Tİcaret müŞAVİRLİĞİ İspanya genel ekonomik durum
|
|  Yüklə 0.94 Mb.
|
|
Kaynak: Ticaret Odası
Dış ticaret hacmi en yüksek olan ürünler değer bazında sıralandığında 2008 yılında ilk sıraları sanayii ürünlerinin aldığı görülmektedir. Tablo 26 : Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı (2009-milyon Avro)
Kaynak: İspanya Sanayi, Ticaret ve Turizm Bakanlığı Makina ve otomotiv sektörünün ağırlıklı olduğu sektörel dağılımın ihracat ayağına baktığımızda kimya, demir-çelik ve kağıt gibi sektörleri bünyesinde barındıran yarı mamul ihracatının %26,5 ile ilk sırada olduğu, onu makina ve teçhizat sektörünün % 20,6 ile ve otomotiv sektörünün % 17,1 ile izlediği görülmektedir. Ülkenin dış ticaret fazlası veren tek sektörü olan gıda % 14,2 ile makina ve otomotiv sektörlerini izlemektedir. İthalatın sektörel dağılımı incelendiğinde ise; makina ve teçhizat sektörünün % 33,4 ile ilk sırayı aldığı, onu %31,2 ile yarı mamul, %30,1 ile enerji, %17,5 ile otomotiv ve %13,9 ile tüketim mallarının izlediği görülmektedir. Tekstil ve konfeksiyon hem ithalat hem ihracatta önemli sektörler arasında yer almaktadır. Zara, Mango, Cortefiel gibi dünya çapında markalar yaratabilen İspanya bir moda ülkesi olabilme yolunda önemli çaba sarf etmektedir. Otomotiv sektörünün ülkede gelişmesinde ise Citroen, Ford ve Wolkswagen gibi önemli firmaların yatırımlarının önemli katkısı olmuştur. 5.3.4 Başlıca Maddelere göre İthalat İspanya’nın 2004 yılında en fazla ithalat yaptığı ülkeler Almanya (%16,1), Fransa (%15,2), İtalya (%9,1), İngiltere (%6,1) ve Çin (%4,1) olmuştur. Benzeri bir eğilim, 2005 yılında da devam etmiş ve Almanya (%14,61), Fransa (%14,15), İtalya (%8,59), İngiltere (%5,70) ve Çin (%5,03) ilk sıralardaki yerlerini muhafaza etmişlerdir. Ülkemiz de 2005 yılında İspanya’nın en fazla ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında %1,25’lik payıyla ilk 20 arasında yer almıştır. Yukarıda yer alan tablolarda yer alan 2008 yılı değerleri incelendiğinde, İspanya’nın ithalatında önem arzeden ilk 5 ülkenin değişmediği ancak 5. sırada yer alan Çin’in İngiltere’nin önüne geçerek 4. sıraya yerleştiğini görmekteyiz. İthalat da gözlemlediğimiz önemli bir eğilim AB üyesi ülkelerin Pazar paylarının azalırken diğer ticaret partnerlerinin payınn artmakta olduğudur. Bu gelişmeye paralel olarak ülkemizin de İspanya’nın ithalatındaki payı giderek artmaktadır. Türkiye 2008 yılında % 1,2’lik payla 17. sırada yer almıştır. İthalat madde ve sektör bazında incelendiğinde; 2008 yılında otomotiv sanayii toplam ithalat içindeki % 15.2’lik payıyla ilk sırayı alırken, mineral yağların % 14.8, endüstri makinaları ve teçhizat % 10.8, elektrikli makina ve ekipmanların % 8,9, döküm demir ve çeliğin %4.3, plastik ve plastik ürünlerinin % 3,1, eczacılık ürünlerinin % 2,7 ve organik kimyasalların % 2,45 ile ilk sıralardaki yerlerini korudukları görülmektedir. Konfeksiyon ürünleri (61+62) ithalatının da % 3.2 ile toplam ithalat içinde önemli bir payı olduğu görülmektedir. 