T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı
|
|  Yüklə 3.91 Mb.
|
5. Elif-ba Ve Yüzünden Okuma Öğretim İlkeleri 6. Tecvit Öğretim Teknikleri ve İlkeleri 7. Kur’an’ı ezberleme teknikleri 7.1. Geleneksel Ezberleme Yöntemi 7.2. Tekrarlara Göre Yapılandırılmış Yöntem 8. Kur’an öğretiminde teknoloji kullanımı 1. Kur’an Öğretiminin Mahiyeti, Tarihçesi, Kapsam Ve Kategorileri I- Kur’an Öğretiminin Mahiyeti Ve Önemi Namazda Kur’an okumak (kıraat) farz olduğuna göre, namazda okuyacak kadar Kur’an öğrenmek, ondan sûre ezberlemek de farz-ı ayn’dır. Tamamını ezberlemek ise farz-kifayedir. Kur’an öğretimi görevi ise Müslümanlar üzerine farz-ı kifayedir. Yüce Allah, Kur’an kıraatiyle meşgul olanları şöyle övmektedir: إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَّن تَبُورَ -“Gerçekten, Allah’ın kitabını okumaya devam edenler, namazı kılanlar ve kendilerine verdiğimiz rızıktan -Allah için- gizli ve açık sarf edenler, asla tükenmez bir kazanç umabilirler.” (35 Fâtır 29) -“Hakiki müminler o kimselerdir ki, Allah anıldığında kalpleri ürperir. Karşılarında âyetleri okunduğu vakit imanlarını artırır ve yalnız Rablerine tevekkül ederler.”(8 Enfâl 2) Peygamberimiz kur’an eğitimine çok önem vermiş ve ömrü boyunca kur’anı iyi bilenleri hep önde tutmuş, teşvik etmiş, müjdelemiş, desek olmuş; Müslümanların da bu konuya gereken önemi vermelerini emretmiş ve: “Sizin en hayırlınız Kur’an’ı öğrenen ve öğreteninizdir” (Buhâri, Fedâilü’l-Kur’an, 21) buyurmuştur. Tabiunun büyüklerinden olan ve kırk yıldan fazla Kur’an öğretmenliği yapan Ebu Abdurrahman es-Sülemi (74/693) bu hadise işaret ederek: “Beni, (Kur’an okutmak için) şu bulunduğum yerde oturtan işte budur” demiştir. Bir başka hadisinde ise Hz. Peygamber: “Allah’ın kitabından bir ayet öğrenmek için sabahleyin evinden çıkman, senin için, yüz rekat namaz kılmandan daha hayırlıdır.” (Buhâri, Fedâilü’l-Kur’an) buyurmuşlardır. Bu konudaki diğer ayet ve hadisler sona eklenmiştir. II. Kur’an Öğretiminin Kısa Tarihçesi Başta Peygamberimiz ve ashab-ı kirâm olmak üzere İslâm tarihi boyunca Müslümanlar, Kur’an öğrenim ve öğretimine büyük değer vermişlerdir. Bu öğretim Kur’an’ın nüzulü ile başlamıştır. Hz. Peygamber kendisine vahyedilen ayetleri derhal vahiy katiplerine yazdırır ve diğer Müslümanlara bildirirdi. Onlar da bu ayetleri ezberlemeye çalışırlar ve yazarlardı. Böylece hem yazı hem de ezberleme yoluyla Kur’an talimi gerçekleşiyordu. Hz. Peygamber, daha Mekke’de iken Erkam’ın evinde bizzat Kur’an öğretimine başlamıştır. Aynı şekilde, hicretten iki yıl önce, Birinci Akabe biatından sonra Mus’ab b. Ümeyr’i Kur’an öğretmeni olarak Medine’ye göndermiştir. Mus’ab da Sa’d b. Zürâre’nin evine yerleşmiş ve öğretmenlik vazifesini burada yapmıştır. Ayrıca O, Müslümanlardan muhtelif şahısların evlerini de dolaşarak, onlara kur’an okutmuştur. Hicretten sonra da Hz. Peygamber’in mescidi “dâru’l-kurrâ” gibi kullanıldı. Zira islamda ilk eğitim kurumu olan Suffa’da, esas itibariyle Kur’an tahsil ediliyordu. Suffenin yetersiz kalması üzerine Zamanla Peygamberimiz, Medine’nin çeşitli mahallelerinde de mektepler açmıştır. Hicri 2. yılda yine Medine’de, Mehremetü’bnü Nevfel’in evini de “Darü’l-Kurra” haline getirmiştir. Medine’den başka diğer beldelerde de Kur’an öğretimi gerçekleştirilmiştir. Taberi (310/922), hicri 11. yılın olaylarını anlatırken, Peygamberimiz’in Muaz b. Cebel’i mekteplere müfettiş tayin ederek Yemen’e gönderdiğini ve Muaz’ın orada köy köy gezerek mektepler kurduğunu ve onları idare ettiğini kaydetmektedir. Bu çalışmalar İslam’ın gelişmesine paralel olarak devam etmiştir. Müslümanlar daha sonra fethettikleri bütün bölgelere hâfız muallimler gönderdiler. Muaz b. Cebel ve sonra Abdullah b. Abbas Mekke’de, Abdullah b. Mesud Kufe’de, Ebu Musa el-Eş’ari Basra’da ve Ebu’d-Derda Şam’da Müslümanlara Kur’an dersi vermişlerdir. Kur’an’ın çeşitli kıraat vecihlerini konu edinen kıraat ilmi ortaya çıkıncaya kadar Kur’an öğretimi, kıraat alimleri ve hâfızlar tarafından ağızdan ağza fasılasız olarak, nesilden nesle nakledilerek gelmiştir. Bu arada Kur’an’ın kıraat farklılıklarından bahseden eserler de yazılmaya başlanmıştır. Bu eserler “Kurra halkaları” daru’l-Kur’an” daru’l-Huffaz” ve daru’l-Kurra” ların müfredatını oluşturmuştur. Bu öğretme işini ihtisas derecesinde öğreten okullar Eyyübiler zamanında “dârü’l-Kur’an, Anadolu Selçukluları zamanında “dâru’l-huffâz”, Osmanlılar zamanında ise “dârü’l-kurrâ” adını almıştır. Daru’l-Kurralar tatbikat imkanı vermesi bakımından genellikle camilerde veya çevresinde tesis edilmiştir. Osmanlıların ilk dâru’l-kurrâ’sının Bursa Ulu Camii’nde İbnü’l-Cezerî (833/1429)’nin de hocalığını yaptığı Yıldırım Bayezid Dâru’l-Kurrâsı olduğu nakledilmektedir. İstanbul’da da birçok yerde daru’l-Kurralar bulunmaktadır Bunlar: Süleymaniye, Hüsrev Kethüda, Mehmed Paşa, Müftüzade, gibi yerlerdir. Yine İstanbul’da Atik valide, Molla Gürani, Mustafa Ağa, Çırçır ve Hoca Saadettin Efendi daru’l kurraları belli başlı Kur’an mekteplerindendir. Ayrıca diğer şehirlerde birçok yerde de Kur’an mektepleri bulunmaktaydı. Bu müesseseler, medreselerin ilgasına kadar varlıklarını ve faaliyetlerini devam ettirmişlerdir. Kur’an eğitimi bundan sonra da durmamış, bir müddet zor şartlar altında gizlice evlerde, bağ ve bayırlarda devam etmiştir. Bugün ise Anadolu insanının fedakarane gayretleri ile yapılan camiler, mescidler, Kur’an kursları, imam-hatip liseleri ve ilahiyat fakültelerinde Kur’an eğitim ve öğretimi devam ettirilmektedir. III. Kur’an Öğretiminin Kapsam ve Kategorileri Kur’an öğretimi denilince, üç farklı alan akla gelmektedir. Bu kategoriler şunlardır: A) Tilavetinin Öğretimi Tilavet öğretimi kendi içinde üç grup halinde gerçekleşir: a) Yüzünden okumayı öğretme / Elif-bayı bitirip Kur’an’ı yüzünden