Sprawozdanie Dziekana Wydziału Przyrodniczo-Technologicznego Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu za rok 2010
|
|  Yüklə 1.55 Mb.
|
Publikacje: Krzyś A, Luberański A., Szlachta J., Wiercioch M., 2010. Geometryczne parametry nowoczesnych gum strzykowych podczas interakcji ze strzykiem. Inżynieria Rolnicza, 1(119): 273-279. Krzyś A, Luberański A., Szlachta J., Wiercioch M., 2010. Wpływ poprzecznego przekroju części trzonowej gum strzykowych na intensywność masażu strzyków. Inżynieria Rolnicza, 1(119): 281-288.
Dla wybranych surowców roślinnych wyznaczono wpływ stopnia rozdrobnienia i poziomu podsuszenia metodą konwekcyjną oraz mocy mikrofal w metodzie mikrofalowo-podciśnieniowej na kinetykę i jakość produktu. Kinetykę suszenia opisano przy pomocy równania Pabisa-Hendersona (truskawki i zioła), natomiast dla surowców roślinnych o morfologii utrudniającej proces suszenia wykorzystano, jako oryginalną propozycję – funkcję logistyczną. Ocena, jakości obejmowała takie parametry jak: skurcz, barwa, wytrzymałość na ściskanie, potencjał rehydracji, poziom substancji aromatycznych i biologicznie aktywnych, właściwości prze4ciwutleniajace oraz sensoryczne. Publikacje: Figiel A., 2010. Drying kinetics and quality of beetroots dehydrated by combination of convective and vacuum-microwave methods. Journal of Food Engineering, 98: 461-470. Szumny A., Figiel A., Gutierrrez-Ortiz A., Carbonell-Barrachina A. A., 2010. Composition of rosemary essential oil (Rosmarinus officinalis) as affected by drying method, Journal of Food Engineering, 97:253-260. Figiel A., Szumny A., Gutierre-Ortiz A., Carbonell-Barrachina A.,2010. Composition of oregano essential oil (Origanum vulgare) as affected by drying method. Journal of Food Engineering, 98: 240-247. 3. Analiza i przygotowanie wsadu zawierającego organiczne odpady rolnicze, hodowlane i przemysłowe oraz odchody” w ramach projektu kluczowego nr POIG.01.01.02-00-016/08 „Modelowe kompleksy agroenergetyczne, jako przykład kogeneracji rozproszonej opartej na lokalnych i odnawialnych źródłach energii- kierownik: prof. dr hab. Józef Szlachta Dokonano analizy właściwości fizykochemicznych dziesięciu substratów odpadowy przemysłu rolno-spożywczego oraz dokonano analizy efektywności fermentacji metanowej w aspekcie przydatności do pozyskiwania biogazu. Publikacje: Fugol M, Szlachta J., 2010. Zasadność używania kiszonki z kukurydzy i gnojowicy świńskiej do produkcji biogazu. Inżynieria Rolnicza 1 (119): 169-175. Fugol M., Szlachta J., 2010. Przydatność substratów pochodzenia rolniczego i odpadów przemysłu rolno-spożywczego w świetle danych literaturowych. Inżynieria Rolnicza 6(124): 77-83. Prask.H., Szlachta J., 2010. Koncepcja lokalnej siłowni zasilanej biogazem [w:] ,, Problemy intensyfikacji produkcji zwierzęcej z uwzględnieniem poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych, ochrony środowiska i standardów UE”: 236-240, Warszawa.
Kontynuowano badania parametrów trakcyjnych i wytrzymałościowych powierzchni zadarnionych. Pomiary wykonano na obiektach naturalnie porośniętych trawami (tereny nadrzeczne), obiektach sportowych, łąkach, pastwiskach, obiektach założonych dla celów badawczych oraz na darni rekultywacyjnej. Obliczono zwięzłości i naciski jednostkowe. Przeprowadzono również ocenę energetyczną procesów trakcyjnych na podłożach o zróżnicowanej intensywności użytkowania. Wykazano, że badane opony mogą być stosowane w pojazdach wykonujących wszystkie zabiegi agrotechniczne na powierzchniach zadarnionych. Publikacje: Białczyk W., Czarnecki J., Jamroży K., Pieczarka K., Wolski K., 2010. Analiza zmian parametrów wytrzymałościowych darni w zmiennych warunkach gruntowych, Inżynieria Rolnicza, 1(119): 39-45.
Celem badań była analiza oporów roboczych agregatów stosowanych w uproszczonych technologiach uprawy gleby. Przeprowadzono badania dla trzech obiektów badawczych, na których zastosowano zróżnicowana agrotechnikę. Dla obiektów tych wyznaczono również charakterystyki trakcyjne stosowanych w badaniach ciągników. Celem dodatkowym było opisanie warunków badań za pomocą wybranych właściwości fizyczno mechanicznych gleby takich jak: zwięzłość, maksymalne naprężenia ścinające oraz wilgotność gleby. Pomiary oporów roboczych przeprowadzono dla następujących maszyn: agregat ścierniskowy, brona talerzowa oraz siewnik do siewu bezpośredniego. Podczas badań analizowano wpływ głębokości pracy oraz prędkości roboczej na wartość zmierzonego oporu roboczego maszyny. Pomiary wykonano przy pomocy dwóch ciągników zasadniczego oraz pomocniczego. Publikacje: Pieczarka K., Białczyk W., Kordas L., Cudzik A., Czarnecki J., 2010. Analiza właściwości trakcyjnych opon napędowych w uproszczonych technologiach uprawy gleby. Inżynieria Rolnicza, 2(120): 133-139. Pieczarka K., 2010. Analysis of the working resistance of the working units used in simplifield tillage, Monografia WIP SGGW, rozdział 8: 90-98.
Wybrane warzywa korzeniowe poddano obróbce wstępnej a następnie wysuszono trzema różnymi metodami –konwekcyjną, sublimacyjną i mikrofalową w warunkach obniżonego ciśnienia. Stwierdzono występowanie istotnych różnic w wartościach pracy przecinania wszystkich suszy w stosunku do wartości pracy przecinania surowca. Większą wartość pracy przecinania, w stosunku do surowca, zaobserwowano dla materiału uwodnionego niepodanego obróbce wstępnej. Publikacje: Stępień B., Pasławska M., Jałoszyński K., Surma M., 2010. Przecinanie korzenia pietruszki suszonej różnymi metodami. Inżynieria Rolnicza, 2(120): 173-180.
Celem pracy było sprawdzenie możliwości wykorzystania różnych wielkości dielektrycznych do różnicowania miodów naturalnych oraz wykrywania ewentualnych zafałszowań miodu. Badano wybrane cechy dielektryczne 30 odmian miodów naturalnych oraz miodu sztucznego i syropów do dokarmiania pszczół. Pomiary prowadzono dla częstotliwości pola elektromagnetycznego 2 kHz w temperaturze 25oC. Zaplanowano dalsze prace dla wyznaczenia szczegółowej metodyki oceny miodu Publikacje: Łuczycka D., 2010. Właściwości dielektryczne wybranych odmian miodu. Inżynieria Rolnicza, 5(123): 15-23.
