Te u zagrebu agronomski fakultet

4.2.Tipovi tala

Za pseudoglej koji nije antripogeniziran karakteristično je da se znakovi hidromorfizma javljaju kao rezultat prekomjernog vlaženja površinskih slojeva tla stagnirajućom površinskom, uglavnom oborinskom vodom. Suvišna voda zadržava se na teže propusnom horizontu koji je nastao ispiranjem gline, nastankom eluvijalnog E horizonta i akumulacijom gline u iluvijalnom Bt horizontu. Vlaženje uzokuje bubrenje gline što smanjuje poroznost i jako usporava ili potpuno zaustavlja procjeđivanje vode kroz profil tla. Eluvijalni horizont u odnosu na iluvijalni je obično lakšeg teksturnog sastava i sadrži manje organske tvari i/ili seskvioksida (Fanning i Fanning, 1989). Razvoj pseudogleja tipičan je za humidna i semihumidna klimatska područja s izraženim kasno jesensko-zimsko-proljetnim vlažnim periodom i izrazito suhim ljetom. Općenito, pseudogleji su tla manje plodnosti, plitkog aktivnog profila i nepovoljnih zračnih, vodnih i toplinskih svojstava. S obzirom na teksturu, takva su tla sklona eroziji na strmom reljefu.

Stoga je izmjena mokre i vlažne faze glavni čimbenik postanka i razvoja pseudogleja. U kišnom dijelu godine obilne oborine ne procjeđuju se zbog nepropusnog horizonta, zadržavaju se u površinskom dijelu profila, ispunjavaju makro pore, iz kojih potiskuju zrak i prekomjerno navlažuju tlo. Dolazi do redukcije željeznih i manganovih spojeva u dvovalentne oblike koji su topljivi i difuzijom se pokreću tako da izbljeđuju površine agregata i stijenke oko korijena (Škorić, 1986). U ljetnom dijelu godine oborine izostaju, a tlo se suši. Procesi u tlu mjenjaju tok i dolazi do oksidacije i izlučivanja spojeva željeza i mangana kao rđastih mrlja i mazotina ili crnih konkrecija. Ovakvom smjenom procesa nastaju i smjenjuju se sive izblijdjele zone sa smeđim, rđastim mikrozonama i konkrecijama, što daje karakterističan mramorirani izgled, tipičan za pseudoglejavanje odnosno stvaranje g horizonta. Građa profila tipičnog pseudogleja se označava A(oh)-Eg-Btg-C (slika 4).

Slika 4. Shematski prikaz profila tipičnog pseudogleja

4.3.Fizikalna i kemijska svojstva profila tla

Povećani sadržaj humusa na dubini profila od oko 160 cm isto tako se može objasniti ravnanjem terasa gdje je površinski sloj dospio na tu dubinu. Međutim, ovu pojavu bi trebalo detaljnjije pedološki ispitati, jer jedan od uzroka može biti i pojava litološkog diskontinuiteta uslijed kojeg je došlo do zatrpavanja fosilnog tla, na što ukazuje količina krupnog pijeska čiji je udio veći nego u gornjim horizontima. Iz tablice 5 i tablice 6 je vidljivo da je i sadržaj biljci pritupačnih hraniva, kao primjerice fosfora i kalija, relativno ujednačen po cijeloj dubini profila. Kapacitet zamjene kationa u vezi je sa sadržajem gline, u horizontima gdje je sadržaj gline veći i kapacitet zamjene kationa je očekivano viši. Sadržaj gline je najveći u Btg horizontu zato što se glina isprala se P horizonta koji leži iznad njega.

Na slici 5 prikazana je građa pedološkog profila P-1 s oznakama teksturnog sastava, vrste i dubine horizonata te boje. Sklop profila P-1 je sljedeći:

P (0 -50 cm) - antropogeni horizont nastao mješanjem i homogeniziranjem više prirodnih horizonata i obogaćivanjem organskim i mineralnim tvarima koje unosi čovjek. pH je stoga viši od uobičajenog za pseudoglej, jer je poduzeta mjera kalcifikacije terena. Antropogeni A i eluvijalni E horizonti su izmješani, a time se gubi E horizont koji je karakterističan za pseudoglej;

Btg (50 -90 cm) - pseudoglejni iluvijalni horizont koji sadrži više gline isprane iz gornjih horizonata. Udio gline je 35%, a krupnog pjeska 6%. Nastao je pod utjecajem stagnirajućih površinskih voda uz naizmjenično smjenjivanje mokre i suhe faze. Karakterizira ga mramoriranje;

Btg₂ ((90 -130 cm) - sadrži još više gline od gornjeg horizonta, čak 40 %;%. Sadržaj gline se podudara s kapacitetom zamjene kationa koji je u ovom horizontu najveći.

Cg (130-160 cm) -matični supstrat koji je pseudooglejen.

2Cg (>160 -cm) - ovaj horizont sadrži više humusa od obradivog sloja do 60 cm, a karakterizira ga i lakši teksturni sastav s 19% krupnog pjeska. Pojava horizonta takvih karakteristika može ukazivati na litološki diskontinuitet do kojeg dolazi usljed zatrpavanja fosilnog tla (Rubinić, osobna komunikacija) ili antropogeni utjecaj.

