Fatih, Akkoyunlular ile Otlukbeli Savaşı’nı yaparak Akkoyunluları yenmişti. Bu yenilgiden sonra zayıflayan Akkoyunlu topraklarında Safevi Devleti kuruldu. Yavuz Sultan Selim Çaldıran Savaşı ile Safevi Devletine büyük bir darbe vurdu. Kanuni de Safeviler üzerine üç sefer düzenleyerek Amasya Antlaşması’nı imzaladı ve iki devlet arasında barış dönemi başladı. 1577 yılında tekrar başlayan savaşlar, Kasr-ı Şirin Antlaşması’nın imzalanmasına kadar devam etti.
1) III. Murat Dönemi Osmanlı- İran İlişkisi
İran’daki karışıklardan yararlanmak isteyen III. Murat, Sokullu Mehmet Paşa’nın karşı çıkmasına rağmen Lala Mustafa Paşa’yı İran üzerine gönderdi. Mustafa Paşa, Tebriz, Gürcistan, Azerbeycan’ı aldı. Zor durumda kalan İran ile İstanbul (Ferhat Paşa) Antlaşması imzalandı (1590).
İstanbul Antlaşması’nın Önemi :
● Azerbeycan, Gürcistan, Dağıstan Osmanlı Devleti’nde
kaldı. Böylece Osmanlı sınırı doğuda Hazar Denizi’ne
kadar genişledi.
● Osmanlı Devleti, doğuda en geniş sınırlara ulaştı.
2) 1603 - 1611 Osmanlı - İran Savaşları
İran Şahı Şah Abbas, Ferhat Paşa Antlaşması ile kaybettiği yerleri geri almak için Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Şah Abbas kaybettiği yerleri geri aldı. Celali isyanları ile uğraşan Osmanlı Devleti, İran ile Nasuh Paşa Antlaşmasını imzaladı (1611). Bu antlaşma ile İran, Osmanlıya her yıl 200 deve yükü ipek verecekti.
Nasuh Paşa Antlaşmasının Önemi :
● Osmanlı Devleti Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı yerleri
geri kaybetmiştir.
3) 1617- 1618 Osmanlı - İran Savaşları
İran’ın vaat ettiği ipeği vermemesi üzerine savaş tekrar başladı. İran’ın isteği ile Serav Antlaşması imzalandı (1618). Bu antlaşmaya göre İran, Osmanlıya her yıl 100 deve yükü ipek ödemeyi kabul etti.
4) 1622-1639 Osmanlı – İran Savaşları
Bu savaşlar İran’ın Bağdat’ı işgal etmesi üzerine başladı. İran, Irak’ı ele geçirip Mardin’e kadar ilerledi. IV. Murat İran üzerine iki sefer düzenledi. Bunlardan ilki olan Revan Seferi ile Doğu Anadolu, Bağdat Seferi ile Irak geri alınmıştır. Bu arada Şah Abbas’ın ölmesi üzerine, İranlılar barış istediler. İki devlet arasında Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı.
Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)
Maddeleri:
● Azerbeycan ve Revan İran’a bırakıldı.
● Bağdat Osmanlı Devleti’nde kaldı.
● Zağros Dağları iki ülke arasında sınır kabul edildi.
Önemi:
● Bu antlaşma ile bugünkü Türkiye – İran sınırı büyük
ölçüde çizilmiştir.
|
Kanuni döneminde yapılan Mohaç Meydan Savaşı sonucunda Osmanlı – Avusturya sınır komşusu olmuş ve böylece iki ülke arasında ilişkiler başlamıştı.
1) 1593-1606 Osmanlı –Avusturya Savaşları
Nedenleri:
● Avusturya’nın, Osmanlı Devleti’ne vermesi gereken vergiyi, ödememesi,
● Avusturya’nın Erdel, Eflak ve Boğdan’ı Osmanlıya karşı kışkırtması
III. Murat zamanında başlayan savaşlar III. Mehmet döneminde de devam etti. III. Mehmet ordunun başında sefere çıktı. Avusturya ile yapılan Haçova Meydan Savaşı ile Avusturya ordusu bozguna uğratıldı (1596). Osmanlı ordusu Eğri, Kanije, Estergon’u ele geçirdi.
Avusturyalılar Kanije’yi geri almak için harekete geçtiler. Kale, Tiryaki Hasan Paşa tarafından savunuldu. Hasan Paşa Avusturya’yı bozguna uğrattı.
Avusturya’ya yardım eden eflak Boğdan beyleri tekrar itaat altına alındı.
I. Ahmet döneminde İran tehlikesi ve Celali isyanları devleti güç durumda bıraktı. Bunun üzerine Avusturya ile Zitvatoruk Antlaşması imzalandı .
Zitvatoruk Antlaşması (1606)
Maddeleri:
● Eğri, Estergon, Kanije kaleleri Osmanlı da kalacak
● Avusturya artık Osmanlıya vergi ödemeyecek
● Avusturya Kralı, protokol bakımından Osmanlı
padişahına eşit sayılacak
Önemi:
● Bu antlaşma ile Osmanlı Devletinin İstanbul
Antlaşması ile Avusturya üzerinde kurduğu
üstünlüğü sona erdi.
