Vlierdens Verleden

klasse 3 en 4 hieronder vindt men de woningen van neringdoende lieden en bouwhoeven, slechts van de nodige ruimte voorzien maar in goede staat van onderhoud

klasse 5 en 6 hieronder zijn gerangschikt de gewone boerenwoningen, voorzien van de hoogst nodige ruimte deels goed deels minder in onderhoud

klasse 7 en 8 hieronder vindt men de kleine en slecht onderhouden boerenwoningen, die der ambachtslieden, veelal bouwvallig en onregelmatig samengesteld

klasse 9 deze huiskes zijn slechts samengesteld uit hutten van leem of stroo met een deur en een venster, der behoeftige klasse tot schuilplaats dienende.

Landmeter 1e klasse B. Bijnen

Bij de landmeting in 1832 volgt men, in tegenstelling tot 1792, precies de omgekeerde route nl. vanaf Brouwhuis richting Hazeldonk. Bovendien worden dan de namen van de oude herdgangen vervangen door de defini­tieve gehuchtnamen zoals wij ze nu nog kennen. Het volgende overzicht is gebaseerd op de oudste kadas­trale legger van de gemeente.

Kad. Eigenaar Kwaliteit Omschrijving

A 77 Jan Saassen 7 huis erf

A 80 kn.Gerrit Beijers 7 huis schuur erf

A 107 Francis Sleegers 6 huis schuur erf

A 109 Willem Verhoeven 6 huis schuur erf

A 111 idem 5 huis schuur erf

A 134 H.B.van Oirschot 4 huis schuur erf

A 136 Antony Jacobs 7 huis schuur erf

A 137 idem 1 schuur

A 139 Johannis Verhoeven 8 huis schuur erf

A 181 Martinus van Bree 6 huis schuur erf

A 183 wed.Willem Meulendijks 6 huis schuur erf

A 191 wed.Jan Hurkmans 9 huis schuur erf

A 194 Thomas Hurkmans 9 huis schuur erf

A 208 wed.Adriaan van Tilburg 7 huis schuur erf

A 209 Jacobus de Groot 8 huis schuur erf

A 266 Renier Moors 8 huis erf

A 267 Hendrik van Gerwen 7 huis erf

A 278 wed.Hendrik Sleegers 7 huis erf

A 313 wed.Jan van der Heide 6 huis erf

A 328 Jan van Hoof 7 huis schuur erf

A 344 Johannis Verbeek 7 huis schuur erf

A 350 wed.Willem Martens 7 huis erf

A 381 Armen van Vlierden 9 huis erf

A 420 Joseph Weijers 6 huis erf

A 425 kn.Jan Hendrik Joosten 9 huis erf

A 433 wed.Jan Klerkx 9 huis erf

A 439 kn.Michiel Timmermans 9 huis erf

A 443 Francis van den Heuvel 7 huis schuur erf

A 444 idem 7 huis schuur erf

A 511 wed.Willem vd Putten 7 huis schuur erf

A 539 idem 7 huis schuur erf

B 66 Hendrik Leenders 7 huis schuur erf

B 69 Jan van Tilburg 7 huis erf

B 87 wed.Francis Jacobs 7 huis erf

B 98 Thomas Mansvelders 9 huis erf

B 101 Hendrik van de Mortel 9 huis erf

B 102 idem 9 huis erf

B 152 wed.Francis Jacobs 5 huis schuur erf

B 156 Jan van Bree 5 huis schuur erf

C 58 Gemeente Vlierden 1 schoolhuis erf

C 59 wed.Willem Martens 9 huis erf

C 61 Jan Aldenzee 6 huis erf

C 126 Peter Fransen 6 huis schuur erf

C 129 Isaak Swinkels 6 huis schuur erf

C 149 Peter van Hoof 6 huis schuur erf

C 151 Hendrik Verstappen 1 schuur

C 158 Jan Aarts 7 huis schuur erf

C 176 Roomsche Gemeente 1 kerk erf

C 179 Jan van Leunen 4 huis schuur erf

C 184 Hendrik van Tongeren 7 huis schuur erf

C 189 wed.Francis v. Heugten 6 huis erf

C 191 Hendrik Goossens 3 huis schuur erf

C 194 Gemeente Vlierden 1 raadhuis erf

