Vlierdens Verleden

militairen en wagenknechten binnen gedrongen en hadden hem voor ruim 25 gulden geld afgeperst en kousen, gespen, dekens en boter meegenomen ter waarde van 4 gulden; Francis van den Boomen had men boter afgeperst voor ruim 1 gulden; Jan Kemps was aan hout kwijt geraakt voor 6 gulden; voorts had men aan een transportcommissaris in plaats van fourage een geldbedrag van bijna 6 gulden moeten afstaan; op ordonnantie van de brigade-generaal zelf moest geleverd worden boter, wittebrood, eieren en een schaap, alles ter waarde van ongeveer 10 gulden; ook de wachten hadden voor de nachtelijke uren 10 pond kaarsen gevorderd voor een bedrag van ruim 3 gulden; aan boter, bier en brandstof voor de brigade-generaal werd circa 10 gulden besteed en tenslotte verklaarde de schoolmeester dat hij in den avont en nagt van den 26 september is quyt geraakt en uyt sijne huysinge gehaald aan mans- en vrouwekleederen, linnen-, tafel- en bedtgoed voor f 115,=.

In de periode van de Franse overheersing bleef de levering van karren en paarden en andere diensten blijkbaar aanhouden. Waren het voorheen geschreven ordonnanties die via de kwartierschout van Peelland liepen, rond 1810 ging men over op gedrukte plakkaten zoals een extract uit het verbaal van den landdrost in het departement Braband laat zien. Tussen 1807 en 1810 heette de hoogste provinciale ambtenaar 'landdrost'. Onder Napoleon werd de naam 'prefect' gebruikt en onder Koning Willem I sprak men van 'gouverneur'. Rond 1850 werd de benaming 'commissaris van de Koningin' ingevoerd. Bekend is dat de inlijving van Nederland bij Frankrijk in 1810 tot gevolg had dat de overheid volledig naar Frans model werd ingericht. Het huidige Noord-Brabant werd grofweg in twee departementen ingedeeld met als scheidslijn de rivier de Donge. Het gebied ten oosten daarvan, waarin dus Vlierden ligt, werd het departement van de Monden van de Rijn en kende als hoofdstad 's-Hertogenbosch, waar de prefect zetelde.
DE BELGISCHE AFSCHEIDING 1830-1838
Vanaf de Franse overheersing kennen we in Nederland de dienstplicht. Vroeger werden de dienstplichtigen door loting aangewezen. De jaarlijkse loting voor de zgn. Nationale Militie werd uiteraard door de daarvoor in aanmerking komende jongelui en hun ouders met grote belangstelling gevolgd, omdat er best grote belangen op het spel stonden. Voor sommigen was de keuze aanleiding op zoek te gaan naar een remplaçant of plaatsvervanger, iemand dus die in plaats van een ander bereid was de dienst over te nemen. Die mogelijkheid werd destijds nog geboden. Soms werd zo'n overeenkomst bij notariële akte gesloten. In woelige tijden zoals bv. rond de onafhankelijkheidsstrijd van onze zuiderburen (1830-1838) kon de prijs voor een vervanger aardig in de papieren lopen. Ook kwam het voor dat een groot aantal potentiële recruten voorafgaande aan de loting een fonds vormde waaruit een of meer plaatsvervangers betaald konden worden. In 1815 nam de Vlierdense molenaar Antony Truyen deel aan zo'n fonds. De latere Vlierdense burgemeester Hendrik Jan Goossens liet zich in 1813 vervangen door Jan Willem Vriends uit Helmond. Het jaar daarop vervingen de uit Deurne afkomstige Johan Reynder Donders en Willem Jacobs de twee Vlierdense lotelingen Francis Heijligers en Johannes Meulendijks. Reinier Rovers, de latere Vlierdense wethouder, kon in 1820 in Vlierden blijven omdat de Helmondse wever Joseph van Bokhoven beloofd had de honneurs waar te nemen. Op zich leek het behoorlijk lucratief want er waren forse bedragen mee gemoeid tot ver over de f 1000,=. Zo zijn er nog wel enkele Vlierdenaren te noemen die zich lieten vervangen:
loteling vervanger

1830 Peter Dirks Aarts Willem Coolen wever

1831 Pieter Hoeimakers Gerard vd Westerlo wever

1831 Reinier Rovers Adriaan Welten dagloner

1832 Pieter vd Laak Pieter van Hout wever

1832 Arnoldus Rovers Louis van Ooyen kuiper

1870 Goort Kemps Willem Koppenens wever

1876 Johan van Hoof Jan van Goch fabrieksarbeider

gelegerd. In de gemeenterekeningen uit die dagen vallen met name de posten op over geleverde brandstof, kaarsen, karren, medicijnen, bedden, dekens etc.! Het had uiteraard ook wel eens voordelen. De Vlierdense bevolking deed immers in die tijd ook wel eens een rechtstreeks beroep op de kennis en de kunde van de bivakkerende legerarts dokter Sluters. Na de afscheiding van België werd het in militair opzicht wat rustiger in Vlierden.