okuyacak şekilde öğretme b) Kur’an’ı doğru okuma kurallarını öğretme 1) tashih-i huruf/ harflerin mahreçlerini ve sıfatlarını öğretme 2) Tecvidi öğretme c) Kur’an’ı ezberletmek 1) Belli sûreleri ezberletmek 2) Tümünü ezberletmek B) Anlamını Öğretme (meal düzeyinde) C) Tefsir Ve Tevilini Öğretme (ileri düzeyde) Her üç grup, kendi içinde teknik ve ilkeleri barındırmakta; her birisi müstakil olarak öğretilmekle beraber birbirini tamamlamaktadır. Bununla ilgili ilkeler daha sonra verilecektir. 2. Kur’an Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar I. Bilgi Yetersizliği a) Alan bilgisi eksikliği /Kur’an okuma/ tecvid ve tashih-i huruf eksikliği / meal ve anlama eksikliği b) Teknik ve ilke bilgisi eksikliği/ Yüzünden nasıl okutulur? Tecvid nasıl öğretilir? Harfler nasıl belletilir? Ezber Nasıl yaptırılır? c) Yan Bilgiler ve ileri bilgiler / Tefsir; itikat, amel, ahlak vb. II. Hocada Duruş Eksikliği a) otoriter/ müteşeddid/ katı duruş/ somurtkan- abûsen kamdarira... / velev künte fazzen ğalizal kalbi... b) vurdumduymaz tutum/ mütesahil tutum/ ciddiyetsizlik/ gevşeklik c) Çelişkili/istikrarsız duruş/ bir a bir b... d) İlim-amel birlikteliğinin olmaması e) Bilinç-şuur eksikliği-Taş gibi bir şahsiyet vs. III. Talebeyle İlişki a) Pedagoji eksikliği/ ferdi farklılıkları dikkate almama. 1) Zekâ seviyesini dikkate almama (çok zeki- az zeki) 2) Biyolojik-fizyolojik farklılıklar (zayıf- sağlıklı/yaş farklılığı) 3) Kültürel ve çevresel farklılık (varoş-sosyete-orta direk) 4) Tembel-çalışkan ayrımı 5) Mekanik varlık değil- hisseden, düşünen, üzülen, seven vb. varlık 6) Sosyal-asosyal/ dışa dönük-içe dönük b) Değer vermeme/ Aşırı değer verme/ orta yolu bulma c) Sevgisizlik/ muhabbetsizlik d) Sabırsızlık 1) Karşılaştırma/ mukayese sendromu 2) Zaaflarını ve eksiklerini ön plana çıkarma e) Ayrımcılık 1) Cinsiyet ayrımı 2) Zeki-zeki olmayan ayrımı 3) Dünya görüşü ayrımı 4) Ceza-mükâfatta ayrımcılık f) Cezada eşitsizlik: 1) Sürekli ciddiyet ve otorite 2) Sözlü şiddet/ şahsiyet ile oynama 3) Fiili şiddet: Dayak / vurma/ falaka 4) Cezanın suça eşitsizliği/ aşırılık g) Mükâfatlandırmada dengesizlik 1) Önemsememe 2) Yetersiz Mükâfat 3) Aşırı Mükâfat 4) Ayrımcılık ğ) Eğitsel etkinliklerin eksikliği 1) Camide Kur’an okumalarını sağlama- aşır okutma/ müezzinlik yaptırma 2) Törenler ve programlar yaptırmak/ Kur’an ziyafetleri 3) Ödül ve sertifika törenleri yaptırmak 4) Otoriter hocaları ve büyükleri ziyaret 5) Yörenin mahir hoca ve kurralarını dinlettirmek 6) Piknik ve geziler yaptırmak 7) Spor etkinliklerine katılımlarını sağlamak 8) Oyun ve eğlence yaptırmak 9) Aileleriyle kamplar düzenlemek 10) Parasal destek sağlayıp eğitsel etkinliklere hız verme IV. Ders İle İlgili Sorunlar a) Metodsuzluk b) Araç gereç eksikliği/ elektronik cihazlardan yararlanmamak c) İlkesizlik d) Seviyeyi tespit edememe / indirgeme problemi e) Kur’an öğretimiyle