J. E. Esslemont Bahá’u’lláh en het Nieuwe Tijdperk

Hoofdstuk 9

Ware beschaving

O volk van God! Houd u niet met uzelf bezig. Laat de verbetering van de wereld en de opvoeding der volkeren uw doel zijn.

Bahá’u’lláh.

Godsdienst de basis van beschaving

Overweeg hoe de beschaving van het westen de volkeren der wereld heeft verontrust en in opschudding gebracht. Een helse machine is ontworpen en heeft bewezen zo'n wreed vernietigingswapen te zijn, dat nog nooit iemand iets dergelijks heeft gezien of gehoord. De uitbanning van zulke diepgewortelde en vernietigende misbruiken kan slechts tot stand worden gebracht als de volkeren der wereld zich verenigen om een gemeenschappelijk doel na te streven en één universeel geloof te omhelzen…

O volk van Bahá! Ieder voorschrift dat Wij hebben geopenbaard is een machtige vesting voor het behoud van de wereld van bestaan.

Tafelen van Bahá’u’lláh, Woorden van het Paradijs.
De huidige toestand van Europa en van de wereld in het algemeen bevestigt op welsprekende wijze de waarheid van deze vele jaren geleden geschreven woorden. Het verwaarlozen van de profetische geboden en de hand over hand toenemende ongodsdienstigheid gaan met wanorde en vernietiging op grote schaal gepaard. Zonder de verandering van hart en streven, hetgeen het wezenlijke kenmerk van ware godsdienst is, schijnt de hervorming van de maatschappij volkomen onmogelijk.

Gerechtigheid

Het meest geliefde in Mijn ogen is rechtvaardigheid. Keer u niet van haar af indien u Mij begeert, en veronachtzaam haar niet, zodat Ik u Mijn vertrouwen kan schenken. Met haar hulp zult u met uw eigen ogen zien en niet door de ogen van anderen, uit eigen kennis weten en niet door de kennis van uw naaste. Overweeg in uw hart hoe het u betaamt te zijn. Waarlijk, rechtvaardigheid is Mijn gave aan u en het teken van Mijn goedertierenheid. Houd dit voor ogen.

O volk! De schaduw van hebzucht en afgunst verduistert het licht der ziel, gelijk de wolk de zonnestralen verhindert door te dringen.

Brief aan een zoroastriër.
Door langdurige ondervinding raken de mensen tenslotte overtuigd van de waarheid van de profetische leer, dat zelfzuchtige bedoelingen en zelfzuchtige daden onvermijdelijk sociale rampen veroorzaken. Indien de mensheid niet roemloos ten onder wil gaan, moet een ieder de belangen van zijn naaste als even belangrijk zien als zijn eigen belangen en deze ondergeschikt maken aan de belangen van de gehele mensheid. Op deze wijze zullen uiteindelijk de belangen van allen het beste worden gediend. Bahá’u’lláh zegt:
O Mensenzoon! Indien uw ogen op genade zijn gericht, verzaak de dingen die u ten goede komen en houd u vast aan hetgeen de mensheid ten goede komt. En als uw ogen op gerechtigheid zijn gericht, kies voor uw naaste hetgeen u voor uzelf kiest.

Tafelen van Bahá’u’lláh, Woorden van het Paradijs.

Overheid

Hierdoor ontstaat het scherpe contrast tussen uitspraken als: “De ene ware God, verheven zij Zijn glorie, heeft het hart der mensen immer beschouwd als Zijn eigen, Zijn uitsluitend bezit, en zal voortgaan dit te doen. Al het andere, of het nu behoort tot het land of de zee, tot rijkdom of glorie, heeft Hij doen overgaan aan de koningen en heersers der aarde” en “In deze Dag betaamt het alle mensen zich krachtig vast te houden aan de Grootste Naam en de eenheid der gehele mensheid te vestigen. Er is geen vluchtplaats noch enig toevluchtsoord buiten Hem.”⁴⁶

Met de ‘Kleine Vrede’ wordt een politieke eenheid van staten bedoeld, terwijl de ‘Allergrootste Vrede’ een eenheid is op zowel geestelijk als politiek en economisch gebied. “Spoedig zal de huidige orde worden opgerold en een nieuwe in zijn plaats worden uitgespreid.”⁴⁸

In vroeger tijden kon een regering zich beperken tot wereldse en stoffelijke zaken, maar tegenwoordig vereist het regeren leiderschap, toewijding en geestelijke kennis, hetgeen slechts mogelijk is voor hen die zich tot God hebben gekeerd.