2008 yılında da otomotiv sektörünün ve enerji ürünlerinin liderliğinin devam ettiği görülmektedir. Ülkenin otomotiv ithalatı dönemsel azalmalara rağmen iç talebin fazlalığı nedeniyle artmaktadır. İspanya, aynı zamanda sektörde önemli bir ihracatçı ülke konumundadır. Sektörün İspanya’da gelişmesinde yabancı sermaye yatırımlarının çok önemli katkısı olmuştur. İthalatta önem arzeden başlıca ürünler ise Ek I’de yer alan tabloların incelenmesinden de görüleceği üzere; otomotiv, artan enerji fiyatlarına paralel olarak petrol ve doğal gaz, endüstri ve telekomünikasyon makinaları, elektrikli makinalar, konfeksiyon, demir ve çelik, çeşitli gıda, kimyasal maddeler ve plastik ve plastikten mamul ürünlerdir. İspanya önemli bir deniz mahsulleri ürünleri ithalatçısı olma özelliğiyle de ülkemiz için bu alanda önemli bir Pazar teşkil etmektedir. (Ek I – Tablo 30-31)
İspanya’nın ihracatının % 40’ı yüksek katma değeri olan ürünlerden oluşmaktadır. İspanya’nın 2004 ve 2005 yıllarında en çok ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında Fransa (% 19,4), Almanya (% 11,7), Portekiz (% 9,7), İngiltere (% 9), İtalya (% 9) ve ABD (% 4) ilk sıralarda yer almaktadır. 2008 yılında da sıralamada ufak değişiklikler olsa da ilk 6 ülkenin değişmediği görülmektedir. Ancak ithalatta olduğu gibi ihracatta da AB üyesi ülkelerinin payı azalma eğilimi içerisindedir. İhraç edilen ürünler sıralamasında otomotiv ve yedek parçaları 2008 yılında % 20,3 ile ilk sırayı alırken, makina ve teçhizat % 8,4, elektrikli makina ve ekipmanlar % 6.5 mineral yağlar % 4,6, plastik ve plastik ürünleri % 3,9, demir ve çelik % 4, meyveler % 2,6, eczacılık ürünleri % 3,1 ile ilk sıralardaki yerlerini korumuşlardır. Raporun ekinde yer alan tabloların incelenmesinden de görüleceği üzere otomobil ve yedek parçaları, makinelar, sebze ve meyve, tekstil ve konfeksiyon, demir-çelik ve diğer metaller, plastik ürünler, ilaçlar, organik kimyasallar, plastik ve plastikten ürünler, çeşitli gıda ürünleri ile mineral yağlar İspanya’nın ihracatında önem arzeden ürünlerdir. (Ek I – Tablo 30-31) BÖLÜM II
1.1.1 Ekonomik İlişkilerin Gelişimi 2008 yılında iki ülke arasındaki ticaret gelişmeye devam etmiş, öte yandan, karşılıklı yatırımlar henüz daha gelişme aşamasında olduğundan ekonomi gündemi İspanyol hükümetinin tek taraflı olarak kullandırdığı kredi veya hibelerden oluşmuştur. Türkiye ile İspanya arasında son dönemde imzalanan kredi anlaşmaları İspanyol firmalarının ülkemizin önemli projelerinde yer almasına olanak sağlamıştır. Karşılıklı yatırımların artmasıyla beraber ekonomik ilişkilerin de gelişmesi beklenmektedir. Türkiye ile İspanya arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin yasal altyapısı tamamlanmış olup, Ticaret ve Ödeme Anlaşmaları 1951 yılında, Ekonomik ve Sınai İşbirliği Anlaşması 1992 yılında, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 1995 yılında, Ekonomik ve Mali İşbirliği Mutabakat Zaptı 1998 yılında ve Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 2002 yılında (5 Temmuz 2002, 18 Aralık 2003 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 1/1/2004 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş) imzalanmıştır. Türkiye-İspanya Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 3 Mart 1998 tarihinde Madrid’de imzalanmıştır. Türkiye-İspanya Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısına hazırlık amacıyla 25-26 Eylül 1998 tarihlerinde Antalya’da bir Ortak Çalışma Grubu Toplantısı düzenlenmiş ve bu toplantı sonunda 26 Eylül 1998 tarihinde bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. 