1.1. Kaynağın Tarihçesi
El ile yapılan normal ark kaynağının mazisine göz atıldığında üç ayrı usül göze çarpar. Bunların en eskisi Benardos usulüdür.(1885)
Daha sonra 1889 yılında Zerener bulduğu usülde, arkı iki karbon elektrot arasında teşkil etmiştir 1889 yılında da Slavianoff bugüngü ark kaynağının esasını buldu.Slavianoff usülünde karbon elektrot yerine, çıplak metalik bir elektrot ile iş parçası arasında ark teşkil edilerek elektrotda erimek suretiyle kaynak ağzını doldurmaktadır.
Slavianoff usulünde de erimiş haldeki kaynak banyosunu havanın tesirinden korumak mümkün olmamıştır. Ancak 1908 yılında İsveçli Oscar Kjellberg elektrot örtüsünü bularak bu mahsuru ortadan kaldırmıştır.
1.2. Kaynağın Tanımı
Metalik malzemeyi ısı veya basınç ya da her ikisini birden kullanarak ve aynı cinsten ve ergime aralığı aynı yada yaklaşık bir gereç katarak veya katmadan birleştirmeye metal kaynağı adı verilir.
Söz konusu iki parçanın birleştirilmesinde ilave bir gereç kullanılıyorsa, bu gerece ilave metal ya da ek kaynak teli adı verilir.
1.3 Kaynak Çeşitleri
Genelde yapılan kaynak çeşitleri;
1.3.1. Elektrik ark kaynağı
1.3.2. Oksi gaz kaynağı
1.3.3. Elektrik direnç kaynağı
1.3.4. MİG-MAG kaynağı
1.3.5. TİG kaynağı
1.3.6. Tozaltı kaynağı
1.4 Kaynak Temel elemanları
1.4.1.Kaynak Makineleri
Ark kaynağını hem alternetif akımla, hem de doğru akımla yapmak mümkündür. Dolayısıyla kaynak makineleri:
1 .Doğru akım veren kaynak makineleri,
2.Alternatif akım veren kaynak makineler olarak ikiye ayrılırlar.
1.4.1.1Kaynak Jenaratörleri: Bu gruba giren kaynak makineleri bir kuvvet makinesi tarafından harekete geçirilerek, kaynak için gerekli elektik akımını üretirler.(Resim 1.1)
Kaynak jenaratörlerinde akım üreteci görevini dinamo yerine getirir. Dinamo harekete geçirilir.Bu işlem ya elektrik ya da içten yanmalı motor ile yapılır. Harekete geçme sonunda dinamo rotoru ,manyetik alanda döner ve bunun sonucunda da elektrik akımı üretilmiş olur. Üretilen elektrik enerjisi ,rotor milndeki kolektörden iki adet kömür fırça aracılı ile çekilr ve kaynak kabloları yardımı ile kullanma yerine gönderilir
Resim 1.1 : Elektrik Enerjisi İle Çalışan Jenaratör Kaynak Makinesi
 Kaynak jenaratörleri aşağıda belirtilen olumsuzluklar nedeni ile pek tercih edilmezler.
Bakım giderlerinin yüksek olması .
Buna rağmen ömürlerinin kısa olması .
Maliyetlerinin yüksekliği.
Verimlerinin düşüklüğü(% 45-65).
Boşta çalışma tüketimlerinin yüksekliği.
Ancak özellikle şantiye çalışmalarında, elektrik enerjisinide kendilerinin üretmesi ve doğru akım kullanmanın bütün üstünlüklerine sahiptirler. Ayrıca özel kaynakların ve demir olmayan metallerin kaynağında da, doğru akım sağlaması sebebi ile başarılı bir şekilde kullanılır.
Resim 1. 2 :İçten Yanmalı (Dizel,Benzin) Jenaratör Kaynak Makinesi
1.4.1.2 Kaynak Redrösörleri: Elektrik şebekesinde bulunan akımın türü alternetif akımdır. Redresörler alternatif akımı doğru akıma çevirirler.(Resim 1.2)Bu yönleri ile jenaratörlere benzetilirler. Ancak jenaratörler gibi dairesel hareket yapan organları olmadığı için sessiz çalışırlar ve jeneratörlere nazaran daha az masraflı makinelerdir. Yalın olarak bir redresör iki ana kısımdan meydana gelir. Birinci kısım bir transformatörden oluşur. Redresör üzerinde bulunan transformatör, şebekeden alınan akımın, kaynak yapılabilecek değerlere dönüştürülebilmesi görevini üslenmiştir. Yani elektrik akımının gerilimini düşürüp şiddetini artırır. Redresörün ikinci organı olan redresör(doğrultmaç) ise, elde edilen bu kaynak akımını doğru akıma çevirme görevini üstlenmiştir.
