatlar fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo’lmagan shaxslar jismoniy shaxslar deb e’tirof etiladi.

17-modda. Notijorat tashkilotlari

Notijorat tashkilotlari deganda foyda olishni faoliyatining asosiy maqsadi qilib olmagan va olingan daromadlarni o’z qatnashchilari (a’zolari) o’rtasida taqsimlamaydigan yuridik shaxslar tushuniladi.

Notijorat tashkilotlariga byudjet tashkilotlari, shu jumladan davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari, shu jumladan O’zbekiston Respublikasida davlat ro’yxatidan o’tgan xalqaro nodavlat notijorat tashkilotlari, shuningdek fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari kiradi.

18-modda. Yakka tartibdagi tadbirkor

Yakka tartibdagi tadbirkor tadbirkorlik faoliyatini yuridik shaxs tashkil etmagan holda, mustaqil ravishda, xodimlarni yollash huquqisiz, o’ziga mulk huquqi asosida tegishli bo’lgan mol-mulk negizida, shuningdek mol-mulkka egalik qilish va (yoki) undan foydalanishga yo’l qo’yadigan o’zga ashyoviy huquq asosida amalga oshiruvchi jismoniy shaxsdir.

19-modda. Rezidentlar va norezidentlar

O’zbekiston Respublikasining rezidenti deb quyidagilar e’tirof etiladi:

O’zbekiston Respublikasida davlat ro’yxatidan o’tgan yuridik shaxs;

O’zbekiston Respublikasida doimiy yashab turgan yoki joriy soliq davrida yakunlanayotgan har qanday ketma-ketlikdagi o’n ikki oylik davr ichida jami bir yuz sakson uch kun va undan ortiq muddat O’zbekiston Respublikasida turgan jismoniy shaxs.

Chet davlat fuqarosi yoki fuqaroligi bo’lmagan shaxsning quyidagilar sifatida turgan davri uning O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatda turgan vaqtiga kiritilmaydi:

1) diplomatik yoki konsullik maqomiga ega bo’lgan shaxs sifatida;

2) O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasiga ko’ra tuzilgan xalqaro tashkilotning xodimi sifatida;

3) ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan shaxslarning oila a’zosi sifatida, bunday jismoniy shaxs tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirmagan taqdirda;

4) faqat bir chet davlatdan boshqa chet davlatga O’zbekiston Respublikasi hududi orqali o’tish (tranzit o’tish) uchun;

5) agar bu jismoniy shaxs O’zbekiston Respublikasida faqat turist sifatida, davolanish yoki dam olish maqsadlari bilan turgan bo’lsa.

Ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan mezonlarga javob bermaydigan shaxs O’zbekiston Respublikasining norezidenti deb e’tirof etiladi.

20-modda. Doimiy muassasa

Norezidentning O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasi deganda norezident O’zbekiston Respublikasi hududida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan, shu jumladan faoliyatni vakolatli shaxs orqali amalga oshirayotgan har qanday joy e’tirof etiladi.

«Doimiy muassasa» tushunchasi faqat soliq sohasidagi maqomni aniqlash uchun qo’llaniladi va tashkiliy-huquqiy ahamiyatga ega emas.

«Doimiy muassasa» tushunchasi quyidagilarni o’z ichiga oladi:

1) tovarlarni ishlab chiqarish, qayta ishlash, butlash, qadoqlash, o’rash-joylash, realizatsiya qilish bilan bog’liq faoliyat amalga oshiriladigan har qanday joyni;

2) har qanday boshqaruv joyi, vakolatxona, filial, bo’lim, byuro, idora, ofis, xona, agentlik, fabrika, ustaxona, tsex, laboratoriya, do’kon, omborni;

3) tabiiy resurslarni qazib olish bilan bog’liq faoliyat amalga oshiriladigan har qanday joyni: shaxta, kon, neft va (yoki) gaz qudug’ini, karerni;

4) quvur, gaz quvuri, tabiiy resurslarni qidirish va (yoki) ishlatish, asbob-uskunalarni o’rnatish, montaj qilish, yig’ish, sozlash, ishga tushirish va (yoki) ularga xizmat ko’rsatish bilan bog’liq faoliyat (shu jumladan nazorat yoki kuzatuv faoliyati) amalga oshiriladigan har qanday joyni;

5) o’yin avtomatlari (shu jumladan pristavkalar), kompyuter tarmoqlari va aloqa kanallari, attraktsionlar, transport yoki boshqa infratuzilmadan foydalanish bilan bog’liq faoliyat amalga oshiriladigan har qanday joyni;

