S. B. Ana Hizmet Birimleri

Sağlıkla ilgili ilk uluslararası örgüttür. Kuruluşu ile ilgili olarak yapılan Roma Sözleşmesi uluslararası alanda yapılan ilk sözleşme olarak bilinir. 1907 yılında kurulmuştur ve merkezi Paris’tir. 1952 yılında kurucu üyelerin istifası ile kapanmıştır.

II.Dünya Savaşı’ndan sonra kurulmuştur. Birleşmiş Milletler sağlık sorunlarının çözümünün gereğine inanarak bu örgütü kurmuştur. Irk, milliyet, din ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanları ve ulusları, en yüksek sağlık düzeyine ulaştırmak bu kuruluşun ilkelerinden birisi ve en önemlisidir. WHO’nun anayasa taslağı 1946‘da yapılırken resmi kuruluşu da 7 Nisan 1948‘dir. Merkezi Cenevre olup 200’ü aşkın üyesi bulunmaktadır. Ayrıca Avrupa, Güneydoğu Asya, Afrika, Doğu Akdeniz, Amerika ve Pasifik ülkeleri için bölgesel konseyleri ve kuruluşları vardır.

WHO’nun Görevleri:

• 
  Ülkelerin sağlık kuruluşlarını güçlendirmek
  
• 
  Bulaşıcı hastalıklarla savaşmak, aşı, serum ve ilaçlar sağlamak
  
• 
  Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması konularında çalışmalar yapmak
  
• 
  Ruh sağlığına önem vermek
  
• 
  Temiz su kaynaklarından yaralanma konusunda planlar geliştirmek ve ülkelere destek vermek
  
• 
  Halk sağlığı eğitimi programları oluşturmak ve geliştirmek
  
• 
  Sağlıkla ilgili bilimsel araştırmalar planlamak, geliştirmek ve araştırmaları desteklemek
  
• 
  Epidemiyoloji ve istatistik hizmetleri geliştirmek
  

UNICEF’ in Görevleri:

• 
  Kırsal bölgelere götürülecek ana-çocuk sağlığı programlarını hazırlamak
  
• 
  Köylerde sağlık personelini eğitmek, köylüyü sağlık tesislerini korumaya teşvik etmek
  
• 
  Doğum öncesi, sonrası beslenme ve aşılama konularında eğitimler yapmak
  
• 
  Öğretmenlerin yetiştirilmesine yönelik eğitimleri düzenlemek ve bu eğitimleri desteklemek
  
• 
  Okul yapımına ve ders kitaplarının basımına destek vermek
  
• 
  Aile planlaması programları düzenlemek
  
• 
  Beslenmeyle ilgili programları desteklemek ve yaygınlaştırmak
  
• 
  1951 yılında Türkiye ile teknik yardım esas sözleşmesi yapılmış ve 1960 yılında ülkemiz bu kuruluşun idari heyetine üye olmuştur.
  

UNESCO ‘nun Görevleri:

• 
  Dünyada okur-yazar oranını yükseltmek
  
• 
  Ülkelerin eğitim düzeylerini yükseltmek, uluslararası barışı gerçekleştirmek
  
• 
  Temel ve teknik eğitimde görev alacak öğretmenleri eğitmek
  
• 
  Önemli sanat olaylarını desteklemek.( Tiyatro, sinema, televizyon ve basın gibi sanatla ilgili iletişim araçlarının gelişmesi hakkındaki araştırmalara yardım etmek gibi).
  
• 
  Var olan kültür varlıklarını korumak
  

FAO, 1945 yılında kurulmuştur. Merkezi Cenevre‘dedir. İnsanların açlığına çare bulmak, beslenme düzeylerini yükseltmek, yeterli gıda üretilmesine katkıda bulunmak, gereksinimi olan ülkelere yardımda bulunmak amacı ile kurulmuştur. Türk Milli Gıda ve Tarım Örgütü 1949’da kurulmuştur. Bu kuruluşla işbirliği yaparak çok sayıda proje desteklemiştir.

