Osmanlılar, kuruluş döneminde devlet teşkilatını oluştururken, Türk-İslam devletlerini ve Anadolu Selçuklularını örnek aldılar. Ancak ülke sınırlarının genişlemesine paralel olarak devlet teşkilatlarını genişlettiler. Osmanlı Devleti’nin uzun süre varlığını devam ettirebilmesinin en önemli nedeni iyi bir devlet yönetimine sahip olmasıdır.
Osmanlılardan önce kurulan Türk devletlerinde “ ülke toprakları hanedanın ortak malıdır” anlayışı vardı. Bu anlayış Osmanlılarda değişmiş, “ülke toprakları devletin malıdır” anlayışı hakim olmuştur. Bu da merkezi otoriteyi daha da güçlendirmiştir.
Osmanlılara sırasıyla Söğüt, Bilecik, Yenişehir, İznik, Bursa, Edirne, İstanbul şehirleri başkentlik yapmıştır.
Padişah
٭Devletin başında Osman Bey’in soyundan gelen bir padişah bulunurdu.
٭Tahta çıkan padişahlar, tören ile kılıç kuşanırlardı. Bu törene Cülus Töreni denirdi. Tahta çıkan padişah kendi adına para bastırır ve hutbe okuturdu. Bunlar hükümdarlık alameti sayılırdı. Padişahın koyduğu kurallar kapsamındaki hükümlere “ferman” denirdi.
٭Padişahlar, Bey, Gazi, Han, Hakan, Sultan, Hünkar, Halife gibi sıfatlar kullanmışlardır.
٭Padişahlar geniş yetkilere sahipti. Fakat onlar yetkilerini kanun ve törelere uygun olarak kullanırlardı.
Padişahın çocuklarına Şehzade denirdi. Şehzadeler küçük yaşlarda “Lala” denilen eğitmenlerin yanında sancaklara yönetici olarak gönderilirlerdi. Sancaklarda devlet yönetimi, askerlik, ilmi yönden yetiştirilirlerdi.
٭Padişahlık babadan oğla geçerdi. Fatih, taht kavgalarını önlemek için, kardeş katlini yasal hale getirdi. Kardeşlerin öldürülmesini engellemek için I.Ahmet döneminden sonra sancağa çıkma yasaklandı, ailenin en büyüğünün ve sağlıklısının tahta çıkması usulü getirildi (Kafes Usulü veya Ekber ve Erşed Sistemi)
|
Divan-ı Hümayun
Divan Orhan Bey zamanında kurulmuştur. Divan toplantıları Topkapı Sarayı’nda Kubbe Altı denilen yerde toplanırdı. Divanda devlet işleri görüşülerek karara bağlanırdı. Ayrıca Divan’da şikayet ve davalarda karara bağlanırdı. Ancak son söz yine padişaha aitti. Bugünkü manada Bakanlar Kurulu’na benzerdi.
Fatih dönemine kadar Divan her gün toplanırken, Fatih’ten itibaren haftada dört gün ve sadrazam başkanlığında toplanmaya başlanmıştır.
Divan’da alınan kararlar Arz Odası’nda padişaha bildirilirdi. II. Mahmut tarafından kaldırılarak yerine Nazırlıklar (Bakanlıklar) kuruldu.
Divan’ın Üyeleri ve Görevleri
1-Padişah: Başlangıçta divan’a başkanlık ederek Divan’ı yönetirdi. Ancak padişahlar Fatih’ten itibaren Divan’a katılmayı bırakmışlar
2-Sadrazam (Vezir-i Azam): Bugünkü anlamda Başbakan konumundadır. Padişahtan sonra en yetkili kişi ve en üst dereceli devlet memurudur. Padişah sefere çıkmadığı zamanlarda Serdar-ı Ekrem ünvanıyla onun yerine sefere katılırdı. Padişahın mührü sadrazamda bulunurdu.
3-Vezirler: Bugünkü anlamda Devlet Bakanları konumunda idiler. Sadrazamın yardımcıları olup, onun verdiği işleri yaparlardı.
4-Defterdarlar: Bugünkü anlamda Maliye Bakanı’dır. Maliye işlerine bakarlar, gelir ve giderleri hesaplayarak yıllık bütçeyi hazırlarlardı. Anadolu ve Rumeli Defterdarı olmak üzere ikiye ayrılırlar.
5-Kazaskerler: Bugünkü anlamda Milli Eğitim ve Adalet Bakanları konumunda idiler. Anadolu ve Rumeli Defterdarı olmak üzere ikiye ayrılırlardı. Bölgelerindeki kadıların ve müderrislerin atama, terfi ve görevden alma işlerine bakarlardı. Divan’da hukuki konulara bakarlar, ayrıca normal kadıların verdiği kararlara itiraz edenlerin davalarını tekrar incelerdi.
6-Nişancı: Kanunları çok iyi bilir, gerektiğinde Divan’da açıklamalarda bulunurdu. Ayrıca ülke içi ve dışı yazışmaları düzenlemek, toprakların dirliklere dağıtımını yapmak, has-zeamet ve tımar defterlerini tutmak, padişah fermanlarına tuğra çekmek yine nişancının görevidir.
7-Şeyhülislam: Bugünkü anlamda Diyanet İşleri Başkanı’dır. Kanuni zamanında Divan üyesi olmuştur. Divan’da verilen kararların dine uygun olup olmadığını onaylardı. Şeyhülislam’ın verdiği karara “fetva” denirdi.
