Şahın Hareketleri.
1-Şah yukarıda görülen X işaretli karelere gidebilir.
2-Ancak şah diğer taşlardan farklı olarak herhangi bir diğer taşın etki alanın da kalamaz.
Eğer herhangi bir taş tarafından etki alanına alınmıssa bu durum şah çekilmiş
olma dururmudur.
Şah bu durumdan derhal kurtulunmalıdır.
Bu üç şekilde mümkündür:
A-Şahı etki alanının dışına kaçmak
B-Şahı Tehdid eden taşın önünü kapatmak
C-Şahı tehdid eden taşı yok etmek
Bu yukardaki hareketlerde ilk dokunulan taşı oynamak önceliklidir.
Yukarıda sayılanlardan üçüde gerçekleşmiyorsa Şah-Mat olmuş demektir.
3- Yine şah diğer taşlardan farklı olarak herhangi bir diğer taşın
etki alanına giremez.
Eğer girerse bu imkansız hamle olur. Ve hamle geriye aldırılır.
Oyuncudan ilk dokunduğu taş öncelikli olmak üzere başka hamle yapması istenir.
(Eğer oyuncu hiç bir hamle yapamıyorsa oyun ya mat olmuş yada pat olmuş demektir.)
Böyle bir durumda aşağıdaki cezalar uygulanır.
-
Yıldırım satranç oynanıyorsa(15 er dakikadan az sureli oyunlar)
İmkansız hamle yapan oyuncu oyunu kaybader
B-Hizli satranç oynanıyorsa (15-60 dakika süreli oyunlar)imkansız hamle
Yapan oyuncunun rakibine iki dakika eklenir tekrarında tekrar iki dakika eklenir.
Üçüncü seferde hakem imkansız hamle yapanı yenik sayabilir?
C-Normal satranç oynanıyorsa (60 dakikadan fazla) İmkansız hamle yapan oyuncudan
Üç dakika alınır rakibine eklenir. Eğer imkansız hamle yapan oyuncunun 6 dakikadan az suresi kalmıssa kalan suresinin yarısı kesilir rakibine üç dakika eklenir.
Aşağıdaki Durumda şahların oynıyamıcağı yerler kırmızı ile gösterilmiştir.
Beyaz Şahın oynıyabileceği yerler ve oynıyamıcağı yerler
Siyah Şahın oynıyabileceği yerler ve oynıyamıcağı yerler
KALE
Kalenin hareketleri yatay ve dikeydir. Önü açık olduğu sürece bir kale 15 kareyi kontrol edebilir. Diğer taşların merkezileştikçe kontrol edebildikleri kare sayısı artarken. Kale tahtanın neresinde olursa olsun önü açık olduğu durumda onbeş kare kontrol eder
Aşağıdaki durumlar kale ile şah arasındaki ilişkileri gösteren tablolardır
-
Kalenin oynıyabileceği kareler
2-Şahın oynıyamıyacağı kareler kırmızı ile gösterilmiştir
TAŞ YEME
Satranç oyunun da herhangi bir taş etki alanına giren taşı yiyebilir
Ancak yediği taşın bulunduğu kareye gelmek zorundadır
1-Şahın oynıyamıcağı kareler kırmızı ile gösterilmiştir
Görüldüğü gibi Şah sıra kendisindeyse kaleyi yiyebilir yani o raya gidebilir. Fakat
Kırmızı işaretli yerlere gidemez. Zira imkansız hamle olur. Daha once söylediğimiz gibi
Şah dışındaki diğer taşlar birbirlerinin etki alanına girebilirler. Ve orada kalabilir
Aşağıdaki diyagramda kale şahın etki alanındadır. Ama şah kalenin etki alanında değildir.
MAT-PAT
Satranç oyununda şah ‘ın mat olması ,şöyle açıklanabilir:
Herşeyden önce sıranın kendisinde olmasına rağmen tehdid den kaçamaması
başka bir deyişle
Tehdid altındaki şahını kurtaracak kurallara uygun bir hamle yapamaması
Durumunda mat olur. Böylelikle oyunu kaybetmiş olur.
A şağıda mat olmus pozisyonları görüyorsunuz
Bu pozisyonların hepsinin ortak yanları vardır.
1-Mat olan şah mutlaka tahtanın kenarındadır. Başka bir deyişle siyah şah h yada a dikeyindedir. Veya birinci yada sekizinci yataydadır.