Przeprowadzono badania dotyczące oceny skutków oddziaływania maszyn stosowanych w pracach pozyskaniowych na ekosystem leśny. Analizowano wpływ różnych technologii pozyskiwania i zrywki drewna na zmiany właściwości fizycznych i mechanicznych podłoży leśnych oraz na stopień uszkodzeń drzew pozostających w drzewostanie. Publikacje: Białczyk W., Cudzik A., Czarnecki J., Moś D., 2010. Ocena energetycznych parametrów współpracy układu koło napędowe-droga leśna. Inżynieria Rolnicza, 1(119): 15-21. Instytut Nauk Ekonomicznych i Społecznych
W latach 2004-2010 w ramach dopłat obszarowych i programów: SAPARD, Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006 oraz SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora rolno-żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich”, a następnie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 do regionu dolnośląskiego trafiło prawie 5 mld złotych. Około 70% tej kwoty dotyczyło bezpośredniego wsparcia poprzez system dopłat bezpośrednich do gospodarstw, 16% sfinansowały działania PROW 2007-2013, 8% PROW 2004-2006, 5% SPO i inne formy subsydiowania rolnictwa i obszarów wiejskich. Dofinansowanie rolnictwa dolnośląskiego to nieco ponad 5% wsparcia krajowego. Przeliczając tą pomoc na 1 hektar użytków rolnych wynosi to 4867 złotych, czyli 85, 6% w stosunku do średniej w kraju. Zdecydowanie lepiej kształtuje się ta relacja w przeliczeniu subsydiowania rolnictwa w odniesieniu do podmiotu zarejestrowanego w ewidencji producentów i na 1 gospodarstwo o powierzchni powyżej 1 ha. Wykorzystanie tych środków było niejednakowe w poszczególnych regionach funkcjonalnych obszarów wiejskich i powiatach województwa. Zdecydowanie największą część środków finansowych wykorzystali rolnicy i mieszkańcy wsi zlokalizowanych w regionie I – intensywnego rolnictwa (49%), a zwłaszcza mieszkańcy powiatu wrocławskiego (10%). W regionach: II rolniczo- rekreacyjnym, w którym wykorzystano 15% wsparcia w skali województwa i III przemysłowo- rekreacyjno- turystycznym (13%) charakteryzujących się dużymi walorami przyrodniczymi dominowało wspieranie obszarów ONW oraz programów rolnośrodowiskowych. W regionach tych przewodził w aktywności, w zaangażowaniu w pozyskiwanie środków zwłaszcza powiat kłodzki (6, 2%) i trzebnicki (5%). Najmniejszą aktywność w podejmowaniu działań związanych z obu programami wykazywały powiaty zachodniego przygraniczna należące do regionu V o funkcjach przemysłowo- rekreacyjno- turystycznych. Do tego regionu skierowano 10% wsparcia terenów wiejskich po roku 2004. Dotowanie rolnictwa i obszarów wiejskich na Dolnym Śląsku w odniesieniu do 1 ha użytków rolnych kształtowało się zależnie od subregionu i powiatu od 2511zł/ha do 5650zł/ha. Najwyższe kwoty otrzymali rolnicy powiatów: wrocławskiego i oławskiego (region I). Finansowanie to w przeliczeniu na 1 gospodarstwo rolne o powierzchni powyżej 1 ha wahało się od 25 tys. zł/gospodarstwo do 94 tys. zł/gospodarstwo. Najwyższe wsparcie na gospodarstwo otrzymali rolnicy powiatu wrocławskiego. Zróżnicowanie warunków przyrodniczych i ekonomicznych prowadzenia produkcji rolniczej, istnienie terenów o wybitnie korzystnych uwarunkowaniach do prowadzenia produkcji rolniczej na skalę towarową, a także obszarów o niekorzystnych cechach przyrodniczych do prowadzenia tej produkcji, jednak o wysokich walorach środowiskowych to zasadnicze powody, że instrumenty WPR wspierające realizację poszczególnych celów rozwoju zrównoważonego wykorzystywane były w różnym stopniu. Dopłaty bezpośrednie, wspieranie inwestycji w gospodarstwach rolnych, modernizacja gospodarstw rolnych, zwiększenie wartości dochodowej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, zróżnicowanie w kierunku działalności nie rolniczej to działania wspierające realizację celu produkcyjno-ekonomicznego. Wsparcie z tytułu ich pozyskania miało znaczenie dla wszystkich gospodarstw, ale przede wszystkim dla tych, które są zlokalizowane w I - regionie funkcjonalnym intensywnego rolnictwa. Cel środowiskowy podtrzymywały działania: programy rolno środowiskowe, programy zalesień, wspieranie terenów ONW o znaczącym natężeniu wykorzystania w regionie III – obejmującym obszary sudeckie i regionie II związanym z największym terytorialnie w Polsce Parkiem Krajobrazowym „Dolina Baryczy”. Działania inwestycyjne prowadzone w gospodarstwach rolnych Dolnego Śląska wciąż pozostają kluczowym warunkiem zwiększania konkurencyjności gospodarstw. W większości przypadków jest to jednak odtworzenie i modernizacja istniejącego parku maszynowego. Badania przeprowadzone wśród rolników potwierdziły znacznie wyższe zainteresowanie inwestycjami do roku 2009. Awersja do ryzyka sprawiła, że producenci coraz częściej przesuwają w czasie ich realizację oraz rzadziej korzystają z kredytów. Ubocznym skutkiem dofinansowania inwestycji środkami z UE okazał się znaczący wzrost cen środków trwałych (przede wszystkim maszyn i urządzeń), przez co okazały się one nieatrakcyjne dla jednostek niekorzystających z tych działań PROW. Dane statystyczne potwierdziły, że z programów pomocowych w tym zakresie skorzystały przede wszystkim gospodarstwa większe obszarowo. Kwestie dochodowości są kluczowym aspektem w kwestii funkcjonowania gospodarstw rolnych. Podstawowe wielkości ekonomiczne charakteryzujące gospodarstwa rolne na Dolnym Śląsku plasują ten region na środkowych pozycjach w skali kraju. Z uwagi na strukturę produkcji rolnej (głównie niska obsada inwentarza żywego) rolnictwo jest w mniejszym stopniu narażone na ryzyko rynkowe. Udział wsparcia finansowego w ramach WPR jest w tym przypadku wyższy. Gospodarstwa rolne o mniejszej powierzchni upatrywały szansę na zwiększanie swoich dochodów poprzez ich dywersyfikację, większe zaś w płatnościach bezpośrednich oraz inwestycjach gruntowych i maszynowych. Rolnictwo polskie wciąż pozostaje pod mniejszym wpływem środków finansowych na dochód rolniczy kierowanych do producentów rolnych kanałami pozarynkowymi. Z drugiej jednak strony podstawowe mierniki świadczące o sile ekonomicznej gospodarstw oraz wydajności pracy należą do najgorszych w Europie. Kwestią sporną pozostaje znaczne zróżnicowanie wsparcia finansowego liczone na jednostkę powierzchni w krajach członkowskich UE. W tym zakresie producenci krajowi będą narażeni na obniżanie konkurencyjności z uwagi na relatywnie niski poziom dopłat, który według badań wpływa na Dolnym Śląsku na dochód w ponad 40%. Tempo przemian obszarowych po wejściu Polski do UE uległo spowolnieniu. Dolny Śląsk charakteryzował się znacznym udziałem gruntów Skarbu Państwa, których większość została rozdysponowana przez AWRSP do roku 2006. Jednakże region w zakresie tempa tych procesów uplasował się na wartościach przekraczających średnią w kraju. Środki trafiające do gospodarstw rolnych w ramach dofinansowania z UE w ogólnym rozrachunku spowolniły tempo przemian obszarowych. Spowodowane było to również znaczącym wzrostem cen nieruchomości rolnych oraz stawek czynszu dzierżawnego od 2004 roku. Sytuacja ta wpłynęła również na program przemiany pokoleniowej w rolnictwie. Z danych zawartych w statystyce publicznej nie ma możliwości jednoznacznej oceny w zakresie wpływu rent strukturalnych na przemiany obszarowe. Wynika to przede wszystkim z wolniejszego tempa przemian obszarowych na Dolnym Śląsku po roku 2004. O ile działanie w ramach PROW 2004-2006 było atrakcyjne dla beneficjentów to z uwagi na liczne zmiany w PROW 2007-2013 już nie. W relacji do wartości rynkowej gruntów rolnych oraz przede wszystkim stawek czynszu dzierżawnego świadczenie rentowe okazuje się nieatrakcyjne. Ponadto zmniejsza się udział osób w rodzinach rolniczych zainteresowanych prowadzeniem gospodarstwa rolnego i wynika to przede wszystkim z kwestii dochodowych.
Berbeka T., 2010. Wsparcie finansowe oraz wybrane wyniki indywidualnych gospodarstw rolnych na Dolnym Śląsku. Roczniki Naukowe SERiA XII, 3: 20-23. Golinowska M., 2010. Dopłaty do produkcji ekologicznej w regionach funkcjonalnych obszarów wiejskich Dolnego Śląska. Roczniki Naukowe SERiA, XII, 2: 84-89. Berbeka T., 2010. Wybrane aspekty funkcjonowania gospodarstw rolnych na Dolnym Śląsku, ZN UP we Wrocławiu S. Rolnictwo, 57: Kutkowska B, Pilawka T., 2010. Wdrażanie instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej w gospodarstwach położonych na terenie woj. dolnośląskiego po 2004 roku., ZN UP we Wrocławiu Seria Rolnictwo, 57. Kutkowska B., Kalinowski J., 2010. Wykorzystanie instrumentów PROW 2007-2013 w aspekcie realizacji zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich województwa dolnośląskiego., Roczniki Nauk Rolniczych, seria G, 97, 3: 147-158. Golinowska M., Berbeka T. 2010. Monografia pt. Rozwój zrównoważony rolnictwa i obszarów wiejskich na Dolnym Śląsku. Wyd. IRWiR PAN Warszawa. ss. 287.
