11. sinif t. C. İNkilâp tariHİ ve atatüRKÇÜLÜk dersi notlari hazirlayan

* İlk muhalefet partisidir.

* Pati programında dini inanç ve düşünceler saygılıdır ibaresi yer almıştır.

* Ekonomik modeli liberalizmdir.

* Partinin, Şeyh Sait isyanında rol oynadığı gerekçesi ile kapatılması, çok partili hayata geçişin ilk denemesi başarısızlıkla sonuçlanmasını sağlamıştır.

Şeyh Sait İsyanı (1925):

* Laik cumhuriyet yönetimine karşı yapılan ilk isyandır.

* İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu.

* Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.

* Musul kaybedildi.
* Fethi Okyar hükümeti isyanı bastıramayınca istifa etmiş, yerine İsmet İnönü hükümeti kurulmuştur.

* Musul sorununun görüşüldüğü sıralarda çıkan isyanı İngiltere desteklemiştir.

İzmir Suikastı (1926):

* Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmasından sonra partinin alt kadrolarında yer alanlar tarafından Mustafa Kemal Paşa’ya düzenlenen suikast girişimidir.

* İç ve dış sorunlara çözüm bulmak

* Farklı fikirlerin mecliste temsil edilmesi ve hükümetin denetlenmesini sağlamak

* Mustafa Kemal’in isteği Ali Fethi Okyar tarafından kurulmuştur.

* Rejim karşıtlarının partiye sızması sonucunda Fethi Okyar, Kasım 1930’da partiyi kapattı.

* Menemen’de Derviş Mehmet öncülüğünde çıkan ayaklanmanın amacı laik devlet düzenini yıkmaktı.

* Türkiye’nin henüz çok partili demokrasiye hazır olmadığı anlaşıldı.

* 1946 seçimlerini CHP kazanmıştır. Seçimde açık oy, gizli sayım yapılmıştır.

* 1950’ de başlayan DP iktidarı 1960 askeri darbesine kadar devam etmiştir.

* Son dönemde ise hukukun temelini Ahmet Cevdet Paşa tarafından hazırlanan Mecelle oluşturmaktaydı.

* Hayatın ihtiyaçlarına cevap verememesi

* Devlete laik bir kimlik kazandırma isteği

Medeni Kanunun Kabulü 17 Şubat 1926

* Mecelle ihtiyaca cevap vermeyince İsviçre Medeni Kanun Türkçeye tercüme edilmiştir.

* Vatandaşların birbirleri ile yaptığı tüm işler medeni kanun konusudur.

Medeni Kanunun Getirdiği Yenikler;

* Tek kadınla evlilik şartı getirildi.

* Mirasta ve mahkemelerde kadın erkek eşitliği sağlandı.

* Resmi nikâh zorunluluğu getirildi.

* Patrikhanenin dini işlerden başka işler ile ilgilenmesi yasaklandı.

* İtalya’dan ceza kanunu alındı.

* İsviçre’den borçlar, icra ve iflas kanunu alındı.

* Almanya’dan ticaret kanunu alındı.

* Saltanat kaldırıldı. 1922

* Halifelik kaldırıldı. 1924

* Şerriye ve Evkaf vekâleti kaldırıldı.1924

* Tevhidi Tedrisat Kanunu çıkarıldı.1924

* Tekke ve Zaviyelerin kapatıldı. 1925

* Medeni Kanun kabul edildi. 1926

* Anayasadan ”Devletin dini İslam’dır.” maddesi kaldırılmıştır. 1928

* 1937’de Atatürk İlkeleri Anayasaya girmiştir.

* Eğitim kurumlarının birlikten yoksun olması

* Farklı eğitim sistemleri dolayısı ile toplumda kültür çatışmalarının yaşanması

* Kadınların eğitimde ihmale uğraması

* Bütün eğitim-öğretim kurumları Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanarak eğitimde birlik sağlandı.

* Medreseler kapatıldı. .

Latin Harflerinin Kabulü 1 Kasım 1928

* Okuma yazmayı kolaylaştırmak, okur-yazar oranını arttırmak ve batı ile olan ilişkileri kolaylaştırmak için

Latin harfleri kabul edildi.

* Türk uygarlığının kökenlerini araştırmak

* Türklerin Dünya kültürüne etkilerini araştırmak

* Avrupalıların Türkler hakkındaki olumsuz düşüncelerini düzeltmek

* Türk dilini yabancı dillerin etkisinden kurtarmak,

* Türk dilinin kökenini araştırmak,

* Türkçeyi zenginleştirmek

* Türkçeyi bilim dili haline getirmek amaçlanmıştır.
Not: Türk Tarih ve Dil Kurumlarının kurulması milliyetçilik ilkesi ile ilgili çalışmalardır.

