Ana səhifə

1. ÖLÇme ölçmenin Tanımı ve Önemi


Yüklə 1.47 Mb.
səhifə4/12
tarix26.06.2016
ölçüsü1.47 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12

Vidalar

1.1. Vidaların Tanımı


Silindirik iç ve dış yüzeyler üzerine açılan helisel girinti ve çıkıntılara vida denir.

Vida Helisi : Bir kenarı silindirin çapına eşit dik bir üçgen, silindirin üzerine sarıldığında hipotenüsün oluşturduğu çizgi vida helisini oluşturur. (Şekil 1.1 )

Vida Adımı : Yukarıda söz edilen üçgen, silindir etrafına sarıldığında üçgenin düz kenarı vida adımını oluşturur.



Şekil 1.1  Vida helisi

1.2. Standart Vida Çeşitleri:


 Vidalar diş biçimlerine (profillerine), ölçü sistemlerine, dönme yönlerine, kullanım amaçlarına, ağız sayılarına göre sınıflandırılır.

1.2.1.  Profillerine göre Vidalar:

   Kare Vidalar: Yapımının kolay oluşundan dolayı,hassas olmayan ve orta derecedeki zorlanmalara elverişli, elle çalışan pres milleri, mengene milleri gibi yerlerde sıklıkla kullanılan hareket ileten vidalardır.



a)       Trapez Vidalar: İki yönlü yüklemelerde, millerde, sonsuz vidalarda, pres millerinde kullanılan, bir hareket vidasıdır.

b)       Testere Vişi vidalar: Tek yönlü yüklemelere iyi direnç gösteren, yüksek basınçlı yerlerde, sarsıntılı çalışan millerde, tozlu yerlerde, vinç ve cer kancalarında kullanılan bir, hareket ve tespit vidasıdır.

c)        Yuvarlak Vidalar: Aşırı yüklere maruz kalan millerde, tozlu rutubetli vb. yerlerde kullanılmaya elverişli bir hareket vidasıdır.

d)       Üçgen Vidalar: Bağlantı elemanı olarak günümüzde en çok kullanılan vida çeşididir.

e)       Özel Vidalar: (Enternasyonal vida (S1),U.S.St. ve UST vidaları, sellers vidası…gibi değişik standartlarda özel uygulamalar için bir çok vida dişi çeşitlerini kapsar.) Takım tezgahlarındaki bilyalı vida sac ve ağaç vidası gibi özel şekillerde olan vidalardır.

 

Şekil 1. 2  Profillerine göre vida çeşitleri:  A-Kare   B-Trapez  C-Testere  D-Yuvarlak



1.2.2.   Ölçü Sistemlerine Göre Vidalar:

a)        Metrik vidalar: Anma ölçüleri metrik ölçü sisteminde olan vidalardır.

      Örneğin: Metrik 10 (M 10) vida denilince, anma çapı 10 mm olan vida ifade edilmektedir.



b)        Whitworth vidalar: Anma ölçüleri inch (inç) ölçü sistemine göre olan vidalardır. İngiliz uzunluk birimi olan inch’e göre imal edildiklerinden anma çapları birimi inch’tir.Uç açıları 55o olup, üçgen vidaların biçimleri ikiz kenardır ve dişin hem ucu hemde tabanı yuvarlatıldığından sızdırmazlık sağladıkları için özellikle borulara açılan vidalar whitworth sistemlidirler.

      Örneğin: W ½” veya sadece ½” (parmak) vida gibi…



1.2.3. Sıkma Yönlerine göre Vidalar

Sıkma yönüne göre sağ ve sol vida dişi olarak gruplandırılırlar. Bir başka ifadeyle saat yönünde sıkıştırılıyorsa sağ, saat yönünün tersi yönde sıkıştırılıyorsa sol vida dişlidir.



1.2.4. Ağız Sayılarına göre Vidalar

Ağız sayısına göre bir ve çok ağızlı vida dişi olarak gruplandırılırlar. Bir devirde eksenel yönde büyük hareketler talep edilirse çok ağızlı vida dişleri kullanılır.



.2.5. Kullanım Alanlarına göre Vidalar:

a)        Birleştirme Vidaları: Kendi kendine bloke edemeyen (çözülen) ve kendi kendine bloke eden (çözülmeyen) vidalardır. (Şekil 1.4 ) Otoblokajlı vida dişleri, küçük eğim açısı vasıtasıyla büyük sürtünme kat sayısı ile birlikte büyük bir sürtünme kuvvetine sahip olduklarından otoblokajlı vida dişleri, daima kendi kendine çözülmeye karşı koyma özelliğine sahiptir Hareket vidaları: Trapez veya testere dişi şeklinde yapılan hareket vidaları ile dönme hareketleri, doğrusal hareketlere dönüştürülür. Genel olarak, makinelerde güç ve hareket iletmek için kullanılır.

b)        Metrik İnce Diş Vidalar: Çok kuvvetli bağlantı yapmaya elverişli vidalardır.Vidalamanın yapıldığı yerde sıvı veya gaz özelliğinde, akışkan bir maddenin sızma olasılığı varsa,mutlaka ince vidalı kullanılmalı ve metrik ince diş vidaları tercih edilmelidir.

1.4. BAŞLICA VİDA TERİMLERİ


                      

Şekil 1. 6  Başlıca vida terimleri

d : Diş üstü çapı, d1 : Diş dibi çapı, d2 : Diş böğür (ortalama) çapı, h : Adım, α : Diş açısı

         1.4.1.Vida Mastarları

Bilmediğimiz bir vida adımının bulunmasında özellikle, vida taraklarından yararlanılır. Vida tarakları, metrik ya da whitworth vidaların adımlarına göre hazırlanmıştır. Vida dişleri üzerine taraklar teker teker konur ve ışığa doğru bakılır. Hangi tarağın dişleri vida boşluğuna en iyi şekilde oturuyor ve aradan ışık sızmıyorsa, o tarak vidamızın adımına uygun olanıdır.