FAO’nun Görevleri:

• 
  Gıda ve tarım ürünlerini etkileyen çevre kirliliği ile diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak
  
• 
  Daha iyi ürün toplama ve depolama, tohum geliştirme konularında rehberlik etmek
  
• 
  Gelişmekte olan ülkelerdeki tarımla ilgili projeleri desteklemek
  
• 
  Tarım ve hayvancılık sektörüne zarar veren unsurlarla savaşmak
  
• 
  Dünyadaki balık üretimini artırmak için projeler hazırlamak
  

ILO, bütün dünyada işçilerin çalışma koşulları ve yaşam düzeylerini geliştirmeyi amaçlar. ILO, ülkelerin çalışma yasalarında ve bu alana ilişkin uygulamalarda standartları geliştirmeye çalışır. Bu amaçla sosyal politikalar, iş gücü eğitimi ve kullanımı konularında teknik yardım sağlar.

UNEP, Birleşmiş Milletler kapsamındaki çevre koruma çalışmalarına yön veren ve bu çalışmalarda eş güdüm sağlamak için oluşturulmuştur (1973). Oluşturulan uluslararası gözlem sistemi, üye ülkelerin önemli çevre tehlikeleri konusunda bilgilenmesine ve gereken önlemleri almasına olanak sağlar.

UNDRO, doğal afetlere ve başka felaketlere uğrayan ülkelere yönelik uluslar arası yardım çalışmalarında eş güdüm sağlar. Doğal afetlere uğrama olasılığı bulunan bölgelerde stok oluşturarak ve doğal kaynakların etkin biçimde kullanılmasını sağlayarak üye ülkelerin afetlerle avaştaki etkinliğini artırmaya çalışır.

Amacı ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan kalkınmasına yardım etmektir.

Amacı toplumun sağlık ve refahını yükseltmek ve onları mutlu kılmak ilkesini taşır. 1919 yılında Kızıl Haç dernekler birliği şeklinde kurulmuştur. Bu derneklerin kapanmasıyla birlikte 1982’de de Kızıl Haç olarak devam etmiştir. Sel, deprem, yangın gibi afetlere yardım eli uzatır. Kızılay ile aynı amacı taşır.

UNFPA, nüfus ve aile planlaması gereksinimlerini karşılayacak kapasiteyi yaratmak, hükümetlere nüfus politika ve programları geliştirmede yardımcı olmak ve uygulamada mali yardımda bulunmak amacı ile kurulmuştur.

UNFPA’nın Görevleri:

• 
  Temel nüfus verilerinin derlenmesi ve değerlendirilmesi
  
• 
  Nüfus dinamiklerinin incelenmesi
  
• 
  Nüfus politikalarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi
  
• 
  Nüfus politikalarının uygulanması
  
• 
  Aile planlaması
  
• 
  İletişim ve eğitim
  
• 
  Özel programlar
  
• 
  Birden çok alanı ilgilendiren etkinlikler.
  

1877’de Marko Paşa’nın başkanlığında “Yaralı ve Hasta Askerlere Muavenet Cemiyeti” adı altında bugünkü Kızılay Cemiyeti çalışmaya başlamıştır. Padişah Abdülhamit daha sonraları bu cemiyetin adını “Osmanlı Hilali Ahmer Cemiyeti“ olarak değiştirmiştir. 1907’de Londra Toplantısı’nda Kızılay Cemiyeti’nin üyeliği kabul edilmiştir. Cumhuriyet’in ilanından sonra da adı “Türkiye Cumhuriyeti Kızılay Cemiyeti” olarak kabul edilmiştir. Merkezi Ankara’dadır. Amaçları: Savaş halinde gerekli personel ve araçları sağlayarak, gereken yerlere göndermek üzere yardım etmek,

• 
  Ani felaketler karşısında (yangın, deprem v.s.) gerek yurt içinde ve gerek yurt dışında yardım uğraşısında bulunmak,
  
• 
  Savaş ve barışta yardım edecek personeli yetiştirmek,
  
• 
  Ülkenin sağlık davası ile ilgilenmek ve bu alanda yardım etmek ,
  
• 
  Kızılhaç’a üye devletlere gereksinmeleri oranında yardım etmektir.
  