C 195 Gemeente Vlierden 1 brandspuit­huisje

C 196 Dirk Peter Aarts 6 huis schuur erf

C 200 Hendrik Smits 6 huis erf

C 203 wed.Jan Welten - schuur erf

C 204 wed.Francis v. Heugten 8 huis erf

C 205 wed.Francis v.Heugten 8 huis erf

C 208 Anthonie Vervoordeldonk 8 huis erf

C 209 Anthonie Vervoordeldonk 8 huis erf

C 210 Anthonie Vervoordeldonk 1 leerlooierij

C 215 kn.Jelis van Heugten 6 huis schuur erf

C 223 Willem Huismans 6 huis erf

C 224 wed.Jan Welten 6 huis erf

C 232 wed.Arnoldus Rovers 3 huis schuur erf

C 233 Hendrik Goossens 1 schuur erf

C 235 Johannis van Tilburg 7 huis schuur erf

C 241 kn.Theodorus Smits 9 huis erf

C 251 Jan van Leunen 8 huis erf

C 252 Jan van Leunen 8 huis erf

C 253 Peter Fransen 3 huis erf

C 254 Peter Fransen 5 huis schuur erf

C 257 Peter Fransen 1 schuur erf

C 261 Roomsche Gemeente 1 pastorijhuis

C 292 Francis van den Boomen 7 huis schuur erf

C 294 Pieter Vervoordeldonk 7 huis schuur erf

C 299 Lambert Vervoordeldonk 5 huis schuur erf

C 303 Johannis Jacobs 7 huis erf

C 314 Jan Fransen 5 huis schuur erf

C 351 wed.Thomas vd Zanden 9 huis erf

C 357 Armen van Deurne 7 huis schuur erf

C 368 Peter van Bree 8 huis erf

C 370 Arnoldus Jacobs 5 huis schuur erf

C 372 wed.Arnoldus Rovers 4 huis schuur erf

C 375 Johannis van Bussel 6 huis erf

C 389 wed.Jan van de Zanden 9 huis erf

C 396 wed.Arnoldus Rovers 1 schuur erf

C 409 wed.Jan Meulendijks 7 huis erf

C 439 Francis Zeegers 6 huis schuur erf

C 444 Huibert Dirk Coolen 6 huis erf

C 628 Ignatius de Maurissens 2 huis schuur erf

C 643 Peter Berkvens 5 huis schuur erf

C 645 Peter Berkvens 6 huis schuur erf

C 661 Jan Heyligers 6 huis schuur erf

C 663 Hendrik Maas 6 huis schuur erf

C 664 Hendrik Maas 8 huis schuur erf

C 734 Franciscus A.A. Heister 5 huis schuur erf

C 748 Baron Theod.de Smeth 1 korenwindmo­len

C 749 wed.Adriaan v. Moorsel 4 molenhuis en erf

C 772 Willem J.H. Allewaert 6 huis schuur erf

C 783 kn.Jelis van Heugten 8 huis erf

C 786 Peter Berkvens 7 huis erf

C 790 Jan Hoeimakers 7 huis schuur erf

C 796 Jan van Heertem 6 huis schuur erf

C 798 Jan van Heertem 1 schuur

C 803 Hendrik Dirks 8 huis erf

C 814 Laurens Beijers 7 huis erf

C 866 Franciscus A.A. Heister 6 huis schuur erf

C 867 Franciscus A.A. Heister 1 huis schuur erf

C 897 Franciscus A.A. Heister 6 huis schuur erf

C 920 Franciscus A.A. Heister 6 huis schuur erf

C 962 Pieter van Dousborgh 5 huis schuur erf

C 963 Pieter van Dousborgh 1 jeneversto­kerij

C 967 Pieter van Dousborgh 1 huis erf

C 972 Pieter van Dousborgh 6 huis erf

----------------------------------

1 17 6 28

2 1 7 27

4 4 9 13

DE HISTORIE VAN DE GEHUCHTEN IN VOGELVLUCHT.

In 1920 als volgt verdeeld:

Interessant is te constateren dat een periode van betrekkelijke rust en economische groei vrijwel meteen merkbaar is in de huizenbouw, hetzij in verbouwingen hetzij in nieuwbouw. Over de periode 1832-1883, dus van de oudste kadastrale kaart tot aan het jaar van de heruitgave daarvan, komen er in het huizenbestand aardig wat verschuivingen tot stand. Er zijn vier categorieën te onderscheiden nl.

