TariH VE tariHİN ÇAĞlara ayrilmasi 1 Tarih ve Özellikleri

▪ Anadolu’ya Selçuklu akınlarını durdurmak isteyen Bizans, Selçuklular ile Pasinler Savaşını yapmıştır (1048). Bu savaş Selçukluların Bizans’a karşı kazandığı ilk savaş ve ilk zaferdir. Bu galibiyet Anadolu’ya akınları hızlandırmıştır.

▪Tuğrul Bey den sonra yerine geçen Alp Arslan da Anadolu akınlarına devam etmiştir.Bunun üzerine Bizans İmparatoru Romen Diyojen, Türkleri Anadolu dan atmak için Alp Arslan ile Malazgirt Savaşını yaptı (1071).

Malazgirt Savaşının Önemi:

1. Türkiye tarihinin başlangıcı olmuştur.

2. Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.

3. Bizans vergiye bağlanmıştır.

4.Alp Arslan’ın emri ile Anadolu da yeni fetih hareketleri başlamış ve ilk beylikler kurulmuştur.
ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ

1-Saltuklular

▪Ebul Kasım tarafından Erzurum ve civarında kuruldu. Ermeni ve Gürcüler ile savaştılar.

▪İzzeddin Saltuk beylin en güçlü hükümdarı olduğu için beyliğe onun adı verildi.

▪Rükneddin Süleyman Şah tarafından Anadolu Selçuklu Devletine bağlandı.

▪Mengücek Gazi tarafından Erzincan ve çevresinde kurulmuştur.

▪Ermeni ve Gürcüler ile savaşmışlar, Trabzon Rum İmparatorluğun güneye inmesini önlemişler.

▪Alaaddin Keykubat beyliği Anadolu Selçuklu Devletine katmıştır.

▪Danişment Gazi tarafından Amasya, Sivas, Tokat, Çorum, Yozgat ve Malatya civarında kurulmuştur.

▪II. Kılıç Arslan tarafından Anadolu Selçuklu Devletine katılmıştır.

4-Artuklular

▪Mardin ve civarında kurulmuştur. Haclılar ile mücadele ettiler.

▪Karakoyunlular tarafından ortadan kaldırılmıştır.

5-Çaka Beyliği

▪Çaka Bey tarafından İzmir de kurulmuştur.

▪Türk tarihinde denizcilik faaliyetlerini başlatan ilk beyliktir.

▪I. Kılıç Arslan bu beyliğe son vermiştir.

▪Kutalmışoğlu Süleymanşah, İznik’i fethedip devletini kurdu (1075). Süleymanşah Antalya, Çukurova’yı fethetti ve Halep’i kuşattı. Suriye Selçuklu Sultanı Tutuş ile yaptığı mücadeleyi kaybederek öldü. Anadolu Selçuklu Devleti bir süre hükümdarsız kaldı.

▪I. Kılıç Arslan, I. Haçlı Seferi ile mücadele etti. Haçlıların İznik’i işgali üzerine devletin merkezi İznik’ten Konya’ya taşıdı.Emir Çavlı ile yaptığı savaşı kaybetti ve Habur ırmağında boğularak öldü.

▪Sultan Mesut, II. Haçlı Seferi ile mücadele etti.

▪II. Kılıç Arslan zamanında Bizans ile Miryakefalon Savaşını yaptı (1176).

Miryakefalon Savaşının Sonuçları :

1-Bizans yenilgiye uğratıldı.

2-Anadolu’nun Türk yurdu olacağı ve böyle kalacağı kesinleşti

3-Avrupalı tarihçiler Anadolu’dan Türkiye diye bahsetmeye başladılar

4-Bizans, Türkleri Anadolu’dan atma ümidini kaybetti.
b-Yükseliş Dönemi

▪I. Gıyaseddin Keyhüsrev, Samsun ve Antalya limanlarını fethetti. Venediklilerle ticaret anlaşması imzalandı.

▪I.İzzeddin Keykavus, Sinop’u feth ederek burada bir ticaret filosu kurdu.

