1. ÖLÇme ölçmenin Tanımı ve Önemi
|
|  Yüklə 1.47 Mb.
|
3.Kılavuzla Diş Açma Tekniği Ve Kılavuz Koluna Kılavuz Takarak Diş AçmaKılavuzun iş parçasına rahat dalarak kılavuz dişlerinin kavrama yapabilmesi için, iş parçası delindikten sonra deliğin üst kısmına 90o havşa açılması gereklidir. Kılavuz, ilk başlarda gereğinden fazla kuvvet altında bırakılmadan, delik eksenine dik olacak şekilde kılavuz kolunun her iki tarafından eşit ve giderek artan bir kuvvet uygulanarak, kılavuz kolu aracılığıyla kılavuz dişlerinin deliği kavraması sağlanır Kılavuzun deliği kavraması sağlandıktan sonra, kılavuz saat yönünde çevrilerek talaş çıkarma işlemi başlatılmış olur. Kılavuz dişlerinin keserek talaş çıkarma işleminin kolaylaşması için kılavuz kanallarından kesici dişlere yağ damlatılır. Kılavuzun periyodik olarak geriye doğru çevrilmesiyle, kılavuz dişlerinde biriken talaşların kanallar arasında sıkışmalara sebep olması engellenir. İşlem bittiğinde kılavuz temizlenip ait olduğu yere kaldırılır. 
Şekil 1.9 Kılavuz koluna kılavuz takarak diş açmak PAFTA İLE DİŞ AÇMA1.Paftanın TanımıSilindirik yüzeylerin dışına vida dişi açmaya yarayan,üzerinde diş açabilmek için kesici ağızları olan ve ölçüleri diş açılacak malzemeye göre değişen, gövdesi tümüyle yüksek alaşımlı çelikten üretilen, silindirik bir alettir. (Resim 2.1 ) 
Resim 2.1 Pafta 2.Pafta Kolu ve Pafta Kolu ÇeşitleriElde pafta ile diş açabilmek için, paftayı kavrayan gövde ile bunun iki yanında uzanan ve elle tutulup diş açılması için gerekli olan dönme hareketini sağlayacak kollardan oluşan bir aparattır. Vida açılacak silindirik parçaların ölçülerine göre pafta kollarının ölçüleri de değişmektedir. Tüm pafta kolları alaşımlı çeliklerden üretilirler ve pafta gövdesinin tam eksenine monte edilirler. 
3.Pafta ÇeşitleriMakinede vida dişi açılmasında kullanılan aletler makine pafta ve kılavuzu olarak adlandırılır ve seri üretimde kullanılır. Eğer vida yapımı seri üretimi gerektirmiyorsa vida açan aletler kullanılır. Vida açılacak parça bir boru ise kullanılan paftalar diğerlerinden farklı özellikte olan boru paftalarıdır. Elle kullanılan paftalar; kapalı,yarık ve açık olmak üzere üç çeşitte üretilir. Kapalı paftalar sabit çaplı vida dişlerinin açılmasında, açık paftalar vida çapları ayarlanabilir olduklarından, farklı çaplardaki vida dişlerinin açılmasında kullanılır. Açık olan ağız kısmına basan sıkılarak pafta bir miktar açılır ve genişlediği oranda vida dişi açması sağlanır. Yarık tipli paftalar ise gerektiğinde yarık yerinden taş ile kesilerek ayarlı pafta şeklinde kullanılabilir.4.Pafta Çekme TekniğiElle kullanılan tüm pafta çeşitlerinin çevrelerinde tespit yuvası bulunmaktadır. Bu tespit vida yuvaları, pafta kolu üzerinde bulunan tespit vidalarının hizasına getirilmesi sonucunda pafta kola takılmış olur. Paftanın bir yüzü parçaya dalacak şekilde imal edilmiştir. Paftanın ters takılmamasına dikkat edilmelidir. kesici ağızlarının iş parçasına dalmasını kolaylaştırmak için iş parçasının diş açılacak ucuna 60o lik bir pah kırılmalıdır. Vida adımının 0,1 sabitiyle çarpılması sonucunda elde edilen değer oranında iş parçasının çapı düşürülürse, daha başarılı diş biçimleri elde edilir. 5.Pafta koluna paftayı takarak diş açmakPafta mümkün olduğunca iş parçasının ekseninde ve yavaşça bastırarak paftanın iş parçasını kavraması sağlandıktan sonra, pafta koluna uygulanan kuvvet arttırılarak ve saat yönünde döndürülmesiyle vida diş profilleri oluşturulur. (Şekil 2.1 ) Kesme yağı, çok az miktarlarda periyodik olarak pafta dişlerine damlatılarak, kesme işlemi daha rahat gerçekleştirilir. Kopan talaşların uzaklaştırılması amacıyla pafta geriye doğru hareket ettirilmesi, pafta dişlerinin kesici ağızlarına ters yönde kuvvetler etki ederek dişlerin kırılmasına sebep olacağından, bu tür hareketlerden kaçınılmalıdır. İşlem bittiğinde pafta geriye doğru çevrilerek iş parçası üzerinden çıkarılır, temizlenerek ait olduğu yere kaldırılır. 
