Executive summary XXX

Net Döviz Kazancı

Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı sanayi büyük ölçüde kağıt ithalatını ikame eden bir yapıda gelişme göstermektedir. İhracatın mevcut potansiyele ve kapasiteye göre düşük kalmasının nedeni hızlı büyüyen iç pazarın yarattığı talep artışıdır. İç talebe yönelik üretim ve satış ihracatı sınırlamakta, ancak ithalatın önü kesilerek net döviz kazancına katkı sağlanmaktadır.

Grafik 10: Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı Sanayi Net İhracatı (Milyon Dolar)

9. Ar-Ge ve Teknoloji Faaliyetleri

Bu çerçevede kağıt ve kağıt ürünleri imalatı sanayinin teknoloji faaliyetleri incelenmekte ve değerlendirilmektedir. Şirketlerin Ar-Ge faaliyetleri için TÜİK’in Ar-Ge istatistikleri kullanılmaktadır. TÜİK verileri en son 2013 yılına ait bulunmaktadır.

Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı sanayinde Ar-Ge faaliyetleri için istihdam edilenlerin sayısı 2013 yılı itibariyle 57 kişidir. Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı sanayinde Ar-Ge istihdamı 2007 yılından sonra artmakla birlikte oldukça sınırlıdır ve 2011 yılından sonra da düşmektedir.

Ar-Ge faaliyetleri için yapılan harcamalar ise yıllar itibariyle artarak 2013 yılında 5,1 milyon TL olarak ölçülmüştür. Bunun 4,5 milyon TL’si istihdam ağırlıklı cari harcamalar, 0,6 milyon TL’si ise ekipman ve benzerlerini içeren yatırım harcamalarıdır.

Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı sanayinde teknoloji faaliyetlerinin çıktıları alınan patentler, marka tescilleri ve endüstriyel tasarım tescillerinin sayısı ile ölçülmektedir.

10. Türkiye’de Kağıt Sektörünün Gelişimi, Üretim Tüketim ve İç Pazar Büyüklükleri

    1. Türkiye’de Kağıt Sektörünün Gelişimi

Türkiye’de Cumhuriyet öncesi kağıt üretimi girişimleri yaşanmış olmakla birlikte İzmir ve Beykoz’da kurulan üretim tesisleri yabancıların üretim ve ticaret rekabeti ile kapanmıştır.

Cumhuriyet döneminde ilk kağıt üretimi bir kamu girişimi olan SEKA ile 1936 yılında başlamıştır. Uzun süre kamu tekeli olarak üretim yapılan kağıt sektöründe SEKA 2000 yılında özelleştirme kapsamına alınmış ve 2006 yılında sektörden tamamen çıkmıştır.

Özel sektörün kağıt yatırımları ve üretimi ise 1960’lı yıllarda başlamış, 1970’li yıllardan itibaren hızlanmıştır. Özel sektör modern ve büyük kapasiteli üretim tesisleri kurmuştur. 1963-1979 dönemi kağıt sektörü için büyüme ve gelişme dönemi olmuştur. Bu yıllara kadar sektör yurtiçi talebi karşılamaya yönelik olarak faaliyet göstermiştir.

Türkiye’de kamu sektörü hakimiyetinde olan ve uzun yıllar dış rekabete kapalı kalan kağıt sektörü 1990’lı yılların ortasından itibaren AB gümrük birliği süreci ve özelleştirmeler ile birlikte yeni ve rekabetçi bir döneme girmiştir. 2001 yılından sonra ekonomideki normalleşme ve genişleme döneminde hızlı bir büyüme ivmesi yakalamıştır.

Türk kağıt sektörü günümüzde özellikle ev ve temizlik kağıtları, kağıt-karton ambalaj ürünleri ve oluklu mukavva üretiminde önemli ve rekabetçi bir sektör haline gelmiştir. Bunun yanı sıra baskı yazı kağıtları üretimi de yapılmaktadır.

Yerli ve uluslararası üreticilerin faaliyet gösterdiği sektör üretim teknolojisinde ve hammadde girdisinde yurtdışına bağımlı olmakla birlikte kaliteli ve yenilikçi ürünleri ile rekabet gücü sağlamakta ve özellikle yakın ve komşu pazarlara ihracatını arttırmaktadır.

Kişi başı kağıt tüketimi ülkeler için hem bir gelişmişlik göstergesi, hem de sektörün büyüme potansiyelinin göstergesidir. Türkiye’de 2013 yılında kişi başı kağıt tüketimi 73,8 kg olmuştur ve gelişme için halen önemli bir potansiyel bulunmaktadır.