6) qurilish maydonini (qurilish, montaj qilish yoki yig’ish ob’ektini), shuningdek ushbu ob’ektlarda ishlarning bajarilishini kuzatib borish bilan bog’liq xizmatlarni. Har bir qurilish maydoni ishlar boshlangan kundan e’tiboran alohida doimiy muassasani tashkil etuvchi sifatida qaraladi. Agar yordamchi pudratchilar O’zbekiston Respublikasining boshqa norezidentlari bo’lsa, ularning faoliyati ham shu qurilish maydonida ishlar boshlangan kundan e’tiboran yordamchi pudratchilarning alohida doimiy muassasasi sifatida qaraladi;

7) O’zbekiston Respublikasining norezidenti bilan shartnoma munosabatlari asosida O’zbekiston Respublikasida uning manfaatlarini ifoda etuvchi, shu jumladan O’zbekiston Respublikasi hududida O’zbekiston Respublikasining ushbu norezidenti nomidan faoliyat ko’rsatuvchi, O’zbekiston Respublikasining shu norezidenti nomidan kontraktlar tuzish vakolatiga ega bo’lgan va undan muntazam foydalanuvchi shaxs orqali faoliyatni amalga oshirishni;

8) O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan va O’zbekiston Respublikasining norezidentiga tegishli bo’lgan, u tomonidan ijaraga olinayotgan yoki boshqacha tarzda foydalanilayotgan omborlardan (shu jumladan bojxona omborlaridan) tovarlarni realizatsiya qilishni;

9) boshqa ishlarni amalga oshirishni, o’zga xizmatlar ko’rsatishni, boshqa faoliyatni olib borishni, ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan faoliyat bundan mustasno.

Yo’llar qurilishi yoki foydali qazilmalarni qidirish kabi muayyan hollarda, ya’ni faoliyat olib boriladigan joy muntazam o’zgarib turadigan hollarda, doimiy joyni belgilashning boshqa mezonlaridan foydalaniladi. Bunday hollarda butun loyiha uning ko’chma xususiyatidan qat’i nazar, doimiy muassasa sifatida qaraladi.

«Doimiy muassasa» tushunchasi quyidagilarni o’z ichiga olmaydi:

1) tayyorgarlik va yordamchi xususiyatga ega bo’lgan faoliyatni amalga oshirishni, ular jumlasiga, xususan, quyidagilar kiradi:

O’zbekiston Respublikasining norezidentiga tegishli tovarlarni realizatsiya qilish boshlanguniga qadar binolardan faqat mazkur tovarlarni saqlash, namoyish etish va (yoki) etkazib berish maqsadlarida foydalanish;

O’zbekiston Respublikasining norezidentiga tegishli tovarlar zaxiralarini tovarlar realizatsiya qilinguniga qadar mazkur zaxiralarni faqat saqlash, namoyish etish va (yoki) etkazib berish maqsadida saqlab turish;

doimiy faoliyat joyini faqat O’zbekiston Respublikasining norezidenti tomonidan tovarlarni xarid qilish maqsadlari uchun saqlab turish;

doimiy faoliyat joyini faqat axborot to’plash, ularga ishlov berish va (yoki) tarqatish (sotish huquqisiz), O’zbekiston Respublikasi norezidentining tovarlari (ishlari, xizmatlari) marketingini olib borish, ularni reklama qilish yoki ularning bozorini o’rganish uchun, agar bunday faoliyat norezidentning asosiy faoliyati bo’lmasa, saqlab turish;

doimiy faoliyat joyini faqat ushbu bandda sanab o’tilgan faoliyat turlarining har qanday kombinatsiyasini amalga oshirish uchun, bunday kombinatsiya natijasida vujudga kelgan faoliyat majmui tayyorgarlik yoki yordamchi xususiyatga ega bo’lishi sharti bilan saqlab turish;

2) mustaqil vositachi: broker, vositachi, ishonchli shaxs, qimmatli qog’ozlar bozorining professional ishtirokchisi yoki vositachilik, topshiriq shartnomasi yoki shunga o’xshash boshqa shartnoma asosida faoliyat ko’rsatuvchi va O’zbekiston Respublikasining norezidenti nomidan kontraktlarga imzo qo’yish vakolati berilmagan har qanday boshqa shaxs orqali faoliyatni amalga oshirishni. Mustaqil vositachi deganda o’zining odatiy (asosiy) faoliyati doirasida ish olib boradigan hamda O’zbekiston Respublikasining norezidentidan yuridik va iqtisodiy jihatdan mustaqil bo’lgan shaxs tushuniladi;

3) tovarlarni O’zbekiston Respublikasiga olib kirish yoki O’zbekiston Respublikasidan olib chiqish operatsiyalarini, shu jumladan faqat O’zbekiston Respublikasining norezidenti nomidan tuziladigan va O’zbekiston Respublikasida tovarlarni xarid qilish, shuningdek tovarlarni O’zbekiston Respublikasiga eksport qilish bo’yicha operatsiyalar bilan bog’liq tashqi savdo kontraktlari doirasida operatsiyalarni amalga oshirishni;