In 1885 moest men nog wel onderdak verlenen aan zo'n 250 paarden en manschappen vanwege een groots opgezette veldoefening en er moest een aantal officieren ingekwartierd worden. De burgemeester probeerde dat aantal wat in te dammen door te schrijven dat de ingezetenen dezer gemeente bijna allen bestaan uit landbouwers van den middelmatigen of minderen stand en er slechts vier officieren zouden kunnen worden ingekwartierd.
DE EERSTE WERELDOORLOG
Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog op 28 juni 1914 bracht ook voor de Vlierdenaren toch wel weer enige verandering teweeg. Hoewel ons land niet direct betrokken werd bij deze massaslachting ondervond het natuurlijk wel de gevolgen ervan. Op 1 augustus 1914 werd uit voorzorg door de Nederlandse regering de mobilisatie afgekondigd. Ook Vlierdenaren kwamen daardoor in de Nederlandse landstorm terecht en wel voor een tijd van vier jaren. Vele gezinnen dreigden in grote armoede te vervallen, omdat de kostwinners veelal waren opgeroepen. Zo was het onder meer verboden om brandstof over de gemeentegrenzen te vervoeren. Vlierdense landbouwers die in het Astense of Deurnese hun peelveldjes hadden liggen werden van deze maatregel de dupe.

literatuur

Alphen, P.en A.v. 1978 Helmond - van plaggenhut tot paalwoning (Helmond)

Asseldonk, M.v. 1995 Het ontstaan van de dorpen en dorpsgrenzen in Peelland, Helmonds Heem

Autenboer, dr E van 1993 'Kaarten schuttersgilden van het Hertogdom Brabant 1300-1800

Baan, P van der 1986 'Woonwagenbewoners in Helmond', De Vlasbloem

Bannenberg, G.en Frenken, A. 1970 De oude dekenaten Cuyk, Woensel en Hilvarenbeek (Nijmegen)

Becx, JAH 1980 'Het geslacht Becx'

Beijers, H.A.M. 1983 'Het vorstersambt van Vlierden in de 18de eeuw' D'n Uytbeyndel nr. 1

Beijers, H.A.M. 1985/1987 'Het Helmonds schepenprotocol onder de loupe [1396-1434] - een aanzet tot een diepgaandere analyse van de inhoud' [studiezaal GA Helmond]

Beijers, H.A.M. 1987 'De praktijken van de Deurnese schoolmeester Willem van Esch' D'n Uytbeyndel nr 12

Beijers, H.A.M. 1988 'Het testament van heer Jan wijlen Ambrosius zoen van der Heze uit Vlierden' D'n Uytbeyndel nr 16

Beijers, H.A.M. 1992 Index op persoonsnamen en toponiemen van Algemeen Cijnsboek Peelland 1498-1589 [studiezaal GA Helmond]

Beijers, H.A.M. 1992 'Vlierden in het Bosch Protocol 1367-1700' [studiezaal Streekarchivariaat Peelland]

Beijers, H.A.M. 1993 'Herberg De Zwaan te Vlierden' D'n Uytbeyndel nr 26

Beijers, H.A.M. en Bussel,G.J.v. 1991 Veldnamen als historische bron ('s-Hertogenbosch)

Beijers, H.A.M. en Koolen,P. 1988 Helmondse huwelijken 1396-1500 [studiezaal GA Helmond]

Beijers, H.A.M. en Bussel,G.J.v. 1996 Van d'n Aabeemd tot de Zwijnsput. Toponiemen in de cijnskring Helmond van voor 1500 in naamkundig en nederzettingshistorisch perspectief. (Schijn­del/Helmond).

Berkel, G.v Samplonius, K. 1989 Het plaatsnamenboek - herkomst en betekenis van Nederlandse plaatsnamen (Houten)

Bijsterveld, A.J.A. 1989 De Benedictijnerabdijen van Echternach en St.Truiden, Noordbrabants Historisch Jaarboek ('s-Hertogen­bosch)

Bijsterveld, A.J. 1989 Het domein van de abdij van Echternach in Waalre en Valkenswaard; ontwikkeling en beheer ca. 1100 - 1400. in: Het Kempenprojekt 3 pag.57 - 96.