* İstanbul Üniversitesi Kuruldu. 1933

* Şapka giymek zorunlu hale getirildi. Mustafa Kemal Kastamonu gezisinde örnek olmak için şapka giymiştir.

* Dini kıyafetleri dini liderler dışındakilerin giymesi yasaklandı.

Not: Türk kadının kıyafetine müdahale edilmemiştir.
Tekke ve Türbelerin Kapatılması 30 Kasım 1925

* Şeyh, derviş, mürit ve dede gibi unvanların kullanımı yasaklandı.

* Tekke, zaviye ve türbeler kapatıldı.
Miladi Takvimin Kabulü 26 Aralık 1925

* Batı ile ilişkilerimizi daha iyi düzenleyebilmek için miladi takvim kullanımına geçilmiştir.

* Arşın ve endaze yerine metre, okka yerine kilogram kullanılmaya başlandı.

* Her aileye bir soyadı verildi. Ayrıcalıklar kaldırıldı.

* M. Kemal’e meclis Atatürk soyadını verdi. (1934 )

Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkının Verilmesi

* Belediye seçimlerine katılma hakkı sağlandı. 1930

* Muhtarlık seçilme hakkı verildi.1933

* Milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. 1934

Hafta tatili cumadan pazara alınmıştır.

* Ekonomik kalkınma için ortak amaçlar belirlemek amacıyla toplanmıştır.

* Kongre’de Milli ekonomi ilkesi (Misak-ı İktisadi) kabul edilmiştir.
Kararlar;

* Hammaddesi yurt içinde olan sanayi dalları kurulmalıdır.

* Küçük işletmelerden büyük işletmelere geçiş sağlanmalıdır.

* Sanayi özendirilmeli ve milli bankalar kurulmalıdır.

* Yabancıların kurduğu tekellerden kaçınılmalıdır.

* Özel sektöre kredi sağlanmalıdır. (Liberal Ekonomi)

* Özel sektörün yapamadığı yatırımlar devlet tarafından yapılmalıdır.

Not: Kongrede Türk tarihinde ilk kez planlı ekonomiye geçiş hedeflenmiştir.

TARIM

* 17 Şubat 1925’te ürün üzerinden peşin olarak alınan Aşar vergisi kaldırılmıştır.

* Ziraat Bankasının imkânları artırılmıştır.

* Tarım ve Kredi Kooperatifleri kurulmuştur.

* 1926 yılında Toprak Reformu yapılmış, ancak beklenilen başarı sağlanamamıştır.

* Ziraat ile ilgili okullar açılmıştır.

* İş Bankası kuruldu.( 26 Ağustos 1924)

* 1930’da Merkez Bankası kuruldu.

* Kabotaj kanunu çıkarıldı.(1926) Türk denizlerinde işletme ve ticaret hakkı Türklere verildi.

SANAYİ ve MADENCİLİK

* Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır.(1927) Yerli sermaye yeterli olmadığı için başarı sağlanamamıştır.

* Yüksek gümrük uygulaması getirilmiştir. (1929)
Not: Özel sektörün başarısız olması ve 1929 Dünya ekonomik bulanımı etkisi ile devletçilik ilkesi uygulanmaya başlandı
* I. Beş yıllık kalkınma planı uygulandı. (1934-39)

* II. Beş yıllık kalkınma planı II. Dünya Savaşı nedeniyle başarıya ulaşmamıştır.

* Maden Teknik Arama Enstitüsü kuruldu. (1935)

* Karabük demir – çelik işletmesi açıldı. (1939)

1924’te çıkarılan kanun ile demiryolu yapımına başlandı.

* Karayolu yapımı hızlandı.

* 1937’de Denizbank kurularak Denizcilik geliştirilmeye çalışıldı.

* 1923’te sağlık hizmeti ülke geneline yayılmaya çalışıldı.

* 1924’te Numune Hastaneleri kuruldu.

* 1930’da Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkarıldı.

Not: Savaş dolayısıyla öksüz çocuklar için Himaye- i Etfal Kurumları açıldı.

* Bağımsızlığını ve uluslar arası barışı korumak

* Uluslar arası eşitlik prensibine uymak

* Yurtta ve dünyada barışı korumak olmuştur.