sınırlı olma (Böyle olmayıp dini ve hayatı da öğretmeye yönelik çalışmalı) f) Yaş farkına göre bilgilendirmeme V. Aile İle İlgili Sorunlar a) Aile desteğinin olmaması b) Aileleri bilgilendirmeme c) Aileleri yönlendirmeme/ evde ödevlerin takibinin yapılmaması d) Aileyi önemsememe VI. Fiziki Mekan (Cami-Kur’an Kursu) İle İlgili Sorunlar a) Mekânın boğuculuğu / ferah olmaması b) Araç gereçten yoksunluğu/ Elektronik görüntü ve ses teçhizatının bulunmaması c) Dağınıklık- Temizlikten yoksunluk d) Çocukların oyun ihtiyaçlarını giderecek bölümlerin bulunmaması VII. Diğer Sorunlar a) Hissiyat eksikliği: Kur’an’ı okurken herkes aynı duyguları hissetmez. Bazıları onu okumaktan büyük haz alırken, bazıları da onu zorla okurlar. Yine birtakım insanlar okumuş olmak için okurlar. Şüphesiz en güzel olanı da Onu ele alırken ve okumaya başlarken; en yüce duygulara, aşkla şevkle, ‘Allah’ın kitabını okuyorum’ manevi havasıyla okumak gerektiğidir. b) Manânın anlatılamaması: Burada en büyük iş ders veren hocalara düşmektedir. Ders anında metinle birlikte mananın da verilmesi; özellikle o anda yapılan veya seçilen bölümlerin manalarının verilmesi verimi arttıracaktır. c) Algılamada seviye farklılığı: Ders alan öğrenciler arasında her halükarda algılamada bir farklılık olacaktır. Ders hocası bu noktada dikkatli olup herkesin seviyesini gözeterek, kiminle nasıl ilgileneceğini ve nasıl ders anlatacağını ayarlayıp, dersini ona göre işlemesi gerekir. d) Motivasyon eksikliği: Öğrencinin derslere motive olması yine ders hocasına bağlıdır. Hoca ders anlatırken öğrencileri derse bağlayamıyor ve ders bir angarya içinde geçiyor veya ders birkaç kişiyle yapılıyor ya da ders sadece önceden bilenlerle yapılıyorsa bu dersten de bir şeyler beklemek imkânsızdır. e) Ehemmiyet eksikliği: Ders alan öğrenciler öğrenme noktasında gereken önem ve ehemmiyeti vermezlerse yine dersten istifadeleri söz konusu olamaz. Ele alınan bir işi ifa etmede ne kadar hassasiyet gösteriyor ve ehemmiyet veriyorsa o oranda verim artacaktır. Aksi halde bir kazançtan bahsedilemez. f) Öğrenci bulamama: Ders için öğrenci bulunamıyorsa; öğreticilerin “Bunun sorumlusu ben miyim?” diyerek bu sorunun cevabını kendilerinde araması gerekmektedir. 3. Kur’an Öğretiminde Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler I. Bireysellik/Ferdi Farklılıkları Gözetme: Kur'an Arapça bir kitaptır. Arapça bir metnin okunması, temelde harfleri doğru seslendirmeyi zorunlu kılar. Bunun da ötesinde kelimelerin de bir bütün olarak ahenkli bir biçimde akıcı bir üslûpla okunması gerekir. Özellikle Türkçemizde bulunmayan seslerin çıkarılmasında belli bir zorluk vardır. Sesleri doğru çıkarma ve vurguları yerli yerinde yaparak okuma ana dilde de bir eğitim işidir. Bu konuda yetenekli olanlar, bir eğitim sürecinden sonra daha doğru ve daha güzel konuşur ve okurlar. Yabancı dil öğrenilirken kişisel yatkınlık ve