2. huizen uit 1832 die voor 1883 worden afgebroken: 24

3. huizen uit 1832 die voor 1883 worden verbouwd en een nieuw kadastraal nummer krijgen: 55

4. nieuwbouw in de periode 1832-1883 met nieuwe nummers: 24

BAARSCHOT [1381]
Wie Vlierden via de Molenhuisweg met zijn be­kende windmo­len uit 1844 oprijdt, zijn route vervolgt langs het gerestaureerde molen­huis en even later rechts af­buigt, waant zich prompt in een rus­tieke, idylli­sche en lande­lijke omge­ving. Daar ligt het hoeven­com­plex van de Baar­schot. De naam is ontstaan uit een aantal oude vari­anten zoals die door de eeuwen heen werden genoteerd nl. "Bers­cot, ­Ber­schit, Barschot, Barsit, Barset, Baer­schot­.". De gemo­derni­seerde naam­geving bevat twee elemen­ten die ons iets ver­tellen over het natuurlijke landschap op het moment dat de naam aan dit gebied werd gegeven. "Baar" met als neven­vorm "be(e)r" duidt over het algemeen of op een mod­derige en moe­rassige terreingesteldheid of op een kale, woes­te, onontgon­nen vlak­te. Het element "schot" of "schoot"

wordt meestal be­schouwd als een beboste hoek hoger gelegen land uitspringend in een moe­rassig terrein. De plaat­selijke bevol­king spreekt in haar eigen dialect van "De Bar­sent", een vermoedelijke sa­mentrek­king van Baar(schot)seind, het einde van de woeste vlakte, waarmee de Baarschotseheide bedoeld zal zijn. Ten zuiden van dat uitgestrekte heidegebied strekken zich wei- en hooilanden uit, voorheen nog afgewis­seld met heihorsten, die het beeld van het naar het beekdal aflopende gebied sterk bepalen. In de Middeleeuwen sprak men ter plaatse van "die abbendonck int broeck van berscot". Op de rand tussen enerzijds de heide en anderzijds het moerassi­ge gedeelte richting Astense Aa, heeft zich een enigszins merk­waardig bewoningspatroon ontwikkeld nl. een aantal hoeven die allemaal naast elkaar liggen in een soort straatnederzettings­patroon of lintbebouwingswijze, met in het achterland de vele wei- en hooilanden.

In de periode 1832-1883 hebben zich de nodige bouwkundige veranderingen voorgedaan voor wat betreft de huizen en de schuren, maar het langgerekte bewoningspatroon is in tact gebleven. De in de wijde omgeving van Vlierden voorkomende familienaam van der Baarschot of Verbaarschot en in de middeleeuwen van der Berschot en Verberschot is rechtstreeks tot dit gehucht terug te voeren.

Wie vanuit de Baarschot richting dorp liep passeerde destijds de oude windmolen, die toen midden op de huidige Molenhuisweg stond naast het oude molenhuis. Het gebied achter de molen noemde men destijds de Espen. De esp is een vrij algemene loofboom op de armere en drogere zandgronden. Men treft hem overigens ook aan in het berkenbos of op vochtige heide. Het is een populierensoort die onder de naam ratelpopulier voorkomt, naast de witte abeel en de zwarte populier. De boom kan een hoogte bereiken van zo'n 20 meter. De bladeren maken bij de minste geringste wind al geluid. In de naamgeving in diverse dorpen van Peelland keert dit element "esp" terug o.a. in namen als Espelaar, Espelstuk, Espenakker, Espendonk, Espenstuk, Esperheide en Esperlookt. De Espen onder Vlierden is een oud akkercomplex zonder bebouwing.

Een oorspronkelijk centrale ontginningshoeve, gelegen op wat men in de late Middeleeuwen noemde "die hoeghe berscot" zal vermoedelijk ten grond­slag liggen aan dit Vlierdense gehucht. Oude cijnsregisters melden een post "ex bonis de berscot" = uit de goederen de Baar­schot, die gelegen waren rondom de donk ter plaatse nl. de Abbendonk ook wel aangeduid als de Knapen­donk, een naam die inmiddels al lang uit de herinnering is weggevaagd. Het hele gebied is gelukkig nauwelijks aangetast en ademt nog de land­schappelijke schoonheid waardoor het geken­merkt wordt. De oude ver­meldingen over de Baarschot zijn zeer schaars en zo fragmentarisch dat men er zeker niet al te veel historische conclusies aan mag verbinden. Uit de 15de 16de en begin 17de eeuw zijn enkele akten bekend waaruit