8-Kaptan-ı Derya (Kaptan Paşa): Deniz kuvvetleri komutanıdır. Yükselme döneminden itibaren Divan üyesi olmuştur.
|
Osmanlı ordusu Kara Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri olmak üzere iki ana bölüme ayrılırdı.
A-Kara Kuvvetleri
Osman Bey devrinde düzenli bir ordu yoktu. İlk düzenli ordusu, Orhan Bey zamanında Yayalar (piyadeler) ve Müsellemler (atlılar) adıyla kurulmuştur.
I.Murat Kapıkulu Ocaklarını kurdu.
Osmanlı Kara Ordusu
  Kapıkulu Askerleri Yardımcı Kuvvetler Eyalet Askerleri
  -Tımarlı Sipahiler
-Akıncılar
Piyadeler Süvariler -Azaplar
-Acemi Oğlanlar -Sipah -Yörükler
-Yeniçeriler -Silahtar -Sakalar
-Cebeciler -Sağ Ulufeciler -Deliler
-Topçular -Sol Ulufeciler
-Top Arabacıları -Sağ Garipler
-Humbaracılar -Sol Garipler
-Lağımcılar
1-Kapıkulu Askerleri:
Başlangıçta savaş esirleri arasından seçilenlerden oluşurdu (Pençik Sistemi). Ancak I. Mehmet zamanında hazırlanan “Devşirme Kanunu” ile Hıristiyan halk arasından seçilen gençlerden oluşturulmaya başlanmıştır.
Kapıkulu askerleri padişaha bağlı olup üç ayda bir “ulufe” denen maaşı alırlardı. Bu askerler özel olarak yetiştirilirlerdi.
Kapıkulu Askerleri Piyade (yaya) ve Süvari (atlı) olmak üzere ikiye ayrılırlardı.
a-Kapıkulu Piyadeleri
●Acemi Oğlanlar Ocağı: Devşirme kanununa göre toplanan Hıristiyan çocukları bu ocakta eğitilir ve kabiliyetlerine göre diğer ocaklara gönderilirdi.
●Yeniçeri Ocağı: Ocaklar içerisinde en önemlisi idi. Yeniçerilerin komutanı Yeniçeri Ağası idi. Yeniçeriler savaşta padişahın otağının yanında bulunurlardı. Barış zamanında İstanbul’da şehrin güvenliğini sağlarlardı. Ayrıca yangın söndürme gibi işlere de bakarlardı.
●Topçu Ocağı: Top döken, topçulukla ilgili malzemeleri hazırlayan ve savaşlarda topları kullanan sınıftır.
●Top Arabacıları Ocağı: Sefer sırasında topları savaş bölgesine götüren sınıftır.
●Humbaracı Ocağı: Havan topları (Humbara) ve el bombası yapımı ile uğraşılardı. Komutanlarına Humbaracıbaşı denirdi.
●Cebeci Ocağı: Ordunun silahlarını hazırlayan ve savaş alanına taşıyan sınıftır. Komutanlarına Cebecibaşı denirdi.
●Lağımcı Ocağı: Kuşatma sırasında tüneller kazarak kale duvarlarını çökertmekle görevli olan sınıftır
|
b- Kapıkulu Süvarileri
●Sipah-Silahtar: Savaşta hükümdarın sağında ve solunda bulunarak hükümdarı korurlardı.
●Ulufeciler: Savaşta saltanat sancaklarını korurlardı.
●Garipler: Savaşta ordunun ağırlıklarını ve hazineyi korurlardı.
2-Yardımcı Kuvvetler
Yardımcı kuvvetlerin en önemli kısmına bağlı beylik ve eyaletlerden gönderilen askerler oluştururdu.
3-Eyalet Askerleri
●Tımarlı Sipahiler: Merkeze bağlı eyaletlerde dirlik sahiplerinin besledikleri atlı askerlerdir. Bu sınıf tamamen Türklerden oluşup, Osmanlı ordusunun asıl gücünü oluştururdu. Tımarlı sipahiler barış zamanında bulundukları sancakların güvenliklerini sağlar, savaş zamanında ise bağlı bulundukları sancakbeyi ve beylerbeyinin emrinde savaşa katılırlardı.
●Akıncılar: Sınırda otururlardı. Sınırları korumak, düşman topraklarına akınlar düzenler ve düşman hakkında bilgi toplar.
●Azaplar: Ordunun ön saflarında bulunur ve ilk hücumu karşılarlardı.
●Yörükler:Yol ve köprü yapımından sorumludur
●Sakalar: Su dağıtımından sorumludur.
●Deliler: Sınır ve sınıra yakın yerlerde otururlardı. Düşmana korkusuzca saldırmaları nedeni ile, deli olarak adlandırılmışlardır.
B- Donanma
● Osmanlı Devleti’nde ilk donanma faaliyetleri Orhan Bey zamanında Karesi Beyliği’nin alınması ile başlamıştır.
● İlk Osmanlı tersanesi, Yıldırım Bayezid zamanında Gelibolu’da kurulmuştur.
●Osmanlı donanması, Kanuni zamanında altın çağını yaşamıştır.
●Donanmanın başkomutanına “Kaptan-ı Derya” veya Kaptan Paşa denirdi. Donanmanın diğer komutanlarına “Reis” askerlerine ise “Levent” denirdi.
|
Yüklə 0.92 Mb.