yetenek özel önem arz eder. Kur’an’ı okumayı öğrenen öğrencilerin de bu konuda yetenekleri aynı değildir. Bu bakımdan öğrencilerin bunu kendilerinde bir eksiklik gibi görmeleri gerekmez. Uygulamalı bir ders olarak Kur'an-ı kerim dersi, resim ve müzik derslerine benzer. II. Görsellik: Geleneğimizde bir söz vardır. "Kur'an, fem-i muhsin’den öğrenilir." Yani Kur'an, onu doğru ve güzel okuyanlardan öğrenilir. Bu söz, Kur'an öğreniminde görselliğin ve işitselliğin önemini gösterir. Öğretmen, okunacak veya ezberlenecek bölümleri ya kendisi okur veya video ve CD'lerdeki kayıtları seyrettirir ve dinletir. III. İşitsellik: Kur'an'ın doğru okunmasında en önemli ilkelerden biri budur. Çünkü Kur'an'ın okunmasında doğru seslendirme çok önemlidir. Bunun gerçekleşmesi için öğrencinin, kursta ve evde çokça Kur'an dinlemesi gerekir. Bu yüzden kurstaki ders araç ve gereçlerinin yoğun bir biçimde kullanılması yerinde olacaktır. Bu yolla öğrencinin kulağı doğru seslerle dolacağı için bu tür uygulamalar ona ciddî katkılar sağlar. Bu uygulamaların bir diğer yararı da öğrencinin daha kolay ezberlemesini sağlar. IV. Tekrarlama: Öğrencilerin, güzel okuyanları yalnızca seyretmeleri ve dinlemeleri yeterli değildir. Onlardan öğrendiklerini, kendi sesleriyle icra etmeleri istenir. Okumanın istenilen düzeyde gerçekleşmesi için hem dinlemede hem de okumada tekrar çok önemlidir. V. Ezberden Önce Doğru Okuma: Öğretmen, öğrencilerin ezberlemeleri gereken bölümleri, önceden doğru okumalarını sağlar. Çünkü yanlış ezberlenen kelimelerin düzeltilmesi sonradan daha zor olacaktır. Öyleyse ezber öncesi aşamada tek tek bütün öğrencilerin ezberlenecek bölümü, öğretmenin karşısında okuması gerekir. VI. Türkçe’deki Seslilerden Yararlanma: Kur'an okumada güzel Türkçe’mizin bahşettiği imkânlardan yararlanmak etkin bir yoldur. Özellikle bazı harflerin telâffuzunda teorik açıklamalar yerine Türkçe’deki bir heceyi örnek olarak vermek daha etkili olacaktır. Örneğin Felak süresindeki وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثاَتِ ifadesindeki "şerrin" diye çıkacak ses, Türkçe’deki isimlerden Berrin isminin telâffuzuyla öğretilebilir. Yine Tekâsur suresinde المَقاَبِر kelimesindeki son hecenin telâffuzundaki güçlük, öğrenciye Türkçe’deki "bir" sayısını telâffuz ettirerek aşılabilir. Bu hecede r harfinin ince okunması gerekir. Ancak öğrenciler bu harfi ince olarak çıkarmada zorlanabilirler. Bu yolla sonuca daha kolay bir şekilde gidilebilir. VII. Kur’an’dan Değer Üretmeye Özendirme: Kur'an öğretiminin temel amaçlarından biri de Kur'an'daki âyetler üzerinde bir anlama gayretine girmektir. Özellikle meali okunan ayet gruplarından öğrenci birtakım sonuçlar ve değerler üretebilir. Bu konuda öğrencilerin teşvik edilmesi doğru olur. Meal derslerinde öğretmenin kılavuzluğu önemlidir. VIII. Kur’an’ın Öğrencinin Ahlâki Olanını Özümsemesine Katkısını Sağlama: Toplumumuzdaki ahlâkî değerleri, aileden, çevreden ve okuldan öğrenme sürecindeki gençlere Kur'an ayetleri de destek olabilir. Zaten toplumumuzun benimsediği ahlâk ilkeleriyle Kur'an'ın önerdiği ahlâk ilkeleri arasında bir çatışma da genelde söz konusu değildir. Bu bakımdan Kur'an'ın kutsal bir kitap oluşu, öğrencinin ahlâkî olanı daha kolay benimsemesine katkı sağlayabilir. 