Politieke vrijheid

Vrijheid moet uiteindelijk leiden tot opstand, en niemand kan de vlammen daarvan doven. Aldus waarschuwt u Hij Die de Oordelaar, de Alwetende is. Weet dat het dier de belichaming en het symbool van vrijheid is. Hetgeen de mens betaamt is onderwerping aan die beperkingen die hem beschermen tegen zijn eigen onwetendheid, en die hem behoeden voor het kwaad van de onruststoker. Vrijheid maakt dat de mens de grenzen van welvoeglijkheid overschrijdt en de waardigheid van zijn staat schendt. Hij wordt erdoor verlaagd tot het peil van uiterste ontaarding en verdorvenheid.

Beschouw de mensen als een kudde schapen die een herder nodig heeft voor haar bescherming. Dit is voorzeker de waarheid, de onbetwistbare waarheid. Wij keuren vrijheid onder bepaalde omstandigheden goed, en onthouden er in andere gevallen Onze goedkeuring aan. Wij zijn waarlijk de Alwetende.

Zeg: Ware vrijheid ligt in onderwerping van de mens aan Mijn geboden, hoe weinig u dit ook beseft. Zouden de mensen datgene in acht nemen wat Wij tot hen hebben gezonden uit de Hemel van Openbaring, dan zouden zij voorzeker volmaakte vrijheid deelachtig worden. Gelukkig is de mens die het Plan van God ziet in al wat Hij heeft geopenbaard vanuit de Hemel van Zijn wil die al het geschapene doordringt. Zeg: De vrijheid die u baat is slechts te vinden in volkomen dienstbaarheid aan God, de Eeuwige Waarheid. Al wie die zoetheid heeft geproefd, zal haar voor alle heerschappij in de hemel en op aarde niet willen opgeven.

Gezagdragers en burgers

Trek uw handen af van tirannie, want Ik heb gezworen niemands onrecht te vergeven. Dit is Mijn verbond dat Ik onherroepelijk heb vastgelegd in de bewaarde tafel en met Mijn zegel van heerlijkheid heb bekrachtigd.

… vasthouden aan het koord van beraadslaging en datgene aanvaarden en bekrachtigen wat bevordelijk is voor de veiligheid, voorspoed, rijkdom en rust van het volk. Want zou er enige maatregel anders dan deze worden genomen, zou dat slechts wanorde en onrust tot gevolg kunnen hebben.

Aanstelling en bevordering

Economische problemen

‘Abdu’l-Bahá zegt:

Aangezien sommigen enorm rijk zijn en anderen betreurenswaardig arm, is er zeer zeker een organisatie nodig om deze stand van zaken te controleren en te verbeteren. Het is van belang om rijkdom te beperken, zoals het ook van belang is armoede te beperken. Beide uitersten zijn niet goed… Wanneer wij zien dat men armoede een toestand van verhongering heeft laten bereiken, dan is dit een feilloos teken dat wij ergens tirannie zullen vinden. De mensen moeten zich voor deze kwestie inzetten en niet langer uitstel dulden om toestanden die de ellende van knagende armoede bij een zeer groot aantal mensen teweegbrengen te veranderen.

De rijken moeten van hun overvloed geven, zij moeten hun hart vermurwen, een mededogend begrip koesteren en zich bekommeren om de bedroefden die lijden door gebrek aan de eerste levensbehoeften.

Er moeten speciale wetten worden gemaakt die over deze uitersten van rijkdom en armoede gaan… De regeringen moeten zich houden aan de goddelijke Wet die gelijke rechten verleent aan allen. Dit is de enige manier waarop de betreurenswaardige overtolligheid van grote rijkdom en de erbarmelijke, demoraliserende, vernederende armoede kan worden afgeschaft… Pas als dit wordt gedaan zal aan de Wet van God worden gehoorzaamd.

Openbare financiën

Indien iemand daarentegen door ziekte, een slechte oogst of andere oorzaken buiten zijn schuld niet in staat is voldoende te verdienen om de noodzakelijke uitgaven voor dat jaar te bestrijden, moet hem uit algemene fondsen het ontbrekende tot onderhoud van hem en zijn gezin worden verstrekt.