Şekil 2.1 Pafta ile diş açma BİRLEŞTİRME ÇEŞİTLERİ Sökülemeyen Birleştirmeler: İki parça bir birine birleştirildikten sonra tahrip edilmeden sökülemiyorsa bu birleştirmeye sökülemeyen birleştirme denir. Örnek perçinli ve kaynaklı birleştirmeler. S  ökülebilir Birleştirmeler: İki parçanın tahrip edilmeden sökülebilir şekilde birleştirmesine sökülebilir birleştirme denir. Örnek vidalı birleştirmeler.
1.1. Perçinleme 1.1.1. Perçin: Bir başı hazır diğer başı bağlantı yerinde oluşturulan sökülemeyen bağlantı elamanına perçin denir 1.1.1.1. Perçinlemenin Tanımı: İki parçanın bir birine perçin bağlantı elamanıyla sökülemeyecek şekilde birleştirilmesine perçinleme denir. 1  .1.1.2. Perçinlemenin Gereği ve Önemi: Özellikle ince ve metal olmayan parçaların veya biri metal diğeri metal olmayan parçaların birleştirilmesi söz konusu ise perçinleme vazgeçilemez bir yöntemdir. Kaynaklı veya diğer birleştirme yöntemleri bu konuda yetersiz kalmaktadır.
1.1.1.3. Perçin Çeşitleri: Sökülemeyen birleştirme elamanı olan perçinler şekillerine göre isimlendirilmiştir. 1.1.1.4. Yuvarlak Başlı Perçinler: Perçin başının yarım yuvarlak olması sebebiyle bu isimle anılırlar. Perçin başları sıcak yada soğuk olarak biçimlendirilebilir.
1  .1.1.5. Mercimek Başlı Perçinler: Özellikle ince kesitli parçalarda kullanılırlar. Perçin başı çıkıntısının az olması bir avantajdır.
1  .1.1.6. Mercimek-Havşa Başlı Perçinler: Perçin başı fazla çıkıntı yapmaması istenen yerlerde kullanılır.
1.1.1.7. Havşa Başlı Perçinler: Perçin başının perçinlenecek parça içerisine gömülmesi isteniyorsa bu tür perçinler kullanılır.