 
Resim 1.3 : Redresör Tipi Kaynak Makineleri
1.4.1.3 Kaynak Transformatörleri: Alternatif akım veren kaynak makinelerine transformatör veya kısa adıyla kaynak trafosu adı verilmektedir. Alternatif akımı doğru akıma çevirme gibi özelilikleri yoktur.
  
Resim 1. 4 : Transformatör Tipi Kaynak Makineleri Resim 1.5. İnverter Kaynak Makinesi
1.4.1.4 İnverter Kaynak Makineleri: Demir ile beraber bakır, nikel ve diğer tip alaşımlı ve alaşımsız metaller, paslanmaz çelik ve alüminyum kaynaklarını MIG-MAG VE TIG kaynağındave her tip örtülü elektrot ile yapılacak kaynaklarda kullanabilen çok hafif ve yüksek performanslı kaynak makinesidir. Ayrıca progranabilme ve hafızasına kayıt etme seçenekli olarak üretilen modelleri sayesinde kritik işler için kullanılabilirler.( Resim 5)
1 .4.2 Kaynak Pens ve Şasesi
Kaynak için gerekli olan arkın oluşabilmesi, elektrik akımının elektroda, oradan da iş parçasına iletilmesini gerektirir. Makinelerin ürettiği kaynak akımı, kaynak kabloları aracılığı ile elektroda iletilir. Üretilen elektrot akımının, kaynak elektroduna iletilmesi, buradan da iş parçasına yönlendirilmesi kaynak işleminin ana prensibini oluşturur. Gerek elektrodun kavranması gerekse kaynak dikişinin istenilen şekilde biçimlendirilebilmesi için, kaynak pensi adı verilen aparatlara ihtiyaç vardır
Kaynak elektrodunun ark oluşturması için kaynak makinesinden alınan akımın diğer ucunu kaynak yerine birleştirmek için kullanılan bağlantıya kaynak şasesi denir. Şasenin kaynak yerine veya kaynak masasına bağlanması için değişik şaseler mevcuttur.( Resim 7)Değişik iş parçalarının kaynak edilmesi sırasında, çoğu kez şasenin yer değişmesi gerektiğinden, şasenin portatif bir düzenekte olması tercih edilmektedir. Yer değişmesi kolay bir şase aparatıysa ya mıknatıslı veya işkence türünde olabilir.
Şasenin iş parçasına direkt olarak bağlanma gereği vardır. Kesinlikle bir metal kullanılarak, şasenin iletim yapmasına izin verilmemelidir  
Resim 1.7:Kaynak Şaseleri
1.4.3 Kaynak Maskeleri ve Camı
Gözlerin zararlı ışınlardan korunması için kaynak arkına renkli koruyucu özel camlarla bakılması zorunludur. Kaynak sırasında sıçramaların cama zarar vermemesi ve kırılmalarını engellemek için, camlar iki adi cam arasına konularak maskeye takılır.
Camların korunması ve kullanılmasının kolaylaştırılması için maske adı verilen kaynak temel elemanlarına ihtiyaç vardır. Koruyucu camlar ile gözleri koruduğu gibi zararlı ışınların kaynakçının yüzünden olumsuz etkiler bırakmasına da engel olan maskeler, ışınların yüz derisini yakmasını da önler maskeler el ya da kask türünde olabilir.
 Ayrıca puntalama veya çok kısa ark gereken ve kaynak yerini görerek yapılacak kaynak işleri için, kaynak sırasında solar hücrelerden aldığı güç ile koyulaşıp diğer zamanlarda görüşü kolaylaştıran özel kaynak camları da vardır.( Resim 1.8)
1.4.4. Kaynak Kabloları
Kaynak kabloları, kaynak makinelerinde üretilen akımı kaynak pensi ve kaynak şasesine aktarmada kullanılan bakır sargılı üzeri plastik malzeme ile kaplanmış kablolardır. Kaynak kablolarının kalınlığı, kaynak makinesinden alınan akımın şiddetine göre seçilir.
1.4.5 Kaynak Makinesini Kaynağa Hazırlama
Kaynak makinelerinin kaynak başlamadan önce bağlantılarının (şase, pens, elektrik vb.) kurallara uygun olarak yapılmış olması, kaynak kablolarının iyi yalıtılmış ve yeterli kesitte bulunması, amper ayarının çekilecek malzemeye göre ayarlanması gerekir.
1.5 Kaynak Yardımcı Elemanları
Elektrik ark kaynağının başarılı bir şekilde yapılmasında, yukarıda sıraladığımız kaynak temel elemanlarının önemi büyüktür. Her birinin kaynak için gerekliliği tartışılmaz. Ancak yardımcı elemanlar ile desteklenmeleri gerekmektedir. Aslında kaynak temel elemanlarıyla yardımcı elemanlar, birbirlerinin ayrılmaz parçalarıdır
Şimdi bunları sırasıyla tanıyalım;
1.5.1. Kaynak Masası
Eğitim görmüş vasıflı bir kaynakçının, her pozisyon kaynak yapıyor olabilme şartı vardır. Kaynak işleminin gerçekleştirileceği is parçalarının, kaynakçının en rahat kaynak dikişi yapabildiği konumda olacağı düşünülemez. Özellikle büyük iş parçalarında bu durum, daha belirgin olarak ortaya çıkar. Ancak kaynak İşleminden istenilen verimin alınması, bir bakıma kaynakçının en rahat biçimde çalışmasını da gerektirir.