2. Üretim, Tüketim ve Pazar Büyüklüğü

1.1.1.1.1.Türkiye’de Kağıt Üretim Kapasitesi

2013 yıl sonu itibari ile Türkiye’de kağıt-karton üretim kapasitesinin yüzde 48,3’üne 1.843.000 ton ile oluklu mukavva kağıdı sahiptir. İkinci geniş kapasiteye yüzde 18,3 payı ile karton ürünleri sahiptir. Üçüncü sırada yüzde 16,6 payı ile temizlik kağıtları grubu yer almaktadır.

1.1.1.1.2.Türkiye’de Kağıt Üretimi

1.1.1.1.3.Türkiye’de Kağıt Tüketimi

2013 yılında da en geniş tüketim oluklu mukavva kağıdı grubunda olmuştur. Oluklu mukavva tüketimi toplam tüketimden yüzde 40 pay oranında pay alırken, tüketim 2.261.136 ton olarak gerçekleşmiştir. İkinci sırayı ise 1.204.143 ton ile yazı tabı kağıdı almaktadır.

1.1.1.1.4.Türkiye’de Kağıt Dış Ticareti

Miktar bazında ithalat ise 2009 yılında 2.325.503 ton iken, 2013 yılında 3.051.653 ton olmuştur. 2013 yılında 963.711 ton yazı tabı kağıdı, 701.406 ton oluklu mukavva kağıdı, 488.175 ton karton ve 435.428 ton gazete kağıdı ithal edilmiştir.

Miktar bazında ihracat ise 2009 yılında 555.935 ton iken, 2013 yılında 941.087 ton olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında temizlik kağıtları ihracatı 174.353 ton olmuştur.

Türkiye kağıt üretiminde kullanılan kağıt hamuru ve hurda kağıt girdilerini de önemli ölçüde ithalat ile karşılamaktadır. Girdi ithalatı 2007 yılında 411,2 milyon dolar iken, 2010 yılında 545 milyon dolara kadar yükselmiştir. 2013 yılında ise kağıt hamuru ve hurda kağıt ithalatı 645,1 milyon dolara yükselmiştir.

3. Türk Kağıt Sektöründe Alt Ürün Grupları

1.1.1.1.5.Oluklu Mukavva Sanayi

Oluklu mukavva üretiminin önemli bir bölümü Marmara ve Ege bölgesinde toplulaşmış ve yoğunlaşmıştır. Ancak hemen her ilde küçük-orta ölçekli üretim firmaları yaygınlaşmaktadır.

Sektörde yeni yerli oyuncuların katılımının yanı sıra mevcut firmalar üretim kapasitelerini artırmakta ve üretim teknolojilerini sürekli yenilemektedir.

Oluklu mukavva sanayine yabancı uluslararası büyük üretici firmaların da ilgisi yüksektir ve Türk firmalarını satın alarak veya ortaklıklar ile sektöre girmiş bulunmaktadır. Sektörde önemli bir rekabet yaşanmaktadır.

Oluklu mukavva ambalaj ürünlerinin yurtiçinde kullanımı giderek artmakta ve halen önemli bir potansiyele sahip bulunmaktadır. AB ambalaj ve taşımacılık normlarının kağıt-karton ve oluklu mukavvayı tercih etmesi, özellikle tarım ürünleri alanında kullanımın yaygınlaşması ve Türkiye’nin artan ihracatı oluklu mukavva ambalaj ürünlerine talebi hızlandırmaktadır.

Türkiye’de faaliyet gösteren 7 firma grubu üretimin yüzde 50’sinden fazlasını gerçekleştirmektedir.

Dünyada da hijyen, kolay depolama, düşük maliyet, kolay ve hızlı tedarik unsurları ile oluklu mukavva ambalaj ürünleri artan oranda tercih edilmektedir. Dünya’da kağıt sektörü içinde üretim kapasitesi ve üretimi en hızlı büyüyen alan oluklu mukavva ambalaj ürünleridir. Özellikle gelişen ülkelerde talep ve kapasite hızlı büyümektedir.

Türkiye’de oluklu mukavva sanayi ileri üretim teknolojisi ve ürün kalitesi ile de rekabetçi konumda bulunmaktadır. Avrupa’da Almanya, İtalya, Fransa, İngiltere ve İspanya’nın ardından 6. büyük kapasiteye sahip bulunulmaktadır.