▪I. Alaaddin Keykubat dönemi, Anadolu Selçuklu Devletinin en parlak zamanı olmuştur.

▪II.Gıyaseddin Keyhüsrev kötü yönetimi sonucu ülkede birlik bozuldu. Baba İshak İsyanı çıktı.

▪Türkmenleri küstürdü.

▪II.Gıyaseddin Keyhüsrev, Moğollar ile yapılan Kösedağ Savaşını kaybetti (1243). Bu savaş sonucunda, Anadolu Moğolların egemenliğine girmeye başladı ve Anadolu Beylikleri yeniden kuruldu.

▪Moğol egemenliğine son vermesi için Memlük Sultanı Baybars, Anadolu’ya çağrıldı. Baybars, Ayn-ı Celut Savaşı ile Moğolları mağlup etti (1260). Fakat Moğol egemenliğine son verilemedi ve Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldı.

▪Hristiyanların kutsal sayılan Kudüs, Antakya ve İznik’i geri almak istemesi

▪Papanın sefere katılanlara cennet vadetmesi

▪İslamiyet’in batıya yayılmasına engel olmak

▪Türklere karşı, Bizans’ın Papadan yardım istemesi

▪Şövalyelerin ve asillerin macera arayışı

▪Kralların topraklarını genişletmek istemesi

▪Avrupa’nın fakirliği karşısında İslam dünyasının zenginliği

▪Şövalyelerin ve asillerin zenginliklerini artırma düşüncesi

▪Fakir Hristiyan halkın bu seferlerle zengin olma düşüncesi

Bu nedenlerden dolayı Avrupalılar Müslümanlar üzerine sekiz sefer yapmıştır. Bunlardan ilk dördü önemlidir.

I. Haçlı Seferi : I. Kılıç Arslan haçlılara karşı koymuş ise de İznik’i kaybederek Konya’ya çekildi. Anadolu’yu geçen haçlılar Urfa, Antep, Antakya ve Kudüs’ü ele geçirdiler.

II. Haçlı Seferi: Musul Atabeyi İmameddin Zengi’nin Urfa’yı Haçlılardan geri alması üzerine yapıldı.

III. Haçlı Seferi: Eyyubi Sultanı Selahaddin Eyyübi’nin Hıttin Savaşıyla (1187) Kudüs’ü geri alınması sonucu yapılmış ise de haçlılar yenilmiştir.

IV. Haçlı Seferi: Kudüs’ü geri almak isteyen haçlılar, hedef değiştirerek Bizans’ı işgal ederek burada Latin İmparatorluğunu kurdu.

Sonuçları:

▪Kilise ve din adamlarına olan güven ilk defa azaldı ve ilk defa güç kaybetmeye başladı.

▪Seferlerde pek çok derebeyin ölmesi üzerine derebeylik ilk kez güç kaybetmeye başlarken, merkezi krallıklar ilk kez güçlenmeye başladı.

▪Anadolu da Türk ilerleyişi bir süre durdu.

▪Akdeniz limanlarının önemini arttı.

▪Barut, pusula, kağıt, matbaa gibi teknik buluşlar Avrupa’ya taşındı

▪Avrupa’daki hayat standartları yükseldi.Burjuva sınıfı güçlendi.

▪Konya, Karaman civarında kurulmuştur. Beylikler içerisinde en güçlü olanıdır.

▪Karamanoğlu Mehmet Bey ilk kez Türkçe’yi resmi dil ilan etti.

▪Karamanoğulları kendilerini Selçuklunun mirasçısı gibi gördüğü için Osmanlı Devleti ile en çok mücadele eden beylik olmuştur.

▪Kütahya, Tavşanlı civarında Germiyanoğlu Yakup Bey tarafından kurulmuştur.

▪Yakup Bey’in vasiyeti üzerine savaşmaksızın II. Murat döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Karesioğulları

▪Karesi Bey tarafından Balıkesir ve Çanakkale civarında kurulmuştur.