Sağlık Bakanlığı’nın teşkilat ve görevleri hakkındaki 181 sayılı yasa Hükmündeki

Kararnameye göre görevleri şunlardır:

1. Herkesin yaşamını bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde sürdürmesini sağlamak için fert ve toplum sağlığını korumak ve bu amaçla ülkeyi kapsayan plan ve programlar yapmak, bunları uygulamak ve uygulatmak, bu konularla ilgili her türlü önlemi almak, gerekli örgütü kurmak ve kurdurtmak

2. Bulaşıcı, salgın ve sosyal hastalıklarla savaşmak

3. Koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon hizmetlerini sağlamak

4. Ana ve çocuk sağlığının korunması ve aile planlaması hizmetlerini yapmak

5. Aşı, serum, kan ürünleri, ilaç, uyuşturucu ve psikotrop maddelerin ithal ve üretimlerini yapmak, yaptırtmak, bu işleri ve bu maddelerin tüketimlerini her safhada kontrol etmek

6. Tarım Bakanlığı ve mahalli idarelerle işbirliği yaparak gıda maddelerinin ve bunları üreten yerlerin sağlık açısından kontrol hizmetlerini yürütmek

7. Mahalli idareler ve ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği yaparak çevre sağlığını ilgilendiren önlemleri almak ve aldırtmak

8. Bulaşıcı, salgın insan hastalıklarına karşı kara hudut kapıları, deniz ve hava limanlarında koruyucu önlemler almak

9. Kanser, verem ve sıtma ile savaş hizmetlerini yürütmek ve bu alanda hizmet veren kurum ve kuruluşların çalışmalarının koordinasyonunu ve denetimini sağlamak

10. Bu görevlerin yerine getirilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve işletmek, insan gücünü yetiştirmek ve sağlamak

11. Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak uluslararası ve yurt içindeki kurum ve kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak

Her bakanlıkta olduğu gibi Sağlık Bakanlığı’nın merkez örgütünde de ana hizmet birimleri, danışma ve denetleme birimleri ve yardımcı birimler vardır.

Sağlık Bakanlığı’nın ana hizmet birimleri; Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İlaç Ve Eczacılık Genel Müdürlüğü, Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ana-Çocuk Sağlığı Ve Ailesi Planlaması Genel Müdürlüğü, Sıtma Savaşı Dairesi Başkanlığı, Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı, Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı’dır.

Danışma ve denetleme birimleri; Teftiş Kurulu Başkanlığı, Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Bakanlık Müşavirleri, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği’dir.

Yardımcı birimler ise; Personel Müdürlüğü, İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı, Savunma Sekreterliği, Özel Kalem Müdürlüğü’dür.

Bakan: Bakan kuruluşun en üst amiridir. Bakanlık hizmetlerini mevzuata, hükümetin genel siyasetine, milli güvenlik siyasetine, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmekle ve Sağlık Bakanlığı’nın etkinlik alanına giren konularda diğer bakanlıklarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamakla görevli ve başbakana karşı sorumludur.

Müsteşar: Bakanlık hizmetlerini bakan adına ve bakanın emirleri yönünde, Sağlık Bakanlığı’nın amaç ve politikalarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara, mevzuat hükümlerine uygun olarak düzenler ve yürütür.

Müsteşar Yardımcıları: Bakanlık ana hizmet birimleri ve danışma ve yardımcı birimlerin yönetim ve koordinasyonunda müsteşara yardımcı olurlar. Sayıları beştir.