Bijsterveld, A.J.A. e.a. 1991 Middeleeuwen in beweging ('s-Hertogenbosch)

Bisschops, H.J. 1973 Toelichting bij de geologische kaart van Nederland 1:50.000 - blad Eindhoven 51 Oost (Haarlem)

Blok, D.P. 1978 De inbreng van de plaatsnaamkunde in de neder­zettingsgeschiedenis; in : Naamkunde

Blok, D.P. 1948 'De Franken in Nederland' (Bussum)

Bont de, Chr. 1993 Al het merkwaardige in bonte afwisseling. Een historische geografie van Midden - en Oost - Brabant. (Waalre)

Böink, J.H. 1990 'Genealogie van de Astense klokkenmakers van Bussel en hun afstammelingen' (Valkenswaard)

Bots e.a. 1979 'NoordBrabantse Studenten 1550-1750'

Brand,M.P.J.vd 1983 Lief en leed in en over de Peel (Venray)

Brokken,H.M.& Lindemann,M.W. 1977 Invenatris van het archief van de Kommanderij van de Duitse Orde te Gemert (Den Bosch)

Bree, Th. van e.a. "Basisschool Vlierden door de tijd heen", 1992

Buitenrust-Hettema, B 1974 'Genealogie van Riet' (Doetinchem)

Brüsewitz,K.e.a. 1988 Lierop 825 jaar (Asten)

Bussel,G.J.v. 1986 Locus Imperatricis. De stichting en incor­poratie van een Cistercienzerinnenabdij in de dertiende eeuw 1237 - 1246. (Helmond)

Bussel,G.J.v. 1988 Nederzettingsnamen Bakel en Vlierden (typescript/ Helmond)

Bussel,G.J.v. 1988 Een blik achterom. Flitsen uit Helmonds verleden. (Helmond)

Camps,H.P.H. 1979 Oorkondenboek van Noord-Brabant tot 1312 in de Meijerij van 's-Hertogenbosch [2 dln] ('s-Gravenhage)

Coenen,J 1981 'De secretarissen en schouten in Peelland 1629-1795'

Coenen,J. 1992 Van Ricstelle tot Aarle - Rixtel. De geschiede­nis van Aarle - Rixtel. (Geldrop).

Crijns,A.H. en Kriellaars,F.W.J. 1987 'Het gemengd landbouwbe­drijf op de zandgronden in Noord- Brbant 1800 - 1885. (Til­burg)

Crijns,A.H. en Kriellaars,F.W.J. 1992 'Het gemengd landbouwbedrijf op de zandgronden in Noord-Brabant 1886-1930' (Tilburg)

Du Chastel de la Howarderie-Neuvireuil, 1900 'Notes historiques et généalogiques sur la commune d'Aymeries et la famille d'Aymeries'

Emstede,E.J.Th.v. 1960 Varia Peellandiae Historiae ex fonti­bus. (Deurne)

Enklaar,D.Th. 1941 Gemeene gronden in Noord- Brabant in de middeleeuwen. (Utrecht).

Fransen, R 'Een leven lang in Vlierden'

Frenken,A.M. 1955 Pachtopbrengst en veestapel van de hoeve­naars der abdij van Binderen. in: Brabants Heem 7 pag.67 - 71.

Frenken,A.M. 1975 Helmond in het verleden (herdruk/Helmond).

Galesloot,L. 1865 Le livre des feudataires de Jean III duc de Brabant (Brussel)

Ganshof,F.L. 1954 Grondbezit en gronduitbating tijdens de vroege middeleeuwen in het noorden van het Frankische Rijk en meer bepaald in Toxandrië. in: Brabants Heem 6.

Graaf, S van de 1807 'Beschrijving van het Koninkrijk Holland 1e deel Departement Brabant' (Amsterdam)

Hanewinkel,S "Reize door de Majorij van 's Hertogenbosch in den jaare 1799. Tweede reize" Amsterdam 1800

Heugten, WAM van 1979 'Deurne en de Peel'

Heugten, WAM van 1980 'Vlierden Vroeger'

Heugten,W.en W.v. 1982 Molens in Peelland. (Someren)

Heugten, W van 1992 'Zusters uit Deurne in klooster Mariaschoot te Ommel' D'n Uytbeyndel nr 23

Jansink, GHAM 1994 'De gemeente Deurne toen en nu'

Janssen, B 1981 'Luste gullie koffie?'

Jansen, H.P.H. 1955 Landbouwpacht in Brabant in de veertiende en vijftiende eeuw. (Assen)

Janssen, H.P.H. 1978 Geschiedenis van de Middeleeuwen (Utrecht/Antwerpen)

Jansen, RJ 1979 'Ook Vlierden was eens een raadhuis rijk' in Weekblad voor Deurne

Jansen, RJ 1980 'Vlierden 55 jaar bij Deurne' in Weekblad voor Deurne 24-7-1980 en 7-8-1980

Jolles, JA 1933 'De schuttersgilden en schutterijen in Noord-Brabant'

Kakebeeke,A.D. 1975 Cursus prehistorie en geschiedenis van de omgeving van Eindhoven (4e druk/Eindhoven)

Kappelhof,A. 1978 Het Brabantse zanddorp. in: Brabants Heem

Knippenberg,W.1954 Hane - en hoendernamen. in: Brabants Heem

Knippenberg,W. 1957 Hagelkruisen, broodbedeling, processies. in: Brabants Heem

Koolen,P.L. 1992 De fundatie Aleida van Berckel. in: D'n Uytbeyndel nummer 24.