men zou kunnen afleiden dat er in die periode reeds sprake is van meerdere hoe­ven. In 1446 verkoopt een zekere Lodewich Janssoen van den Nuwen­huys "die hoeve te berscot" aan Jan Willemssoen van Ger­wen. Historisch inte­ressant is dat in die akte enkele vorige eigenaren genoemd worden nl. Willem Bras, de voorlopig oudst bekende eigenaar ter plaatse, daarna Aert van der Beersdonck en vervolgens de erfgenamen van Aert. Een jaar later transpor­teert hij een pacht van 2 1/2 mud Bossche maat aan Jan Ghys­bertssoen van Hees uit een huis "in beerschot". Dochter Mech­teld van ge­noemde Jan Willemssoen van Ger­wen, gehuwd met een zekere Jan Spaen, overleed reeds voor 1486 want in dat jaar is het de weduwnaar Spaen die het geheel transpor­teert aan een zekere Ghysbrecht Goessens. In 1447 is er sprake van een hoeve waarvan het bezit in een akte van scheiding en deling onder drie gegadigden wordt verdeeld nl. 1/3 deel voor Lambrecht de zoon van Dirk Dirks van de Rypelsberch, 1/3 deel voor Gerrit eveneens 'n zoon van genoem­de van de Rypelsberch en tenslotte 1/3 deel voor Godart Merce­lissoen van de Beers­donck die gehuwd was met Aleit de dochter van Dirk van de Rypelsberch. Daarbij wordt gesproken over het oude huis en het nieuwe huis op de Baarschot. In 1511 bezit Cornelis van den Bogaerde een hoeve op de Baarschot. Of het deze hoeve is ge­weest die door Marce­lis Willems van den Bogaerde in 1622 wordt door­verkocht aan Lodewyck Peter Meyssen is niet met zekerheid te zeggen. De enige basis voor de hypothese zou de familie­ver­wantschap tussen de beide van den Bogaerds kunnen zijn. Men noemt het goed dan "huys erve hoff met eenen camp gelegen op de baer­schot omtrent de wyntmoelen". De volgende trans­portakte biedt de mogelijkheid tot aansluiting met archiefstukken uit de beginjaren van de 18de eeuw. Op 22.3.1624 verkoopt nl. een zekere Peter Lambrechts aan de nagelaten weduwe van Mr. Jacob Becx te weten mejuffrouw Catharina van den Watere "een huys hoffstadt ende hoff mitsgaders bogart ende garstcamp ter plae­tse genaemt de barset" en op 8.1.1628 aan jonker Peter van Eyck een "huys hoffstadt met syn aengelagh groot omtrent 5 lopen­saets ter plaetse genaemt barschot". Deze Peter Lam­brechts is genea­logisch te koppelen aan de familie van den Boomen die het kasteeltje van de Baarschot bewoonde en de naast gelegen hoeve. Omdat het 18de-eeuwse archief gelukkig redelijk in tact is gebleven, is de bewoning van het kasteeltje vrij exact te reconstrueren over de periode 1700- 1925.
[Tekening van het kasteeltje van de Baarschot en directe omgeving vervaardigd rond de eeuwwisseling door J. Panhuizen.]
HET KASTEELTJE VAN DE FAMILIE DE MAURISSENS

Deze van oorsprong vermoedelijk Zwitserse adellijke familie verbleef sinds 1796 in Vlierden en bewoonde er een zeer fraai buitenhuis, mogelijk een oud jachthuis, dat in de volksmond werd omgedoopt tot 'het kasteeltje van de Baarschot', alhoewel het niet direct de allure van een kasteel had. De stamboom van deze familie reikt voor zover nu bekend tot in de