▪Orhan Bey döneminde Osmanlıya katıldı. Osmanlıya katılan ilk beyliktir. Beyliğin donanması Osmanlı donanmasının temelini oluşturur.

Candaroğulları

▪Batı Karadeniz de kurulmuştur.

▪Venedik ve Cenevizler ile mücadele etti.

Hamitoğulları

▪Dündar Bey tarafından Isparta, Burdur civarında kuruldu.

▪I. Murat beyliğin bir kısım topraklarını satın aldı

Aydınoğulları

▪Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından Aydın ve İzmir civarında kuruldu.

▪Menteşe Bey tarafından Muğla ve Fethiye civarında kuruldu.

▪Saruhan Bey tarafından Manisa ve Akhisar çevresinde kurulmuştur.

▪Karaca Bey tarafından Maraş, Elbistan civarında kurulmuştur

▪Yavuz Sultan Selim tarafından 1515 Turnadağ Savaşıyla Osmanlıya bağlandı. Osmanlıya bağlanan son beyliktir. Beyliğin Osmanlıya bağlanması ile Anadolu Türk birliği sağlanmıştır.

Osmanoğulları:

Osman Bey tarafından Söğüt ve Domaniç’te kuruldu.

▪Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devletini örnek almıştır. Anadolu Selçuklu Devletinde hükümdarlar “Sultan” ünvanını kullanmışlardır.

▪Hükümdarların çocukları (şehzadeler) “Melik” ünvanı ile Atabey’lerin gözetiminde eyaletlere vali olarak atanırdı.

▪Devlet meseleleri “Divan-ı Saltanat” da görüşülürdü. Sultandan sonra en yetkili devlet adamına “Vezir” denirdi.

▪Devletin başkenti önce İznik iken sonra Konya olmuştur.

▪İllerde emniyet ve güvenlik işlerine “Subaşılar”, adalet işlerine “Kadılar” bakardı.

▪Anadolu Selçukluları’nda topraklar devlet malı olarak kabul edilir ve “Miri Arazi” olarak adlandırılırdı. Miri arazi, dörde ayrılırdı.

▪Anadolu Selçuklularında ordu başlıca iki kısma ayrılıyordu.

▪Anadolu Selçuklu devletinde bilim dili Arapça, edebiyat ve devletin resmi dili Farsça idi.

▪Mevlana Celaleddin-i Rumi eserlerini Farsça, Yunus Emre Türkçe yazmıştır.

▪Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçe’yi ilk kez resmi dil ilan etmiştir.

▪Halk köylü, göçebe ve şehirli diye üçe ayrılırdı.

▪Alaaddin Keykubat ticareti canlandırmak için zarara uğrayan tüccarın zararını ödeyeceğini açıklamıştır.

▪ Belirli meslek gruplarından esnaflar bir araya gelerek Lonca Teşkilatlarını oluştururlardı.lonca teşkilatlarının bir çatı altında toplanmasıyla Ahi Teşkilatları oluşurdu.

▪İdarecileri Türk, halkı Arap olan Türk İslam devletiydi. Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir.

▪Bu devleti Abbasiler yıktı.
AKŞİTLER (İHŞİTLER) (935-969)
▪Muhammed bin Toğuç tarafından Mısır’da kuruldu. Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.

▪Hicaz bölgesine hakim olan ilk Türk devletidir.

▪Yöneticisi Türk halkı Kıpti olduğu için kısa sürede yıkılmışlardır.

▪Bu devleti Fatimiler yıktı.

▪Cengiz Han, Çin’e saldırı yaparak Pekin’i aldı.

▪Moğolları bir bayrak altında toplamıştır.

▪Cengiz Han, Harzemşahlar ve Karahitaylar ile savaşarak onları ortadan kaldırmıştır.

▪Cengiz Han, ülkeyi dört oğlu arasında paylaştırdı. Cengiz Han’ın ölümünden sonra yerine Ögedey Kağan geçti. Oğulları devlet birliğini sağlayamadılar ve devlet Altın Orda, İlhanlılar, Çağatay ve Kubilay Hanlığı olmak üzere dörde ayrıldı.

