I. BÖLÜM: temel kavramlar diL, KÜLTÜr ve iletiŞİM
|
|  Yüklə 4.86 Mb.
|
DİL İLE İLGİLİ ÖZDEYİŞLERwDil bir zihinsel görüngüdür. Langacker wErdem başı til. (Erdemlerin en başında gelen dildir.) Kaşgarlı Mahmut wDil, insandaki konuşma yetisinden doğmuştur. Aristo wKelimelerin kuvvetini anlamadan, insanların kuvvetini anlayamazsınız. Konfüçyüs wDil bir milletin aynasıdır. Bu aynaya baktığımız zaman orada kendimizin en gerçek yankısını buluruz. Schiller wKendi dilini tam olarak bilmeyen, başka bir dili de öğrenemez. Bernard Shaw wDil bir ulusun ruhunun dış görünüşüdür Ulusun dili ruhudur, ruhu da dili. W. von Humboldt wDil aklın organı aynı zamanda kriteriumudur (ölçütüdür). Hamann wDil bir eser değil faaliyettir. W. von Humboldt wDil bir kâğıda benzetilebilir: Düşünce kâğıdın ön yüzü, ses ise arka yüzüdür. Kâğıdın ön yüzünü kestiniz mi, ister istemez arka yüzünü de kesmiş olursunuz. Dilde de durum aynı: Ne ses düşünceden ayrılabilir, ne de düşünce sesten. Ferdinand de Saussure w Duygu, düşünce ve dileklerimizi anlatmaya yarayan işaretlerin —daha çok, ses işaretlerinin— hepsine birden dil denir... Dil, düşüncenin, —daha geniş anlamıyla içbenligimizin — aynasıdır. Tahir Nejat Gencan KÜLTÜRKültür, milletin fertleri arasında sosyal akrabalık bağını oluşturan (başta dil olmak üzere, tarih, din, örf ve âdetler, hukuk sistemi, müzik, güzel sanatlar, ekonomi, ahlâk anlayışı ve dünya görüşü... gibi) maddî ve manevî değerlerin tümüdür ve bu değerler kültürün başlıca unsurlarını oluşturur. Bunlar o milletin fertlerini birbirine bağlarken, diğer milletlerden ayırır; içeride birleştirici, dışarıya karşı ayırıcı rol üstlenir. Kültür, bir topluluğun yönetim yapısı, yasalar, yönetmelikler vb., nüfus ve yerleşim, bilim ve teknoloji, güzel sanatlar, din ve inanç sistemi, gelenek ve görenek, felsefe, üretim, tüketim araçları ve biçimleri, spor, moda, dil (iletişim) ve bunlardan oluşan, sürekli gelişmeye ve değişmeye açık bir bütündür. Bir bakıma toplumun maddi ve manevi değerlerinin bütünüdür. Bu bağlamda “doğanın yaptıklarının dışında insanoğlunun yapıp ettiklerinin dirik bir örtüsü” olarak ele alınabilir. Kültürel sistemi oluşturan öğeler, birbirlerinden bağımsız değildir. Bu öğelerin birindeki değişme, diğer öğeleri de etkiler ve değiştirir. İnsan, bir kültürel sistem içinde doğar, büyür ve ölür. Bu nedenden dolayı, insan bir bakıma kültürel değerlerle iç içe yaşayan, onlardan etkilenen; diğer yandan yeni kültürel değerler oluşturan bir varlıktır (V. Sönmez, 2002: 50 Kültür; toplum, insanoğlu, eğitim süreci ve kültürel muhteva gibi değişkenlerin ve bunlar arasındaki karmaşık ilişkilerin bir işlevidir (B. Güvenç, 1999:101). Bu açıklamalardan sonra kültürün özellikleri şöyle özetlenebilir:
KÜLTÜRÜN ÖZELLİKLERİ1. Millîdir, 2. Tarihîdir, 3. Özgündür, 4. Milletin ortak malıdır, 5. Canlı ve tabiî bir varlıktır, 7. Özü değiştirilemez. Devletler; milletlerin kendilerini korumak, yaşatmak ve yükseltmek için kurdukları sosyal organizasyonlardır. Devletin varlığı milletle mümkündür. Milleti ayakta tutan, ona dinamizm ve ruh veren temel güç ise millî kültürdür. Bu tarihî ve sosyal gerçek, Atatürk’ün “Türkiye Cumhuriyetinin temeli kültürdür.” özdeyişinde veciz ifadesini bulmuştur. DİL-KÜLTÜR İLGİSİDil, millî kültürün temel unsuru ve taşıyıcısıdır. Maddî-manevî