Er zullen ook andere bronnen van openbare inkomsten zijn, bijvoorbeeld die welke voortvloeien uit niet-bij-testament vermaakte bezittingen, mijnbouw en vrijwillige bijdragen, terwijl onder de uitgaven zullen vallen toeslagen ter ondersteuning van zieken, wezen, doven, blinden, het onderwijs en de volksgezondheid. Aldus zal voor de welvaart en het welzijn van allen worden gezorgd.

Vrijwillig delen

Werk voor allen

In de ogen van God zijn zij de meest verachtelijke mensen die niets doen en bedelen. Houd vast aan het koord van bestaansmiddelen, terwijl u uw volle vertrouwen stelt op God, de Voorziener van alle middelen.

De ethiek van rijkdom

Veel mensen hebben hier behoefte aan. Omdat, als er geen vooruitzicht zou zijn op het verkrijgen van rente, de aangelegenheden der mensen te lijden zouden krijgen van mislukking en ontwrichting. Men kan maar zelden iemand vinden die zoveel consideratie zou tonen tegenover zijn medemens…dat hij hem een lening geeft op welwillende voorwaarden.⁴⁹ Daarom hebben Wij als teken van genade tegenover de mensen voorgeschreven dat rente over geld behandeld moet worden als andere zakelijke transacties die gebruikelijk zijn onder de mensen. Aldus is het… wettig en juist om rente over geld in rekening te brengen…

Dit is echter een zaak die gematigd en eerlijk toegepast moet worden. Onze Pen van Heerlijkheid heeft zich ervan onthouden, als teken van wijsheid en voor het gemak van de mensen, om vast te stellen wat de grens ervan is. Niettemin sporen Wij de geliefden Gods aan om rechtvaardigheid en eerlijkheid in acht te nemen en datgene te doen wat de vrienden ertoe aanzet om tedere genade en mededogen te betonen tegenover elkaar…

Niettemin is het afhandelen van deze zaken toevertrouwd aan de mannen van het Huis van Gerechtigheid, dat zij ze mogen opleggen overeenkomstig de eisen van de tijd en de ingevingen van wijsheid.

Geen industriële slavernij

De oplossing van het economische probleem zal niet kunnen worden gevonden in het stellen van kapitaal tegenover arbeid en arbeid tegenover kapitaal in strijd en conflict, maar door de vrijwillige houding van ‘goodwill’ aan beide kanten. Dan zal een werkelijke en durende rechtvaardige toestand verzekerd zijn…

Onder de bahá’ís zijn er geen afpersende, inhalige en oneerlijke praktijken, geen opstandige eisen, geen revoluties, onlusten tegen de bestaande regeringen…

Het zal in de toekomst voor de mensen niet mogelijk zijn grote rijkdom door de arbeid van anderen bijeen te garen. De rijke zal vrijwillig delen. Zij zullen hier geleidelijk toe komen, uit zichzelf, uit eigen vrije wil. Het zal nooit geschieden door oorlog en bloedvergieten.

Deze kwestie zal één van de vele oorzaken voor een algemene Europese oorlog zijn. De eigenaren van mijnen, fabrieken, huizen en landerijen moeten hun inkomsten delen met hun werknemers en een bepaald, redelijk percentage van hun winst geven aan hun arbeiders, zodat de werknemer, buiten zijn loon, een deel van de opbrengst van de fabriek zal ontvangen, opdat hij zich met hart en ziel aan zijn werk kan geven.

Legaat en erfenis

Niets in de wet van Bahá’u’lláh belet iemand zijn hele bezit aan één persoon na te laten als hij dit wil, maar de bahá’ís zullen ongetwijfeld bij het opmaken van hun testament rekening houden met het door Bahá’u’lláh gegeven model voor het geval van niet-testamentair nagelaten bezittingen, waardoor een verdeling van het bezit onder een groter aantal erfgenamen wordt verzekerd.