Not: 1- Moğolların batı seferleri sırasında bir çok Türkmen Moğolların önünden kaçarak Anadolu’ya girdi. Bu durum Anadolu’nun Türkleşmesini hızlandırmıştır.

2- Moğolların yönetiminde Türkler önemli rol oynadığı için bu devlete Türk- Moğol Devleti de denir.
ALTIN ORDA DEVLETİ (1227-1502)
▪Batu Han (Cengiz Han’ın torunu) tarafından, Karadeniz’in kuzey doğusunda kurulmuştur. Başkenti Saray şehridir.

▪Berke Han zamanında İslamiyet’i kabul ettiler.

▪İlhanlılar ile mücadele etti.

▪Özbek Han zamanında devlet en güçlü zamanını yaşadığı gibi ülke tamamen Müslüman olmuştur.

▪Rusya’nın güneye inmesini önlemişlerdir.

▪Timur, Altın Orda üzerine sefer yaparak başa Kutluk’u geçirmiştir. Bu olaydan sonra devlet; Kazan, Kırım, Nogay, Buhara, Hive, Kasım hanlıkları kurulmuştur.

▪Memlük Sultanı Baybars, Anadolu’yu işgal ederek Suriye’ye giren Moğolları, Ayn-ı Calut Savaşı (1260) ile ilk defa mağlup etmeyi başarmıştır. Bu yenilgi ile Moğolların ilerleyişi durdu. Baybars Haçlılarla da mücadele etti.

▪Baharat yoluna hakim olan Memlükler kısa sürede zenginleştiler.

▪Moğollardan kaçan Abbasi halifesini koruyarak, halifeliği devam ettirdiler.

▪Memlükler, Hicaz su yolları meselesinden dolayı, fatih döneminde Osmanlı Devleti ile ilk kez karşı karşıya geldiler. Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim, Mercidabık ve Ridaniye Savaşlarını yaparak Memlüklere son vermiştir.
EYYUBİLER (1174-1250)
▪Haçlı saldırıları karşısında zor durumda kalan Fatımiler, Nureddin Mahmut Zengi’den yardım istediler. Zengi, Şirkuh komutasında bir ordu göndererek Mısır’a hakim oldu. Şirkuh ölünce, bu orduda bulunan Selahattin Eyyubi, Fatimi egemenliğine son vererek Mısır’da yönetimi ele aldı. Zengi ölünce de Mısır’da bağımsız bir devlet kurdu.

▪Haçlılar ile Hıttin Savaşını (1187) yaparak, Kudüs, Suriye, Filistin, Musul’u ele geçirdi. Haçlıları orta doğudan temizledi.

▪Selahattin, sağlığında ülkeyi ailesi arasında paylaştırdı. Selahattin’in ölümünden sonra devlet küçüklü büyüklü devletlere ayrıldı. Bunlardan en büyüğü Mısırda kurulan Eyyubi Devleti dir.

▪Kölemenlerin komutanı Aybey, Eyyubi devletini yıktı.

▪En güçlü zamanlarını Uzun Hasan zamanında yaşadılar.

▪Uzun Hasan Osmanlı Devleti Padişahı Fatih ile Otlukbeli Savaşı’nı yaparak yenilmiştir (1473).

▪Otlukbeli savaşından sonra zayıflayan Akkoyunlu Devleti, Şah İsmail tarafından yıkıldı.

▪Timur, Altın Orda Devleti’ni yıkmıştır. Bu durum Rusların güçlenmesine yol açtığından Türk dünyası için zararlı oldu.

▪Timur, Osmanlı Devleti Sultanı, Yıldırım Bayezit ile Ankara Savaşını yaptı ve Osmanlı Devleti’ni ağır bir yenilgiye uğratarak, Yıldırım’ı esir aldı (1402).

▪Timur dan sonra Şahruh ve Uluğ Bey geçti. Uluğ Bey matematikçi ve Astronomdu.