Celem badań jest odpowiedź na pytanie: czy postępująca aktywizacja przygranicza w południowo-zachodniej Polsce wiąże się z rozwojem kapitału ludzkiego na jego obszarach wiejskich, w szczególności czy następuje łagodzenie niekorzystnych zjawisk w tym zakresie. Badania obejmowały wybrane elementy kapitału ludzkiego, takie jak: wykształcenie, aktywność zawodową i gospodarczą, strukturę źródeł utrzymania, ruchy naturalne i migracyjne oraz zmiany struktury ludności według wieku i płci. Jako obszary wiejskie przygranicza wzięto pod uwagę wszystkie gminy wiejskie i gminy miejsko-wiejskie (bez miast - siedzib gmin) położone w 12 powiatach przylegających do granicy z Niemcami i Republiką Czeską. W badaniach wykorzystano wtórne materiały źródłowe pochodzące ze statystyki powszechnej GUS, w szczególności wyniki NSP 2002 oraz BDR za lata 1995-2008. Przeprowadzona analiza wykazała ciągłe pogarszanie się wskaźników kapitału ludzkiego na przygranicznych obszarach wiejskich w latach 1995-2008. Mianowicie w okresie tym nadal utrzymywała się głęboka defeminizacja oraz silnie obniżał się wskaźnik dzietności kobiet. Działo się tak pomimo wyraźnie dodatniego salda migracji wewnętrznych na pobyt stały w latach 1995-2004, gdyż w tym okresie na rozpatrywanych obszarach osiedlali się głównie mężczyźni. Natomiast po 2004 roku napływ wewnętrzny ludności na obszary wiejskie przygranicza zmniejszył się, co wobec wzrostu emigracji zagranicznych spowodowało ustabilizowanie się łącznego saldo migracji na poziomie zbliżonym do zera. Jedyne symptomy poprawy w zakresie rozpatrywanych zjawisk na obszarach wiejskich przygranicza stwierdzono po 2004 roku, gdyż w tym okresie następuje niewielki napływ (netto) kobiet oraz wzrost nasilenia budownictwa mieszkaniowego. Publikacje: Łabędzki H., 2010. Kapitał ludzki na przygranicznych obszarach wiejskich w południowo-zachodniej Polsce. Roczniki Nauk. Stow. Ekonom. Rolnictwa i Agrobiznesu. Warszawa-Poznań-Szczecin, XII, 5: 120-124. 3. Znaczenie służb doradczych w przemianach gospodarstw rolnych po roku 2004 - Projekt badawczy finansowany przez MNISW nr 2378/B/H03/2008/35 (kierownik projektu dr J. Kalinowski). 1. Określenie problemów doradczych związanych z przystosowaniem się gospodarstw rolnych do uwarunkowań oraz instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej. 2. Ocena roli służb doradczych we wdrażaniu programów rolnośrodowiskowych w gospodarstwach rolnych. 3. Określenie zapotrzebowania na prowadzenie rachunkowości rolniczej w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz stopnia wykorzystania rachunkowości przez rolników. 4. Ocena wykorzystania technologii informatycznych w pracy doradczej oraz stanu i uwarunkowań stosowania tych technologii w gospodarstwach rolnych. Na podstawie opracowanej części wyników badań zadania 4 realizowanego bezpośrednio przeze mnie stwierdzono, że technologie informatyczne stały się ważnym narzędziem wspierającym funkcjonowanie Ośrodków Doradztwa Rolniczego i pozytywnie wpływającym na organizację pracy. Zatrudnieni tam specjaliści zakładowi posiadają stosowny poziom wiedzy w zakresie obsługi posiadanego sprzętu komputerowego i oprogramowania, chociaż część z nich wskazywała na potrzeby uzupełnienia umiejętności, jeśli chodzi o programy graficzne, do tworzenia baz danych i stron WWW oraz pracy z arkuszem kalkulacyjnym MS Excel. Mniej niż połowa czasu (44%), w jakim specjaliści wykorzystują TI, przeznaczona była na realizację funkcji doradczo-oświatowych, w większym zakresie wspierając informatycznie zadania biurowo-administracyjne i organizacyjne, co świadczy o znacznym zbiurokratyzowaniu ich pracy. Do najczęściej wymienianych barier i ograniczeń stosowanych w doradztwie rozwiązań informatycznych należały: awaryjność sprzętu i oprogramowania, przestarzały sprzęt, brak oprogramowania specjalistycznego, słabe teleinformatyczne przygotowanie klientów i partnerów ODR, brak lub zakłócenia w funkcjonowaniu połączeń internetowych z klientami i doradcami terenowymi.
Kalinowski J., 2010. Zastosowanie technologii informatycznych w funkcjonowaniu doradztwa rolniczego. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu. XII, 2: 111-116. Kalinowski J., 2010. The public agricultural advice in Poland after accession to the European Union. Management theory and studies for rural business and infrastructure development. Research papers 23 (4): 58-65.
Dokonano analizy zamierzeń inwestycyjnych właścicieli wybranych indywidualnych gospodarstw rolnych położonych na Dolnym Śląsku, związanych z zakupami ciągników i maszyn rolniczych w latach 2007-2011. Gospodarstwa obszarowo większe nastawiają się na modernizację przy równoczesnej redukcji sprzętu przestarzałego technicznie i technologicznie. W mniejszych gospodarstwach inwestycje mają zapewnić głównie proces odtworzenia. Ponad połowa planowanych zakupów w trzech największych grupach obszarowych gospodarstw ma zostać zrealizowana przy wykorzystaniu środków UE. Przeprowadzone badania wskazują, że potrzeba inwestycji maszynowych w analizowanej zbiorowości gospodarstw jest jak najbardziej uzasadniona. Świadczy o tym przede wszystkim stan jakościowy parku maszynowego w tych obiektach. Wiek ciągników i wielu maszyn wskazuje na ich przestarzałość techniczną i zużycie moralne, co nie jest bez wpływu, na jakość i komfort pracy, a także możliwość korzystania z nowoczesnych technologii produkcji. Mając tego świadomość rolnicy planują na miarę swoich obecnych możliwości modernizację posiadanej bazy maszynowej. W gospodarstwach obszarowo najmniejszych polegać to będzie głównie na zapewnieniu procesu odtworzenia. Jednostki obszarowo większe nastawiają się na modernizację przy równoczesnej redukcji sprzętu przestarzałego technicznie i technologicznie. Nie bez wpływu na plany inwestycyjne pozostaje możliwość wykorzystania w tym celu środków UE. Ponad połowa planowanych zakupów w trzech największych grupach obszarowych gospodarstw ma zostać zrealizowana z tego źródła. Pamiętać jednak należy, że realizacja tego uzasadnionego planu inwestycyjnego uzależniona będzie w dużej mierze od opłacalności, koniunktury rynkowej i perspektyw produkcji rolnej. Przedstawiono usługi maszynowe, które świadczyły i z których korzystały w 2007 roku wybrane gospodarstwa rolne położone na Dolnym Śląsku. Dokonano analizy korzyści wynikających z tej formy mechanizacji. Stwierdzono, że świadczone usługi o charakterze międzysąsiedzkim nie stwarzają pełnych możliwości uzyskiwania zakładanych korzyści ekonomiczno-organizacyjnych. W badanej zbiorowości zaobserwowano dosyć szeroki wachlarz usług maszynowych o charakterze międzysąsiedzkim. Najczęściej realizowaną usługą był kombajnowy zbiór zbóż i rzepaku. Usługi stanowiły jedynie dodatkowe wykorzystanie wolnych zasobów pracy. Nie były działaniem przemyślanym i ciągłym, o czym świadczy przestarzałość techniczna i technologiczna większości maszyn wykorzystywanych w tym celu. W związku z brakiem specjalistycznych punktów usługowych rolnicy nieposiadający niektórych maszyn muszą godzić się na usługi maszynowe wykonywane przestarzałym sprzętem, często na niezadowalającym poziomie jakościowym. Zarówno świadczący, jak i korzystający z usług nie osiągali pełnych korzyści z tej formy mechanizacji, głównie zaś dotyczyło to możliwości wdrażania postępu technicznego i organizacyjnego w ich gospodarstwach. Przedstawiono analizę wpływu wybranych czynników makroekonomicznych na poziom zakupów nowych ciągników rolniczych. Uzyskane wyniki sugerują, że najistotniejszym czynnikiem warunkującym popyt na mechaniczną siłę pociągową jest kondycja finansowa gospodarstw wynikająca m.in. z opłacalności produkcji. Pośrednio wyróżnikami tego stanu rzeczy w makroskali jest udział rolnictwa w PKB, jak również relacje cenowe wyrażone w jednostkach produkcji rolniczej. Publikacje: Szuk T. 2010. Czynniki warunkujące zakup nowych ciągników rolniczych. Roczniki Naukowe SERIA, 1: 212-217. Szuk T. 2009. Usługi maszynowe w wybranych gospodarstwach rolnych Dolnego Śląska. Inżynieria Rolnicza, 13, 5: 207-213. 3. Szuk T. 2009. Inwestycje maszynowe w wybranych gospodarstwach rolnych Dolnego Śląska, Inżynieria Rolnicza, 13, 5: 199-206.
