Forvaltningsplan for jotunheimen nasjonalpark
|
|  Yüklə 1.89 Mb.
|
2. Utvala sine oppgåver. 2.1. Generelt Utvala skal følgje med i at forvaltninga av vernereglane skjer i samsvar med verneformålet og intensjonane. Det skal følgje med i utviklinga i det verna området og særleg ta seg av lokalsamfunnet sine interesser der. 2.2. Saker til uttale Utvala har uttalerett i alle prinsipielle saker og i saker som medfører endringar i naturmiljøet og/eller inngrep i terrenget. Utvalet kan også få høve til og sjølv be om å få uttale seg i andre saker. 2.3. Saker til orientering Utvala v/ leiar skal ha orientering om vedtak som vert gjort etter vernereglane. 3. Sakshandsaming Tilsynsutvala avgjer sjølv møtetidspunkt. Utvala si uttale skal sendast det organet som skal ta avgjerd i saka. Ved oversending til tilsynsutvalet kan det organet som skal ta avgjerd i saka setje frist for uttale, som ikkje må vera kortare enn 4 veker. Dersom utvalet ikkje har avgjeve uttale innan fristen, eller ikkje har varsla at handsaming av saka vil ta lenger tid, skal dette reknast som om utvalet er samd i avgjerdsorganet sitt forslag til løysing av saka. 4. Eit årleg, felles møte for alle utvala Alle tilsynsutvala bør halde eit felles, årleg møte for å drøfte felles erfaringar med tilsynet av det verna området, og for gjennomgang av budsjett og planar neste år. Utvalsmedlemmene får dekka omkostningane sine til dette møtet av departementet etter statsregulativet. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, Fylkesmannen i Oppland har ein representant kvar på fellesmøtet i utvalet. Statens naturoppsyn har to representantar på fellesmøtet. Statskog SF har ein representant på fellesmøtet. Desse representantane har møteplikt og talerett men ikkje stemmerett på fellesmøtet. Andre kan bli inviterte på fellesmøtet når utvala ønskjer det. 5. Økonomi Utvalsmedlemmene får dekka omkostningar til sine møte etter statsregulativet VEDLEGG 8 Reglar for bruk av Gravdalsvegen, vedtekne samstundes som godkjenning av forvaltningsplanen for Jotunheimen nasjonalpark og Utladalen landskapsvernområde, jf. reglar vedtekne av Direktoratet for statens skoger 10. mai 1979
Lillehammer, den 10. mai 1979 Svein Larsen (sign.) Skogforvalter VEDLEGG 9 Reglar for Vettisvegen, jf. Reglar vedtekne av Årdal kommunestyre 17.11.1977
VEDLEGG 10 Namn i Jotunheimen av Mathias Øvsteng På fjellvandringa møter vi mange namn som er festa til kartet. Somme nemningar er lette å forstå, somme er vanskelegare - og somme har visseleg eit anna opphav enn det namneforma i dag ser ut til å bera bod om. Å vera skråsikker i namnetyding bør ein såleis unngå. Gransking av namn og nemning i naturen er likevel både spennande og lærerik, og vi vil i det følgjande peike på moglege tydingar av nokre namn vi finn i Jotunheimen. Noko meir er det ikkje plass til. Kanskje kan du studere meir på eiga hand? Grovt kan vi dele inn namnetilfanget i naturnamn (som avspeglar reine naturforhold) og kulturnamn (som fortel om menneskeleg aktivitet). Namna er ofte “sett” frå eit bygdelag, og slik har ein ofte fått sekundær-nemningar innover fjellet med utgangspunkt i namn nede i bygda. Eit typisk tilfelle i så måte måte har vi nok i namnet på den høgste fjelltoppen - Galdhøpiggen. Alderen på namnsettingane varierer sterkt - frå dei eldste tider til dei nyare “turistnamna”. Vi må tru at namnsettinga som regel har skjedd fordi namna har hatt ein funksjon for folk i ulike situasjonar og tilhøve. At folk i historisk perspektiv har hatt mangslungen interesse og bruk for fjellet, fortel dei mange nemningane om - f eks band, berg, egg, fly, hals, hammar, haug, horg, hovda, hø, høgde, kamp, kinn, kjøl, klymp, knapp, knubb, kopp, loft, mon, nebb, nibb, nut, oksel, pall, pigg, rande, rygg, skalle, tind, tunge, ås. Den munnlege forma er alltid den primære, og det kan