* Musul, Lozan Antlaşması’nda çözümlenemedi.

* İngiltere Musul’un Irak’a bırakılmasını

* Türkiye halk oylaması yapılmasını istiyordu.

* Milletler cemiyeti bölgenin Irak yönetimine bırakılmasını istedi. Türkiye bunu kabul etmedi.

* Şeyh Said İsyanı çıkınca Türkiye, İngiltere ile anlaşmak zorunda kaldı.

* Musul, İngiliz mandasındaki Irak’a bırakıldı.

* Musul petrollerinin % 10’unu 25 yıl süre ile Türkiye’ye verilecektir.
Not: Ankara Antlaşması ile Türkiye-Irak sınırı çizilmiş oldu. Misak-ı Milli’den taviz verilmiştir.


YABANCI OKULLAR SORUNU

* Yabancıların kurduğu okulların amacı kendi kültürlerini yaymaktı.

* Okullar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olacak ve Türk müfettişler tarafından denetlenmesi

* Din derslerine aynı dine mensup öğrenciler girmesi

* Türkçe, Tarih ve Coğrafya derslerine Türk öğretmenler girmesi kararlaştırıldı.

* Lozan’a göre İstanbul’da yaşayan Rumlar ve Batı Trakya’da yaşayan Türklerin mübadele dışında bırakılmıştır.

* Yunanistan’ın İstanbul’da daha çok Rum bırakmak istemesi sorunu çözümsüz hale getirdi.

* Sorun Milletler cemiyetine taşındı. Ancak çözüme kavuşturulamadı.

* 10 Haziran 1930’da yapılan Ankara Antlaşması ile sorun çözümlenmiştir. B. Trakya ve İstanbul’da yaşayanların tamamı etabli( sürekli ikametli ) sayıldı.

* İlişkiler 1954’te başlayan Kıbrıs sorunu ile bozulmuştur.

* Milletler Cemiyeti 10 Ocak 1920’de Cenevre’de kuruldu.

* Cemiyetin kurucuları I. Dünya Savaşı’nın galip devletleridir.

* 1932’de Türkiye Cemiyete davet edildi. Cemiyetin amaçlarından saptığını bildiğimiz halde, uluslar arası toplumdan kopmamak için teklifi kabul ettik.

* Almanya ve İtalya Balkan topraklarına saldırma ihtimali üzerine kuruldu.

* Antanta, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya katılmıştır.

* Bulgaristan, Ege denizine inmek ve Romanya’dan Dobruca’yı almak istediği için

* Arnavutluk ise İtalya’nın etkisinde kaldığı için antantta yer almamıştır.

* Türkiye’nin batı sınırı güvence altına alınmıştır.

* Lozan’da Boğazların yönetimi uluslar arası bir heyetin yönetimine bırakılmıştır.

* Dünya barışının tehlikeye girmesi nedeni ile Türkiye boğazların yönetiminin kendisine verilmesini istedi.

* İsviçre’nin Montrö kentinde 20 Temmuz 1936 Montrö Boğazlar sözleşmesi imzalanmıştır.

Boğazlar komisyonu kaldırıldı.

Boğazlardaki askersiz bölge uygulaması kaldırıldı.

Ticaret gemilerinin geçiş serbest oldu.

Savaş gemilerinin geçişine bazı kısıtlamalar yetirildi.

Savaş zamanı gemi geçişi istediğimiz gibi olacak

* Boğazlarda tam hâkimiyet sağladık.

* Doğu Akdeniz’de etkinliğimiz artmıştır.

* Sovyet ilişkileri zayıfladı, İngiltere ile yakınlaştık.

* Almanya ve İtalya’nın saldırgan tutumu Ortadoğu’yu tehdit etmesi üzerine kurulmuştur.

* Pakt Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanmıştır.

* Suriye katılmadı çünkü Irak ve Türkiye ile sınır problemleri vardı.

* Türkiye’nin doğu sınırı güvence altına alınmıştır.

* 1921 Ankara Anlaşması ile Hatay, Fransız himayesinde özel bir yönetime kavuştu.

* 1936’da Suriye’nin bağımsızlığını kazanması ile Hatay sorunu tekrar ortaya çıktı.

* Yapılan Halk oylaması sonucunda Hatay Bağımsız Cumhuriyeti kuruldu. 1938

* Hatay Meclisi 30 Haziran 1939’da Türkiye’ye katılma kararı aldı.

Atatürk’ün düşünce, ekonomik hayat ve devlet kurumlarını ilgilendiren görüş ve ilkeler bütünüdür.