Po przeprowadzeniu badań w zakresie aktywności ekonomicznej ludności wiejskiej zauważono następujące prawidłowości: na przestrzeni 10-ciu lat wskaźniki zrównoważonego rozwoju dla dziedziny aktywności ekonomicznej mieszkańców we wszystkich regionach wykazywały podobną tendencję. Do 2004 roku wszystkie parametry malały zaś w późniejszym okresie nastąpił powolny ich wzrost. Mimo podobnej ogólnej tendencji wartości wskaźników widać ich zróżnicowanie regionalne. Wyższe parametry dla zatrudnienia obserwujemy w Regionie II i III. Syntetyczny wskaźnik aktywności ekonomicznej ujmujący wszystkie analizowane wskaźniki wykazywał w latach 1998-2007 wahania bez zaznaczenia charakterystycznej tendencji. Najkorzystniejsze wyniki były w przypadku Regionu III oraz V i te obszary wykazywały najwyższa aktywność ekonomiczną. Duże różnice wartości syntetycznego wskaźnika rozwoju miały miejsce wewnątrz poszczególnych regionów. O tym świadczą wartości minimalne i maksymalne dla poszczególnych gmin. Wyższą aktywnością charakteryzowały się gminy położone w otoczeniu większych aglomeracji miejskich zaś położone peryferyjnie o charakterze typowo rolniczym uzyskiwały najniższe wartości. Niski poziom udziału pracujących poza rolnictwem na tych obszarach może wynikać z małej aktywności w podejmowaniu działalności alternatywnych do rolnictwa. Przeprowadzone badania nad uwarunkowaniami społecznymi ludności wiejskiej Dolnego Śląska w okresie 1998-2007 z wykorzystaniem wskaźników ładu społecznego zrównoważonego rozwoju wyraźnie odzwierciedliły sytuację społeczną ludzi na wsi i pozwoliły wyłonić obszary o gorszych i lepszych uwarunkowaniach. Liczba ludności w poszczególnych regionach zwiększała się, co potwierdza panujące w ostatnim czasie zjawisko napływu ludności na obszary wiejski. Poziom i jakość życia w okresie 1998-2007 nie uległ poprawie. Syntetyczny wskaźnik dla poszczególnych regionów funkcjonalnych woj. dolnośląskiego wynosił od 0,3 pkt. do 0,4 pkt. Obszarem o najkorzystniejszych uwarunkowaniach poziomu i jakości życia okazał się Region II (rolniczo-rekreacyjny). Syntetyczny wskaźnik uwarunkowań społecznych ujmujący wszystkie analizowane cechy wyłonił obszary Dolnego Śląska o mniej lub bardziej korzystnych uwarunkowaniach społecznych. Regiony uprzemysłowione i charakteryzujące się większą ilością kierunków działalności gospodarczej wykazywały lepsze uwarunkowania społeczne, a regiony bazujące na jednym kierunku znacznie gorsze. Region I (intensywnego rolnictwa) bazujący na produkcji rolniczej jest potwierdzeniem tej prawidłowości. Publikacje: Adamska H. 2010. Aktywność ekonomiczna mieszkańców obszarów wiejskich, jako element zrównoważonego rozwoju. Roczniki Naukowe Seria, XII, 5: 13-18. Adamska H. Zmiany uwarunkowań społecznych ludności wiejskiej na Dolnym Śląsku 2010. Wyd. Uniwersytetu Opolskiego: 83-101.
Poziom przedsiębiorczości ma duży wpływ na aktywizację terenów wiejskich poprzez poprawę ogólnego ożywienia gospodarczego. Podmioty gospodarcze funkcjonujące na tych terenach pełnią istotne funkcje, a mianowicie zapewniają dodatkowe dochody ludności wiejskiej, tworzą nowe miejsce pracy i zmniejszają bezrobocie, aktywizują lokalną ludność oraz przyczyniają się do poprawy warunków życia na wsi. Rozwój działalności pozarolniczej to bardzo dobre rozwiązanie dla ludności zamieszkującej obszary wiejskie, a zwłaszcza dla gospodarstw rolniczych szukających dodatkowych zarobków mających zrekompensować niskie dochody uzyskiwane z działalności rolniczej. Poddano analizie stan przedsiębiorczości na obszarach trzech województw: dolnośląskiego, małopolskiego oraz lubuskiego. Zdecydowanie najlepiej pod względem poziomu przedsiębiorczości oraz tempa wzrostu ich liczby na terenie województwa oraz na obszarach wiejskich wypadło województwo dolnośląskie, natomiast w dalszej kolejności województwo małopolskie, co spowodowało wzrost dynamiki rozwoju przedsiębiorstw na tym terenie. Z przeprowadzonej analizy wynika, że liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 100 km2 oraz na 10 tys. osób w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich była najwyższa na przestrzeni analizowanych lat w województwie dolnośląskim w porównaniu do województwa małopolskiego i lubuskiego, co świadczy o lepszym poziomie przedsiębiorczości na Dolnym Śląsku. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych w analizowanych latach wykazała tendencję rosnącą w województwie dolnośląskim i małopolskim ogółem oraz na obszarach wiejskich, natomiast tendencja była spadkowa w województwie lubuskim. Dynamika zmian wykazała również w analizowanym okresie szybsze tempo wzrostu liczby podmiotów na obszarach wiejskich w województwie dolnośląskim i małopolskim w porównaniu do obszaru miejskiego. Na terenie województwa lubuskiego widoczne było natomiast szybsze tempo wzrostu liczby podmiotów na obszarach miejskich. Celem prac było ukazanie agroturystyki, jako jednej z form przedsiębiorczości wpływającej na zwiększenie poziomu uzyskiwanych dochodów i wykorzystania zasobów w gospodarstwie. Z materiału źródłowego wynika, iż działalność agroturystyczną podejmowali właściciele zarówno małych i dużych gospodarstw rolniczych (wszystkie gospodarstwa były czynne rolniczo a powierzchnia uprawy w większości przypadków kształtowała się w granicach od 1 do 10 ha). Jest to jedna z form przedsiębiorczości rozwijająca się na terenach wiejskich o dużych walorach przyrodniczych stanowiących „bezpłatny” dla kwaterodawców element podnoszący atrakcyjność oferty agroturystycznej i czynnik wpływający na sukces ekonomiczny przedsięwzięcia. Sukces ten, mający swoje odzwierciedlenie w dochodzie uzyskiwanym z agroturystyki, nie był jednak na takim poziomie, jaki obserwowany był w gospodarstwach agroturystycznych położonych w Sudetach, gdzie średnio był dwu i trzykrotnie wyższy. Przyczyn tego stanu rzeczy jest wiele m. in. stosunkowo krótki okres świadczenia usług turystycznych (najwięcej obiektów powstało po 2000 roku), mała skala działalności (gospodarstwa wynajmują średnio 3 pokoje) sezonowość oferty (walory naturalne skłaniają do wypoczynku głównie w trzecim