TariH VE tariHİN ÇAĞlara ayrilmasi 1 Tarih ve Özellikleri

▪Arap yarımadası, Yukarı Arabistan, Hicaz ve Yemen (Güney Arabistan ) olmak üzere üç Bölgeye ayrılırdı. Mekke, Medine, Hayber ve Taif Hicaz bölgesinin önemli şehirlerindendi.

▪ Arapların kutsal saydığı Kabe Mekke’deydi.

▪ Halk Bedevi ve Şehirli diye ikiye ayrılırdı.

▪ Arapların taptığı putlar Kabe de bulunuyordu.

▪ Kölelik gelişmişti.

▪ Ayrı ayrı kabileler halinde yaşarlardı. Kabileler arasında kan davaları yaygındı. Kadınlara önem verilmezdi. Kız çocukları diri diri gömülürlerdi.

▪ Şiir ve Edebiyat gelişmişti.

▪ Annesi Amine, babası Abdullah dır. Hz.Muhammed Mekke de 571 yılında doğdu. Doğmadan önce babasını kaybeden Hz. Muhammed, altı yaşına kadar süt annesi Halime’nin yanında kaldı. Altı yaşında iken annesini kaybetmiştir. Annesinden sonra dedesi Abdülmüttalib’in yanında kalmıştır. Dedesi de ölünce amcası Ebu Talip’in himayesine girdi. Ticaretle uğraşan amcasının yanında, ticaret yapmaya başladı.

▪ Doğruluğu ve dürüstlüğü ile ün kazandı. “Muhammed-ül Emin” ismiyle anılmaya başladı

▪ 25 yaşında iken Hz. Hatice ile evlendi.

▪ İlk vahiy 40 yaşın da iken, Nur dağının Hıra mağarasında Cebrail tarafından getirildi(610). Bu olay Hz. Muhammed’in Peygamberliğinin ve İslam dininin başlangıcı oldu. Hz. Muhammed ilk önce yakınlarını İslam’a davet etmeye başladı.

▪ İlk Müslüman olanlar Hz. Hatice, Hz. Ebubekir, Hz. Ali ve Hz. Zeyd’dir.

▪ İslamiyet’in insanları eşit kabul edip köleliğe karşı çıkması, putlara karşı çıkması üzerine Mekkeli müşrikler, Müslümanlara baskı yapmaya başladılar. Hz. Muhammed, Müslümanlara eziyet edilmesi üzerine bir kısmının Habeşistan’a hicretine izin verdi.

▪Akabe biatlarını gerçekleştiren Medineli Müslümanlar, Hz. Muhammed’i Medine’ye davet etmişlerdir.

▪Akabe Biatlarından sonra bir kısım Müslümanlar da Mekke’den Medine’ye hicret etti(622).

Hicretin Önemi

▪Medine’de İlk İslam Devleti kurulmuş, Hz. Muhammed bu devletin başkanı olmuştur.

▪ Hicri takvimin başlangıcı oldu.

▪ Muhacir ve Ensar kardeş ilan edildi.

▪İslamiyet’in yayılışı hızlandı.

▪Müslümanlıların Mekkelilere karşı kazandığı ilk zaferdir.

▪Esir alınan Mekkeliler on müslümana okuma yazma öğretmesi karşılığında serbest bırakıldı.

▪Şam ticaret yollarının egemenliği, kısmen Müslümanların eline geçti. Uhut savaşına neden oldu.

▪Bu anlaşma ile Mekkeliler ilk kez Müslümanları hukuken tanıdılar. Müslümanların aleyhine gözükse de sonra Müslümanların lehine sonuçlanmıştır.

▪ Yalancı Peygamberlerle, dinden dönenlerle, zekat vermeyenlerle mücadele edildi.

▪ Halifeye, devlet memurlarına maaş bağlandı.

▪ Kuran-ı Kerim kitap haline getirildi.

▪İlk kez Arap yarımadası dışında fetihlere başlandı. Suriye ve Irak üzerine bir ordu gönderildi. Bizans ile Yermük Savaşını yaparak Bizans’ı yendi(634). Bu sefer Suriye’nin fethine ortam hazırladı.
Hz. Ömer Dönemi (634-644):

▪Ecnadin Savaşıyla Suriye’nin Fethi tamamlandı. İran ile Kadisiye ve Nihavend Savaşları yapılarak İran alınmıştır. Dört halife dönemi içerisinde en çok fetihlerin yapıldığı dönemdir.