26-28 Ekim 1998 tarihlerinde Madrid’de düzenlenen Türkiye-İspanya Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı sonunda hazırlanan Mutabakat Zaptı ve Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelere İlişkin Konularda İşbirliği Mutabakat Zaptı 28 Ekim 1998 tarihinde imzalanmıştır. İki ülke arasında bu tarihten sonra herhangi bir KEK toplantısı yapılmamıştır. 1998 yılının Ocak ayında imzalanan ve 2002 yılının Temmuz ayına kadar geçerli olan İspanyol ve Türk Hükümetleri arasında ‘Ekonomik ve Mali İşbirliği Mutabakat Zaptı çerçevesinde İspanya tarafından Türk Hükümeti’ne, 400 milyon ABD doları projelerin finansmanına uygun koşullu kredi olarak, 10 milyon ABD doları ise projelerin fizibilite çalışmalarına hibe olarak verilmiştir. 2002 yılının Temmuz ayında kredinin kullanım süresi tamamlanmış ve bu çerçevede uygun koşullu FAD kredileri (Fondo de Ayuda al Desarrollo-Gelişmeye Yardım Fonu) Konya Atık Su Arıtma Tesisi İnşaatı, Foça Atık Su ve Deniz Deşarjı Tesisleri Projesi, GAP Bozova Sulama Sistemleri Ağı, Ankara İstanbul Demiryolu Hattı Rehabilitasyonu Projesi ve İzmir Aliağa Cumaovası Demiryolu Hattı Elektrifikasyonu Projeleri için kullanılmıştır. 2002 yılının Temmuz ayında kullanım süresi dolan kredi anlaşmasının devamı sayılabilecek yeni Ekonomik ve Mali İşbirliği Anlaşması 28 Temmuz 2004 tarihinde imzalanmıştır. Türk-İspanyol İş Konseyi 1989 yılında kurulmuştur. Konseyin Türk tarafını Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), İspanyol tarafını ise İspanya Dış Ticaret Enstitüsü (ICEX) ile İspanya İşverenler ve Sanayiciler Konfederasyonu (CEOE) oluşturmaktadır. İş Konseyi’nin Türk tarafı başkanlığını Dr. Zeynel Abidin Erdem, İspanyol tarafının başkanlığını Carlos Perez de Bricio Olariaga (CEPSA) yürütmektedir. İspanya Başbakanı Jose Luis Rodriguez Zapatero ve beraberindeki heyetin 12-13 Kasım 2006 tarihlerinde ülkemize gerçekleştirdiği resmi ziyaret vesilesiyle 13 Kasım 2006 tarihinde İstanbul’da DEİK / Türk-İspanyol İş Konseyi tarafından bir çalışma kahvaltısı düzenlenmiştir. Sözkonusu toplantıya İspanyol tarafından Başbakan Zapatero, Dışişleri Bakanı ve Sanayi, Turizm ve Ticaret Bakanı, milletvekilleri ve üst düzey bürokratların yanısıra 23 işadamı, Türk tarafından ise Başbakan Erdoğan, Dışişleri Bakanı, Enerji Bakanı ve Sanayi ve Ticaret Bakanı, milletvekilleri ve üst düzey bürokratların yanısıra 35 işadamı katılmıştır. (İş Konseyi çerçevesinde Türk-İspanyol İş Forumu son olarak Sayın Başbakanımızın 13-16 Ocak 2008 tarihlerinde İspanya’yı ziyareti vesilesiyle 14 Ocak 2008 tarihinde Madrid’de toplanmıştır. Yaklaşık 100 Türk işadamının katıldığı toplantıda İspanyol tarafından katılımın sınırlı olduğu gözlenmiştir.) 1.1.2 Sermaye Hareketleri ve Yatırımlar İki ülke arasındaki yatırım ve sermaye hareketlerinin 2006 ve 2007 yılllarında ivme kazanmaya başladığı gözlenmektedir. 2005 yılına kadar her iki taraftan da sınırlı düzeyde gerçekleşen sermaye akımları 2007 yılında dikkat cekici rakamlara ulaşmaya başlamıştır. Bunda karşılıklı olarak gerçekleştirilen bazı yatırımların etkisi büyük olmuştur. 2008 yılında iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkiler dünyada yaşanan ekonomik krizin etkisinde kalmıştır. 2008 yılında yaşanan olumsuz gelişmeler özellikle yatırım konusunda, İspanyol firmaların isteğinin kırıldığı gözlemlenmiştir.