2-Beyaz şah ise bir aralıkla tam onun karsındadır. Bu duruma ilerde göreceğimiz yakın oppozisyon durumuda denir.
3- Beyaz kale ise siyah şahın bulunduğuhat uzerindedir . Ama siyah sahla arasında mutlaka bir kare bosluk olmalıdır. Yani siyah şahın etki alanında olmamalıdır. Aksi taktirde siyah şah kaleyi yer.
Aşağıdaki diyagram mat değildir. Zira şah kaleyi yiyebilir.
PAT (Berabere)
Pat durumunda ise pat olan taraf kurallara uygun bir hamle yapamaz. Mat’dan farklı olarak
Pat ta şah tehdit edilmemektedir. Yani şah istenmemektedir. Başka bir deyişle pat olan taraf kurallara uygun bir hamle yapamamakla birlikte şahlı yerinde (mattan farklı olarak) durabilmektedir.. Halbuki mat konumunda şah yerindede duramamakta idi
Aşağıdaki konumda siyah hamle sırası kendindedir. Kurallara uygun bir hamle yapamamaktadır. Ama yerinde durabilmektedir. Bu durumda oyun pat olmustur.
Siyah şah’ın kaleyi yiyemediğine dikkat ediniz .
Bunun burada iki sebebi vardır.
1-Oyun mat ya da pat olmus ise hemen biter.
2-Pat olmamıs olsa bile siyah kaleyi yerse beyaz şahın etki alanına girmektedir. Dolayisiyle imkansız hamle yapmış olur.
MAT YAPALIM
Ancak bilmemiz gereken bir kural var oda şudur. Tek şahı olan tarafı 50 hamlede mat etmek zorundayız. Edemezsek tek şahı kalan taraf usulüne uygun beraberlik isterse oyun berabere olur (50. hamleyi yazıcak ama yapmıcak. Zamanı durdurup hakemi çağıracak) İspat edemez isek daha once öğrendiğimiz zaman cezaları uygulanır
Bir Hamlede mat Mat
Bir hamlede mat Mat
Bir hamlede mat mat
Bir hamlede mat mat
Bir hamlede mat mat
İKİ HAMLEDE MAT
İki hamlede mat konusu içinde üç yeni şey öğreneceğiz.
1-Zigzuvang (Zorunlu kötü hamle yapmak)
2-Bekleme hamlesi : Rakibi zigzuvang a düşürmek için mevcut konumu hiç bozmadan yapılan hamledir
3-Kısıtlama hamlesi : Rakibin oynıyabileceği alanı daraltan hamledir
Zigzuvang satranç oyununda çok önemlidir. Zira oyunların büyük bir bölümü zigzuvang sayesinde kazanılır yada kaybedilir.
Bekleme hamlesi genellikle rakibi zigzuvang a düşürmek amacıyla yapılan hamledir.Genellikle taktik amaçlarla yapılmakla birlikte zaman zaman stratejik amçlarlada yapılabilir.
Kısıtlama hamlesi hem taktik hemde stratejik amaçlarla sıkça yapılır.
Biz bu konuda bunların taktik amaçlı olanları ile ilgileneceğiz
Iki hamlede mat
Şimdi bu diyagrama dikkatlice bakıyoruz: Mat olması için neler gerekliydi? Hatırlıyoruz
Rakip şah ilk dikeyde son dikeyde ilk yatayda son yatayda olmalıydı
Buradaki örnekte rakip şahın ilk dikeyde olduğunu görüyoruz. Öncelikle onu bulunduğu ilk dikeyden çıkarmamalıyız.. Bunu bize sağlıyan 3 hamle var..
1-Şahı şahın karşısına gelmek. Bu hamleyi oynarsak oda şahla bir hamle yaparak şahımızın önünden kacacak halbuki mat edebilmek için şahlar karşı karşıya iken sıranın beyazda olması gerekiyor anca o şekilde olursa kaleyle tehdit altına alarak mat edebiliriz. Dolayısıyle şahı şahın karşısına gelmek bize birşey kazandırmıyor.
2-Kaleyi ikinci yataya gelmek.: Bu durumda siyah şah pek tabii ki Beyaz şahın karşısına gelmicektir. Dolayısiyle üçünçü yataya inecektir.İkinci hamlede biz kaleyle şahı tehdite edersek, şahlar karşı karşıya gelmiş olmadığından mat gerçekleşmicektir.