kültürel değerlerin oluşmasında ve aktarılmasında dilin inkâr kabul etmez bir rolü vardır. Edipler, kendi dönemlerindeki olayların, anlayışların, geleneklerin... izlerini ister istemez, yazılı veya sözlü olarak ortaya koydukları eserlerine yansıtırlar. Bu eserleri okuyan yeni nesil, kendi kültürünü, kendi değerlerini öğrenir ve sosyal bir miras olarak kendinden sonra gelenlere aktarır. Bütün bunlar dil sayesinde gerçekleştiği için dil ve kültür birbirini tamamlayan birbirinden ayrılmayan unsurlardır. Dil Kültür Arasındaki İlişkilerDil ve kültür birbirinden ayrılamaz. Dil ve kültür ayrılmazlığı önemli bir ilkedir. Dil ve kültür birbirinden ayrı düşünülemez. Dil olmadan bir kültürün, kültür olmadan da bir dilin varlığından söz edilemez. Dil ve kültür arasındaki yakın ilişki, dil ve kültür unsurlarının bir arada olmadan diğerinin var olamayacağını göstermiştir. Dil ve kültür birbirini var eden unsurlardır. Dil ve Kültürün AyrılmazlığıGenellikle dilin kültürün bir parçası olduğu kabul edilmektedir ve bu dil kültür için çok önemli bir rol oynamaktadır. Bazı dil bilimciler dil olmadan kültürün var olamayacağını düşünmektedir. Dil aynı zamanda kültürü yansıtır, etkiler ve şekillendirir. En geniş anlamda, bir milletin hayat biçimini, yaşam ve düşünce tarzlarını bunlara yaklaşımlarını oluşturan tarihsel ve kültürel arka planını oluşturur ve sembolik olarak bir milleti temsil eder. Bir milletin varlığından söz edebilmek için dil ve kültür gibi birbirinden ayrılmaz iki unsurun varlığından söz etmek gerekir. Dil ve kültür olmadan bir milletin varlığından da söz edemeyiz. Brown (1994: 165) dil ve kültürün ayrılmazlığını aşağıdaki gibi açıklamaktadır: “ Bir dil bir kültürün bir parçasıdır, bir kültür de dilin bir parçasıdır; bu iki unsur karmaşık ve iç içedir bu yüzden dil veya kültürün önemini ikisinin de birbiriyle iç içe ayrılmazlığını içeren bir durum arz eder. Kısacası dil ve kültür birbirinden ayrılamaz. Dil ve kültürle İlgili Benzetmeler (Metafor/mecaz)Bazı insanlar, bir anlamda insanların kendi dillerinin bir kültürü ihtiva eden unsurları nesilden nesile aktarması bakımından dilin kültürün aynası olduğunu söylerler. Dil ve kültürü sembolize etmek için kullanılan diğer bir benzetme de buzdağıdır. Görünen kısım sadece kültürün bir parçası ile dilin bir parçasıdır; asıl büyük bir kısım yüzeyin altında yatan kısımdır ki kültürün bu kısmı hissedilir ama görülmez. Brown’u dil ve kültür anlayışı üç yeni benzetme (metafor/mecaz) aracılığıyla aktarılmaktadır. Felsefi bir açıdan: Dil + kültür -yaşayan organizma Beden kan Dil ve külütr canlı bir organizma oluşturur; dil beden ve kültür kandır. Kültür olmadan dil ölmüş, dil olmadan da kültür hiç şekillenmemiş olurdu. Bir iletişim açsından: Dil + kültür - yüzme (iletişim) Yüzme becerisi su İletişim yüzmektir, dil yüzme becerisi ve kültür sudur. Dil olmadan (çok sığ suda) iletişim çok sınırlı bir derecede kalacaktır; kültürsüz hiç iletişim olmayacaktır. Pragmatik bir açıdan: Dil + kültür - ulaşım (iletişim) araç trafik ışığı İletişim ulaşım gibidir: Dil araç ve kültür trafik ışığıdır. Dil iletişimin daha kolay ve daha hızlı olmasını sağlar; kültür düzenler, bazen iletişi teşvik eder, bazen de engellemektedir. Tek bir kelimeyle dil ve kültür birbirlerinden farklı olarak bir bütün oluştururlar.
|