1.1.1.8 Silindirik Başlı Perçinler: Genellikle sacların perçinlemesinde kullanılırlar.
1.1.1.9. Konik Başlı Perçinler: Bazı perçinlerin kolay takılabilmesi için baş kısımları konik olarak üretilirler. Bu tür perçinlere konik başlı perçin denir. 1  .1.2. Perçinleme Yapma
1.1.2.1. Perçinleme Takımları 1.1.2.1. Çekiç: Perçinleme işleminde çekiç ağırlıkları yapılacak işin niteliğine göre değişir. Büyük perçin başlarının oluşturulmasında ağır çekiçler seçilmelidir. 1.1.2.2. Perçin Çektirmesi: Perçinleme işlemi uygulanacak parçaların yüzeylerini birbirine yaklaştırmak ve perçini çektirerek yerine oturtmak için kullanılan alete perçin çektirmesi denir. Perçinleme işleme yapılırken, hazır baş bir altlığa yerleştirilerek, üstteki (b) parçası, arada boşluk kalmaması için (a) perçin çektirmesi ile bastırılır. 1.1.2.3. Perçin Yuvaları: Perçinleme işleminde, perçin başının şekil alacağı şekilde çukur olan altlık üzerindeki yuvaya perçin yuvası denir. Bu yuvalar perçin başının zedelenmemesi için kullanılırlar. 1.1.2.4. Perçinleme Makinesi Perçinleme işlemini mekanik olarak yapan aletlerdir. Bu makineler kapama başını oluşturacak şekilde dizayn edilmiştir. Kısa fakat kuvvetli vuruşlara ve ileri geri devinimlere sahiptirler. Bazı darbe nitelikli makineleri de aparatlar eklenerek perçinleme işlemi yapacak hale bu makineleri getirmek mümkündür. 1.1.3.Perçin Boyunun Hesaplanması
Perçinin baş kısmının dışında kalan tüm boyu (L) olarak ifade edilir ve perçinleme işlemine başlamadan önce belirlenmesi gerekir. Perçinleme işleminde tam bir kapama başı oluşturulması için perçin boyunun bilinmesi gerekir. Perçinleme işlemi yapılacak parçanın kalınlığıyla doğrudan ilgilidir. Perçin boyunun hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılır. 
L=S+(1,6xd)
Örneğin, 2 mm kalınlığındaki iki parça, 4 mm çapa sahip bir perçinle birleştirilmek isteniyorsa
L=S+(1,6xd) formülünde verilenleri yerlerine koyarsak L=2+2+(1,6x4) L=4+(6,4)=10,4 mm L=10,4mm 2. PERÇİNLEME İŞLEMİNİN YAPILMASI 2.1. Delik Delme Deliklerde eksenel kaçıklığı önlemek için parçalar üst üste konularak birlikte delinmesi gerekir. Perçin çapına göre uygun delik delinir. Delik eksenlerinde kaçıklık olursa deliklerin büyütülmesi veya raybalanması gerekir. Çok sayıda perçinleme yapılacak ise zımbalama ile delme yapılır. Zımba ile delme esnasında parça yüzeyleri ve delik kenarlarında pürüzler meydana gelebilir. Bu pürüzler sızdırmazlık istenen birleştirme türlerinde istenmeyen bir durumdur. Zımbalar ile delinen parçalarda oluşan iç gerilmeler parçaların tavlanması suretiyle giderilir. 2.2. Havşa Açma Perçin başına göre sızdırmazlığı sağlamak için delikleri havşa matkabı ile veya delikten hafif büyük matkap ile havşa açılır. 2.3.Döverek Perçin Başını Oluşturma B 2.4. Perçinli Birleştirmede Meydana Gelen Hatalar
Perçinleme hataları çoğu kez yanlış hesaplar yada kuralların dikkate alınmamasından ortaya çıkar. Perçinleme hataları aşağıdaki sebeplerden dolayı meydana gelmektedir. 2.4.1. Perçin boyunun yanlış hesaplanması Perçin boyunun kısa tutulması perçin başının oluşmamasına neden olur. Perçin uzun tutulması ise perçin başının gereğinden fazla yayılmasına neden olur. 2.4.2. Perçin çektirmesinden kaynaklanan hatalar Perçin çektirmesi kullanılmadığı yada yeterli çektirme işlemi yapılmazsa parçalar birbirlerine tam temas etmez, dolayısıyla dövme sırasında iki parça arasındaki perçin gövdesi şişme yapar. 