4) O’zbekiston Respublikasi norezidenti tomonidan qimmatli qog’ozlarga, yuridik shaxslar – O’zbekiston Respublikasi rezidentlari ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushlarga, shuningdek O’zbekiston Respublikasi hududidagi boshqa mol-mulkka egalik qilishni. Agar O’zbekiston Respublikasining norezidenti bunday yuridik shaxs zimmasiga vakillik vazifalarini ham yuklasa, ushbu qismning 1-bandiga muvofiq tayyorgarlik yoki yordamchi xususiyatga ega bo’lgan vazifalar bundan mustasno, bunday yuridik shaxs mustaqil soliq to’lovchi bo’lishi bilan birga bir vaqtning o’zida O’zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasasi sifatida ham qaraladi;

5) ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan doimiy muassasaning belgilari mavjud bo’lmagan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi norezidenti tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida ishlash uchun yuridik shaxs – O’zbekiston Respublikasining rezidentiga yoki O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali faoliyatini amalga oshiruvchi O’zbekiston Respublikasining boshqa norezidentiga xodimlar ajratishni, agar bunday xodimlar faqat ular o’zlari yuborilgan tashkilot nomidan va uning manfaatlarini ko’zlab ish ko’rsalar.

Ishlarni bajarish, xizmatlar ko’rsatish boshlangan kunni qat’iy belgilash mumkin bo’lsa, doimiy muassasa shu kunda tashkil etilgan deb hisoblanadi. Agar bunday kunni qat’iy belgilash mumkin bo’lmasa, quyida keltirilayotgan kunlardan biri doimiy muassasa tashkil etilgan kun deb hisoblanadi:

ishlar bajarish, xizmatlar ko’rsatish boshlanadigan, kontraktda ko’rsatilgan kun;

agar litsenziya muayyan kontrakt bo’yicha biron bir ishni bajarish yoki xizmatlar ko’rsatish maqsadida olingan bo’lsa, litsenziyaning amal qilishi boshlanadigan kun.

Ushbu modda oltinchi qismining ikkinchi va uchinchi xatboshilarida ko’rsatilgan harakatlardan eng oldingisi sodir etilganda, doimiy muassasa tashkil etilgan deb hisoblanadi.

Qurilish maydoni (qurilish, montaj qilish yoki yig’ish ob’ekti) pudratchiga maydonni topshirish to’g’risidagi dalolatnoma imzolangan paytdan e’tiboran O’zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasasini tashkil etadi.

Doimiy muassasa shu muassasa orqali olib borilayotgan faoliyat tugatilgan paytdan e’tiboran tugatilgan hisoblanadi. Agar mazkur paytni qat’iy aniqlab bo’lmasa, quyida keltirilayotgan kunlarning eng keyingisi doimiy muassasaning faoliyati tugatilgan kun deb hisoblanadi:

bajarilgan ishlar, ko’rsatilgan xizmatlar dalolatnomasi imzolangan kun;

O’zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasasi tomonidan bajarilgan ishlar, ko’rsatilgan xizmatlarga haq to’lash uchun oxirgi hisobvaraq berilgan kun;

yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ining yakuniy hisob-kitobi O’zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati organlariga amalda taqdim etilgan kun.

moliyaviy ijara shartnomasining muddati tugagach, moliyaviy ijara ob’ekti ijara oluvchining mulkiga o’tsa;

moliyaviy ijara shartnomasining muddati moliyaviy ijara ob’ekti xizmat muddatining 80 foizidan ortiq bo’lsa yoki moliyaviy ijara ob’ektining moliyaviy ijara shartnomasi tugaganidan keyingi qoldiq qiymati uning boshlang’ich qiymatining 20 foizidan kam bo’lsa;

moliyaviy ijara shartnomasining muddati tugagach, ijaraga oluvchi moliyaviy ijara ob’ektini shu huquqni amalga oshirish sanasidagi bozor qiymatidan past narx bo’yicha sotib olish huquqiga ega bo’lsa;

moliyaviy ijara shartnomasining amal qilishi davrida ijara to’lovlarining joriy diskontlangan qiymati moliyaviy ijara ob’ektining uzoq muddatli ijaraga topshirish paytidagi joriy qiymatining 90 foizidan oshib ketsa. Joriy diskontlangan qiymat buxgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadi.

22-modda. Ushbu Kodeksda qo’llaniladigan boshqa tushunchalar

Ushbu Kodeksda qo’llaniladigan boshqa tushunchalar:

fan, adabiyot va san’at asarlaridan, shu jumladan elektron-hisoblash mashinalari uchun dasturlar, audiovizual asarlardan hamda turdosh huquqlar ob’ektlaridan, jumladan ijrolar va fonogrammalardan foydalanganlik yoxud ulardan foydalanish huquqini berganlik uchun;