4. Yüzünden Kur’an Okuma Öğretimi Teknikleri I. Küçük adımlar tekniği: İlk okunmaya başlandığında zorlamadan ilk harflerin tanıtımıyla işe başlanır. Harfler öğreticinin göstermesi ve yönlendirmesiyle tekrar edilerek okunur. II. Kelime öbekleri tekniği: Bir vakit devam edip ilerleme sağlandığında artık harflerden kelimeleri birleştirerek okumaya geçilir. Öğretici harf harf derslere devam eder. III. Bir okuyucuyu modelleme: devam eden derslerde ilerleme kaydeden öğrencilere öğretici ister kendisi, ister önde olan bir öğrenciyi örnek model olarak öne çıkarır ve ona dersleri okutarak diğerlerine gösterilir. IV. Metin gruplarını tekrarlama: Öğrencilerle ilerleyen derslerde okunan yerler bu sefer grup halinde öğreticinin önderliğinde tekrar edilerek okunur. V. Dönüşümlü günlük çalışmalar: Artık dersleri(Harfleri) iyice tanıyan öğrencilerle verilen dersler gruplar halinde tekrar edilerek, tam intibakları sağlanıncaya kadar dönüşümlü dersler dinlenilmeye başlanır… VI. Plânlı grup çalışmaları: Her gün ders yapılıyor ve uyum sağlanıyor olduktan sonra daha düzenli ve disiplinli toplu halde derslere geçilerek ilerleme sağlama hedeflenir VII. Düzey geliştirme çalışmaları: Ciddi anlamda dersini veren öğrencilerin ders seviyesi tedrici olarak genişletilir ve arttırılır. Daha ağır kelime öbekleri okutulmaya, telaffuz ettirilmeye başlanır. Derse devam da önemlidir. Bu sağlandığı zaman başarılı olmamak için başka sebep yoktur. 5. Elif-ba Ve Yüzünden Okuma Öğretim İlkeleri 1. Aynı elif-bayı takip etmek. 2. Yazılı çalışma yapmak 3. Harfleri öğretirken papağan gibi ezberletmek yerine her harfi alfabeden çıkararak yazılı olarak tek tek tanıtarak belletmek. Harf öğretiminde her harfi tam öğreninceye kadar uğraşmak, tek harf gösterimiyle test etmek. 4. Harfleri öğretmek/ mümkünse benzer seslileri kendi kimlikleriyle telaffuz ederek kulak aşinalıklarını sağlamak. Elif-ba aşamasında iken harflerin mahreçleri ve sıfatlarıyla teleffuzunda ısrarcı olun. Ancak usandırıp şevkini kırmamaya da dikkat edin. 5. Harflerin başta, ortada, sonda yazılışlarını üç harekeyle teker teker göstermek. 6. Kelime öğretiminde önce harfleri ayrı yazılanlardan başlayın (درك) gibi. Sonra bitişik olanlara geçin ve önce ayrı ayrı yazarak okuyun, sonra bitiştirerek okuyun. Herbir kelimeyi hecelemeden bir çırpıda adını söyler gibi okuyamadıkça dersini geçirmeyin. İki, üç ve dört kelimeyi bir de birleştirerek okutursanız hecelemeden kur’an okumasını sağlarsınız. 