SAĞLIK BAKANLIĞI MERKEZ TEŞKİLAT ŞEMASI




I. 5. I. ANA HİZMET BİRİMLERİ

Sağlık Bakanlığı’nın amaçlarını gerçekleştirebilmek için kurulan genel müdürlükler ve bağımsız daire başkanlıklarından oluşur. Bakanlıkta oniki adet ana hizmet birimi vardır.

1947 yılında hazırlanan Birinci On Yıllık Milli Sağlık Planı'nda koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinde karşılaşılan sorunların çözümlenmesi ele alınmış ve özellikle hizmetin kırsal kesimlere yöneltilmesi gerektiği belirtilmiştir.

1960 yılından itibaren planlı döneme girildiğinde; sağlık hizmetlerine ve özellikle koruyucu sağlık hizmetlerine gereken önemin verilerek, hizmetin nüfus çoğunluğunun bulunduğu kırsal bölgelere götürülmesi konusunun ele alınması ile sağlık düzeyinin yükseltilmesi için olumlu ve kararlı bir adım atılmıştır. Atılan bu adım ile; toplumun her kesiminin sağlık hizmetlerinden eşit olarak ve yeterince faydalanması amacıyla, 224 Sayılı "Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun" 1961 yılında çıkarılmış ve sağlık hizmetlerinin yurdun en ücra köşesindeki vatandaşın ayağına kadar götürülmesini hedef tutan yeni bir hizmet anlayışı ve uygulaması getirilmiştir. Bu Kanun’un uygulanması için “Sosyalleştirme Daire Başkanlığı” kurulmuştur.

Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün hizmet alanına giren faaliyetler 1920 yılında kurulan Sağlık Bakanlığı’nın ilk bütçe tasarısında “Hıfzısıhha Dairesi” olarak adlandırılan birim tarafından yürütülmüştür. Daha sonra, 1936 yılında çıkarılan 3017 Sayılı “Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Kanunu”nda "Hıfzısıhha İşleri Umum Müdürlüğü" adını almıştır. Umum Müdürlüğün görev alanı, 3017 Sayılı Kanunla belirlenmiş ve 1963 yılında çıkarılan 4862 Sayılı Kanunla da "Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü" adını almıştır.

28.02.1982 gün ve 17619 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan, Bakanlıkların yeniden düzenlenmesi ve çalışma esasları hakkında kararname ile yapılan reorganizasyonla Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü “Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü” adını almıştır.

224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun’un uygulanması amacıyla, Sağlık Bakanlığı bünyesinde kurulmuş bulunan “Sosyalleştirme Daire Başkanlığı” 1983 yılına kadar hizmet verdikten sonra, 1982 yılında yapılan reorganizasyon sonrasında kurulan Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesine alınmıştır. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, oluşan bu yapı ve hizmet anlayışı ile görevini sürdürmektedir.

Sağlık Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde 13.12.1983 tarih ve 181 Sayılı Kararname doğrultusunda hizmetlerini yürütmektedir. Kamuda yeniden yapılanma sağlık hizmetinin daha etkin, hızlı ve verimli yürütülebilmesi gibi nedenlerden dolayı Bakanlığın diğer birimlerinde olduğu gibi Genel Müdürlüğün görev tanımları zamanla güncellenmiş ve yeniden belirlenmiştir.
Görevleri

• 
  (210 sayılı KHK ile değişik bent) Toplum sağlığını ilgilendiren her türlü koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesini sağlamak, bu hizmetlere halkın katkı ve iştirakini temin etmek,
  
• 
  Bulaşıcı, salgın, sosyal ve dejeneratif hastalıklarla mücadele ile aşılama ve bağışıklık hizmetlerini yürütmek,
  
• 
  (210 sayılı KHK ile değişik bent) Sağlıklı çevre temin etmek amacıyla çevre sağlığını ilgilendiren her türlü tedbiri almak ve aldırmak ve gayri sıhhi müesseselerin halkın sağlığına zarar vermesini engellemek ve gerekli denetimlerini yapmak,
  