Gelijkwaardigheid van man en vrouw

Algemene leerplicht is volgens Hem het grote middel tot het bewerkstelligen van de emancipatie van de vrouw. Meisjes moeten een even goede opvoeding ontvangen als jongens. In feite is zelfs de opvoeding van de meisjes belangrijker dan die van de jongens, want later zullen deze meisjes moeder worden en als moeder de eersten zijn om de opvoeding van het volgende geslacht te beïnvloeden. Kinderen zijn als tere, jonge twijgen; wanneer de eerste opvoeding goed is, groeien zij recht en indien de opvoeding verkeerd is, groeien zij krom. Tot het einde van hun leven worden zij door de opvoeding in hun jeugd beïnvloed. Hoe belangrijk is het dus dat meisjes goed en verstandig worden opgevoed!

‘Abdu’l-Bahá had volop gelegenheid op zijn reizen naar het Westen de bahá’í-leer betreffende dit onderwerp uit te leggen. Op een bijeenkomst van de ‘Women’s Freedom League’ in Londen in januari 1913 zei hij:
De mensheid lijkt op een vogel met twee vleugels, de ene is mannelijk, de andere vrouwelijk. Tenzij beide vleugels sterk zijn en door één kracht worden bewogen, kan de vogel niet hemelwaarts vliegen. Naar de geest van dit tijdperk moet de vrouw zich ontwikkelen, op alle levensgebieden haar roeping vervullen en de gelijkwaardige van de man worden. Zij moet op gelijke hoogte met de man staan en gelijke rechten genieten. Dit is mijn vurigste bede en één van de grondbeginselen van Bahá’u’lláh.

Sommige geleerden hebben verklaard dat de hersenen van de man meer wegen dan die van de vrouw en voeren dit als een bewijs van de superioriteit van de man aan. Maar wanneer wij om ons heen kijken, zien wij mensen met kleine hoofden, wier hersenen weinig moeten wegen, het grootste begrip en verstand aan de dag leggen en anderen met grote hoofden, wier hersenen zwaar moeten zijn, van alle geest ontbloot. Het gewicht der hersenen is dus geen ware maatstaf voor intelligentie of superioriteit.

Wanneer de man als tweede bewijs van zijn superioriteit verklaart dat vrouwen niet zoveel hebben gepresteerd als de mannen, gebruikt hij armzalige argumenten die de geschiedenis geheel buiten beschouwing laten. Indien deze mannen beter van de geschiedenis op de hoogte waren, zouden zij weten dat er in het verleden prominente vrouwen leefden, die grootse dingen verrichtten en dat er ook heden ten dage vele grote en vooraanstaande vrouwen zijn.
Hier beschreef ‘Abdu’l-Bahá de prestaties van Zenobia en andere grote vrouwen uit het verleden, en hij besloot met het treffende voorbeeld van Maria Magdalena, wier geloof onwankelbaar bleef toen de apostelen twijfelden. Hij vervolgde:
Tot de grote vrouwen uit onze tijd behoort Qurratu’l-‘Ayn⁵⁰, de dochter van een mohammedaanse priester. Ten tijde van de komst van de Báb toonde zij zulk een geweldige moed en kracht, dat allen die haar hoorden, verwonderd waren. Zij wierp haar sluier af niettegenstaande het eeuwenoude gebruik van de Perzische vrouwen en, ofschoon het als onwelvoeglijk werd beschouwd met mannen te spreken, hield deze heldhaftige vrouw disputen met de geleerdste mannen en versloeg hen in iedere samenkomst. De Perzische regering nam haar gevangen. Zij werd in het openbaar met stenen bekogeld, vervloekt, van stad tot stad verbannen en met de dood bedreigd, maar zij liet nooit haar vastberadenheid varen om voor de vrijheid van haar zusters te werken. Met de grootste heldenmoed verdroeg zij vervolging en lijden, en zelfs in de gevangenis maakte zij bekeerlingen. Tegen een Perzische minister, in wiens huis zij gevangen was gezet, zei zij: “U kunt mij doden zodra u wenst, Maar u kunt de emancipatie van de vrouw niet tegenhouden.” Tenslotte kwam het einde van haar tragische leven; zij werd naar een tuin gebracht en daar gewurgd. Zij droeg echter haar mooiste kleding, alsof zij naar een bruiloftsfeest ging. Met zulk een moed en grootheid van ziel gaf zij haar leven, dat degenen die haar zagen diep ontroerd en bewogen werden. Zij was waarlijk een heldin. Heden ten dage zijn er onder de bahá’ís in Iran vrouwen die eveneens een onverschrokken moed tonen. Sommigen zijn met grote dichterlijke gaven en welsprekendheid begiftigd en houden bezielende toespraken tot grote menigten.