Krom,C.C.N. en Sassen, A. 1884 Oorkonden betreffende Helmond ('s-Hertogenbosch)

Kuyper,J 1982 Gemeente atlas van de provincie Noord-Brabant 1865

Kuijpers

Künzel,R.E. & Blok,D.P. & Verhoeff,J.M. 1988 Lexicon van Nederlandse toponiemen tot 1200 (Amsterdam).

Laarhoven,J.v. 1978 'Het schetsenboek van Hendrik Verhees'

Leurs,Stan en C.F.X.Smits 1918 'Oud-Nederlandsche bouwkunst; Kempische torens'

Maas,A.J.P.M. 1987 Vlierden. Een beredeneerde aanzet tot de neder­zettingsgeschiedenis van een Brabants zanddorp (scriptie historische geografie/Nijmegen)

Maas,A. 1989 Lierop,'n beeld van een dorp (Lierop)

Maas,A. 1994 Geschiedenis van de heerlijkheid Asten (Asten)

Mandos, H & M.Mandos-van de Pol 1988 'De Brabantse Spreekwoorden'

Nolet,W. & Boeren,P.C. 1951 Kerkelijke instellingen in de middeleeuwen (Amsterdam)

Ouwerling, H.N. 1933 Geschiedenis der dorpen en heerlijkheden Deurne, Liessel en Vlierden (heruitgave 1975/Helmond)

Ouwerling, HN 1919 'De Hazeldonk onder Vlierden' in Mooi Brabant

Peters, JPM 1978 'Landbouwcrisis en emigratie'

P.R.commissie 'SPV 40 jaar' 1991 'Hoe de bal rolt in Vlierden'

Roijmans, N. & Theuws, F. 1993 Een en al zand ('s-Hertogenbosch)

Rooijakkers, G 1994 'Rituele repertoires'
Sasse van Ysselt, A van 1916 'Het Meierijsch geslacht van Doerne' in Taxadria

Sasse van Ysselt, A van 1920 Oorkonden betreffende Rixtel ('s-Hertogenbosch)

Sasse van Ysselt, A van 1938 'De uitoefening van den katholieken godsdienst in de stad en meijerij van 's Hertogenbosch in 1671' in Taxandria

Schutjes, L.H.C. 1870/1876 Geschiedenis van het bisdom 's-Hertogenbosch. [ 5 dln ] (Sint Michielsgestel)

Smit, JPWA, 1927 'Het gemeentewapen van Vlierden' in Taxandria 1928

Smit, JPWA, 1928 'Nabetrachting over het gemeentewapen van Vlierden' in Taxandria

Spierings, M.H.M. 1984 Het schepenprotocol van 's-Hertogenbosch 1367 - 1400 (Tilburg)

Stallaert, K. 1890 Glossarium van verouderde rechtstermen, kunstwoorden en andere uitdrukkingen uit Vlaamsche, Brabant­sche en Limburgsche oorkonden [ 3 dln - herdruk 1978 - Leiden ]

Streekarchivariaat Peelland, 1978 'Inventaris van de Archieven der voormalige gemeente Vlierden 1811-1925'

Theuws, F. 1988 De archeologie van de periferie - studies naar de ontwikkeling van bewoning en samenleving in het Maas - Demer - en Scheldegebied in de Vroege Middeleeuwen (Amsterdam)

Verhoeff, J.M. 1983 De oude Nederlandse maten en gewichten. Publicaties van het P.J.Meertensinstituut (Amsterdam)

Verstappen, H.J. 1989 'Een genealogisch onderzoek naar een uit Helden afkomstig geslacht met de naam Verstappen'

Vervloet, J.A.J. 1984 Inleiding tot de historische geografie van de Nederlandse cultuurlandschappen (Wageningen)

Verzijl, J 1948 'Aantekeningen over Venlose stadsgeneesheren en vroedmeesters' in De Maasgouw

Wampach, C. 1929 Geschichte der Grundherrschaft Echternach in Frühmittelalter (Luxemburg)

Wampach, C. 1955 Urkunden- und Quellenbuch zus Geschichte der altluxemburgischen Territorien bis zu Anfang des 16.Jahrhun­derts (Luxemburg)

Wijnaendts van Resandt, W. 1987 'Vincent van Doerne en zijn voorouders' Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie deel 41, blz. 31-50