1.1.1.1.6.Temizlik Kağıtları Sanayi

Temizlik kağıtları düşük gramajlı (14-40 gr/m²) krepli kağıtlara verilen genel bir tanımdır. Temizlik kağıtlarını oluşturan başlıca ürün grupları tuvalet kağıdı, kağıt havlu, peçete, mendil, kutu mendillerdir. Son yıllarda üretim teknolojisinde yaşanan gelişmelere bağlı olarak ıslak mendiller ve ıslak tuvalet kağıtları da üretilirken, hijyenik pedler ile çocuk bezleri de bu grup içinde yer almaktadır.

Türkiye’de temizlik kağıtları sanayi son yıllarda hızlı bir gelişme göstermektedir. 2007 yılında 306,5 bin ton olan üretim kapasitesi, 2013 yılında 635 bin tona yükselmiştir. Sektörde yerli ve yabancı firmaların yeni yatırımları ile üretim kapasitesi önemli ölçüde artmıştır. Avrupa’nın en büyük 5. üretim kapasitesine ulaşılmıştır.

Selüloz ithalatında kolaylıklar, atık kağıt oranının artması ile girdi-üretim maliyetlerinin düşmesi ve yeni üretim teknolojilerinin sağladığı olanaklar sektörde yatırımı cazip hale getirmiştir.

Sektörde üreticilerin önemli bir bölümü kendi markaları için ve kısmen de fason olarak (hastane, otel, restoran vb. için baskılı) üretim yapmaktadır.

Üretim ve ürün teknolojisindeki yenilikler ve kimyasalların daha etkin kullanımı ile birlikte iki-üç katlı emiciliği yüksek ürünler, suya dayanıklı ama sonrasında eriyen kağıtlar, bir yüzü yumuşak, diğer yüzü dayanıklı kağıt ürünler gibi yenilikçi ürünler üretilmektedir.

Türkiye’de kişi başı yıllık temizlik kağıdı kullanımı 5,2 kilogramdır. ABD’de 24 kg, Avrupa Birliği’nde 16 kg olan ortalamalar ile karşılaştırıldığında önemli bir büyüme potansiyeli bulunmaktadır. Ayrıca 2013 yılında 1,6 milyar adet hijyenik ped ve 2,5 milyar adet çocuk bezi tüketilmiştir. Pazar potansiyeli sektör için ilgiyi arttırmaktadır.

Bununla birlikte pazar potansiyelinin gerçekleşme hızı beklentilerin altında kalmaktadır. Temizlik kağıdına olan talep halen potansiyelin altında gelişmektedir. Bu nedenle sektörde mevcutlar ve yeni yapılmakta olan yatırımlar ile birlikte bir arz ve kapasite fazlası oluşacağı öngörülmektedir.

Sanayi mevcut oluşan arz fazlasını özellikle yakın ve komşu ülkelere ihracatını artırarak değerlendirmeyi hedeflemektedir. Sanayi yakın ve komşu pazarlarda markaları ile önemli bir ihracatçı konumuna gelmiştir.

1.1.1.1.7.Kağıt ve Karton Ambalaj Sanayi

Kağıt ambalajlar hafif ve esnek ambalaj türü olup gıda, tekstil, kozmetik, ilaç, cam ve daha bir çok sektörde yaygın olarak kullanılmaktadır. Temel kağıt ambalaj ürünleri sargılık kağıtlar olup, bu kağıtlar boya, baskı, yapıştırma ve sağlamlaştırma ve görünümünü değiştirme gibi işlemlerden geçerek tüketicilere sunulmaktadır.

Karton ambalajlar ise daha çok atık kağıdın yeniden işlenmesi sonucu elde edilen ve kağıt ambalajlara göre daha dayanıklı olan ambalaj türüdür. Parlak ve pürüzsüz yüzeyleri ile farklı boyut ve biçimde ürünleri taşıma, saklama ve sunma kolaylığı sağlamaktadır. Karton ambalajlar ihtiyaca göre kolayca şekillenerek ürünleri kapladığından çok sayıda sektör tarafından tercih edilmektedir. Karton ambalajların üretiminde hammadde boyama, kesme ve etiketleme ile baskı gibi bir dizi işlem yapılmaktadır.

Türkiye’de karton ve kağıt ambalaj üretimine yönelik olarak önemli bir üretim kapasitesi bulunmaktadır. Kağıt ve karton ambalaj üretimi son yıllarda önemli ölçüde artış göstermektedir. Karton ambalaj ürünleri üretimi 2006 yılında 362 bin ton iken, 2013 yılında 568 bin tona yükselmiştir.