▪Topraklar yönetim birimlerine ayrıldı.

▪İlk kez divan kuruldu ve Kadılık sistemi oluşturuldu.

▪İlk düzenli ordu kuruldu. “Ordugah” şehirleri kuruldu. İkta sistemi kuruldu.

▪Devlet Hazinesi (Beytül Mal) oluşturuldu.

▪Hicri Takvim ilk kez kullanılmaya başlandı.

▪Hz. Ömer İranlı bir köle tarafından şehit edildi.

▪Libya, Tunus fethedildi. Türkler ile savaşlar başladı. Kıbrıs vergiye bağlandı. İlk İslam Donan- ması Suriye valisi Muaviye tarafından kuruldu Bizans donanması ile ilk savaş yapılmıştır.

▪İlk kez Kuran-ı Kerim çoğaltılmıştır.

▪Hz. Osman’ın memurlukları kendi soyundan olan Emevilere vermesi üzerine, İslam dinideki ilk karışıklıklar ortaya çıkmıştır.

▪Hz. Osman şehit edilmiştir.
Hz. Ali Dönemi(656-661) :

Cemel Vakası (Deve Olayı) : Hz. Talha, Zübeyir, Ayşe, Muaviye, Hz. Osman’ın katillerinin bulunmasında gevşek davranan Hz. Ali’nin halifeliğini tanımadılar. İki grup arasındaki mücadeleyi Hz. Ali kazandı. Mücadeleyi kazanan Hz. Ali Küfe’yi başkent yaptı.

Sıffın Savaşı ve Hakem Olayı : Hz. Muaviye, Hz. Osman’ın katillerini yakalama bahanesi ile harekete geçmiş bu olay Sıffın Savaşına neden olmuştur. Hz. Ali galip gelecekken mızrakların ucuna Kuran-ı Kerim yapraklarının takılması savaşın durmasına ve Hakem olayına neden olmuştur. Hakem olayından sonra Müslümanlar, Hz. Ali taraftarları, Hz. Muaviye taraftarları ve Hariciler olmak üzere üçe ayrılmıştır.

▪Hariciler 661’de Hz.Ali’yi şehit etmişlerdir. Bu dönemde iç karışıklıklar çok olduğu için yapılan fetihler durmuştur. Böylece dört halife dönemi bitmiş Emeviler dönemi başlamıştır.

▪Hz. Muaviye ölmeden önce oğlu Yezid’i halife ilan etmiştir. Böylece halifelik babadan oğla geçen bir saltanat haline dönüşmüştür.

▪Yezid kendisinin halifeliğini tanımayan Hz.Muhammed’in torunu Hz.Hüseyin’i Kerbela’da öldürdü. Böylece Hz.Osman zamanında başlayan ilk karışıklık, Hz. Ali zamanında ilk ayrılıklara, Yezid döne- minde kesin ayrılıklara döndü.

▪Halife Abdülmelik döneminde, ilk İslam parası bastırılmış ve Arapça resmi dil olarak ilan edilmiştir.

▪ Tarık bin Ziyad tarafından Kadiks Savaşıyla İspanya fethedilmiştir(711). Müslümanların Avrupa da ilerleyişi Puvatya Savaşında Franklara yenilmeleri ile durmuştur(732).

▪Emeviler Arap milliyetçiliği yapmaları, halifelerin saraya kapanmaları, peygamber soyuna iyi davranmamaları yüzünden yıkılmışlardır.

▪İlk Abbasi halifesi Ebul Abbas Abdullah tır. Bu dönemde Çinliler ile Talas Savaşı yapıldı(751). Bu savaşta Türkler Arapları tutmuşlardır. Bu savaştan sonra Türkler Müslüman olmaya başladılar.

▪Abbasiler, Emevilerin izlemiş olduğu Arap milliyetçilik politikasını terk ederek başka milletlere de devlet kademesinde yer vermeye başladılar. Özellikle Türklerle ilişkiler kurdular.

▪Abbasilerin en parlak dönemi, Harun Reşit zamanıdır. Bu dönemde başkent Bağdat, Ortadoğu’nun en önemli kültür merkezi haline geldi.

