Over alias kurban said

OVER ALIAS KURBAN SAID

De documentaire ALIAS KURBAN SAÏD is een zoektocht naar een mysterieuze schrijver, met behulp van passages uit zijn roman ALI EN NINO, een lang vergeten meesterwerk met cultstatus.

In deze documentaire is de tocht belangrijker dan het doel; want de identiteit van de schrijver is even zwaarbevochten als omstreden.
Hoofdpersoon van de documentaire is een mysterieuze schrijver, die onder het pseudoniem Kurban Saïd een cultstatus verkreeg naar aanleiding van de roman ALI EN NINO. Het boek werd in 1937 gepubliceerd in Wenen, maar is pas tientallen jaren later echt opgemerkt. De schrijver wordt nu door critici beschouwd als iemand met een vooruitziende blik op de problematische verhouding tussen de christelijke en islamitische cultuur.

Een van de intrigerende zaken rondom het pseudoniem ‘Kurban Saïd’ is dat er tot de dag van vandaag verschillende claims op de naam rusten, en daarmee op de identiteit en de erfenis van 'Kurban Saïd'.

Belangrijker dan de oplossing van de vraag naar de echte Kurban Saïd, zijn de filmische vorm en het traject dat gevolgd wordt.

Het traceren van Kurban Saïd gebeurt onder meer via passages uit ALI EN NINO.

De film begint in Bakoe, Azerbeidzjan, waar de roman zich afspeelt en waar Lev Nussimbaum, volgens de uitgever de man achter het pseudoniem, werd geboren.

Van daaruit begint een reis langs allerlei plekken en kandidaten voor het pseudoniem.
Wat me op formeel niveau het meest aansprak in dit onderwerp is de uitdaging om een ander soort filmische biografie te maken. Fictieve elementen, bijvoorbeeld in het gebruik van archiefmateriaal, spelen een rol naast een documentaire benadering –juist in dit geval, waarin vele ‘waarheden’ en interpretaties naast elkaar bestaan, lopen fictie en feit voortduren door elkaar.

Dit portret wordt voor een deel gepresenteerd vanuit de blik van de hoofdpersoon (in de film verpersoonlijkt door de stem van Bruno Ganz). In het verloop van de documentaire komt dat beeld onder druk te staan. Allereerst omdat de hoofdpersoon niet helemaal betrouwbaar blijkt, omdat we mensen ontmoeten die kanttekeningen plaatsen bij de beweringen van ‘Kurban Saïd’en uiteindelijk omdat anderen hun eigen claim blijken te hebben op de naam ‘Kurban Saïd’.