Na slici 6 prikazana je građa profila P-2 s oznakama teksturnog sastava, vrste i dubine horizonata te boje. Horizonti su nešto dublji u usporedbi s profilom P-2, a izostaje horizont Btg2. Sadržaj humusa visok kroz cijelu dubinu tla profila tla.

Slika 5. Stratigrafska građa profila P-1 s oznakom tekture i boje

Slika 6. Stratigrafska građa profila P-2 s oznakom tekture i boje

Tablica 5. Odabrana fizikalna i kemijska svojstva profila tla P-1 vinogradarskog položaja «Jazbina»

Profil	Dubina cm	pHH2O	pHCaCl2	EC	Humus	P2O5	K2O	Ca	K	Mg	Na	CEC
				s/cm	(%)	mg/100 g		cmol(+ )/ kg
P-1	0 - 50	6.3	5.2	40	1.8	2.9	15	1	0.43	4.7	0.06	17
	50-90	5.9	5.0	63	0.8	2.4	12	12	0.27	7.8	0.15	2
	90 -130	6.0	5.0	82	0.3	3.1	14	18	0.37	16	0.29	36
	130-160	6.4	5.4	68	0.4	2.0	12	18	0.33	15	0.37	34
	>160	6.9	5.6	51	5.1	3.5	9	17	0.24	12	0.28	30

Profil	Dubina cm	Mehanički sastav ( u mm)					Tekstura
		2-0.2	0.2-0.05	0.05-0.02	0.02-0.002	<0.002
P-1	0 – 50	7	5	26	36	26	PrGI
	50 -90	6	6	22	31	35	PrGI
	90-130	3	4	22	31	40	PrG-PrGI
	130-160	3	8	22	35	32	PrGI
	>160	19	10	17	32	22	I

Tablica 6 Koncentracije teških metala utvrđene u genetskim horizontima profila tla P-1 vinogradarskog položaja «Jazbina»

Profil	Dubina (cm)	Al	Ca	Co	Cr	Cu	Fe	Mg	Mn	Ni	P	Pb	S	V	Zn
		g kg-1		mg kg-1			g kg-1		mg kg-1
P-1	0 – 50	46	4.2	2	59	39	42	5.7	628	30	412	21	141	104	71
	50 -90	5	5.2	45	68	43	49	6.2	608	35	252	25	111	125	75
	90-130	68	8.6	50	98	63	66	9.5	783	57	125	23	87	155	99
	130-160	54	9.3	41	85	64	72	8.4	1334	82	163	28	68	150	106
	>160	45	12	31	103	5	53	8.8	1261	73	136	19	38	135	93

Tablica 7. Odabrana fizikalna i kemijska svojstva profila tla P-2 vinogradarskog položaja «Jazbina»

Profil	Dubina cm	pHH2O	pHCaCl2	EC	Humus	P2O5	K2O	Ca	K	Mg	Na	CEC
				s/cm	(%)	mg/100 g		cmol(+ )/ kg
P-2	0-60	6.7	5.7	54	5.3	3.7	18	12	0.44	4.9	0.09	18
	60-110	5.9	4.9	75	2.4	2.0	17	12	0.46	8.1	0.16	21
	110-160	6.2	5.0	60	4.1	1.6	11	10	0.31	10	0.35	2
	>160	7.2	6.2	68	3.2	2.2	7.9	8.1	0.20	6.4	0.43	16

Profil	Dubina cm	Mehanički sastav ( u mm)					Tekstura
		2-0.2	0.2-0.05	0.05-0.02	0.02-0.002	<0.002
P-2	0-60	4	2	27	35	32	PrGI
	60-110	3	2	27	27	41	PrG
	110-160	2	3	29	30	36	PrGI
	>160	6	5	27	33	29	PrGI

Tablica 8. Koncentracije teških metala utvrđene u genetskim horizontima profila tla P-2 vinogradarskog položaja «Jazbina»

Profil	Dubina cm	Al	Ca	Co	Cr	Cu	Fe	Mg	Mn	Ni	P	Pb	S	V	Zn
		g/kg		mg kg-1			g/kg		mg kg-1
P-2	0-60	52	3.2	18	57	71	40	5.6	409	25	388	2	134	9	67
	60-110	59	2.7	15	61	55	43	6.0	281	26	296	23	126	99	62
	110-160	47	2.1	11	51	29	40	6.6	200	27	208	21	72	79	60
	>160	41	2.2	36	39	18	3	4.2	544	30	195	21	45	85	47

Na slici 7 prikazan je postotni udio čestica tla u profilima P-1 i P-2. U profilu P-1 se uočava poverćanje udjela lakših frakcija na dubini većoj od 160 cm. Granulometrija profila tla P-2 je relativno ujednačena ciejlom dubinom.

Slika 7. Postotni udio čestica tla u granulometrijskom sastavu tla profila P-1 i P-2