7. Harekeyi ve uzatmaları/medleri belletirken türkçeden yararlanınız. Türkçeden yararlanma iki şekilde olmalıdır. Birincisi, harekenin türkçede karşıladığı sesle ilişkisi kurularak anlatılmasıdır. Şöyle ki, Üstün (fetha) harekesinin “kısa e/a” sesi; esrenin (kesra) “kısa i/ıi” sesi, ötrenin (damme) “kısa ü/u” sesi anlamına geldiğini belletiniz. Bir başka ifadeyle üstünün geldiği harfe e/a sesi; esrenin i/ıi sesi, ötrenin ise ü/u sesi eklediğini örnekleriyle anlatınız. Medlerde harekesiz vav harfinin “uzun û/u” sesi; harekesiz elifin “uzun e/â” sesi, “harekesiz ye’nin “uzun i/ıî sesi anlamına geldiğini öğretiniz. İkincisi ise Türkçedeki ünlü harfler ve ünsüz harflerin fonksiyonuyla arapçadaki harf ve harekenin aynı şeyleri karşıladığını örnekleyerek zihinlerine yakınlaştırın. 8. Medleri anlatırken okuma süresini parmak indirip kaldırmayla anlatınız. Hem simgesel hem de görsel olarak kalıcı bir harekettir. Meddin parmağı kaldırıp indirme süresi uzatılacağını anlatınız. Dört elif miktarı uzatmaların ise parmağı dört kere kaldırıp indirecek şekilde uzatılacağını gösteriniz. Bunun zaman içerisinde alışkanlık haline geleceğini anlatınız. 9. Tenvin simgelerinin ise harekeyi anlattığımız teknikle sadece e i ü/a ıi u sesine n sesini ilave ettiğini anlatınız. E’nin en, i’nin in, ü’nün ün sesiyle okuttuğunu söyleyiniz. Bütün harflerle sesli olarak tatbikat yaptırınız. 10. Cezm öğretilirken bütün harfleri harekeli elifle birlikte okutarak öğretiniz (أَبْ اِبْ اُبْ) gibi. Sonra örneklerle tekrar ettirerek olgunlaşmasını sağlayınız. 11. Şedde öğretilirken önce şeddeli olarak bütün harfleri öğretiniz. Yazılı olarak şeddenin aynı iki harften birinci harfin cezimli ikinci harfin ise harekeli olduğunu ayrı ayrı yazarak gösterin, sonra aslını yazarak anlamasını sağlayın. (مَدَّ) kelimesinin aslında (مَدْدَ) olduğunu iki harfi yazmamak için kolaylık olarak şedde simgesinden yararlanıldığını kavratınız. 12. Dik elif (‘) işaretinin uzatma elifi görevi gördüğünü anlatınız ve medli okunuşla örnekli ve yazılı olarak gösteriniz. 13. Uzatma işaretinin (~) kelimenin dört elif miktarı /parmak hesabıyla uzatılacağını örnekleyerek ve tatbik ederek anlatınız. 14. Kelime sonundaki esreli ve ötreli zamirin (ـه) kendisinden önceki harf harekeli ise uzun, (medli), harekesiz ise kısa (medsiz) okunacağını öğretiniz ve örnekleriyle tatbik ettiriniz. 15. (ال)takısı’nın okunmadığı yerlerde idğam-ı şemsiye, okunduğu yerlerde ise ızhar-ı kameriye olduğunu anlatabilirsiniz. 16. Çoğul kelimelerde ve med harfleri olarak geçen harekesiz vav, ye ve elifin okunmayacağını belletiniz. Örneklendiriniz. Tatbikat yaptırınız. 17. Lafzatullahın öncesindeki harfin üstün ve ötre olduğunda kalın, esre olduğunda ince olarak okunduğunu belletiniz. Örneklendiriniz. 18. Harflerin isimlendirilmesinde Mukattaa harflerinin okunuşlarından yararlanın. 19. Her bir aşamayı (harekeleri, cezmi, şeddeyi vb.) öğretirken mutlaka bütün harfler üzerinde tekrar ettiriniz. 