• 
  İçilecek ve kullanılacak nitelikte su temini, sıcak ve soğuk hamamlar ile içmeceler tesisi, mezbaha inşaatı, mezarlıklar tesisatı ölü defni ve nakli işleri ve lağım ve tesisatı ile ilgili sağlık düzenlemeleri yapmak ve denetlemek, insan sağlığını tehlikeye düşürecek amillerle mücadele etmek,
  
• 
  Zehirli ve uyuşturucu maddelerle tıbbı ve hayati müstahzarları, insan sağlığında kullanılan her cins serum ve bunların yapıldığı ve satıldığı yerleri denetlemek,
  
• 
  Sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması çalışmalarını yürütmek, sağlık ocaklarını yataklı tedavi kurumları ile işbirliğini düzenlemek, Aile Hekimliğine geçişi sağlamak,
  
• 
  Sanatlarını serbest olarak icra eden tabip ve tababet mensuplarının özel laboratuar ve optisyenlik ruhsatlarını düzenlemek,
  
• 
  Toplumda yeterli ve dengeli besin tüketme alışkanlığının geliştirilmesi, yanlış ve olumsuz beslenme alışkanlığının ortadan kaldırılması, besinlerin sağlık bozucu duruma gelmesinin önlenmesi, besin kaynaklarının daha etkin ve daha ekonomik kullanılması ile toplumun beslenme durumunu düzeltmek,
  
• 
  Doğal afet ve olağan dışı durumlarda yürütülmesi gereken sağlık hizmetlerini planlamak
  
• 
  İlk yardım ve 112 sağlık hizmetlerini ülke genelinde yaygınlaştırılmasını sağlamak,
  
• 
  Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak,
  

Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünden Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilen şubeler : “Özel Teşhis ve Tedavi Müessesi Şube Müdürlüğü”

Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünden Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilen şubeler “Özürlüler Şube Müdürlüğü “,”Kronik Hastalıklar Şube Müdürlüğü”

I. 5. I. 2. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumlarını açmak, işlemlerini düzenlemek, işleri takip etmek, kan ve kan ürünlerini sağlamak, bu amaçla kan merkezi açmak, açtırtmak, buraları denetlemek gibi görevleri vardır. Özel hastanelerin ruhsat ve denetim işleri ve ağız sağlığı programlarının yürütülmesi de bu genel müdürlüğün sorumluluklarındandır.

Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün görevleri 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa Hükmünde Kararname'nin 10’uncu maddesi ile belirlenmiştir.
Görevleri

1. 
   Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumları ile bu kurumlara bağlı sağlık kuruluşlarını açmak, kapasitelerini artırmak, malî, idarî ve teknik her türlü işlemleri düzenlemek, bu işlemleri takip etmek, yürütmek ve gerektiğinde bu kurumları kapatmak,
   
2. 
   Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı yataklı tedavi kurumları dışında kalan genel ve katma bütçeli kamu kuruluşlarına, özel sektöre, yabancılara ve azınlıklara ait yataklı tedavi kurumlarına açılış ruhsatı vermek, gerekenlerin yatak ve tedavi ücret tarifelerini tespit ve tasdik etmek, bu kurumların fiziki yapılarını tetkik etmek ve gerektiğinde çalışmalarını yasaklamak,
   
3. 
   Memleketin ihtiyacı olan kan ve kan ürünlerini sağlamak için kan merkezleri ve istasyonları açmak, açtırmak, bunları denetlemek ve gerektiğinde kapatmak,
   
4. 
   Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmaktır.
   

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı’ndan 24/10/2007 tarih ve 9286 sayılı Makam Onayı ile Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilen ;

Performans Yönetimi ve Kalite Ölçütleri Geliştirme Daire Başkanlığı

1. 
   Performans Yönetimi Şube Müdürlüğü
   
2. 
   Kalite Ölçütleri Geliştirme Şube Müdürlüğü
   
3. 
   Analiz ve Verimlilik Şube Müdürlüğü
   

Tıbbi müstahzarların ham ve yardımcı maddelerinin yurt içi ve yurt dışı maliyet etütlerini yapmak, ithalat ve/veya ihracatları için değerlendirmelerde bulunarak gerekli izinleri vermek,

Kozmetik ürünlerinin ve kozmetik üretiminde kullanılacak maddelerin inceleme ve değerlendirmelerini yapmak, ithaline veya üretimine izin vermek, piyasa denetimlerini yapmak,

Tıbbi müstahzarların piyasada bulunabilirliğini izlemek, tüketiciye uygun nitelikte ilaç kullanımını sağlamak, tüketicinin ilaç konusunda bilinçlenmesine katkıda bulunmak, problem ve şikayetleri değerlendirmek,

Ruhsatlandırılmış tıbbi müstahzarların sınai maliyet etütlerini yapmak ve fiyat beyannamelerini değerlendirmek,

İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü personelinin idari işlemlerini yürütmek, Genel Müdürlüğün bütçe, malzeme gereksinim ve ikmal hizmetlerini yapmak,

Uyuşturucu ve psikotrop maddeler ve müstahzarları ile yasa dışı uyuşturucu madde imalinde kullanılma potansiyeli olan bazı kimyasal maddelerin ulusal ve uluslararası mevzuat çerçevesinde yasal ticaretlerinin denetimini yapmak, yasa dışı uyuşturucu madde yakalamalarında muhbir ve güvenlik güçlerine ikramiye ödemesi ile ilgili işlemleri yapmak,

Ülkemizde üretilecek, ithal edilecek tıbbı müstahzarlar için gerekli inceleme ve değerlendirmeleri yaparak ruhsat düzenlemek, gerekli durumlarda ruhsat iptal etmek, Eczaneler ve ecza depoları ile kimyevi madde satışı yapan yerlere ilişkin açma, kapama, nakil, devir izinlerini vermek, denetimlerin yapılmasını sağlamak, gerekli önlemleri almak,

Tıbbi müstahzar ve hammaddeleri ile tıbbı-cerrahi malzemelerin üretim yeri izinlerini vermek ve bu iş yerleri denetlemek,

Türk Farmakopesi ve uygulanacak standartlarla ilgili çalışmaları yapmak,

Genel Müdürlük etkinlik alanına giren konulara ilişkin mevzuat hazırlamak, uluslararası düzenlemeleri takip etmek ve bunların uygulanması yönünde gerekli çalışmaları yapmaktır.
Teşkilat Yapısı


I. 5. I. 4. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü
Sağlık Bakanlığı 1920 yılında kurulmuş ve Cumhuriyetin kuruluşundan sonra da yeni bir statü kazanmıştır. Bakanlığın kurulmasıyla birlikte önemle üzerinde durulan konulardan biri de ana ve çocuk sağlığı hizmetleri olmuştur.1930 yılında çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile bu görev, Sağlık Bakanlığı’na verilmiştir.

Ülkemizde ana çocuk sağlığı sorunu, özellikle 1950 yılından sonra, aşırı doğurganlığın ve çocuk düşürmelerinin artması ve anne ölümlerine neden olması biçiminde ortaya çıkmıştır.1952 yılında yapılan çalışmalarla ele alınan bu sorunun çözümü için, Bakanlık bünyesinde Ana Çocuk Sağlığı Şube Müdürlüğü kurulmuştur.1963 yılında bağımsız bir müdürlük olan bu birim,1965 yılında çıkarılan 665 Sayılı Kanun ile kuruluşunu tamamlamış ve yine bu kanunla ana ve çocuk sağlığını korumak için planlı ve programlı çalışmayı düzenlemek, gerek gebeliklerinin devamı süresince ve gerekse doğumdan sonra ana ve çocuk sağlığını takip etmek görevi, Ana Çocuk Sağlığı Müdürlüğü’ne verilmiştir.

Planlı kalkınma dönemine girdiğimiz 1960 yılından sonra Devlet Planlama Teşkilatının kurulmasıyla birlikte, de aşırı doğurganlığın, anne ve çocuk sağlığına olumsuz etkileri ile ilgili sorunun çözümlenmesi ele alınmıştır. Cumhuriyetin kuruluşundan beri nüfusun arttırılması yönünde izlenen nüfus politikasının, nüfus artış hızını azaltıcı yönde değiştirilmesi için çalışmalar başlatılmıştır. 1965 yılında çıkarılan 557 Sayılı “ Nüfus Planlaması Hakkında Kanun” ile Ülkemizde aile planlaması hizmetlerinin yürütülmesine başlanmıştır. Bu yasanın öngördüğü hizmetlerin yürütülmesi görevi de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına verilmiş ve aynı yıl içerisinde aile planlaması hizmetlerini yürütmek üzere 665 Sayılı Kanuna dayalı olarak Nüfus Planlaması Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

Aynı amaca yönelik olarak hizmet veren Ana ve Çocuk Sağlığı Müdürlüğü ile Nüfus Planlaması Genel Müdürlüğü 27.2.1982 tarih ve 814334 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile birleştirilerek “ Aile Planlaması ve Ana Çocuk Sağlığı Genel Müdürlüğü “ adını almıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarının yeniden düzenlenmesi ile ilgili 14 Aralık 1983 tarih ve 18251 Sayılı Resmi Gazete ‘de yayınlanan 181 Sayılı Kanun Hükmündeki Kararnameye göre, Genel Müdürlüğün adı yeniden değişikliğe uğrayarak “ Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü “ olmuştur.

1950’lerden beri süregelen ana çocuk sağlığı hizmetleri, sağlık hizmetleri içinde giderek artan bir önemle ele alınmıştır. 1982 Anayasasının 41. maddesinde; ailenin, Türk toplumunun temeli olduğu belirtilerek,” Devlet,ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır,teşkilatı kurar” ifadesi ile bu hizmetlerin anayasal bir hak olduğu ve önemi açıkça ortaya konmuştur.

1965 yılından beri yürürlükte olan 557 Sayılı Yasa, 1983 yılında günün koşullarına göre yeniden düzenlenerek, aile planlaması hizmetlerinin götürülmesini daha demokratik ve liberal bir yaklaşım ile ele alan 2827 Sayılı Nüfus Planlaması Hakkındaki Kanun ile değiştirilmiştir. Ülkemiz için gerçek bir reform niteliğinde olan bu kanunun yerinde, zamanında ve doğru olarak kullanılabilmesi için yasa, eğitimi bir zorunluluk olarak getirmiştir. 2827 sayılı yasa halen yürürlükte olup, aile planlaması hizmetlerinin söz konusu yasa çerçevesinde yürütülmesine devam edilmektedir.

Bütün dünyada olduğu gibi, ülkemizde de ana ve çocuk sağlığı konusu, başlangıçta 15-49 yaş grubu kadınları ve 0-6 yaş çocukları kapsamakta iken , son yıllarda dünyadaki gelişmeler, ayrıca Dünya Nüfus ve Kalkınma Konferansında ülkemizin de kabul etmiş olduğu üreme sağlığı tanımı doğrultusunda hizmetlerin kapsamı genişletilmiştir. Üreme sağlığı hizmetleri, anne sağlığı, çocuk sağlığı, kadın sağlığı, aile planlaması hizmetlerinin yanısıra, genital yol enfeksiyonları ve cinsel ilişkiyle geçen hastalıkları, genital organların malign hastalıklarının tanı ve tedavi hizmetlerini, ayrıca, adölesan yaş gruplarında cinsel sağlık eğitimi ve danışmanlık hizmetlerini de içermekte olup, daha geniş kapsamlı bir hizmet yürütülmektedir.