Diğer taraftan, ülkemiz, İspanya Hükümeti için ticaret ve yatırımda öncelikli ülkeler arasına seçilmiştir. İspanya Devlet Ticaret Sekreterliği tarafından yapılan bir değerlendirme ile Pazar Geliştirme Planına, önceden seçilmiş olan ABD, Meksika, Fas, Cezayir, Brezilya, Çin, Hindistan, Rusya ve Japonya’nın yanı sıra ülkemiz ve Güney Kore’nin de eklenmesine karar verilmiş ve listede yer alan ülke sayısı 11’e çıkmıştır. Basında yer alan haberlerde, programın son taslağına göre İspanya’nın Türkiye’ye olan ihracatını geliştirmek ve İspanyol firmalarının Türkiye’de yerleşmesine yardımcı olmak amacıyla 2007-2009 yılları arasındaki dönemde İspanyol Hükümeti’nin Türkiye’ye yönelik 353 milyon Euro’luk promosyon ve İspanyol firmaları için destek bütçesi ayırdığı belirtilmektedir. Bu miktarın iki üke arasında imzalanan Mali İşbirliği Programının bütçesini de kapsadığı değerlendirilmektedir. Öte yandan, plana Türkiye ile birlikte dahil edilen Güney Kore’ye İspanya’nın aynı amaçlar doğrultusunda sadece 7 milyon Euro’luk bir bütçe ayırdığını söylemekte fayda bulunmaktadır. Temel amacı; İspanyol firmalarının Türkiye’deki varlığını kuvvetlendirmek ve ülkenin büyük sanayi merkezlerinde İspanyol varlığını tesis edebilmek olarak tanımlanan planda, Türkiye’ye yönelik planlanan yatırımın oranının yüksek olması finans kaynaklarının kamu desteğine bağlı olmasından kaynaklanmaktadır. Nitekim, planda FAD’ın katkısı 290 milyon Euro’yu bulmaktadır. Planın 2. kısmında öngörülen yatırımın 30 milyon Euro’luk kısmının küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) Türk KOBİ’lerle ticari anlaşmalar yapmasını sağlamaya, 10 milyon Euro’luk kısmının İspanyol firmalarının pazarda tutunmaları çalışmalarına, 10 milyon Euro’luk kısmının ICEX’in (İspanyol Dış Ticaret Enstitüsü) tanıtım faaliyetlerine ve son kalan 12 milyon Euro’nun ise yatırımları desteklemeye ayrılması planlanmaktadır. İspanya’nın 2000-2008 (Ocak-Haziran) yılları arasında ülkemize yapmış olduğu yatırım miktarı 2.8 milyar Euro olmuştur6. Bu miktarın 2.4 milyar Euro’luk kısmının 2006-2008 döneminde gerçekleşmesi özellikle son yıllarda İspanyol firmalarının ülkemize olan ilgisinin arttığını göstermektedir. 2007 yılında 80’e yakın İspanyol firması ülkemize yatırım yapmış veya ticari faaliyet göstermeye başlamıştır. Ülkemizin aynı dönemde İspanya’daki toplam yatırımları ise hala kayda değer bir rakama ulaşamamış ve 7 milyon Euro olmuştur. 2007 yılında ülkemizden yapılan yatırım ise sadece 194 bin Euro olmuştur. İspanya’da faaliyet gösteren Türk firmalarına ilişkin liste ekte sunulmaktadır. Ülkemizde faaliyet gösteren İspanyol firmalarına ilişkin liste www.oficinascomerciales.es adresinden, İspanya’da faaliyet gösteren Türk firmalarının listesi ise www.musavirlikler.gov.tr adresinden temin edilebilir. 2008 yılında ülkemize yönelik İspanyol yatırımlarının maden, fabrikasyon, inşaat, otomotiv, turizm ve emlak konularında yoğunlaştığı görülmektedir. Yatırımların artışında ülkemiz turizm sektörüne yönelen firmaların emlak yatırımları ve faiz-borsa kazançları nedeniyle ülkemize yönelen İspanyol fonlarının artmasının da etkisi bulunmaktadır.