20. Koro halinde tekrar yanında mutlaka solo olarak da tekrar yapınız. Koro kulağa hitap edecektir. Solo ise dile hitap edecektir. Yani koroyla zihin aşinalığı kulak aşinalığı sağlanacak, solo ile düzgün yapıp yapmadığı test edilip yanlışsa öğretilme yoluna gidilecektir. 21. Elif-ba öğretiminde bilen öğrencilerden yardım alınız. 22. Her bir aşamada ikili-üçlü gruplar halinde öğrencilerin tatbikat yapmalarını sağlayın. Hem okuyup hem dinlesinler. Bu size zaman kazandıracaktır. Özellikle talebe sayısı fazla olduğu zamanlarda. 23. Elif-bayı bitiren öğrencilerinizin elif-ba içerisindeki fatiha ve öteki sure ve dualardan yüzüne okutma denemelerine başlayınız. 24. Kur’ana başlayan öğrencileri gruplar halinde törenlerde hediyelerle taltif ediniz. Hayatında bu olayı bir daha unutamasın. En güzel hediyenin orta boy bir Kur’an olacağını unutmayınız. 25. Kur’an’a geçtikten sonra yüzüne çalışmalarına başlayınız. Uzun yerler vermeyiniz. Bir-iki ayet ile; bir iki satır ile işe başlayınız. İki ayeti elifbada öğrendiklerini tatbik ederek iyice yerleştirmesi için az ayetle çok tekrar yöntemini uygulayınız. İlk başlarda her bir kelimeyi koro halinde okutunuz; solo olarak dinleyiniz. Sonra kendilerinin çalışmasına imkan veriniz. Bol bol tekrar etmesini isteyiniz. 26. Yüzüne okuma eyleminin acemiliği atılmaya başlandığı anlarda –tecvide geçmeden- at başı olarak harflerin mahreçlerini öğretiniz. Her bir harfin çıkış yerlerini teorik olarak ve tahtada çizimlerle; çocukların ağızlarındaki yerleri göstererek ve tatbikat yaptırarak öğretiniz. Burada hem koro tekniği hem solo tekniğini kullanınız. Seslerin mahreçlerinden tam çıkışını belletinceye kadar tekrar ediniz; tam emin olduktan sonra öteki harflere geçiniz. Harfleri mahreç bölgeleri aynı ve yakın olanlar şeklinde tasnif ederek öğretiniz. Örneğin boğaz harfleri, örneğin dudak harfleri vb. Özellikle yakınmahreçli ve yakınsesli olan harflerin (س ص ث) (هـ ح خ) (ذ ظ ز) ayırt edilmesi için azami çabayı gösterip bol tekrar yaptırınız. Harflerin sıfatları ve benzeri detay konuları daha sonraya bırakın. Mahreçler başlangıç itibariyle yeterli olacaktır düzgün ve sahih okuma için. Harfler tek tek bittikten sonra yüzüne okumalarından önce uzun bir müddet (okuma oturup hızlanıncaya kadar) tüm harfleri mahreçleriyle koro ve solo halinde talim ettiriniz, tekrar ediniz; taki tamamen oturduğuna emin oluncaya kadar. Harflerin mahreçleriyle öğrenilmesinde mutlaka hemzeli elifle beraber ilgili harfi cezimle birleştirerek yapınız. Çünkü cezimli okuyuş sesin en net bir şekilde gösterildiği haldir. Yüzüne okuyuşunda öğrendiği harfleri mahreçleriyle çıkarmasını öneriniz ve tatbik ettiriniz. Metin düzeyinde harflerin mahreçleriyle okunuşunun oturduğunu zaman içerisinde göreceksiniz. Bu konuda sesli ve görüntülü cd ve kayıtlardan faydalanarak (hem kursta hem evde) kulak dolgunluğu sağlayınız. |