▪Harun Reşit’in oğullarından Me’mun ve Mu’tasım zamanlarında Türkler ile olan ilişkiler gelişti. Memun zamanında Türkler devlet kademesinde yer almaya başlamışlardır.

▪Me’mun, Bağdat’ı koruma amacı ile Türk- lerden oluşan Semerra şehrini kurmuştur.

▪Bizans sınırına yakın yerlerde Avasım şehirleri kurularak Türkler buralara yerleştirildi.

▪Moğolların saldırıları sonucunda yıkıldılar

▪ İspanyada kurulmuştur. Başkenti Kurtuba en önemli ilim merkezidir. Bilim ve kültür alanındaki gelişmelere çok önem vermişlerdir.

▪Medine de kurulan İslam devletinin başkanı Hz. Muhammed idi.

▪Hz.Muhammed den sonra“Halifelik” makamı ortaya çıktı. Dört halife dev- rinde halifeler seçimle iş başına gel- diklerinden, bir nevi cumhuriyet vardı.

▪Hz. Ömer zamanında ülke illere ayrılarak, illere valiler ve kadılar atandı.Hz. Ömer Divan Teşkilatının temellerini attı.

▪Merkez önce Medine, Hz. Ali döneminde Kufe, Emeviler döneminde Şam, Abbasiler döneminde Bağdat olmuştur.

▪Emeviler döneminde halifelik baba- dan oğula geçerek saltanat halini aldı.

▪Emeviler, muhafız ve posta teşkilatı kurdular.

▪Abbasiler döneminde vezirlik teşkilatı kuruldu.

▪Hz. Ömer ilk defa devlet hazinesini kurdu(Beytül Mal). Hazinenin başlıca gelir kaynakları: Öşür, Haraç, Cizye vergileri, Zekat ve Sadaka, Ganimet, Hayvan sayısına göre alınan vergilerdir.

▪İnsanların en önemli geçim kaynağı tarım, hayvancılık ve ticaretti.
Din ve İnanış

▪İslam dininin temeli Kuran-ı Kerim’dir.

▪Hz. Ebubekir Kuran-ı Kerim’i kitap haline getirmiştir.

▪Hz. Osman Kuran-ı Kerim’i çoğaltmıştır.

▪ Emevi halifesi Abdülmelik Arapçayı resmi dil ilan etti. Arapça zamanla gelişerek bilim ve kültür dili haline geldi. Mimari en çok Emeviler döneminde gelişti.

▪Cabir İbn-i Hayyam, modern kimyanın kurucusu oldu. İbn-i Sina’nın Kanun adlı tıp kitabı yüzyıllarca Avrupa da ders kitabı olarak okutuldu.

▪ Eğitimde en önemli gelişme Abbasi- ler döneminde oldu. Halife Me’mun’un Bağdat’ta açtırdığı Beyt’ül ikme ilk yüksek öğretim kurumu oldu. Endülüs Emevileri’nde Kurtuba Medresesi Hıristiyan öğrencilerinde eğitim gördüğü bir yerdi.

▪Hz.Osman zamanında Türkler ile Araplar ilk mücadelelerini etmişlerdir.

▪Emevilerin Arap milliyetçiliği politikası izlemeleri, İslamiyet’in Müslümanlar arasında yayılmasını önlemiştir.

▪Abbasilerin Türklere değer vermesi ile Arap ve Türkler arasındaki ilişkiler daha da gelişmeye başladı.

▪Talas savaşında (751) Türkler, Çinlilere karşı Arapları desteklemişlerdir.
Talas Savaşının Önemi:

▪Orta Asya Çin egemenliğine girmekten kurtuldu.

▪İslamiyet Türkler arasında yayılmaya başladı.

▪Bu olay Türk İslam Tarihinin başlangıcı oldu.

▪Müslümanlığı kabul eden ilk Türk boyu Karluklardır. Bunu Yağma ve Çiğil Türkleri takip etmiştir.

▪Talas savaşı kağıt, matbaa, barut ve pusula gibi teknik buluşların dünyaya yayılmasında etkili oldu.