kwartale roku, który generuje ponad 50% ogólnej liczby sprzedanych noclegów i odwiedzających gości). Znaczenie agroturystyki w tworzeniu dochodu osobistego gospodarstw było dość zróżnicowane. Analizowane obiekty posiadały różne źródła dochodów. Największa populację (8) stanowiły gospodarstwa uzyskujące dochody jednocześnie z produkcji rolniczej, działalności turystycznej i z umowy o pracę (wariant 3). Mniej liczną grupę (5) stanowiły gospodarstwa utrzymujące się z produkcji rolniczej, agroturystyki oraz rent i emerytur (wariant 5). Równie liczną populację (po 4 gospodarstwa) stanowiły obiekty uzyskujące dochód tylko z rolnictwa i agroturystyki (wariant 1) oraz z rolnictwa, agroturystyki i pozarolniczej działalności gospodarczej (wariant 2). Tylko 3 gospodarstwa utrzymywały się z 4 źródeł: rolnictwa, agroturystyki, renty i emerytury oraz umowy o pracę (wariant 3). Udział dochodu z agroturystyki w dochodzie osobistym wahał się od 7% do 39%. Świadczenie usług turystycznych miało największy udział w tworzeniu dochodu osobistego gospodarstwa w wariancie 1 i 2. Również w tych dwóch przypadkach średni roczny dochód z działalności agroturystycznej kształtował się na najwyższym poziomie – w wariancie 1 - 11,25 tys. zł i w wariancie 2 - 15,13 tys. zł. Biorąc pod uwagę wszystkie obiekty agroturystyka tworzyła średnio 18% dochodu osobistego. Można, więc stwierdzić, iż w analizowanej populacji usługi turystyczne generowały dochód uzupełniający, inaczej dodatkowy, zwiększający poziom dochodu do dyspozycji rolnika i jego rodziny. Średni roczny dochód z agroturystyki wynosił 7 743 zł i był niższy ponad dwukrotnie od tego samego dochodu uzyskiwanego przez gospodarstwa agroturystyczne położone w powiecie kłodzkim i ponad trzykrotnie w gospodarstwach w byłym województwie jeleniogórskim. Właściciele gospodarstw rozpoczynając świadczenie usług turystycznych nie korzystali z funduszy Unii Europejskiej przeznaczonych na agroturystykę, angażując głównie własne oszczędności i kapitał obcy. Jednak duże nadzieje wiążą z funduszami europejskimi w kontekście przyszłej modernizacji gospodarstw, unowocześniania bazy noclegowej i poszerzaniu oferty rekreacyjnej. Oceniono strukturę przychodów w gospodarstwach ekologicznych. W strukturze tej dopłaty z tytułu prowadzenia programów ekologicznych wynoszą średnio 25% w zakresie od 13,5% do 100%. Prawie 70% ankietowanych rolników uznało, że dopłaty do gospodarstw ekologicznych są zbyt niskie. Dokonano analizy dynamiki oraz struktury dochodów i wydatków budżetów dwóch gmin dolnośląskich: Przemkowa i Krośnic na terenie, których znajdują się duże obszary terenów prawnie chronionych o wysokiej, jakości środowiska przyrodniczego. W strategiach obu gmin wskazano na konieczność przestrzegania zasad ekorozwoju. W latach 2000-2007 dochody badanych gmin wzrosły, w tym gminy Krośnice aż czterokrotnie, przede wszystkim dzięki skutecznemu pozyskiwaniu środków finansowych z funduszy UE. Władze tej gminy przeznaczyły znaczne środki finansowe na inwestycje infrastrukturalne, przede wszystkim na cele komunalne i ochronę środowiska przyrodniczego. Budżet gminy Przemków bazował na dochodach własnych, dotacjach i subwencjach, w nikłym stopniu w badanym okresie na dochodach z UE. Ograniczyło to możliwości inwestycyjne gminy. Zróżnicowanie skuteczności władz obu gmin w zakresie pozyskiwania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych spowodowało, iż roczne dochody ogółem per capita w gminie Krośnice na tle średniej wojewódzkiej wyraźnie wzrosły, natomiast w gminie Przemków zmniejszyły się pogłębiając dystans w stosunku do możliwości rozwojowych pozostałych gmin dolnośląskich.
Kropsz I., 2010. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych na obszarach wiejskich w wybranych województwach. Warszawa-Poznań-Szczecin, Roczn. Nauk. SERiA, XII, 2: 142-147. Kurtyka I. 2010. Agroturystyka, jako forma przedsiębiorczości na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy. Acta Scientiarum Polonorum Ekonomia 9 (2) 2010.Wyd. SGGW Warszawa, 111 – 119, Kurtyka I. 2010. Ekonomiczne aspekty turystyki wiejskiej na przykładzie Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy. Roczniki Naukowe SERiA Szczecin, VII. 2: 164-168; Kurtyka I. 2010. Różnicowanie źródeł dochodów gospodarstw agroturystycznych na obszarach prawnie chronionych. Acta Scientiarum Polonorum Ekonomia 9 (4) 2010. Wyd. SGGW Warszawa, s. 233 - 244. Kurtyka I. 2010. Agroturystyka jako dodatkowe źródło dochodów w rolnictwie. [w:] Zarządzanie wiedzą w regionie. Agroturystyka, energia odnawialna, ekorolnictwo, kształtowanie środowiska. Red. Tomasz Malczyk. Oficyna Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nysie, Nysa 2010, s.100 – 123. Golinowska M. 2010. Dopłaty do produkcji ekologicznej w regionach funkcjonalnych obszarów wiejskich Dolnego Śląska Roczn, Nauk. SERIA XII, 2: 84-86. Kutkowska B. Struś M. Ogły A. Wykorzystanie budżetu jednostek samorządu terytorialnego do realizacji koncepcji rozwoju zrównoważonego na przykładzie gmin o wysokich walorach przyrodniczych. 2010, Wieś i Rolnictwo nr 2 (147): 173-188.
Dzierżawa rolnicza jest relatywnie tanim instrumentem prawnym wzrostu skali produkcji i poprawy efektywności wykorzystania czynników produkcji w rolnictwie. Badania wykazały, że pomimo zwiększenia w Polsce skali dzierżaw po roku 1990 system ten nie jest tak rozwinięty, jak w innych krajach UE, gdzie dzierżawa jest głównym instrumentem stymulującym przemiany obszarowe. Popularność dzierżawy wynika z dużej wartości ziemi rolniczej, co przekłada się na poziom czynszu dzierżawnego. Stawki czynszu po roku 2004 wzrosły do ok. 45 euro/ha, ale w porównaniu do innych krajów UE czynsz ten jest niski. Warunkiem mobilności gruntów w drodze dzierżawy na wzór państw UE jest stworzenie nowych rozwiązań prawnych funkcjonowania dzierżawy w Polsce. Publikacje: Tańska- Hus. B. Kierunki i bariery funkcjonowania gospodarstw utrzymujących się z dzierżawy ziemi. 2010, Roczniki Naukowe SERiA XII, 3: 405-409. Tańska – Hus. B. Dzierżawa jako instrument mobilności ziemi w Polsce i UE. 2010,Zagadnienia Ekonomiki Rolnej 1: 25-40.