14de eeuw, toen telgen uit dit geslacht de in het dal van de Lugnetz gelegen oude Zwitserse heerlijkheid Grison bezaten. In 1472 wordt de familienaam voor het eerst aangetroffen in de zuidelijke Nederlanden waar op kerstavond van dat jaar een zekere heer Jean de Maurissens overlijdt. De meeste vertegenwoordigers van dit adellijk geslacht zijn in de 17de en 18de eeuw officier in het leger van de Oostenrijkse Nederlanden en hogere ambtenaren bij regeringen en rechtbanken. De eerste die het huis aan de Baarschot betrekt is de op 21 april 1759 te Namen geboren jonkheer Ignatius Xaverius Josephus ridder de Maurissens, officier in het regiment dragonders van het legioen de Mattha in dienst van de keizer van Oostenrijk. Hij is de jongste zoon van jonkheer Jacques Joseph de Maurissens en Maria Josephe du Bois. Hij huwt op 20 juli 1791 met de in Venlo woonachtige Marie Anne Jacoba van Aefferden [geb.17.7.1765], dochter van de toenmalige burgemeester van Venlo Michael van Aefferden en diens vrouw Joanna Jacoba van Breff. Zij overlijdt op 64-jarige leeftijd op de Baarschot en wel op 18 mei 1829. Ignatius overleeft haar ruimschoots want hij sterft pas op 6 mei 1852 op de gezegende leeftijd van 93 jaren. Uit hun huwelijk worden 7 kinderen geboren waarvan vier te Venlo en de drie jongsten op de Baarschot. Het is onbekend waarom de familie naar Vlierden trekt waar zij op 10 mei 1796 hun intrek nemen in dit buitenhuis, dat ze al vrij snel in een weelderige Franse stijl laten meubileren en stofferen.

Het vermoeden bestaat dat het de relatie geweest is met de familie d'Aumerie, de bezitters van de heerlijkheid Vlierden, die eveneens uit Venlo afkomstig zijn. In hoeverre er sprake is van een vluchtpoging vanuit de zuidelijke naar de noordelijke Nederlanden vanwege de

[Het wapen van familie de Maurissens]
[Een van de vele schuren op de Baarschot voorzien van muurankers. (foto Pierre vd Meulenhof)]
[Schilderij van meester van Driel van het kasteeltje op de Baarschot, eigendom van Janske Jacobs]
[Kasteeltje van familie de Maurissens, Baarschot.]
Franse Revolutie is moeilijk te zeggen. Bewijsmateriaal daarvoor ontbreekt helaas. Onder het regime van onze koning Willem I wordt de ridder de Maurissens officieel in de adelstand verheven bij akte van 29 december 1822 en mogen zijn kinderen de titel dragen van resp. jonkheer, hoogwelgeboren freule of jonkvrouw. De oudste zoon, Ferdinand Jacobus ridder de Maurissens, wordt geboren op 28 mei 1792 te Venlo. Als officier der ruiterij van keizer Napoleon maakt hij in 1811 de veldtocht mee naar Spanje en verliest door een kanonschot een van zijn benen. Hij overlijdt ongehuwd te Beesel op 29 maart 1883 in de hoge leeftijd van 90 jaar. Jonkheer Eduard Godefridus, geboren te Venlo op 8 juni 1793, wordt op 22 februari 1814 benoemd tot ontvanger van de registratie te Tienen in België. Hij huwt daar met de op het kasteel van Kerkrade geboren vrouwe Marie Lucie Antoinette Corneli, de dochter van de burgemeester van Kerkrade. Jonkheer Carel Frans de Maurissens wordt, als zijn moeder in verband met de belegering van de Fransen in 1794 in een klooster van de zusters Franciscanessen te Gelder haar toevlucht zoekt, geboren op 27 oktober 1794. Hij wordt priester gewijd te Munster in 1823 en is vervolgens kapelaan te Ewijk en te Oploo. Hij overlijdt als rustend pastoor te Sambeek op 17 januari 1855. De vierde zoon jonkheer Augustinus Xaverius Franciscus, geboren te Venlo op 2 maart 1796, komt als baby van enkele maanden met zijn ouders op de Baarschot wonen en zal daar tot aan zijn dood blijven. Hij overlijdt ongehuwd op 4 februari 1862. De eerste die geboren wordt

op het Vlierdense kasteeltje is jhr. Alexander Ignatius de Maurissens, die diverse hoge posten bekleedt in België. Bij een Koninklijk Besluit van 25 mei 1838 wordt hij genaturaliseerd en vestigt zich tenslotte in Eindhoven waar hij op 25 maart 1873 overlijdt. Uit zijn in 1835 te Echternach gesloten huwelijk met een Luxemburgse dame Susanne Ph. Soulier kennen we twee dochters nl. jonkvrouw Marie Anne Therese Wilhelmine geboren 8 september 1836 en ongehuwd overleden in juli 1919 te Eindhoven en jonkvrouw Ernestine Euphrasia Virginie Alexandrine geboren in 1839 en eveneens ongehuwd overleden te Eindhoven in februari 1929.