2.4.3. Perçin gövdesinin eğik hale gelmesi Perçin delik çaplarının büyük olması perçin gövdesinin eğik hale gelmesine neden olur. 2.4.4. Eksenel kaçıklıkların meydana getirdiği hatalar Perçinin deliğe girmemesine neden olur. 2.4.5. Çekiçleme sonrası meydana gelen hatalar Kuralına uygun yapılmayan çekiçleme yada gereğinden fazla uygulanan çekiç darbeleri kapama başında ezilmelere yol açar. 2.5. Perçinleme İşleminde Dikkat Edilecek Hususlar Sağlıklı bir perçinleme işlemi yapabilmek için aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir. 2.5.1. Çekici Vurulması Gereken Yere Yönlendirmek Perçinin kapama yapılacak ucuna önce çekiçle kabaca şekil verilir. Daha sonra kapama başının biçimine göre kalıp kullanarak perçinleme yapılır. 2.5.2. Çekiç Darbelerine Karşı Dikkatli Olmak Çekiç darbelerini uygularken çekicin kayması yada çekiç sapının çıkması size zarar verebilir. Mutlaka çekiçleme işlemine başlamadan önce çekiç başı ve sapı kontrol edilmelidir LEHİMLEME YAPMA 1.1. Lehimlemenin Tanımı Aynı veya farklı iki metal parçayı, ergime derecelerinin altındaki bir sıcaklıkta, ek telinin ergimesi ile birleştirilmesi işlemine lehimleme denir. 1.2. Lehimlemenin Amacı ve Önemi Bu işlemde amaç; düşük basınçlarda sızdırmayı önlemek, ısı ve elektrik iletkenliğini sağlamak için parçaların özelliklerini bozmadan yapılan birleştirme işlemidir.Birleştirilecek parçalar farklı özelliklerde olsalar bile bir bütün teşkil eder. Aynı ya da farklı parçaların lehimlenmesi esnasında iç yapılarında değişim olmaz. 1.3. Lehimleme Çeşitleri
1.3.1. Yumuşak Lehimleme 450°C nin altında yapılan lehimleme işlemine yumuşak lehimleme denir. Yumuşak lehimleme işleminde genellikle kuşun – kalay alaşımı lehim telleri kullanılır (Resim 1.1). Lehimleme telleri hazır olarak satın alındığı gibi atölye ortamındada üretilebilir. Kalay – kurşun alaşımının kullanılmasının sebebi, bu alaşımın düşük sıcaklıklarda ergiyik iyi akışkanlık özelliği göstermesidir. Aşağıdaki tabloda lehimli birleştirmelerde kullanılan çubuklarının bileşimleri ve kullanım alanları gösterilmiştir
1.3.1.1 Yumuşak Lehimlemede Temizlik Yumuşak Lehimleme yapılacak parçalarda tam bir birleşme sağlanması için parçaların katık, kir ve oksit tabakasından arındırılması gerekir. Temizlik işlemleri; lehim öncesinde, lehim sırasında ve lehim sonrasında yapılır. Bu temizleme işlemleri mekanik ve kimyasal yollarla yapılır 1.4. Mekanik Temizleme Araçları Parçaların lehimlenecek kısımlarının ve lehimleme havyasının mekanik olarak temizlenmesi; eğe, zımpara ve fırça yardımı ile yapılır. 1.5 Kimyasal Temizleme İş parçası yüzeyindeki yabancı maddelerin giderilmesinde kullanılan kimyasal maddeler, yüzeyde reaksiyon oluşturarak temizleme sağlar. Temizleme işleminde kullanılan kimyasal maddeler asetik özelliklere sahiptir. 1.5.1 Tuz Ruhu Hidroklorik asit ( tuz ruhu) içine çinko parçaları atılarak çinko-klorür (lehim suyu)) elde edilir. Bu işlem için tuz ruhu içine küçük çinko parçaları atılarak çözünmesi sağlanır. İşlem çinko parçaları erimeyecek hale gelinceye kadar sürdürülür. Daha sonra tuz ruhu içerisine 1/8 oranında su ilave edilerek lehim suyu elde edilir. Hazırlanan lehim suyu, iş parçası birleşme yüzeyinin kimyasal temizliğinde ve havya ucunun temizlenmesinde kullanılır. Lehim suyu uygun bir fırçayla yüzeye tatbik edilir. 1.5.2 Lehim Pastası Lehimleme işlemi sırasında yüzeyde oluşan oksitlerin ve diğer yabancı maddelerin temizlenmesi işleminde kullanılır. Tamamen petrol ürünü olan bu maddeye dekapan da denir. Lehim pastaları piyasada toz, sıvı veya reçine olarak bulunur 1.5.3 Nişadır Kimyasal olarak amonyak bileşiği (amonyum klorür) olan bu madde, yüzeydeki oksit tabakasını alarak kimyasal temizlemeyi sağlar.Nişadır ile havyanın temizliğide yapılır.