Vrouwen moeten voortgaan zich te ontwikkelen. Zij moeten hun kennis van natuurwetenschappen, letterkunde en geschiedenis uitbreiden ter vervolmaking van de mensheid. Eerlang zullen zij hun rechten verkrijgen. De man zal zien hoe de vrouw met ernst en waardigheid het civiele en politieke leven verbetert, tegen oorlog strijdt en kiesrecht en gelijke kansen eist. Ik verwacht van u dat u voortgaat op alle levensgebieden, dan zult u worden gekroond met de diadeem van eeuwige glorie.

Vrouwen en het nieuwe tijdperk

Verbeteringen in dit opzicht zullen verreikende en weldadige gevolgen hebben. ‘Abdu’l-Bahá zegt:

Afschaffing van geweld

Opvoeding

Tegenwoordig is een werkelijk goed opgevoed mens een zeer zeldzaam verschijnsel, want bijna iedereen heeft domme vooroordelen, verkeerde idealen, onjuiste opvattingen en slechte gewoonten, die hem van zijn geboorte af zijn bijgebracht. Hoe weinigen leren van hun prilste jeugd af met heel hun hart God lief te hebben en hun leven aan Hem te wijden, het dienen van de mensheid te zien als het hoogste doel van het leven en hun krachten te ontwikkelen tot heil van het algemene welzijn! Toch zijn dit zeer zeker de essentiële beginselen van een goede opvoeding. Het volstampen van de hersenen met kennis van wiskunde, grammatica, aardrijkskunde, talen, enzovoort, heeft betrekkelijk weinig effect bij de vorming van edele en nuttige mensen.

Elke vader is gehouden zijn zoon en dochter in de kunst van het lezen en schrijven te onderrichten, alsmede in alles wat in de Heilige Tafel is opgetekend. Wanneer iemand zich onttrekt aan hetgeen hem is geboden moeten de Gevolmachtigden zoveel van hem inhouden als voor hun onderricht vereist is indien hij een vermogend man is; zo niet, dan valt de kwestie toe aan het Huis van Gerechtigheid. Waarlijk, Wij hebben het tot een toevluchtsoord voor de armen en behoeftigen gemaakt. Wanneer iemand zijn zoon of de zoon van een ander opvoedt, is het alsof hij een zoon van Mij heeft opgevoed.

Aangeboren karakterverschillen

De Profeten erkennen, dat opvoeding een grote invloed heeft op het menselijke geslacht, maar zij verklaren, dat er in oorsprong graduele verschillen zijn in verstand en begrip. Wij zien dat sommige kinderen van dezelfde leeftijd, van hetzelfde land en ras, ja zelfs van hetzelfde gezin onder de leiding van dezelfde leraar in verstand en begrip verschillen. Hoe de schelp ook wordt gecultiveerd (of gepolijst), hij kan nooit een glanzende parel worden. De zwarte steen kan nooit de schitterende edelsteen worden. De doornige cactus kan nooit door cultivering en ontwikkeling de gezegende boom worden. Dat wil zeggen, opvoeding zal de wezenlijke aard van het menselijke juweel niet veranderen, maar zij heeft een buitengewone uitwerking. Door deze doeltreffende kracht zullen alle latente deugden en capaciteiten in de mens tot uiting komen.

Karaktervorming

Gods profeten zijn de grote opvoeders van de mensheid, en hun raadgevingen en levensgeschiedenis moeten de kindergeest worden ingeprent zodra hij in staat is deze te begrijpen. Vooral de woorden van de hoogste leraar Bahá’u’lláh, Die de grondbeginselen openbaart waarop de beschaving van de toekomst moet worden gebouwd. Hij zegt:

Kunst, wetenschap en ambacht

Kennis geeft vleugels aan ‘s mensen bestaan en is gelijk een ladder waarlangs men omhoog stijgt. Allen zijn verplicht kennis te vergaren, maar slechts van die wetenschappen die de mensen op aarde ten goede komen en niet van die wetenschappen die beginnen met woorden en eindigen met woorden. De volkeren van de wereld zijn de wetenschappers en de handwerkslieden waarlijk veel verschuldigd. Hiervan getuigt het Moederboek op de dag van Zijn wederkomst. Gelukkig zijn zij die een oor hebben dat hoort. Waarlijk, kennis is een ware schat voor de mens en een bron van heerlijkheid, milddadigheid, vreugde, vervoering, geluk en blijdschap.