▪Özbekler, Timur Devleti’ni yıktılar.
KARAKOYUNLULAR (1380-1460)
▪Bayram Hoca, Erzurum, Erciş ve Musul dolaylarını alarak devletini kurdu.

▪Karakoyunlular, Azerbeycan’ı Türkleştirdiler, Artuklula- ra son verdiler ve devlet teşkilatında İlhanlıları kendilerine örnek aldılar

▪En tanınmış hükümdarı Kara Yusuf’tur.

▪Timur ile mücadele eden Karakoyunlular, Osmanlılara sığınarak Ankara Savaşına neden oldular.

▪Akkoyunlular tarafından yıkıldı.
BABÜRLÜLER (1526-1858)
▪Timur hanedanından Babür Şah, Kuzey Hindistan, Afganistan’da devletini kurdu. Başkenti Agra’dır.

▪Babür Şah “Babürname” isimli eseri yazmıştır.

▪Babür Devleti, medeniyet adına en parlak zamanını Şah Cihan zamanında yaşamıştır. Şah Cihan, kaybettiği karısı Mümtaz Mahal adına Taç Mahal adlı mimari yapıyı yaptırmıştır.

▪İngilizler bu bölgeye hakim olarak, Babür Devleti’ne son verdiler.

▪Moğollar Türkler ile yaşadıkları için Türk kültür ve medeniyetinden etkilenmişlerdir.

▪Moğollarda hükümdarlık babadan oğla geçer ve Cengiz Han’ın koyduğu yasalara göre yönetilirdi. (Cengiz Yasaları)

▪Moğollar da hükümdarın başkanlık yaptığı bir “Kurultay” isimli bir meclis vardı. Kurultay’da devlet işleri görüşülür ve devletin başına geçecek kişinin hanlığı onaylanırdı.

▪Timur Han soyundan olmadığı için Han yerine Emir ünvanını kullanmıştır. Timur ordu teşkilatında da fillerden yararlanmıştır. Babür Devleti’nin başındaki olan Hükümdarlar, Padişah ünvanını kullanmışlardır.

▪Memlüklerde hükümdarlık saltanat şeklinde değildi. Güçlü olan her komutan sultan olabilme hakkına sahipti.

▪Moğollarda birden çok din ve inanış anlayışı vardı. Totemizm, Şamanizm, Budizm ve Hristiyanlık bunlardan birkaçıydı. Şamanizm de din adamlarına Şaman yada Kam denirdi. Bunlar dini törenleri yönetirdi.

▪Berke Han zamanında, Altın Orda Devleti İslamiyet’i kabul etti.
3-Yazı Dil ve Edebiyat

▪O dönemden kalma en ünlü eser Reşidüddin tarafından yazılan “Moğolların Gizli Tarihi” isimli eserdir. Bu eserde Moğolların yaşam biçimleri ile ilgili bilgiler verilmiştir.

▪Altın Orda Devleti ve Çağatay hanlığı zamanında Türkçe daha da gelişmiştir. Doğu Türkçe’sine “Çağatayca” edebiyata da “Çağatay Edebiyatı” denilmiştir.

▪Çağatay edebiyatının en önde gelen ismi Ali Şir Nevai’dir. Ali Şir Nevai, Türk dilinin Farsça’dan üstün olduğunu göstermek için “Muhakemetü’l Lügateyn” (iki dilin karşılaştırılması) adlı eserini yazdı.

▪Babür, “Babürname” adlı eseri yazmıştır
4-Sosyal ve Ekonomik Yaşam, Bilim-Sanat

▪Moğollar göçebe bir hayat yaşarlardı.

▪Moğollarda sosyal yapı; Han ve ailesi, Noyanlar, askerler, halk ve köleler diye sınıflanırdı.

▪Timur Devleti hükümdarı Ulug Bey, astronomi ve matematikle uğraşmış, rasathane yaptırmıştır.

▪ Şah Cihan, Taç Mahal’i yaptırmıştır.