Tüm bunlar dikkate alındığında, kaynağın rahat çalışmasına olanak tanıyacak masaların ve aparatların kullanılması faydalı olur. Kaynak yapılacak iş parçalarının üzerinde konumlandırıldığı ve kaynakçının rahat çalışmasına olanak tanıyacak şekildeki düzenekleri masa ve pozisyonerler olarak gruplamak yerinde olur. Masalar kaynakçının çalışma sırasındaki tüm gereksinimlerini karşılayabilecek niteliklerinin yanında, kaynatılacak iş parçasının boyutlarına da uygun olmalıdır.
1.5.2 Önlük Eldiven
K aynak maske ve camları konusunda bilgiler verilirken arkın meydana getirdiği enerjinin %85’inin ısı, geri kalanın ışık enerjisi olarak açığa çıktığından bahsetmiştik. Isı enerjisinin büyük çoğunluğu, kaynak alanının ergitilmeslnde harcanır. Bir miktarı çevreye yayılır.
Kaynak sırasında ergimiş metal ve örtü damlacıkları etrafa saçılır.Bu ergiyikler kaynakçıda yanmalara neden olabilir.
Kaynak işlemiyle uğraşan kişilerde koruyucu önlemlerin alınmasının önemi büyüktür.Bu olumsuzlukları önlemek için özel deri eldiven,deri önlük , kaynakçı ayakkabısı vb. koruyucu malzemeler kullanılır.
1 .5.3. Kaynak Çekici
Kaynak dikişi üzerinde oluşan cürufun temizlenmesinde kullanılan, özel yapıdaki çekiçlerdir. Ayrıca kaynak esnasında oluşan boşlukları temizlemek için de kullanılır.Bu çekiçlerin bir ağzı düz ,diğer ağzı ise sivri şekildedir.
Düz ağızla, yüzeydeki kabuk ve çapaklar, sivri ağızla ise kaynak boşluklarındaki curuf temizlenir.
1.5.4.Tel Fırça
Dikiş, kaynak çekiciyle cüruflardan temizlendikten sonra, özel fırçalar ile sıçramalardan meydana gelmiş metal parçalarından da arındırılır. Böylece kaynak dikişi temizlenmiş olur. Bu işlem için üretilen fırçalar, elle kullanılabilecek bir yapıya sahiptir
1.5.5. Pens Sehpası
Kaynağa ara verildiğinde kaynak pensinin konulduğu sehpalardır. Sehpanın pens konulan kısmı, elektrik enerjisine karşı yalıtılmış olması, ark oluşumunu önlemek bakımından önemlidir. olumsuzluğa meydan vermemek için pensin duvara denk gelen bir yere, özel aparatlar kullanılarak asılması, daha doğru bir uygulamadır.(Şekil 1.4 )
1.5.6 Kaynak Paravanları
Kaynak arkının oluşumu sırasında kullanılan elektrik enerjisinin, ısı ve ışık enerjisine dönüştüğünü biliyoruz. Kaynak yapan kişi, bu ışınlardan korunmak için iç yapısında özel camlar bulunan maskeler kullanır. Çoğunlukla bir atölyede kaynakçı tek başına çalışmaz. Çevresinde kaynak yapan ya da başka işler üreten çalışanlarda bulunur. Çevrede çalışan kişilerin ve diğer kaynakçıların ışınlardan etkilenmemesi için, kaynak yapılan alanların çevresi, özel paravanlar ya da perdeler ile kapatılmalıdır. Paravanların görevlerinden biri de, ışınların çevreye zararı engellemesi yanında, kaynak kıvılcımlarının verdi zararı da engellemektir.
1 .5.7. Aspiratör ve Vantilatörler
Ortaya çıkan tüm duman ve gazların kaynakçıya zarar vermesini engellemek için kaynak yapılan ortamdan uzaklaştırılarak yerine kaynakçının soluyabileceği temiz havanın gönderilmesi gereği vardır
Kaynak anında çıkan zararlı duman ve gazların o bölgeden uzaklaştırılması için özel emici düzeneklere gereksinim duyulması, aspiratör kullanılmasına neden olmaktadır. Bu amaçla geliştirilen donanımlar, görevlerini tam anlamıyla yerine getirebilmeleri için kaynak alanının mümkün olduğunca yakınında olmalıdır. Böylece kaynak esnasında ortaya çıkan dumanlar aspiratör tarafından anında ortamdan uzaklaştırılır.
|
Yüklə 1.47 Mb.