▪Eski Türk dini ile Müslümanlık arasın- daki benzerlik,

▪Türk toplumu yapısının İslamiyet ile bağdaşması,

▪İslam Medeniyetinden Türklerin etkilen- mesi,

▪Çin ve Müslümanların arasında kalan Türklerin, tarihi düşmanlarına karşılık Müslümanları tercih etmeleri,

▪ Türklerin Müslüman tüccarlar ile ticaret yapması,

▪ Abbasiler’in ırkçı bir politika takip etmemesi,
Türklerin İslamiyet’e Hizmetleri:

▪İslamiyet’in yayılmasında etkili oldular.

▪Haçlı seferlerine başarıyla karşı koydular.

▪Halifeliği dış tehlikelere karşı korudular

▪İslam ülkelerinde bilimin gelişmesini sağladılar.

▪Bilge Kül Kadir Han tarafından Batı Türkistan da kurulmuştur.

▪Satuk Buğra Han zamanın da İslamiyet’i kabul ettiler. Karahanlılar ilk Türk Müslüman devletidir.

▪Karahanlılar, Gazneliler ile birleşerek Samanoğullarına son verdiler. Gazneliler ile de mücadele etmişlerse de yenilmişlerdir.

▪ İlk ticari amaçlı kervansaraylar Karahanlılar tarafından yapılmıştır.

▪ Resmi dil olarak Türkçe’yi kullanmışlardır.

▪Türk İslam Tarihine ait ilk edebi eserler, bu dönemde ortaya çıkmıştır.
Eser Yazarı

-Kutadgu Bilig -------------Yusuf Has Hacip

-Divan-ı Hikmet -----------Ahmet Yesevi

-Divan-ı Lügat-i Türk -----Kaşgarlı Mahmut

-Atabet-ül Hakayık --------Edip Ahmet Yükneki
▪Devletin en parlak zamanı, Yusuf Kadir Han zamanıdır.

▪Yusuf Kadir Han’ın ölümünden sonra devlet Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı.

▪Doğu Karahanlılara Karahitaylar, Batı Karahanlılara ise Harzemşahlar son vermiştir.

GAZNELİLER (963-1187)
▪ Samanoğullarının Horasan Valisi Alp Tekin, bu devletin zayıflamasından yararlanarak Afkanistan’da ki Gazne şehrine egemen olarak devletini kurmuştur.En parlak dönemi Gazneli Mahmut zamanıdır.

▪Gazneli Mahmut, Hindistan’a 17 sefer yaptı. Bu seferlerde büyük başarı kazandı ve Hindistan da İslamiyet yayılmaya başladı.

▪Gazneli Mahmut, Karahanlılar ile birleşerek Samanoğulları’na son verdi.

▪Gazneli Mahmut Abbasi Halifesini, Şii Büveyhioğullarının baskısından kurtardığı için halife, Mahmut’a “Sultan” ünvanını verdi. Böylece Gazneli Mahmut, Sultan ünvanını kullanan ilk Türk hükümdarı olmuştur.

▪Sultan Mesut dönemin de, Tuğrul ve Çağrı Bey komutasındaki Selçuklular ile Dandanakan Savaşı yapıldı(1040).Gazneliler bu savaştaki yenilgiden sonra, bir daha toparlanamayarak yıkılışa geçtiler.

▪Gazneliler, Gurlular tarafından yıkıldı.

▪Selçuklular, Oğuzların Üçok kolunun, Kınık Boyu’na mensuptur.

▪Selçukların atası kabul edilen Dukak, Oğuz Yabğu Devletinde Subaşıydı. Dukak’ın ölümünden sonra yerine Selçuk Bey geçti.

▪Selçuk Bey, Oğuz Yabğusu ile arası açılınca, kendine bağlı kuvvetlerle Cent şehrine yerleşti. Burada İslam dinini kabul etti.

▪Selçuk Bey’den sonra yerine oğlu Arslan Yabğu ğeçti. Gazneli Mahmut, Arslan Yabğu’yu yakalatarak hapsettirdi.

▪Arslan Yabğu’nun ölümünden sonra Selçukluların başına Selçuk Bey’in torunları olan Tuğrul ve Çağrı Bey geçti.

▪Tuğrul ve Çağrı Bey Gazneliler ile Dandanakan Savaşını yaptılar(1040).

Dandanakan Savaşı’nın Sonuçları:

1-Gazneliler yıkılış dönemine girerken Selçuklularda yükselme dönemi başladı.

2-Devletin merkezi Nişabur dan Rey’e taşındı.