Porównano wybrane wskaźniki makroekonomiczne w sektorze spółdzielczym i prywatnym w latach 1998-2008. Wraz ze zmniejszaniem się liczby spółdzielni nastąpiło 6-krotne zmniejszenie zatrudnienia i 7-krotne zmniejszenie wartości produkcji globalnej. W tym czasie sektor prywatny przedsiębiorstw 2-krotnie zwiększył zatrudnienie i produkcję globalną. Wartość wskaźników zatrudnienia i wysokości płacy świadczą o tym, że sektor spółdzielczy nie wykorzystuje kapitału ludzkiego w celu zdobycia przewagi konkurencyjnej. Publikacje: Mierzwa D. 2010. Specyfika zatrudnienia w sektorze spółdzielczym., Roczniki Naukowe SERiA, XII, 5: 136-139. Mierzwa D. 2010. Miejsce sektora spółdzielczego w gospodarce narodowej Polski. Roczniki Nauk Rolniczych, seria G, 97, 3: 181-185. Katedra Botaniki i Ekologii Roślin
Przeprowadzone badania taksonomiczne ramienic z rodzaju Chara wskazują na możliwość rozróżnienia dotychczasowych krytycznych taksonów, jako odrębnych gatunków. Zastosowanie metod wielowymiarowej analizy danych (DCA i CA) dało podstawę do wyróżnienia (w randze osobnych taksonów) czterech europejskich gatunków z rodzaju Chara, a mianowicie: Chara hispida, C. rusis, C. baltica i C. horrida. Ważną cechą w oznaczaniu gatunków z rodzaju Nitella okazała się analiza ornamentacji oospor. Jest to szczególnie istotne wobec trudności identyfikacji ramienic z rodzaju Nitella wyłącznie na podstawie cech morfologicznych plechy. Właściwości bioindykacyjne ramienic zarówno w odniesieniu do metali ciężkich, jak i makroelementów (P, N) wykazano w serii badań ekologicznych. Wyniki doświadczeń przynoszą szczegółowe dane dotyczące akumulacji manganu – wraz ze wskazaniem odpowiedniej metodyki oznaczeń metali ciężkich w plechach ramienic, u których obecność CaCO3 utrudnia stosowanie standardowych analiz chemicznych. Poza pracami i doświadczeniami laboratoryjnymi kontynuowano badania terenowe nad florą ramienic Polski. Uzyskane wyniki obrazują rozmieszczenie wybranych gatunków z rodzaju Chara na terenie północno-wschodniej Polski oraz w Kotlinie Sandomierskiej. Publikacje: Urbaniak J., 2010. Analysis of morphological characters of Chara baltica, C. hispida, C. horrida, and C. rudis from Europe. Plant Syst. Evol., 286: 209-221 Urbaniak J., 2010. Ornamentacja oospor ramienic (Charophyta) ze Stawów Podgórzyńskich. Przyroda Sudetów, 13: 3-16 Urbaniak J., 2010. Estimation of carbonate and element content in Charophytes – methods of determination. Polish Jour. of Environ. Stud., 19(2): 413-417 Urbaniak J., Manganese accumulation by two species of Chara. Oceanological and Hydrobiological Studies, 39(4): 23-31 Urbaniak J., Krawczyk R., Karczmarz K., 2010. Ramienice (Charophyta) wybranych regionów Polski – Kotlina Sandomierska, Karpaty. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 17(1): 165-169
Porównanie składu gatunkowego flory mchów notowanych w XIX w. oraz współcześnie - w obrębie kotłów polodowcowych w Karkonoszach wykazuje duże zmiany ilościowe i jakościowe. Tylko 60% gatunków utrzymuje się przez cały analizowany okres, 60 gatunków nie odnaleziono, 45 stwierdzono po raz pierwszy. Analiza wymagań ekologicznych gatunków nieodnalezionych wskazuje na acidifikację, jako główny czynnik indukujący zmiany (wyginęły wszystkie epifity), natomiast wśród „nowych” znalazła się grupa gatunków niżowych, co wskazano, jako reakcję na wzrost średniej temperatury stycznia o 2,5 ˚ C w latach 1959-2008. Gatunki reprezentujące brioflorę niżową występują jednak na pojedynczych stanowiskach. W brioflorze rezerwatu leśnego z terenu Puszczy Bukowej nastąpiły w latach 1969-2006 znaczące zmiany jakościowe przy jednocześnie stałym poziomie bogactwa gatunkowego. Największą dynamiką cechują się epifity, które wyraźnie zwiększyły częstość występowania, a także grupa epiksyli – zasiedlających martwe drewno. Prowadzi to do wniosku, że ochrona rezerwatowa sprzyja ekologicznej specjalizacji bioflory i jej upodobaniu do zasiedlania naturalnych zbiorowisk leśnych. Publikacje: Fudali E., 2010. Zmiany we florze mchów Kotła Łomniczki (Karkonosze) w latach 1869-2008. Przyroda Sudetów, 3: 17-26 Fudali E., 2010. Mosses of Kocioł Łomniczki glacial cirque (Karkonosze Mts) in relation to ecological and phytocoenotical diversity of habitats. Rocz. AR Poznań, 389, Bot.-Stec. 14: 11-17 Fudali E., Rusińska A., Rutkowski P., 2010. Dynamic tendencies in the bryoflora of the nature reserve „Bukowe Zdroje” (Puszcza Bukowa forest near Szczecin) in the years 1969-2006. Rocz. AR Poznań, 389, Bot-Stec. 14: 3-10
Dokonano rozpoznania dotyczącego rozmieszczenia różnych gatunków z rodzaju barszcz (Heracleum spp.). w różnych rejonach Dolnego Śląska – zarówno w części niżowej, jak i podgórskiej. Wyróżniono wielkość populacji, jej reprezentatywność, jak również starano się odróżnić ewentualne formy mieszańcowe. Zanotowano ponad 40 wystąpień Heracleum spp. – za wystąpienie (stanowisko) uznano obecność klonu składającego się z co najmniej 10 pędów wegetatywnych lub generatywnych. Drogą eliminacji wybrano 5 powierzchni do dalszych stałych obserwacji dwóch gatunków: Heracleum sosnowskyi oraz H. mantegazzianum. Na wszystkich znanych powierzchniach wykonano zdjęcia fitosocjologiczne i spisy florystyczne roślin towarzyszących. Zdjęcia fitosocjologiczne reprezentują roślinność łąk umiarkowanie wilgotnych (rzadziej łąk wilgotnych z rzędu Molinietalia), roślinność wilgotnych okrajków oraz rzadko – roślinność ruderalną. Na stałych powierzchniach zbadano dynamikę biomasy u obydwu gatunków barszczu. Zanotowano większą biomasę końcową u H. mantegazziaum rosnącego na terenie umiarkowanie wilgotnym i najmniejszą biomasę – na stanowiskach ruderalnych. Dotąd przeprowadzone obserwacje nie wskazują na właściwości allelopatyczne części nadziemnych obydwu gatunków wobec roślin towarzyszących.
W sezonie wegetacyjnym od marca do października 2010 przeprowadzono obserwacje dotyczące fenologii i dynamiki wzrostu inwazyjnych gatunków z rodzaju rdestowiec , Reynoutria spp. Badania dotyczyły trzech taksonów: Reynoutria japonica, R. sachalinensis oraz R .x bohemica. Wykonano badania cytologiczne, obejmujące 20 klonów celem odróżnienia spokrewnionych taksonów. Najbardziej niezwykłą dynamikę rozwoju wykazuje mieszaniec R. x bohemica. Wszystkie badane taksony cechują się znaczną zmiennością morfologiczną części wegetatywnych i generatywnych. Badano również możliwości kumulacji metali ciężkich w pędach nad- i podziemnych rdestowców pochodzących z terenu miast – Wrocławia i Pragi (Czechy). Stwierdzono szczególną zdolność wymienionych roślin do gromadzenia chromu. Dalsze badania określą dokładniej stopień tolerancji poszczególnych taksonów na nadmiar metali w podłożu.
W 2010 roku badania dotyczyły wpływu czynników abiotycznych na populacje czeremchy amerykańskiej w różnych typach fitocenoz leśnych. Na terenie Nadleśnictwa Wołów wyznaczono 20 obiektów różniących się typem siedliskowym lasu oraz udziałem Prunus serotina w podszycie. Pobrano próby glebowe z uwzględnieniem 3 poziomów głębokości: 0-20 cm, 20-40 cm, oraz › 40 cm. Wykonano pomiary wilgotności i temperatury gleby metodą refraktometrii czasowej TDR. Pomiary światła przeprowadzono przy pomocy urządzenia rejestrującego wartość promieniowania fotosyntetycznego czynnego (fitotometr typu FR-20). Prowadzono również obserwacje wybranych drzew Prunus serotina na terenie Wrocławia i Wołowa. Na liściach stwierdzono objawy chorobowe. Zebrany materiał poddano analizie mikologicznej. Wyrastające kolonie odszczepiono na skosy z pożywką PDA, a następnie identyfikowano gatunek grzyba. Publikacje: Halarewicz A., Pląskowska E., 2010. Czeremcha amerykańska Prunus serotina Ehrh gospodarzem Monilinia seaveri (Rehm) Honey. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. (w druku)
Wydajność i chemiczna struktura olejków eterycznych może się zmieniać w roślinach pod wpływem czynników abiotycznych, prowadząc do wytworzenia odmiennych chemotypów. Dla porównania związków lotnych wytwarzanych przez paproć Pteridium aquilinum wybrano dwie populacje, rozwijające się na dwóch różnych podłożach: zawierającym serpentynit oraz gabro. Dokonano jakościowej i ilościowej analizy składu olejków eterycznych metodą HPLC. Stwierdzono, że zawartość związków lotnych orlicy pospolitej jest niezależna od siedliska i sezonu wegetacyjnego. Podstawowym związkiem lotnym uzyskanym z ekstraktu z liści był benzaldehyd. Frakcja terpenowa była reprezentowana przez limonen, linalol, terpineol oraz cytral. Publikacje: Halarewicz A., Szumny A., 2010. Analysis of essentials oils in leaf extracts from two morphological variants of bracken fern Pteridium aquilinum (L.) Kuhn.. subsp. aquilinum EJPAU 13(4), #20 Halarewicz A., 2010. Auchenorrhyncha fauna (Hemiptera: Fulgoromorpha et Cicadomorpha) infesting bracken fern Pteridium aquilinum (L.) Kuhn. Polish Journal of Entomology (w druku)
Jako efekt zbiorowej pracy polskich fykologów powstał klucz do oznaczania fitoplanktonu jezior i rzek. Jest to syntetyczne kompendium zawierające bogato ilustrowane rysunkami i fotografiami opisy taksonomiczne i ekologiczne gatunków glonów planktonowych (pro- i eukariotycznych), najczęściej spotykanych w wodach śródlądowych Polski. Sposób oznaczania gatunków oparty został na systemie dychotomicznym, zawartym na płycie CD, dzięki czemu można łatwo wykorzystać klucz w czasie ćwiczeń laboratoryjnych i w trakcie prac badawczych z zakresu fykologii. Opracowanie uwzględnia najnowszy stan wiedzy na temat taksonomii poszczególnych grup systematycznych glonów. Publikacje: Kowalski W.A., Matuła J., Tomaszewicz G.H., 2010. Desmidiales: (w:) Burchardt L. (red.). Klucz do oznaczania gatunków fitoplanktonu jezior i rzek. Przewodnik do ćwiczeń laboratoryjnych i badań terenowych. UAM, Poznań, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, pp. 153-175.