İspanya, 88/361 sayılı AB Direktiflerini tamamen benimsemiş olup bu yasa uyarınca üye ülkeler ve diğer ülkeler arasındaki sermaye hareketine uygulanan her türlü kısıtlamayı kaldırmış ve yatırımcıların milliyetlerine göre değil ikamet ettikleri ülkelere göre değerlendirilmesi zorunluluğunu getirmiştir. Bu bağlamda, yabancı yatırımın tamamının yabancı olmasına izin verilmekte, ayrıca prosedürel işlemler yerli ve yabancı yatırımcılara eşit şekilde uygulanmaktadır. İspanya ve Türkiye 1995 yılında Karşılıklı Yatırımlara İlişkin Anlaşma imzalamış olup, Türkiye’nin Gümrük Birliği üyeliği sonrasında anlaşma hükümleri pekişmiştir. 1998 yılında imzalanan ve 2002 yılında sona eren Mali İşbirliği Anlaşmaları 2004 yılında yenilenmiştir. İki ülke arasında 28 Temmuz 2004 tarihinde imzalanan ve 2006 tarihinde süresi uzatılan yeni Türk-İspanyol Mali İşbirliği Programı Türkiye’de İspanyol firmalarca yürütülecek projelere 300 milyon Euro’luk finansman kolaylığı sağlanmasını öngörmektedir. Program çerçevesinde kredinin 5 milyon Euro’luk kısmı projelerin fizibilite çalışmalarında kullanılmak üzere hibe olarak ayrılmıştır. 30 milyon Euro’luk kısım ise küçük ve orta ölçekli Türk firmalarının İspanya’dan gerçekleştirecekleri alımlarda kullanılması amacıyla tahsis edilmiştir. Mali İşbirliği Anlaşmaları çerçevesinde İspanyol hükümetinin kredileri ile bugüne kadar aşağıda belirtilen projeler gerçekleştirilmiştir: i. İspanya Ticaret ve Turizm Devlet Sekreterliği Türkiye'deki Gediz Nehri Havzasında Entegre Çevre Yönetim Planı etüd çalışmasının finansmanı için 350.000 Euro'ya yakın bir oranda hibe verilmesini onaylamıştır. Türkiye Çevre ve Orman Bakanlığı, TYPSA/IDOM/DERYA/TUGALCEVRE ortaklığının teklifini uygun görmüş ve İspanyol Devletinin finans kurumu olarak faaliyet gösteren ICO İspanyol Resmi Kredi Kurumu ile anlaşma imzalamıştır. ii. FOÇA Belediye Başkanlığı ile 9 Mayıs 2000 tarihinde kontrat imzalayan Pridesa Proyectos e Instalaciones de Desalación, S.A. ile Çevtaş Çevre Teknolojisi San.ve Tic. A.Ş. ve TML İnşaat San.Tic. ve Turizm A.Ş. firmalarından oluşan İspanyol-Türk konsorsiyumu, İspanyol Gelişimi Teşvik Kredisiyle (FAD) yapılan ve Foça için atık su tesisi ve 4 km’lik tünelle deniz şarjı tesisi imarını içeren tesisin yapımını tamamlamıştır. iii. Bozova Pompaj Sulaması Projesi, İspanya ile Türkiye arasında 1998 yılında imzalanan İkili Ekonomik İşbirliği Anlaşması çerçevesinde sağlanan FAD kredisine dayalı olarak gerçekleştirilmektedir. Bitiminde toplam 9.000 hektarlık bir alanın sulamaya kavuşturulması planlanan projede ülkemizde bugüne kadar uygulanmakta olan borulu sistemden farklı olarak; sulama