Yumuşak lehimleme için kullanılan aletler olup bakırdan yapılmışlardır. Isı kaynağına göre sınıflandırılırlar. Lehimlenecek yerin özelliğine göre değişik şekillerde dizayn edilirler. 1.6.2 Kendinde Isı Kaynağı Bulunmayan Havyalar Basit aletler olup çabuk yapılabilen yumuşak lehimlemelerde kullanılır. Gerekli olan ısı,bir ısı kaynakta,havyanın bakırdan olan düz ağızlı kısmına depo edilerek sağlanır.Bu havyalar ağız şekillerine göre adlandırılır 1.6.3 Kendinde Isı Kaynağı Bulunan Havyalar Yumuşak lehimleme için hazırlanmış aletler olup, ısı kaynağına bağlanır. Bunlar sürekli yapılan lehim işlerinde kullanılır. Isı kaynağının çeşidine göre adlandırılır. 1.6.4 Diğer Lehimleme Aygıtları Havyasız lehimleme aygıtları Özel lehimleme aygıtları
Havyasız lehimleme aygıtları kullanılarak yapılan lehimleme çeşitleri: Alev ile lehimleme Elektrik direnci ile lehimleme Endüksiyon ile lehimleme Daldırma yöntemiyle yapılan lehimlemedir. Alev ile Lehimleme: Isı kaynağı doğrudan lehim teline verildiği gibi, lehim teli, birleştirilecek bölgeye konularak üzerine veya civarına ısı verilebilir. Isı kaynağı olarak pürmüz alevi veya oksi-gaz alevi kullanılır. Oksi-gaz alevi kullanılacak ise yumuşak alev tercih edilmelidir  
Endüksiyon ile Lehimleme: Lehimlenecek parçaların ek yerlerine endüksiyon bobini yerleştirilir. Yüksek frekanslı elektrik akımı ile gerekli lehimleme sıcaklığı elde edilir ve lehimleme yapılır. Endüksiyon bobini ek yerlerinin biçimine uygun olmalıdır. Örneğin: Boru biçimli parçalar için dairesel endüksiyon bobini kullanılmalıdır. Lehim metali birleştirilecek bölgeye yerleştirilerek lehimleme işlemi yapılır Elektrik Direnci ile Lehimleme: Bu yöntemde uygun lehim metali, birleştirilecek parçaların arasına yerleştirilir. Parçalara elektrik direnci ve baskı uygulanarak birleştirme sağlanır Daldırma Yöntemiyle Lehimleme: Birleştirme yerleri, lehimleme sıcaklığındaki lehim banyosuna sokulup çıkarılır. Lehim banyosunda, adından anlaşılacağı gibi erimiş halde lehim bulunur. Lehimlenecek parçalara gerekli temizlik yapıldıktan sonra birbiri üzerine tespit edilir banyoya sokulup çıkarılır. Lehimlenmeyecek kısımlara, lehimlenmeyi engellemek için pasta veya bir ergiyik sürülür 
1.6.4.2 Özel Lehimleme Aygıtları Özel veya seri lehimlemelerin gerektirdiği hallerde kullanılan lehimleme aygıtlarıdır. Bu sayede lehim işleri seri ve otomatik hale getirilir.Bunlar: Lehimleme fırınları Dirençli lehimleme aygıtları Ultra ses lehimleme aygıtları Yüksek frekanslı lehimleme aygıtlarıdır 1.7. Sert Lehim 450°C’nin üstünde yapılan lehimlem işlemine sert lehimleme denir. Sert lehimleme kaynak ile yumuşak lehimleme arasındaki bir bişleştirme işlemidir. 1.8. Yan Yana Lehimlemede İşlem Sırası L Parçalar ölçüsünde kesilip birbirine alıştırılır Uygun lehim boşluğu bırakılır Gerekli kimyasal temizleme yapılır. Parçalar tespit edilir. Dekapan sürülür