vera verdt å merke seg nokre særskilde mekanismar i målføra som har namnesett store delar av Jotunheimen: etterleddstrykk (eks Glitter’tind’n - med trykk på den tredje stavinga) levande bruk av akkusativ og dativ (eg gjekk uppå Galdhøpiggen = eg var på tur dit / eg va uppå Galdhøpiggjé = eg var på toppen) stuttstaving i to samanhengjande stavingar (eks Memu-ru, Semelhol-et) Så over til nokre namn (< = kjem av / har samanheng med gammalnorsk form): Bessa/-vatnet/ -eggen/-heim < bersi = hannbjørn Bukkeholet/-brean som har med reinsbukk å gjera, ein plass der reinsbukkane har lett for å halde til dyr/-haug som har med rein å gjera (for fjellfolk var “dyr” det same som villrein) Bygdin < bugr = den bøygde (Jf Gjende og Tyin) Bøvertun < ton = grasflekk under ei fjellside. Jf genuin uttale: “Bøverton” med stutt sistestaving . Namnet har altså ingenting med “gardstun” å gjera Bøvre/Bøverdalen Namnet er vanskeleg å tyde. Det har vorte sett i samanheng med bjor = dyret bever. Falketinden Aa. O. Vinje namnsette denne tinden ut frå ei samanlikning med fuglen: “Den svarte Tind med Nebben sin i Bugt er Falken lik, som voggar seg til Flugt; i Bringen kvite Flekk er spettad inn; og difyr verd han kalla Falkatind” Tidlegare vart nok denne tinden kalla Koldedalstinden Fannaråken < fonn = snøfonn og råk = fjellrygg. Forma Fannaråken er kanskje dativform av “Fannaråkje” (på austsida) og “Fannaråki” på vestsida Fleskedøla/-dalen/-nosi “flesk” er eit rosande nemning som truleg fortel om rik fangst av rein Galdhøpiggen < galdr = hard grunn. Jf gardsnamnet Galde i Bøverdalen, og Gadde - namn på eit ulendt og bratt berg i dalbotnen. Genuin nemning blant lokalkjende har vore “Piggen” (= den høgste piggen) Gjende < gandr = den beine Gjertvasstindadn Lokale informantar meiner det rette namnet er “Gjerfasttindane”, < gjer - små ras og < fast - som har med bekk å gjera. “Hjertvasstindane” er også lansert som teori, etter forma på vatnet Glittertinden av elvenamnet Glitra - “blankt, glitrande vatn”. Genuin nemning blant lokalkjende har vore “Tind’n” (= den høgste tinden) Gravdalen dal med fangstgraver for rein Grotbrean < grjot = stein -grove grof = bekk Hellstugu/-haugen/ -høe/-tindan/-brean Lokal uttale tyder på at namnet heng saman med helle, stein - ikkje “heil”, som også har vore framme. Truleg speglar dette namnet systemet med sælehus (< sál = sjel) langs ferdavegar i fjellet. Dette var hus som var gode finne til livberging. I Gulatingslova står det: “I sælehus har alle jamgod rett - - - alle skal vera inne når det er sitteplass til alle. Om nokon har vore der tre netter unødig, da skal alle dei vera nest til å gå ut; elles skal det kastast lodd om kven som skal gå ut. Da er det vel om dei går som skal det etter loddkastet. Men vil dei ikkje, da skal dei betale ransbot til kongen, og dei skal svara fulle bøter for dei som etter loddkastet skulle vera inne, om dei døyr ute”. Hellstugu i Jotunheimen finn vi i Visdalen, der vi den dag i dag ser restane etter eit slikt sælehus langs ein av dei gamle ferdavegane mellom aust og vest. Avleiingar finn vi att i H.åe, H.tindan og H.brean Hinde/-sæter hind = hodyret av hjort Hinnåtetjønne kan ha samanheng med “det som har hinne” - og kan da spegle ei vassoverflate som er farga av f eks jernhaldig malm Hjelle Namnet peikar nok på ein avsats - ein hjell - i landskapet. I målføra på austsida av fjellet finn vi att denne nemninga i forma skjell Hurrungadn < hurre - dure, larme - fjella der snø- og steinras buldrar -høe < hár = høg. Høer er som regel over beitegrensa for bufe Høgvaglen - eit ferdselsnamn, med ein varde (dial. vagle) på toppen som viste veg Illåe/-bandet/-brean < illr = ill, vond, lei. Elva Illåe er kjend for å flyge fort opp og få brebruene til å gå opp - og dermed bli farlege Kalvåne/Kalvehøgde Usikkert. Kan ha med reinskalv (plassar for reinskalving?) å gjera, men dette området har også vore mykje brukt beitemark for bufe, og kan såleis peike på kukalv. Det er også hevda at namnet kan ha samanheng med breen, som “kalvar”. “Åne” er målførenemning for åa = elva Koldedøla/-dalen < kolda = den kalde Krossen/-bue namnet vitnar om ærefrykt for farlege ferder over fjellet. Kyrkjebøkene for Lom frå 1813 fortel at“6 Mænd blev i et Uveir 4de Marts borte paa Fjældet til Sogn, hvorhen de skulde gaa efter Korn” Jotunheimen - staden der jotnane bur/“kjempeheimen”. Aasmund Olavsson Vinje var sannsynlegvis den som først nytta uttrykket “Jøtunheimen” som namn på dette fjellstroket i “Fjøllstaven min” frå 1861. Det mytologiske namnet Jotunheimen var kjent lenge før. leir/-dalen/-vassbu har med fargen på vatn å gjera. Elver og vatn med “leir” har alltid det til felles at dei kjem frå brear, som ber med seg farga mineralmasse (“leir”) frå under breen Maradalen < mar = merr, hest. Her var godt hestebeite Memuru kan tolkast a) å ha samanheng med marr = hest eller b) mara = gni, grava (elva som grev). me < mid = midt på (midt på vatnet, eller midtre dalen). Hestbekken, som renn i området, kan støtte tolking a) Nautgarden Dette området har vore godt beiteland for naut (fe), og det er nærliggjande å tru at namngjevinga kan setjast i samband med det. Nautgardstinden er sekundærnamn Ringstindadn namnet har truleg samanheng med setrene nedafor, som ligg i ei ringform semel/-åe/ -tinden/-holet “semle” - samandraging “semel-” er målføreuttale av simle (hodyret av rein) -seter/-sæter < setr - som kjem av “sitja”. Nemninga finst i aust-Jotunheimen Russa/-dalen/-tangen < rutsa -elva som rusar, styrtar fram. Namnet har også vore sett i samanheng med ross - hest Sjoe/-dalen < hjár = den (elva) som glitrar og skin Sjogholet av sjog = dialektnemning for snø Skautflye < skjóta = den som skyt seg nedover - om elva Skauta Skagastølstindadn Garden Skagen i Luster har støl under desse tindane, og har gjeve dei namn. For eit par hundre år sia vart dei kalla Skarstindadn, etter den same setra - som da heitte Skarstølen Skagsnebb < skag = det som stikk fram - namn på ei kvass form som stikk tydeleg fram Smørstabben Dette er nok ei blidgjerande nemning mynta på dei gode maktene ein trong ha med seg på farefulle ferder over Sognefjellet (elles er “smør-namn” ofte brukte om feite fjellbeite) -støl < stodull - som kjem av “å stå”. Nemninga finst i vest-Jotunheimen. Betyr det same som “seter” Surtningssue < surt = svart og su = purke - svartpurka, etter ryggforma? Svellnose < svell = oppsvolle islag, og < nos = framstikkande berg Turtagrø heng saman med planten turt Tyin < tvi = den todelte Veo/-brean/-tindan < vidr = ved, som har med skoggrensa (vigga) å gjera. Vi kan merke oss at det for nokre tusen år sia var ein mild klimaperiode, da skoggrensa gjekk mykje høgare enn i dag Vetti Namnet kan tydast anten som a) < vottr = vott, etter forma på dalen. Vetti ligg ovafor eit trongt gjel. Nedafor gjeldet vidar dalen seg ut for så å snøre seg saman att - som ein vott - eller b) < vettr = vette, overnaturleg vesen. Vetti er i alle fall eit “vin-namn” (< vin = eng) Visa/-dalen av elvenamnet - “den som er bøygd og i rask rørsle” Vormeli truleg < varmr = varm Urdadøla/-dalen - der det er steinur og ulende Utla/-dalen Mest truleg har namnet samanheng med gòvet som står frå dei mange sideelvene som styrtar ned i Utla. KJELDER: Lars Ekre: Stadnamn frå Midt-Jotunheimen Sandnes-Stemshaug: Norsk stadnamnleksikon Sandnes-Tylden: Namn i fjellet Trone-Ole Haug: Stadnamn frå Vågå/ymse artiklar Sigurd Dahl Midtun: Stadnamn i Årdal Ymse munnlege kjelder VEDLEGG 11 Kart over soner Sjå Vedlegg 11 i høyringsframlegget til forvaltningsplan (ingen endringar etter tilrådinga frå fylkesmennene) 
NB! Ny utgåve av kartet vil bli sendt trykkeriet separat |