yapılan alanın her noktasında yağmurlama ve damlama sulaması için gerekli basıncın elde edildiği bir sistem olan ‘Yüksek Basınçlı Kapalı Sistem’ kullanılmaktadır. iv. İstanbul-Ankara arasındaki mevcut demiryolunun rehabilite edilerek, iki şehir arasındaki ulaşım süresini 3 saat 10 dakikaya düşürecek ve hızlı tren projesinin birinci etap temeli 8 Haziran 2003’de bir törenle atılmıştır. Projeyi, Türk İspanyol İşbirliği ile Alsim-Alarko (%45), Obrascon Huarte Lain S.A. (OHL) (%45) ve Agrupacion Guinovart Obras y Servicios Hispania S.A. (%10) konsorsiyumu üstlenmiştir. İspanyol ve Türk Hükümetleri arasında 1998 yılında imzalanan 'Ekonomik ve Mali İşbirliği Mutabakat Zaptı' çerçevesinde yürütülen projeye ilişkin sözleşmenin toplam tutarı 437 milyon Euro'dur. 161 milyon Euro’su FAD kredisiyle finanse edilmektedir. v. 2002 yılı başında Konya Büyükşehir Belediye Başkanlığı Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (KOSKİ) “anahtar teslim” esasına göre “Konya Atıksu Arıtma Tesisi” nin yapımını ihaleye çıkartmış ve OHL-INIMA Servicios Europeos de Medio Ambiente, S.A. ve Sistem Yapı İnşaat ve Ticaret A.Ş. firmalarından oluşan Türk-İspanyol konsorsiyumu KOSKİ’nin proje tesis ihalesini kazanmış ve 16 Temmuz 2002 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Proje hedef yılı olarak I. aşamaya göre Tesis 2015 yılında inşa edilecek, II.aşamaya göre ise 2030 yılında uygulama projeleri yapılacaktır. vi. İspanyol Gelişmeye Yardım Fonu tarafından sağlanan Fizibilite Çalışmaları Finans Hattı (FEV) Kredisiyle gerçekleştirilecek Mersin Limanında Konteyner Terminali İnşaatı Projesi ve Çandarlı Limanı İnşaatı Projesi Fizibilite Çalışmaları için ihaleler gerçekleştirilmiştir. Birinci projeyi ALATEC-ALG-IDOM-TÇT’nin oluşturduğu konsorsiyum üstlenmiş ve çalışmalarını teslim etmişlerdir. İkinci projeyi ise SENER-EUROESTUDIOS-DOLSAR’ın oluşturduğu konsorsiyum kazanmıştır. Planlanan ‘Yeni Mersin Konteyner Limanı’ Projesiyle, tesisin 1 milyon TEU kapasitesi ile Doğu Akdeniz bağlantılı uluslararası deniz trafiğinde transhipment merkezi konumuna gelmesi hedeflenmiştir. Çandarlı Limanı projesi ise, tamamlandığında İzmir Limanına alternatif olacak, tesisin 2030 yılı itibarıyla uzun dönem gelişim Master Planının düzenlenmesi ve bu plan çerçevesinde 2020 yılı kısa dönem gelişim planının fizibilite çalışmasının yürütülmesi ile Projenin ÇED çalışmalarının gerçekleştirilmesini kapsamaktadır. Mersin için 259.630 Euro Çandarlı için ise 261.393,55 Euro tutarındaki hibe kredisi onayı 20 Ocak 2004 tarihinde alınmış ve firmalar çalışmalarına başlamışlardır. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||