Behandeling van misdadigers

Maar het allerbelangrijkste is, dat de mensen op zo'n manier moeten worden opgevoed…, dat zij het begaan van misdaden zullen vermijden en ervoor zullen terugdeinzen, zodat de misdaad zelf hen als de grootste kastijding, de hoogste veroordeling en kwelling zal voorkomen. Om die reden zullen er geen misdaden worden begaan die straf vereisen…

Als iemand een ander bijvoorbeeld onderdrukt, onrecht aandoet en kwaad berokkent, en de verongelijkte wreekt zich, is dit wraak en laakbaar. Als ‘Amru Zaid oneer aandoet, heeft laatstgenoemde niet het recht om ‘Amru oneer aan te doen; doet hij dat wel, dan is dit wraak en dat is zeer laakbaar. Nee, veeleer moet hij kwaad met goed vergelden en niet alleen vergeven, maar ook zo mogelijk zijn onderdrukker van dienst zijn. Dit gedrag is de mens waardig, want welk voordeel behaalt hij uit wraak? De twee handelingen zijn aan elkaar gelijk; als de ene handeling afkeurenswaardig is, zijn ze beide afkeurenswaardig. Het enige verschil is dat de ene eerst werd gepleegd en de andere later.

Maar de gemeenschap heeft het recht zichzelf te verdedigen en te beschermen; bovendien koestert de gemeenschap geen haat en ook geen vijandige gevoelens jegens de moordenaar; ze zet hem in de gevangenis, of straft hem, alleen ter bescherming en beveiliging van anderen…

Toen Christus dus zei: “Wie u op de rechter wang slaat, keer hem ook de linker toe,” was dat met de bedoeling om de mensen te leren dat zij niet persoonlijk wraak moesten nemen. Hij bedoelde niet dat als een wolf een kudde schapen aanvalt en deze wil verscheuren, de wolf daartoe moet worden aangemoedigd. Nee, indien Christus geweten had dat een wolf de kudde was binnengedrongen en op het punt stond de schapen te verscheuren, zou Hij dat zeer zeker voorkomen hebben…

De grondwet van de gemeenschappen berust op gerechtigheid… Wat Christus dus bedoelde met vergiffenis en kwijtschelding is niet dat, als naties u aanvallen, uw huizen in brand steken, uw goederen plunderen, uw vrouw, kinderen en familieleden aanvallen en uw eer schenden, u in aanwezigheid van deze tirannieke vijanden onderdanig moet zijn en hen moet toestaan al hun wreedheden en onderdrukkingen te begaan. Nee, de woorden van Christus hebben betrekking op het gedrag van twee mensen jegens elkaar; als de ene persoon de andere aanvalt, moet de gewonde hem vergeven. Maar de gemeenschappen moeten de rechten van de mens beschermen…

Er moet nog één ding gezegd worden: en wel dat de gemeenschappen dag en nacht bezig zijn met het ontwerpen van strafwetten en met het in gereedheid brengen en organiseren van strafwerktuigen en -middelen. Zij bouwen gevangenissen, maken ketenen en boeien, brengen ballings- en verbanningsoorden in gereedheid, bedenken verschillende soorten ontberingen en folteringen en denken met deze middelen misdadigers discipline bij te brengen, terwijl ze daarentegen in werkelijkheid zedenverwildering en vervorming van het karakter veroorzaken. De gemeenschap moet er in tegendeel dag en nacht naar streven om met de meeste ijver en inspanning de opvoeding van mensen tot stand te brengen, waardoor zij van dag tot dag vooruitgaan in kennis en wetenschap, deugden verwerven, zich goede zeden eigen maken en ondeugden vermijden, opdat zich geen misdaden zullen voordoen.

Beantwoorde Vragen, hoofdstuk 57.

Invloed van de pers

Wat deze Verguisde betreft, zijn de meeste dingen die in de kranten zijn geschreven van waarheid verstoken. Eerlijk spreken en waarheidlievendheid worden, vanwege hun verheven rang en plaats, beschouwd als een zon die schijnt boven de horizon van kennis.