Vida tarağımız metrik ise taraklar üzerinde adım mm. cinsinden verilir. Vida tarağı whitworth ise adım, parmakta diş sayısı olarak ya da vidanın anma çapı parmak cinsinden verilir


2. Kılavuz İle Diş Açma

2.1. Kılavuzun Tanımı:


Matkap ile delinmiş deliklerin içine diş açmaya yarayan aletlere kılavuz denir. Vida dişi, kılavuz üzerinde bulunan kesici ağızların iş parçasına öncelikli olarak dalması, daha sonrada iş parçasından talaş kaldırması şeklinde oluşur. Ortaya çıkan talaşların uzaklaşması ve kesme sıvısının kesici ağızlara ulaşması için kesici ağızların yan yüzeyleri kanal şeklinde boş bırakılmıştır. Yumuşak gereçlere diş açma işleminde 3 kanallı kılavuzlar, çelik ve alaşımlarına diş açma işlemlerinde ise 4 kanallı kılavuzlar kullanılır. Kılavuzların gövdeleri yüksek kaliteli hız çeliklerinden(HSS) üretilir.  (Şekil  1.8 )



Şekil  1.8  Kılavuz

                      

Kılavuz 1                   Kılavuz 2                   Kılavuz 3

Resim 1.1  Kılavuz takımı

2.2. Kılavuz Kolu ve Kılavuz Kolu Çeşitleri


Kılavuzları elle tutarak diş açamayız. Kılavuzları elle tutabilmemizi sağlayan aparatlara kılavuz kolu denir. Ayarlanabilir ve sabit ölçülü kılavuz kolları olarak iki türde imal edilirler. Ayarlanabilir kılavuz kolları ile değişik ölçüdeki kılavuzlar kullanılabilmektedir. Sabit ölçülü kılavuz kolları sadece ait oldukları kılavuz ölçüsünde kullanıldıklarından genellikle sürekli aynı ölçüde diş çekme işlemi yapan atölyelerde kullanılırlar.

Her iki türde de kılavuz kolunun üzerinde bulunan ve kılavuzu içine alan kare şeklindeki delikler sertleştirilmiş olmalıdır. Aksi taktirde deliklerin genişlemesi sonucu kol kullanılmaz hale gelir.


2.4.Delik Çapını Bulma


 Vida diş dibi çapı, deliğin delineceği matkap ucu çapına denk geldiğinden, kılavuzlar ile diş çekmede dikkate alınacak delik çapı, çekilecek vidanın diş dibi çapıdır.

Kılavuz ile diş çekilecek deliklerin çapı pratik olarak 0,85 sabitiyle, kullanılacak vidanın anma çapı ya da diş üstü çapının çarpımı sonucunda elde edilir.

Örnek, Diş üstü çapı 10 mm olan ve M10 olarak adlandırılan bir vidanın takılacağı delik çapı  10 x 0,85 =8,5 mm olarak bulunur.

Ancak matkap çapı her zaman bu kadar net çıkmayabilir. Örneğin M 12 vida da matkap çapı 10,2 mm. olarak bulunur ki; bu çapta matkap ucu bulabilmek zor olacağından biraz daha büyük bir matkap ucu seçerek, örnek 10,5 mm. çapındaki matkap ucu ile delmek gerekir.



Yukarıdaki hesaplama yoluyla bulunan matkap çaplarının belirlenmesiyle, vidaların anma çapları  bu vidalar için uygun matkap çaplarının verildiği tablolarda kullanılmaktadır.

Metrik vida

Anma

Ölçüsü

Matkap Ucu Çapı (mm)

Whitworth

Vida Anma

Ölçüsü

Matkap Ucu Çapı (mm)

1. Grup

Gereçler

2. grup

Gereçler

1. Grup

Gereçler

2. grup

Gereçler

M 1

0,7

0,75

1/4″

5

5,1

M 2

1,55

1,6

5/16″

6,4

6,5

M 3

2,45

2,5

3/8″

7,7

7,9

M 4

3,2

3,3

7/16″

9,1

9,25

M 5

4,1

4,2

1/2″

10,25

10,5

M 6

4,9

5

5/8″

13,25

13,5

M 7

5,9

6

3/4″

16,25

16,5

M 8

6,6

6,7

7/8″

19

19,25

M 9

7,6

7,7

1″

21,75

22

M 10

8,3

8,4

1 1/8″

24,5

24,75

M 12

9,9

10

1 1/4″

27,5

27,75

M 14

11,5

11,75

1 3/8″

30

30,5

M 16

13,5

13,75

1 1/2″

33

33,5

M 18

15

15,25

1 5/8″

35

35,5

M 20

17

17,25

1 3/4″

38,5

39

M 22

19

19,25

2″

44

44,5

M 24

20,5

20,5

1.Grup Gereçler:Dökme demir,bronz,pirinç,

rijit bakır ve alüminyum gibi ön ezilmesi

az olan gereçler


M 27

23,5

23,5

M 30

25,75

26

M 33

29

29

M 36

31,25

31,25

M 39

34,25

34,5

2.Grup Gereçler:Çelik,çelik döküm,temper döküm,yumuşak alüminyum ve alaşımları gibi ön ezilmesi fazla olan gereçlerde kullanılan delik matkap çapı

M 42

36,75

37

M 45

39,75

40

M 48

42

42,25

M 52

46

46,25

Çizelge 1.1  Metrik ve Whitworth vida dişlerine ait delik çapları

1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12


Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət