單數型:
|
男性字/m.
|
中性字/n.
|
女性字/f.
|
主格
|
dhima, dhimanto
|
dhimaj, dhimantaj
|
dhimati, dhimanti
|
呼格
|
dhimaj, dhima, dhima, dhimanta, dhimanta
|
dhimati, dhimanti
|
對格
|
dhimantaj, dhimaj
|
dhimatij, dhimantij
|
屬、為格
|
dhimato, dhimantassa
|
dhimatiya, dhimantiya
|
具格
|
dhimata, dhimantena
|
從格
|
dhimata, dhimantamha dhimanta, dhimantasma
|
處格
|
dhimati, dhimantasmij, dhimantamhi, dhimante,
|
dhimatiya, dhimantiya, dhimatiyaj, dhimantiyaj
|
複數型:
|
男性字/m.
|
中性字/n.
|
女性字/f.
|
主、呼格
|
dhimanto , dhimanta, dhima
|
dhimantani, dhimanta
|
dhimati, dhimatiyo, dhimanti, dhimantiyo
|
對格
|
dhimante
|
屬、為格
|
dhimataj, dhimantanaj
|
dhimatinaj, dhimantinaj
|
具、從格
|
dhimantehi, dhimantebhi
|
dhimantihi, dhimatihi, dhimantibhi, dhimatibhi
|
處格
|
dhimantesu
|
dhimantisu, dhimatisu
|
習題: 男性、女性、中性的語尾變化同dhima (語幹: dhimat, dhimant)
goma (語幹: gomat, gomant): 一牛主, a cow owner
puttima (語幹: puttimat, puttimant): 有(兒)子, having sons
khanuma (語幹: khanumat, khanumant): 有樹樁者, having stumps
ketuma (語幹: ketumat, ketumant): 有幢幡者having banners; 勝利victorious
hetuma (語幹: hetumat, hetumant): 有因, having a cause
cakkhuma (語幹: cakkhumat, cakkhumant): 具法眼,開悟enlightened
229. 語尾變化: 形容詞字尾–vat, -vant (註: 形容詞字尾–vat, -vant語尾變化同-mat, -mant; 唯一的差異當然是把所有的v用m來取代。)
230. 語尾變化表: gunava (德行, virtuous ) 語幹: gunavat, gunavant
單數型:
|
男性字/m.
|
中性字/n.
|
女性字/f.
|
主格
|
gunava, gunavanto
|
gunavaj, gunavantaj
|
gunavati, gunavanti
|
呼格
|
gunavaj, gunava, gunava, gunavanta, gunavanta
|
對格
|
gunavantaj, gunavaj
|
gunavatij, gunavantij
|
屬、為格
|
gunavantassa, gunavato
|
gunavatiya, gunavantiya
|
具格
|
gunavata, gunavantena
|
從格
|
gunavata, gunavantasma, gunavanta, gunavantamha
|
處格
|
gunavati, gunavantasmij, gunavante, gunavantamhi
|
gunavatiya, gunavatiyaj, gunavantiya, gunavantiyaj
|
複數型:
|
男性字/m.
|
中性字/n.
|
女性字/f.
|
主、呼格
|
gunavanta, gunavanto , gunava
|
gunavantani,
gunavanta
|
gunavati, gunavatiyo, gunavanti, gunavantiyo
|
對格
|
gunavante
|
gunavantani,
gunavanta
|
gunavati, gunavatiyo, gunavanti, gunavantiyo
|
屬、為格
|
gunavataj, gunavantanaj
|
gunavatinaj, gunavantinaj
|
具、從格
|
gunavantehi, gunavantebhi
|
gunavantihi, gunavantibhi, gunavatihi, gunavatibhi
|
處格
|
gunavantesu
|
gunavantisu, gunavatisu
|
形容詞字尾-vi
231. 有另一組為數不太多的形容詞,由名詞及字根加接尾詞-avi或-vi所構成。
232. -avi和-v語幹的原型是-avin和-vin,因此它們屬於子音字尾變化。-vi 用在名詞後面,-avi 在字根後。
233. 女性字的形成是加女性接尾詞-ni,前面語幹的長母音i 要短化。
234. 中性字主格、呼格的單數型, 語幹字尾的-i要短化;複數型在接尾詞-ni前的-i維持不變。
235.如同-ma 和-va, 接尾詞– vi表達具有。範例:
名詞
|
形容詞
男性字
|
形容詞
女性字
|
形容詞中性字
|
單數
|
複數
|
medha(智慧, wisdom)
|
medhavi
|
medhavini
|
medhavi
|
medhavini
|
√pass(見, to see)
|
passavi
|
passavini
|
passavi
|
passavini
|
這些形容詞語尾變化不難,男性字同dandī,女性字同nadī,中性字同vari。
236. 否定形容詞
237. 否定性形容詞的取得是在肯定形容詞前加接頭詞a-和ana-。(註: a- 被用在子音字首前, ana-則用在母音字首前。)範例:
digha (長, long)
|
adigha (不長, not long)
|
akula (糾纏的, turbid)
|
anakula (不亂、清楚, not turbid, clear)
|
比較形容詞 (Comparison)
238. 比較形容詞以兩種方式來構成: (1) 在形容詞原級(positive)男性字語幹後加–tara而成比較級,加–tama成最高級。(2) 在形容詞原級男性字語幹後加–iya, –iyya成比較級,加成-ittha, issika最高級。
239. 比較級和最高級的語尾變化: 男性字依deva,女性字依kabba,中性字依rupaj。
-
範例–tara/–tama:
-
形容詞原級
|
比較級 –tara(較...)
|
最高級 –tama(最...)
|
suci (清淨的, pure)
|
sucitara
|
sucitama
|
papa (惡的, evil)
|
papatara
|
papatama
|
omaka (劣等的,卑鄙的vile)
|
omakatara
|
omakatama
|
hari (綠色的, green)
|
haritara
|
haritama
|
註: 以上比較級和最高級的語基: 男性字是sucitaro, sucitamo;女性字是sucitara, sucitama, 中性字是sucitaraj...等等。
(2) 範例-iya (-iyya), -ittha, & -issika:
-
形容詞原級
|
比較級–iya, (–iyya)
|
最高級-ittha, -issika
|
papa (惡的, evil)
|
papiya, papiyya
|
papittha, papissika
|
khippa (快的, quick)
|
khippiya, khippiyya
|
khippittha, khippissika
|
kattha (壞的, bad)
|
katthiya, katthiyya,
|
katthittha, katthissika
|
240. 這麼多形容詞中,條例(238-1)的接尾詞–tara, –tama, (238-2)的接尾詞和–iya, –iyya, -ittha, issika, 是可以互換的。範例:
-
papatara 或papiya較惡的;
|
khippatara或 khippiya較快的;
|
papatama 或papittha或 papissika最惡的。
|
241. 比較級–iya, –iyya, 語尾變化跟mano一樣(見159)。(注意: 在–iya,–iyya, -ittha, issika前,形容詞原級字尾母音應省略。)
(242.原書缺)
243. 表所有的形容詞如-ma /mat, -va/vat (221), -vi, vin (231),在加–iya,–iyya, -ittha, -issika前,應先省略掉這些-ma...接尾詞以及語幹字尾的母音。
範例:
-
-
gunava+iyoguna+iyo gun+iyoguniyo
|
同理: gun + iyyo guniyyo: gun-ittha, 等
| -
medhavi + iyo medha + iyo medh + iyo medhiyo
|
同理: medh-iyo, medhiyyo; medh-ittha, medhittha, 等
| -
satima + iyo sati + iyo sat+iyo satiyo
|
同理: sat-iyyosatiyyo; sat-ittha satittha,等
|
244. 最高級-ittha後可以再加上-tara, 如: papitthatara。
245. 在大多數的形容詞,其對格單數型可作副詞用。範例:
形容詞
|
副詞
|
khippa (快的, quick)
|
khippaj (快速地, quickly)
|
sukha (樂的, happy)
|
sukhaj (快樂地, happily)
|
sigha (快捷的, swift)
|
sighaj (迅速地, swiftly)
|
manda (愚蠢的, stupid)
|
mandaj (愚蠢地, stupidly)
|
246. 「絕對最高級(absolute suplerative)」是在形容詞原級前加接頭詞ati-。如:
• atikhippa (飛快的、超快, very quick, extremely quick, too quick)
|
• atippasattha (太過於好了, very excellent)
|
• atithoka (太小、超小very little, too little, excessively little)
|
■ 不規則的比較形容詞
247. 有些形容詞的比較,語形是不規則的。
-
原級
|
比較級
|
最高級
|
antika (接近的, near)
|
nediya (較接近的)
|
nedittha (最接近的)
|
balha (強大的, strong)
|
sadhiya
sadhiyya
|
sadhittha
|
appa (少數的, few)
|
kaniya
|
kanittha
|
yuva (年輕的, young)
|
kaniya
|
kanittha
|
vuddha (老的, old)
|
jeyya
|
jettha
|
pasattha (好的, good)
|
seyya
|
settha
|
garu (重的, heavy)
|
gariya
|
garittha
|
248. 任何實詞當它位於有財釋複合詞(bahubbihi)的最後一個成員,其被用作形容詞,修飾名詞或代名詞所表達、或所理解的意義(即整個複合詞轉做形容詞,用來修飾名詞或代名詞所指稱的意義)。(見複合詞章節有財釋部份)
249. 因此所用的女性或中性字,有財釋複合詞最後一成員,要當男性字用。範例:
名詞
|
當形容詞用
|
dassanaj (中性: 外表,looking)
|
ruddadassano kumbhilo (一隻面貌兇惡的鰐魚, a fierce- looking crocodile)
|
jangha (女性: 腳脛, leg)
|
dighajangho puriso (一長腳男子, a long-legged man)
|
pabba (女性: 般若智, wisdom)
|
mahapabbo (大智, having great wisdom, very wise)
|
silaj(中性: 律儀, morality)
|
sampannasilo (律儀成就, one who is full of morality: virtuous)
|
hattho (男性: 手, hand)
|
chinnahatthena purisena kato (手被砍斷的男子所做, done by a man whose hands have been cut off)
|
第八章 數詞 (NUMBERS)
250. 數詞
251. 基數和序數一覽表
基數
|
序數
|
eka 一
|
pathama 第一
|
dve二
|
dutiya 第二
|
tayo三
|
tatiya 第三
|
cattaro 四
|
catuttha, turiya第四
|
pabca 五
|
pabcatha, pabcama第五
|
cha 六
|
chattha, chatthama第六
|
satta 七
|
sattha, sattama第七
|
attha 八
|
atthama第八
|
nava九
|
navama第九
|
dasa, rasa, lasa, lasa十
|
dasama第十
|
ekarasa, ekadasa十一
|
ekarasama第十一
|
barasa, dvarasa十二
|
barasama第十二
|
tedasa, terasa, telasa十三
|
tedasama第十三
|
catuddasa, cuddasa, coddasa十四
|
catuddasama第十四
|
pabcadasa, pannarasa, pannarasa十五
|
pabcadasama第十五
|
solasa, sorasa十六
|
solasama第十六
|
sattadasa, sattarasa十七
|
sattadasama第十七
|
atthadasa, attharasa十八
|
atthadasama第十八
|
ekunavisati, ekunavisaj十九
|
ekunavisatima第十九
|
visati, visaj二十
|
visatima第二十
|
ekavisati, ekavisaj二一
|
ekavisatima第二一
|
dvavisati二二
|
dvavisatima第二二
|
tevisati二三
|
tevisatima第二三
|
catuvisati二四
|
catuvisatima第二四
|
pabcavisati二五
|
pabcavīsatima第二五
|
chabbisati二六
|
chabbisatima第二六
|
sattabisati, sattavisati二七
|
sattabīsatima第二七
|
atthavisaj二八
|
atthavīsatima第二八
|
ekunatijsati, ekunatijsaj二九
|
ekunatijsatima第二九
|
tijsati, tijsaj三十
|
tijsatima第三十
|
ekatijsati三一
|
ekatijsatima第三一
|
dvattijsati三二
|
dvattijsatima第三二
|
cattalisaj, cattarisaj四十
|
cattalisatīma第四十
|
pabbasa, pabbasaj五十
|
pabbasama第五十
|
satthi六十
|
satthima第六十
|
sattati七十
|
sattatima 第七十
|
asiti八十
|
asitima第八十
|
navuti九十
|
navutima第九十
|
sataj一百
|
satama第一百
|
basataj, dvasataj兩百
|
basatama第兩百
|
sahassaj一千
|
sahassama第一千
|
dasasahassaj一萬
|
dasasahassama第一萬
|
koti 一俱胝
|
kotima第一俱胝
|
252. I基數
253. “eka,一”單數型經常是不限定用法,表達有(某)一個..., 如: • eko naviko(一個船夫,某一船員); • eka kumarika(某個公主,有個公主)。複數型則表達一些,如: • eke purisa(有些人...); • eka manusini(有些婦女...)。
254. 基數如eka, taya, cattaro複數語尾變化有三種性別,eka本身當然有單數語形。
255. 語尾變化: eka(一, one)
|
單數
|
複數
|
|
男性
|
中性
|
女性
|
男性
|
中性
|
女性
|
主格
|
eko
|
ekaj
|
eka
|
eke
|
ekani
|
eka, ekayo
|
呼格
|
eka
|
eke
|
eke
|
對格
|
ekaj
|
ekaj
|
eke
|
屬、為格
|
ekassa
|
ekissa, ekissaya
|
ekesaj
|
ekasaj
|
具格
|
ekena
|
ekaya
|
ekehi, ekebhi
|
ekahi,
ekabhi
|
從格
|
ekasma, ekamha
|
ekehi, ekebhi
|
處格
|
ekasmij, ekamhi
|
ekaya, ekissaj
|
ekesu
|
ekasu
|
註: 以上語尾變化主要是代詞(見第九章代名詞)。
256. 語尾變化表: tayo(三, three)
※ 複數 (無單數型、無呼格)
|
男性
|
中性
|
女性
|
主、對格
|
tayo
|
tini
|
tisso
|
屬、為格
|
tinnaj, tinnannaj
|
tissannaj, tissaj
|
具、從格
|
tihi, tibhi
|
處格
|
tisu
|
257. 語尾變化表: cattaro (四, four)
|
男性
|
中性
|
女性
|
主、對格
|
cattaro, caturo
|
cattari
|
catasso
|
屬、為格
|
catunnaj
|
catassannaj, cattassaj
|
具、從格
|
catubbhi, catuhi, catubhi
|
處格
|
catusu
|
258a).在構詞時,tayo的語基是ti,如: tilokahitada (利益三界, bestowing benefits on the three worlds)
b). 也會見到tri,這種用法並不少見,如: trikumbhanagaraj (三山丘城, the“three- Hillock- City”-仰光Rangoon)
c). 語基cattaro在構詞時,若在子音前用“catu-”,子音常要被重複。母音前,則用catur-:
• catumukho (有四面, having four faces)
|
• catuppado (四足獸, a quadruped)
|
• catuparisaj (四眾, the four assemblies)
|
• caturavgi =catu-r-avgi (四分、四部份having four divisions)
|
• caturasso =catu-r-asso (四角形having four corners, quadrangular)
|
259.巴利的雙數全部消失了(梵語每一名詞有單數、雙數、多數語形),留給我們的殘跡就是dve/ duve(二, two)以及ubho(兩者, both)這兩個詞。儘管只有這兩個字,要記得複數的語尾變化幾乎整個地取代了雙數。
260. dve或 duve以及ubho都有三種性別,只用在複數型(無呼格)。
|
Dve (二, two)
|
Ubho (兩者, both)
|
主、對格
|
dve, duve
|
ubho, ubhe
|
屬、為格
|
dvinnaj, duvinnaj
|
ubhinnaj
|
具、從格
|
dvihi, dvibhi
|
ubhohi, ubhobhi, ubhehi, ubhebhi
|
處格
|
dvisu
|
ubhosu, ubhesu
|
261a). 在構詞時dve, duve的語基是dvi還有di, du, dve:
• diguno (兩倍, two-fold)
|
• dvipado (兩足動物, a biped)
|
• dvijo(婆羅門、牙齒-兩生的twice born)
|
• dvebhumako (兩層樓, having two stories)
|
• duvidho (兩種 of two kinds)
|
• dvepakkho兩派 (two factions or parties)
|
• dvipo (象-喝兩次水的, drinking twice, an elephant)
|
• dvijivho(蛇, 有兩個舌頭的double-tongued, a snake)
|
b) dva, dva也用來當dve的語基,但只在構詞時要和其他數詞連用:
• dvattikkhatuj, dva-ti-khattuj (兩、三次)
|
• dvasatthi (六十二)
|
|
• dvatijsati (三十二)
|
• dvavisati (二十二)
| -
同理, ba也被用作語基:
-
• barasa, badasa (十二)
|
• bavisati (二十二)
|
262. pabca(五)跟dve(二)一樣,有三種性別。它的語尾變化如下:
主、對格
|
pabca
|
具、從格
|
pabcahi
|
屬、為格
|
pabcannaj
|
處格
|
pabcasu
|
263.所列的其他基數直到18,一樣有三種性別。語尾變化表如下:
-
主、對、呼格
|
屬、為格
|
具、從格
|
處格
|
六
|
cha
|
channaj
|
chahi
|
chasu
|
七
|
satta
|
sattannaj
|
sattahi
|
sattasu
|
八
|
attha
|
atthannaj
|
atthahi
|
atthasu
|
九
|
nava
|
navannaj
|
navahi
|
navasu
|
十
|
dasa
|
dasannaj
|
dasahi
|
dasasu
|
264. 數字從11-18語尾變化和以上一樣。
265. 數字10有三種語形: dasa, rasa, lasa,後兩種只在構詞中和其他基數連用。也見有使用lasa。
266. 數字從19-99是女性字;它們構詞是以1-9為接頭詞,再接十進數(decades),在此單獨提出十進數:
-
20, visati, visa
|
60, satthi
|
30, tijsati, tijsa
|
70, sattati
|
40, cattalisa, cattalisa, cattarisa, talisa, talisa
|
80, asiti
|
50, pabbasa, pannasa
|
90, navuti
|
267. 數詞字尾為-i, 語尾變化跟-i結尾女性字一樣(如jati, ratti)。
268. 數詞字尾為-a,主格有時會出現-a,如kabba,但它們通常呈現中性字主格字尾為-aj。
269. 下表作為數詞20-99標準版語尾變化: 以visati(20)為例
|
主格、呼格
|
對格
|
屬格、為格
|
具格、從格
|
處格
|
第一型
|
visaj, visa
|
visaj
|
visaya
|
visaya
|
visaya, visayaj
|
第二型
|
visati
|
visatij
|
visatiya
|
visatiya,
|
visatiya, visatiyaj
|
註: 數詞字尾為-i用第二型;字尾為-a,用第一型。
270. 表達逢9s的數詞(19, 29, 39...等),要用ekuna來當接頭詞,再接下一個十進整數。ekuna: “eka, 1 加上接尾詞 –una(不足)”, 意思是「不足1」。如:
-
ekunavisati (19即「20少1」);
|
ekunatijsa (29即「30少1」);
|
271. 那些大數如koti (俱底, 一千萬), pakoti (一萬億)等,它們的語尾變化跟visati (20)一樣。
272. 百sataj, 千sahassaj, 十萬lakhaj為中性實詞, 因此語尾變化跟範例(124) rupaj一樣。
|