Bakanlığımızca, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinde planlı çalışmaların başlatıldığı 1965 ‘li yıllardan, günümüze kadar ana sağlığı ve çocuk sağlığı göstergelerinde önemli gelişmeler olduğu yapılan araştırma sonuçlarından anlaşılmaktadır.

Sağlık hizmetlerinde önemli bir sağlık göstergesi olan bebek ölüm hızı, 1960 ‘lı yıllarda binde 200’ün ve anne ölüm hızı da yüzbinde 200’lerin üstünde ifade edilirken, Devletimizin, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerine verdiği önem ve ülke genelinde yaygın ve etkili bir hizmet sunumuna yönelik çabalar ve çalışmalar sonucunda önemli mesafeler kaydedilmiştir. 1963 yılında binde 208 olan bebek ölüm hızı, günümüzde binde 29 ‘lara, 1974 yılında yüzbinde 207 olan anne ölüm hızı da yüzbinde 42 ‘lere düşürülmüştür.

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, doğurgan çağ ve menapoz dönemindeki kadınlar ile gebe ve lohusa anneler, bebekler, 1-6 yaş çocuklar, adölesan çağındaki gençler olmak üzere ,nüfusumuzun yaklaşık % 60 ‘ına hizmet götürmektedir.

Hizmetler, ülke genelinde, Bakanlığımıza bağlı 1. basamak sağlık kuruluşları (Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri, Sağlık ocakları , Sağlık Evleri) ile Hastanelerin kadın-doğum ve çocuk bölümlerinde ve özel sağlık kuruluşlarında verilmektedir.

Ülke genelinde birinci basamak sağlık kuruluşlarında; kadın sağlığı, anne sağlığı ve çocuk sağlığı hizmetleri olarak ;

 0 - 6 yaş çocukların muayene ve periyodik izlemleri,

• 
  Çocukların bağışıklama hizmetleri,
  
• 
  Gebelerin tetanoz aşıları,
  

 Gebelerin doğum sonu muayene ve periyodik izlemleri,

 Aile planlaması danışmanlık, eğitim ve yöntem uygulama hizmetleri rutin olarak sürekli verilmektedir.
Ülkemizin önemli sağlık sorunlarının başında gelen anne ve bebek ölüm hızlarının en aza indirilmesi, gelişmiş ülkeler seviyesine getirilmesi için, özellikle 1985 Ulusal Aşı Kampanyasını takiben, 1986 yılından itibaren ana çocuk sağlığı ve aile planlaması sorunlarından öncelikli olanlar ve basit, ucuz yöntemlerle çözümlenebilecekler belirlenerek, bunlarla ilgili programlar hazırlanmış ve hizmetlerin bu programlar doğrultusunda yürütülmesine devam edilmiştir. Hizmetlerin yürütülmesinde ulusal (Milli Eğitim, İçişleri, Milli Savunma, Tarım ve Köyişleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı vb gibi kamu kuruluşları, kamu yararına çalışan sivil toplum örgütleri) kuruluşlar ve Dünya Sağlık Örgütü, Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), Avrupa Birliği vb gibi uluslar arası kuruluşlarla işbirliği yapılmaktadır. Uluslararası kuruluşlardan teknik ve mali teknik sağlanarak ortak program/projeler yürütülmektedir.

Tüm bu hizmetler yürütülürken, sağlık personelinin bilgi ve becerisini geliştirmek amacıyla, hizmet içi eğitim programları geliştirilmekte ve uygulanmaktadır.Ayrıca, toplumun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi amacıyla halk eğitim çalışmaları yürütülmektedir. Personel ve halk eğitimleri programlarına uygun olarak da görsel - işitsel eğitim materyali üretilerek dağıtılmakta ve ayrıca, sağlık kuruluşlarına yürütülen hizmetler için lojistik destek ( tıbbi araç - gereç, kontraseptif malzeme, ilaç, eğitim araç- gereci , basılı materyal vb ) sağlanmaktadır.