Badaniom stratygraficznym poddano profile torfowe pochodzące z Dolnego Śląska (Góry Izerskie, okolice Milicza) oraz z Pojezierza Zachodnio-Pomorskiego (okolice Gryfina). Wykazano, że analizowany zestaw makroszczątków roślinnych umożliwia oddzielenie warstwy torfu poddanego procesowi murszenia – od niezmienionej części złoża. Nasiona takich gatunków jak: sit rozpierzchły (Juncus effusus), sit skupiony (J. conglomeratus), jaskier ostry ( Ranunculus acris), wąkrota zwyczajna (Hydrocotyle vulgaris) i koniczyna biała (Trifolium repens) można traktować, jako swoiste wskaźniki, wyznaczające zasięg warstwy murszu. Ponadto stwierdzono, ze głębokość występowania w profilu nasion i owoców roślin łąkowych jest zbieżna z poziomami, w których występuje duża zawartość popiołu (warstwa murszowa). Publikacje: Tomaszewska K., Kołodziejczyk K.2010. Możliwość identyfikacji makroszczątków roślinnych w profilu murszowo-torfowym wskazującym na degradację ekosystemu bagiennego. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie. 10, 3(31): 309-319 Kołodziejczyk K., Tomaszewska K. 2010. Materiał karpologiczny jako źródło informacji o skutkach odwodnienia i użytkowania torfowisk. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie. 10, 1(29): 41-49
Dolnośląskie łąki pobagienne powstały na zmeliorowanych torfowiskach niskich, dawniej użytkowanych rolniczo. W wyniku badań ośmiu kompleksów porzuconych łąk stwierdzono szereg zróżnicowanych kierunków przekształceń – od całkowitego zaniku złóż, poprzez znaczne ich wypłycenie i przesuszenie, po wtórne zabagnianie się. W celu zahamowania dalszej degeneracji łąk pobagiennych konieczna jest ich ochrona czynna (użytkowanie ekstensywne). Spośród 26 rozpoznanych fitocenoz, tylko Alopecuretum pratensis i Phalaridetum arundinaceae mają wartości charakteryzujące ruń dobrą i bardzo dobrą. Wartość runi poszczególnych zbiorowisk łąk pobagiennych Dolnego Śląska nie wyróżnia się na tle analogicznych zbiorowisk roślinnych z obszaru Polski. Publikacje: Podlaska M., 2010. Sukzession ungenutzter Moorwiesen in Dolny Śląsk. Telma, 40: 105-118 Podlaska M., 2010. Zróżnicowanie wartości użytkowej runi nieużytkowanych łąk pobagiennych niżowej części Dolnego Śląska. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie. 10, 4(32): 149-163 Podlaska M., 2010. Kierunki przemian nieużytkowanych łąk pobagiennych niżowej części Dolnego Śląska. Przegląd Przyrodniczy, 21(2): 87-100 Katedra Fizyki i Biofizyki
Przeprowadzono badania nad aktywnością biologiczną roślinnych ekstraktów polifenolowych w odniesieniu do błony biologicznej i lipidowych modeli błon. Określono aktywność antyoksydacyjną tych ekstraktów oraz ich wpływ na właściwości wymienionych błon. Badania dotyczyły polifenoli wyekstrahowanych z jabłka, truskawki, aronii i głogu, oraz związków polifenolowych, które traktowane są, jako standardy do wymienionych ekstraktów. W badaniach stosowano optyczny mikroskop biologiczny, mikroskop elektronowy, spektrofotometr, fluorymetr i mikrokalorymetr. Badania z użyciem ekstraktów z owoców jabłka, truskawki i aronii wykazały, że substancje polifenolowe zawarte w ekstraktach wnikają głownie do obszaru hydrofilowego błony erytrocytów i modelowych błon lipidowych, zmieniając właściwości tego obszaru. Wykazały to badania fluorymetryczne z użyciem trzech sond fluorescencyjnych, przejść fazowych oraz mikroskopowe badania kształtu erytrocytów. Badania nad aktywnością przeciwutleniającą ekstraktu z liści i kory głogu, wykazały ich wysoką skuteczność w ochronie błon biologicznych i lipidów błonowych. Badania spektrofotometryczne i fluorymetryczne wykazały, że ekstrakt z liści głogu posiada nieznacznie niższą skuteczność, jako antyoksydant niż z kory. Badania dotyczące polifenoli, będących głównymi składnikami ekstraktów z truskawki i aronii wykazały, że związki te głównie wbudowują się do zewnętrznej monowarstwy lipidowej błony erytrocytów. Wykazały to badania kształtu erytrocytów oraz fluorymetryczne. Wykazano wysoką aktywność przeciwutleniającą ekstraktów z liści truskawki, aronii i jabłka w odniesieniu do lipidów błonowych. Badania przeprowadzone dla dwóch induktorów utleniania (promieniowanie UVC i rodnik AAPH), przy użyciu metod spektrofotometrycznej i fluorymetrycznej, wskazują one, że aktywność antyoksydacyjna ekstraktów polifenolowych z liści, jest podobnie wysoka jak z owoców tych roślin.
Bonarska-Kujawa D., Pruchnik H., Oszmiański J., Sarapuk J., Kleszczyńska H., Changes Caused by Fruit Extracts in the Lipid Phase of Biological and Model Membranes. Food Biophysics, 2010 (published online). Włoch A., Oszmiański J., Kleszczyńska H. Inhibition of oxidation of mrmrane lipids by hawthorn extracts. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010,vol. 33: 63. Pruchnik H., Bonarska-Kujawa D., Kleszczyńska H. Interaction of selected natural polyphenol compounds of the antyhocyanin group with biological and model membranes. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010, vol. 33: 48. Cyboran S., Oszmiański J., Kleszczyńska H. Antioxidant potency of extracts from leaves of fruit trees and bushes. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010, vol. 33: 23.