Gerekli sıcaklık elde edilince lehim sıvılaşarak akar ve eklenecek kısımları yayılarak birleştirir.“Esas Lehimleme”; sıvılaşma, akıtma ve tutma safhası esnasında gerçekleşir. Bu safhalar açıklanmıştır. 1.8.1. Sıvılaşma: Uygun lehimleme sıcaklığına ulaştıktan sonra lehim parçaların yüzeyinde sıvılaşmaya başlar. Isı gücü yetersiz ve bunun sonucu olarak ısıtma süresi uzarsa akıtma aracı kullanılamaz hale gelir. Oksitlenmeye karşı korunma sağlanamaz. 1.8.2 Akıtma: Sıvılaşma doğru olarak meydana gelince, lehimleme sıcaklığının gerçekleştiği bütün yerlere tesir eder ve yayılarak akar. Lehimleme sıcaklığı; Lehimleme bölgesinde, lehimin sıvılaştığı, temizleyicinin aktığı, bütün yüzeye yayıldığı, parça elemanlarının sürekli olarak tutunduğu, birleştiği sıcaklıktır. İ  Kİ PARÇAYI ÜST ÜSTE LEHİMLEME
İnce saçların ve boruların lehimlenmesi işlemi için tercih edilen yöntemdir. Bindirme ölçüsü, lehimlenecek parçanın 3-6 katı kadar olur Ü
Elverişsiz ısıtma Uygun olmayan lehim payıdır.
Yüksek dirençli lehim elde edilebilmesi için lehimlenecek yüzeylerin birleşme aralığı ne kadar az olursa,lehimleme sıcaklığı esnasında lehim o derece iyi emilir ve derine gider. Yüzeyleri ayıran lehimleme aralığı 0,5 mm’ye kadar mükemmel ve yeterlidir. Bu ölçüye dar lehim aralığı denir 2.1 Üst Üste İki Parçayı Lehimleme İşlem Sırası Öğrenme faaliyeti 1’de belirttiğimiz gibi üst üste iki parçanın lehimlenme işleminde de ön hazırlık çok önemlidir. Aşağıdaki işlem sırası takip edilerek lehimleme işlemi yapılmalıdır. Parçalar birbirine alıştırılır. G Malzemenin özelliğine göre doğru lehim teli seçilir. Lehimlemenin gerçekleşmesi için öğrenme faaliyeti 1‘ de anlatılmış olan sıvılaşma, akıtma, tutma ve lehimleme sıcaklığı konularına uyulması gerekir. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
irleştirme yapılacak iki parça delindikten sonra, perçin delinen yuvaya geçirilir, perçin başı alt kalıba yerleştirilir ve çektirme kalıbı yardımı ile parça ile perçin arasındaki boşluk alınır. Perçin çekiç yardımıyla parça üzerine yayıldıktan sonra üst kalıp ile perçin başı oluşturulur. 
ehimleme başlamadan önce hazırlık isteyen bir işlemdir. Ek yerlerinde gerekli hazırlıklar uygun şekilde yapılmışsa iyi bir lehimleme gerçekleşir.
st üste iki parçayı lehimleme işleminde, temizleme aracı,parça kenarlarından kolayca çıkabilir. Bazı durumlarda lehim kolay aktığından, temizleme aracını çepeçevre sararak dışarı çıkmasını engeller. Bu durum lehimli birleştirmenin direncine zarar verir. Bunun sebebi:
Geniş lehim aralığında, yani 0,5 mm’den büyük aralıklarda emme etkisi olmaz. Dolayısıyla sağlıklı bir lehimleme elde edilemez
erekli olan mekanik ve kimyasal temizlikler yapılır.