3- Bu durumda biz siyah şahı ilk dikeyde tutan ve yine siyah şahın üçüncü yataya inmesini engelliyen aynı zamanda onu zigzuvang a düşürerek beyaz şahın tam karşısına gelmeye zorlıyan hamle olan üçüncü yatayı kısıtlayan hamle olan kaleyi üçüncü yataya getirdiğimiz hamleyi oynamalıyız
Beyaz oynadı
Beyazların yaptığı bu kısıtlama hamlesiyle birlikte ziyahlar zigzuvang a düşerler. Kötü hamle olan şahlarını rakip şahın karşısına gelmek zorunda kalırlar Zira kale üçüncü yatayı yasakladı
siyah oynadı beyaz oynadı –Mat
Görüldüğü gibi kısıtlama hamlesi ile siyahı zigzuvanga düşürerek mat ettik.
Kısıtlama hamlesini bazı durumlarda şah ta yapabilir. Böyle bir örneği inceliyoruz
Görüleceği gibi kaleyle kısıtlama hamlesi yaparak iki hamlede mat yapamayız.. Zira şahlar karşılıklı değil ve siyah şah zigzuvang a düşmüyor.
Fakat şöyle devam edebiliriz.
Benzer durumları birinci ,sekizinci yatayda ve son dikeyde deneyiniz
KISITLAMA HAMLESİ VE ZİGZUVANG
BEKLEME HAMLESİ VE ZİGZUVANG
Hamle sırası eğer siyahta olsa idi . Zigzuvang hamlesi olan beyaz sahın karşısına oynamak zorunda kalacaktı . O zaman beyaz kaleyi sekizinci yataya getirerek mat edecekti. Bu durumda yapılması gereken şey mevcut konumu hiç bozmadan bir hamle yapmak buda kaleyi
Üçüncü dikeyde oynıyarak gerçekleşir. Bu arada pek tabii ki kaleyi üçüncü dikeydeki yedinci ve sekizinci yataylara gelmemeliyiz zira şahın etki alanına gireriz .
durum bekleme
siyah oynadı beyaz oynadı –mat
Birinci , sekizinci dikeyde ve birinci yatayda benzer örnekleri tekrarlayınız.
KISITLAMA BEKLEME VE ZİGZUVANG IN BİRLİKTE KULLANILDIĞI
ÖRNEKLER
ÜÇ HAMLEDE MAT
Bu durumda şahı oynamanın yanlış olduğu hemen görülüyor. Zira beyaz şah oynarsa siyah şahın oynıyabileceği kare sayısı artar. Diğer yandan hamle sırasını alan siyah şah beyaz şahtan dahada uzaklaşır. Bu yüzden kaleyle bir bekleme hamlesi yaparak siyahın nereye gideceğini görmeliyiz. Burada kalemizle herhangi bir hamle yapabiliriz.
Bekleme hamlesiyle siyah şah sola giderse Soldan kısıtlama
zigzuvang mat
Bekleme hamlesiyle siyah şah sağa giderse Sağdandan kısıtlama
zigzuvang mat
KISITLAMA KISITLAMA ZİGZUVANG ve MAT
Bu durumda siyah şahı hem son yataydan çıkarmayan hemde en çok kısıtlayan hamlenin şahın 5.. dikeyde 6. yataya hareket etmesi olduğu açıkca görülüyor. Rakip şahı daha çok kısıtlayan başka hamle yok.
Bu durumda rakip şah sola giderse soldan kısıtlama
zigzuvang mat
Bu durumda rakip şah
sağa giderse sağdan kısıtlama
zigzuang mat
Aşağıdaki üç hamlede mat örneğni inceliyelim
Görüldüğü gibi şahların karşı karşıya gelmesi için şahla en az iki hamle yapmak zorundayız. Bu durumda kaleyle tek hamle yapma hakkımız var oda mat hamlesi. Bu yüzden kaleyle kısıtlama hamlesi yapma hakkına sahip değiliz. Oyun şöyle devam eder
Bu kısıtlama hamlesi siyah şahı son dikeyden yada son yataydan çıkarmıyor.
Birinci yol A yolu dinamik bir kısıtlama hamlesi
zigzuvang mat
İkinci yol B yolu kısıtlama
zigzuvang mat
Üçüncü yol C yolu
Burada iki türlü devam edebiliriz
Birinci yol
1-
ikinci yol
2- |