3-Tuğrul Bey sultan ilan edildi ve Selçuklu Devleti resmen kuruldu.

▪Bu dönemde Selçuklular Bizans ile Pasinler Savaşını yaptı (1048). Bu savaş Selçukluların Bizans ile yaptığı ilk savaş ve ilk zaferdir.

▪Tuğrul Bey’in ölümünden sonra yerine Alp Arslan geçti.

▪ Alp Arslan Kars, Gürcistan ve Ani Kalesini ele geçirdi.

▪ Bizans ordusu Türk akınlarını durdurmak ve Türkleri Anadolu dan atmak için Türkler ile Malazgirt Savaşını yaptı(1071).

▪ Alp Arslan dan sonra oğlu Melikşah hükümdar oldu.

▪ Melikşah zamanı Selçuklular’ın en parlak dönemidir.

▪Vezir Nizam’ül Mülk, Nizamiye Medreselerini ve İkta sistemini kurarak devletin yükselmesinde önemli rol oynadı.

▪Melikşah’ın ölümünden sonra taht kavgaları başladı. Bu durum merkezi otoritenin zayıflamasına neden oldu.

▪Sultan Sancar’ın, Karahitaylılar ile yaptığı Katvan Savaşını (1141) kaybetmesi devletin zayıflamasına zemin hazırladı.

▪Sultan Sancar’ın Oğuz isyanını bastıramaması ve ölmesi üzerine Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı.

▪Devletin yıkılmasında: Haçlı seferleri, Türkmenlerin devlete küstürülmeside etkili olmuştur.

▪Büyük Selçuklu Devletinin zayıflamasından sonra bu aileye mensup kişiler; Anadolu Selçukluları, Suriye Selçukluları, Kirman Selçukluları, Irak Selçuklularını kurdular.

▪Ülke hanedan üyelerinin ortak malı idi. Bu durum devletlerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.

▪Devletin başında Sultan,Han,Hakan ünvanlı bir hükümdar bulunurdu.

▪Sultandan sonra en yetkili kişi Vezirdi. Sultanın eşi “Hatun” da yönetimde söz sahibi idi.

▪Sultandan sonra yerine oğlu hükümdar olurdu. Para bastırmak, hutbe okutmak hükümdarlık simgelerindendi.

▪Devlet işleri Divan adı verilen bir kurulda görüşülürdü.Divana Vezir başkanlık ederdi.

▪Ülke yönetim bakımından eyaletlere ayrılmıştı. Eyaletleri yöneten Şehzadelerin yaşları küçük ise yanlarına Atabeyler gönderilirdi. Atabey, şehzadenin askerlik, yönetim ve eğitim bakımından yetişmesini sağlardı.

▪Mahkeme, adalet ve hukuk işlerine Kadılar bakardı.

▪Onlu sisteme göre ordularını teşkilatlandıran Karahanlılar da orduyu Subaşı denilen ordu komutanı idare ederdi. Savaşlarda en çok kullanılan taktik “Turan Taktiği” idi.

▪Gazne ordusu farklı milletlerden oluşuyordu. Bu durum Gaznelilerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.

▪Selçuklu ordusu ise daha teşkilatlı idi. Büyük Selçuklular ordularını üçe bölmüşlerdi:

▪Halk göçebeler, köylüler ve şehirliler olmak üzere üçe ayrılırdı. Göçebeler hayvancılıkla, köylüler tarım ve hayvancılık ile, şehirliler ise ticaret ve sanatla uğraşırlardı.

▪Türk toplumunda ayrıcalıklı sınıflar yoktu. Toplumda sıkı bir yardımlaşma duygusu hakim idi. Yardımsever insanlar bir araya gelerek vakıflar kuruyorlardı.
4-Dil Edebiyat ve Bilim

▪Türk İslam devletlerinde genel olarak resmi dil Farsça, bilim dili ise Arapça idi. Yalnız Karahanlılarda Türkçe hem resmi dil hem de bilim dili olmuştur.

▪Kaşgarlı Mahmut, Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin üstünlüklerini göstermek amacıyla “Divan-ı Lügat it Türk” ü yazmıştır.

▪Büyük Selçuklu veziri Nizam’ül Mülk , Alp Arslan’ın emri ile “Nizamiye Medreselerini” kurmuştur.