Badania aktywności przeciwutleniającej i przeciwrodnikowej ekstraktów polifenolowych z owoców z rodziny Rosacea dotyczyły wyciągów z róży (Rosa rugosa) uzyskanych w wyniku ekstrakcji w rozpuszczalnikach o różnej polarności: woda (Rw), metanol (Rmet,), eter dietylowy (Ret) i octan etylu (Roc), w porównaniu ze standardowym antyoksydantem Troloxem. Zbadano także oddziaływanie molekuł ekstraktu z błoną liposomów fosfatydylocholinowych (stałe wiązania i anizotropię). Wyniki wskazały, że wszystkie badane ekstrakty (Rmet, Ret, Roc, Rw) wykazują właściwości przeciwutleniające w stosunku do błon liposomów fosfatydylocholinowych utlenianych promieniowaniem UV oraz przeciwwolnorodnikowe w stosunku do wolnego rodnika DPPH. Znacząco najwyższe właściwości spośród badanych substancji posiada wyciąg Roc. Uzyskano następującą relację: stałych wiązania z błoną, zawartości flawonoidów w wyciągach, aktywności przeciwrodnikowej i przeciwutleniającej: Roc > Ret > Rmet >> Rw. Otrzymana zgodna relacja pomiędzy aktywnością przeciwutleniającą a zdolnością ekstraktu do gaszenia rodnika DPPH oraz stałą asocjacji ekstraktu z błoną liposomów sugeruje, że mechanizm ich antyoksydacyjnego działania związany jest zarówno ze zdolnością do zmiatania wolnych rodników jak również z bezpośrednią ochroną błony w wyniku wbudowywania się do niej komponentów wyciągów. Sugeruje się, że wyciąg Roc z Rosa canina jest naturalnym antyoksydantem o wysokiej aktywności i chociaż niższej od aktywności Troloxu (ok. 9-krotnie), to możliwe jest zahamowanie procesów peroksydacji w liposomach PC w ok. 90% po zastosowaniu go w wyższych stężeniach od syntetycznego Troloxu tj. wynoszących około 0,035 g/L. Publikacje: Kucharska A. Z., Sokół-Łętkowska A., Bąkowska-Barczak A., Pyrkosz-Biardzka K., Dudra A., Gabrielska J. Antioxdative and biological activity of natural polyphenols from Rosaceae family. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010, vol. 33: 32-33. Pyrkosz-Biardzka K., Dudra A., Gabrielska J. A twofold role of liposomes in the protection against free radicals by natural antioxidants. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010, vol. 33: 48. Sokół-Łętkowska A., Kucharska Z. A., Bakowska-Barczak A., Gabrielska J. Naturalne substancje polifenolowe owoców z rodziny różowatych. Jubileuszowy Sejmik Zielarski, Żerków, 11-12.06.2010
Badania dotyczyły sprawdzenia możliwości kapsulacji naturalnych ekstraktów polifenolowych (ekstrakt zielonej herbaty) oraz wybranych flawonoidów (kwercetyny i galusanu epigallokatechiny) w liposomach. Zamknięte w fazie lipidowej związki mogą być szczególnie przydatne w ochronie produktów spożywczych o dużej zawartości tłuszczy, z uwagi na lepszą penetrację antyoksydantów do nich w „otoczce” lipidowej. Określono, że efektywność zamykania badanych antyoksydantów jest najwyższa w liposomach uformowanych z syntetycznego lipidu DPPC a sekwencja wydajności kapsułowania okazała się następująca: EGCG > kwercetyna > ekstrakt zielonej herbaty. Wstępne badania pokazały, że między innymi kwercetyna zamknięta w liposomach PC wykazuje wyższe właściwości przeciwutleniające w stosunku do tłuszczy mięśni wołowych i indyczych aniżeli aplikowana w postaci proszków.
W toku prac wykonano analizę wpływu chlorku metyloołowiu (Met3PbCl) na zachowanie kanałów jonowych błony wakuolarnej buraka czerwonego. Wykazano, że badany związek ołowiu w istotny sposób zmieniał rozkłady prądów jonowych, gdzie zmiany dotyczyły także wyższych momentów statystycznych. Na podstawie otrzymanych wyników określono charakter wywołanych zmian. Kolejnym etapem badań była analiza zachowania stanów otwarcia i zamknięcia kanałów jonowych pod wpływem Met3PbCl, w szczególności problem korelacji dalekozasięgowych. Przeprowadzono tutaj analizę własności multifraktalnych. Prowadzone były również badania prooksydacyjnego wpływu chlorku trifenyloołowiu (TPhPb) w obecności promieniowania UVB na błony liposomów fosfatydylocholinowych (PC) oraz na białko osocza krwi-albuminę. W badaniach tych stwierdzono znaczący wpływ TPhPb utleniający zarówno lipidy jak i albuminę. Stopień mierzonego utlenienia fosfolipidów był wyższy w porównaniu z utlenieniem albuminy. Sądzi się, że prooksydacyjny charakter chlorku TPhPb wynika z destrukcyjnego wpływu UVB na molekuły tego związku z możliwością tworzenia form rodnikowych jego produktów rozpadu generujących proces utleniania biomolekuł. W badaniach wykazano, że utlenianie PC oraz albuminy można zahamować wcześniejszą inkubacją liposomów oraz albuminy w obecności Troloxu (stopień inhibicji utlenienia albuminy był bardzo wysoki i wynosił 83% natomiast błon liposomów PC jedynie ok. 40%). Badania fluorymetryczne i przy użyciu mikroskopu elektronowego i optycznego wykazały, że toksyczność związków organicznych cyny w odniesieniu do erytrocytów zależy od głębokości wbudowania się tych związków do błony erytrocytów. Związki, które wnikają głęboko do obszaru hydrofobowego błony wykazują najwyższą toksyczność, indukując hemolizę erytrocytów. Zbadano oddziaływanie trimetylocyny z kanałami kationowymi wolnoaktywowanymi (SV) tonoplastu komórek Beta vulgaris. Badania prądów jonowych przez pojedyncze kanały wykazały, że badany związek, obecny w roztworze zewnętrznym w stężeniu 0,1 mM, zmniejsza prawdopodobieństwo otwarcia kanału, nie wpływając znacząco na średni czas otwarcia kanału. Zapisy prądu dokonane w konfiguracji whole-vacauole wykazały, że trimetylocyna (0,1 mM) wygasza składową odkomórkową prądu, co może być wynikiem inhibicji transportu kanałów SV przez badany związek. Zbadano wpływ wybranych chlorków organicznych cyny na konformację peptydów w błonie erytrocytów przy użyciu metody spektrofotometrii ATR FTIR. Otrzymane wyniki wskazują, że toksyczne właściwości metali organicznych prawdopodobnie wynikają ze zmian strukturalnych zachodzących w peptydach błonowych. Publikacje: Miśkiewicz J., Trela Z., Przestalski S., Karcz W. Superstatistics analysis of the ion current distribution function: Met3PbCl influence study. European Biophysics Journal with Biophysics Letters, 2010, vol. 39, nr 10: 1397-1406. Miśkiewicz J., Trela Z., Przestalski S. Influence of the lead compounds o the long range correlations in the current of ion channels. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010: 41. Żukowska I., Gabrielska J., Przestalski S., Zamaraeva M. Pro-oxidative effect of organolead induced by UVB radiation. IX Zjazd Białoruskiego Towarzystwa Fotobiologów i Biofizyków. Mińsk, Białoruś 23-25.07.2010: 104-106. Bonarska-Kujawa D., Przestalski S., Kleszczyńska H. Toxicyty of tin organic compounds towards erythrocyte membrane. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010, vol.33: 21. Trela Z., Karcz W., Przestalski S. Slowly activating vacuolar channels (SV) in the presence of trimethyltin chloride. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010, vol. 33: 60. Żyłka R., Kupiec J., Przestalski S. Conofomational changes of peptides in the eryhrocyte membrane induced by organometallic tin compounds. XIV Konferencja Polskiego Towarzystwa Biofizycznego, Current Topics in Biophysics, Łódź 28-30.09.2010, vol. 33: 68.
Badano zależności między krytycznym stężeniem micelarnym (cmc), a strukturą reprezentowaną przez parametry topologiczne surfaktantów niejonowych i kationowych. Do obliczeń użyto indeksów topologicznych nazywanych indeksami wiązalności cząsteczkowej, które zawierają informacje o strukturze cząsteczki/związku chemicznego. Zależności między Logcmc, a indeksami topologicznymi wyprowadzono dla grupy 23 różniących się strukturą surfaktantów. Otrzymane zależności umożliwiają przewidywanie cmc niejonowych i kationowych surfaktantów oraz będą pomocne w projektowaniu nowych surfaktantów. Publikacje: Mozrzymas A., Różycka-Roszak B. Prediction of critical micelle concentration of nonionic surfactants by a quantitative structure - property relationship. Combinatorial Chemistry & High Throughput Screening, 2010, 13: 39-44. Mozrzymas A., Różycka-Roszak B. Prediction of critical micelle concentration of cationic surfactants using connectivity indices. Journal Of Mathematical Chemistry, published online October 2010 |