2) 1662-1664 Osmanlı – Avusturya Savaşları
Avusturya’nın Osmanlı’ya isyan eden Erdel Beyine yardım etmesi üzerine Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Avusturya’ya savaş açtı. Fazıl Ahmet Paşa, Uyvar Kalesini alarak Avusturya ile Vasvar Antlaşması’nı imzaladı
Vasvar Antlaşması (1664)
Maddeleri:
● Uyvar Osmanlı’ya bırakılacak
● Avusturya Erdel’in iç işlerine karışmıyacak
● Avusturya, Osmanlı’ya savaş tazminatı ödeyecek
Önemi:
● Avusturya’dan toprak kazanılan son anlaşmadır. Son
kez savaş tazminatı alınmıştır.
|
1) II. Osman Dönemindeki İlişkiler
Lehistan’ın Osmanlı Devleti’ne bağlı Boğdan’ın iç işlerine karışması üzerine sefere çıkan II. Osman Hotin Kalesi’ni kuşattı. Ancak yeniçerilerin disiplinsizliği yüzünden alınamadı ve Avusturya ile Hotin Antlaşması imzalandı .
Hotin Antlaşması (1621)
Maddeleri:
● İki taraf birbirinin topraklarına saldırmayacak
● Lehistan, Osmanlı’ya bağlı Kırım Hanlığı’na vergi vermeye devam edecek
Not: II. Osman Hotin Seferi’nden sonra Yeniçeri Ocağı’nı kaldırma fikrini ilk kez ortaya atmıştır. II. Osman bu fikri duyan yeniçeriler tarafından öldürülmüştür.
2) IV. Mehmet Dönemindeki İlişkiler
Lehlilerin Osmanlı’ya bağlı Ukrayna Kazaklarına saldırmaları üzerine savaşlar tekrar başladı. IV. Mehmet ve Fazıl Ahmet Paşa ordunun başında sefere çıkarak Leh ordusunu yenmiştir. Bunun üzerine Lehliler ile Bucaş Antlaşması imzalandı.
Bucaş Antlaşması (1672)
Maddeleri:
● Podolya Osmanlı’ya bırakılacak
● Lehistan Osmanlı’ya vergi verecek
● Lehistan Ukrayna dan çekilecek
Önemi:
● Bu antlaşma, Osmanlı Devletinin topraklarına toprak
kattığı son antlaşmadır.
● Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlara ulaştı.
|
Katolik Avusturya Kralı I. Leopold, Protestan Macarları mezhep değiştirmeye zorluyordu. Macarlar Tököli İmre önderliğinde isyan ederek Osmanlı Devleti’nden yardım istediler.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, padişah IV. Mehmet’i ikna ederek Avusturya meselesini halletmek için Avusturya üzerine sefere çıktı ve Viyana’yı kuşattı (1683).
Viyana kuşatmasının uzun sürmesi üzerine Papa’nın desteği ile Avusturya, Almanya ve Lehistan’dan oluşan bir ordu oluşturuldu. Bu ordu, Tuna nehrini tutmakla görevli Kırım Hanı’nın ihaneti üzerine, Osmanlı ordusunu arkadan vurdu. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Alamandağı Meydan Savaşı’nı kaybederek Belgrad’a çekildi. Merzifonlu, padişahın emri ile burada idam edildi.
Kutsal İttifak’ın Kurulması
Bu durumdan yararlanmak isteyen Papa’nın gayretleriyle Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ve Malta kuvvetlerinden oluşan “Kutsal İttifak” kuruldu. Bu ittifak karşısında Osmanlı ordusu başarısız oldu.
Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa’nın padişahı ikna etmesi sonucu, Osmanlı Devleti Karlofça Antlaşmasını imzaladı.
Karlofça Antlaşması (1699)
Maddeleri:
● Temeşvar ve Belgrad hariç tüm Macaristan ve Erdel
Avusturya’ya bırakılacak
● Podolya, Ukrayna Lehistan’a bırakılacak
● Mora, Dalmaçya kıyıları Venedik’e bırakılacak
● Antlaşma 25 yıl geçerli olacak
Rusya ile de Karlofça Antlaşmasını tamamlayıcı İstanbul Antlaşması imzalandı.
İstanbul Antlaşması (1700)
Maddeleri:
● Azak kalesi Rusya’ya bırakılacak
● Rusya, İstanbul’da daimi elçi bulundurabilecek
● Rus Hristiyanları kutsal yerleri serbestçe ziyaret
edebilecek.
Sonuçları:
● Türklerin Avrupa karşısında Malazgirt Savaşı ile
başlayan ilerleyişi durmuş, Sakarya Meydan
Savaşı’na kadar süren geri çekilme süreci başladı.
● Osmanlı Devleti ilk defa toprak kaybetti.
● Rusya, Azak kalesini alarak Karadeniz’e inme fırsatı
buldu.
● Osmanlı Devletinde duraklama dönemi sona erdi,
gerileme dönemi başladı.
● Osmanlıların Orta Avrupa egemenliği sona erdi.
Not: Rusya ile yapılan ilk resmi antlaşma Bahçesaray Antlaşmasıdır (1681).
|
Yüklə 0.92 Mb.