* Toplum refahını sağlama

* Millet egemenliğini sağlama

* Akıl ve bilimi rehber kılma

* Türk milletini çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarma

* Hayalci olmaması

* Bir bütün olarak Atatürk ilkelerine dayanması

* Düşünce ve vicdan hürriyetine saygılı olması

* Milli birlik ve bütünlüğe önem vermesi

* Barışçı olması

Atatürk’ün inkılâpları gerçekleştirirken uyguladığı yöntemler ve dayandığı esaslar bütünüdür.

* Kişi hak ve özgürlüklerini korur.

* Demokratik kurallara uymayı esas alır.

* Toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur.

* Dogmatik değil, değişime ve gelişime açıktır.

* Milli egemenlik

* Bağımsız ve özgür düşünce

* Milli birlik

* Ülkenin bölünmezliği

* Türk toplumuna inanma ve güvenme

* Yöneticilerin belirlenmesinde seçim esas alınmıştır.

* Millet temsilcilerini seçimler yolu ile değiştirebilir.

* Millet egemenliğini esas aldığından Milliyetçilik ilkesi ile ilgilidir.

* Bütün vatandaşların yönetime katılmasını savunduğu için Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.

* Ulusal egemenlik * Seçim

* TBMM’nin açılması

* Saltanatın kaldırılması

* Cumhuriyetin ilanı

* Çok partili rejim denemeleri

* Kadınlara seçme ve seçilme haklarının verilmesi

* 1921 ve 1924 Anayasalarının ilanı

* Irk esasına dayanmaz

* Dil, tarih, kültür ve ideal birliği esastır.

* Milli birlik ve beraberlik ilkesi milliyetçiliği bütünler.

* Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgilidir.

* Milli * Bağımsızlık

* Milli birlik ve beraberlik * Ülke bütünlüğü
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR

* TBMM’nin açılması

* İstiklal Marşı’nın kabulü

* Tevhidi-i Tedrisat Kanunu

* Kabotaj Kanunu

* Kapitülasyonların kaldırılması

* Yabancı işletmelerin satın alınması

* Türk Tarih Kurumu’nun açılması

* Türk Dil Kurumu’nun açılması

* Toplumu oluşturan bireyler arasındaki ayrıcalıkların ortadan kaldırılması ve herkesin kanun önünde eşit olmasıdır.

* Sınıf ayrımını reddeder.

* Milliyetçilik ve Cumhuriyetçiliğin doğal sonucudur.

* Eşitlik * Dayanışma

* Ayrıcalıkların kaldırılması
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR

* TBMM’nin açılması

* Aşar vergisinin kaldırılması

* Kıyafet Devrimi

* Tekke ve zaviyelerin kapatılması

* Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi

* Millet mekteplerin açılması

* Harf inkılâbı

* Kılık kıyafet kanunu

* Türk Medeni Kanunu’nun kabulü

* Soyadı Kanunu

* Dini inançlar kullanılarak halkın sömürülmesini önler.

* Devlet düzeninin ve hukuk kurallarının dine değil akla ve bilime dayandırılmasıdır.

* Kişilerin din ve vicdan özgürlüklerini korur.

* Din * Akılcılık ve bilimsellik

* Din ve vicdan özgürlüğü
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR

* Saltanatın kaldırılması

* Halifeliğin kaldırılması

* Tevhid-i Tedrisat Kanunu

* Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması

* Tekke ve zaviyelerin kapatılması

* Medeni Kanun

* Anayasadan devletin dini İslam’dır maddesinin çıkarılması 1928

* Laiklik İlkesi’nin anayasada yer alması 1937

*Devletin ekonomide öncü, yönlendirici ve müdahaleci olmasıdır.

*Türkiye’de zorunluluk sonucu kabul edilmiştir.

*Özel sektörü dışlamayan, karma ekonomi modelidir.

* Devletçilik, yabancı işletmelerin satın alınması ile milliyetçilik, halk yararına olması ile halkçılık, ilkesiyle yakından ilgilidir.

* Ekonomi * Para

* Yatırım * Ekonomik bağımsızlık
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR

* Tarım alanındaki destekleyici çalışmalar

* Aşar vergisinin kaldırılması

* Kapitülasyonların kaldırılması

* Kabotaj Kanunu’nun kabulü

* İş Bankası, Sümerbank, gibi bankaların kurulması

* Teşvik-i Sanayi Kanunu

* 1.Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın hazırlanması

* KİT’lerin kurulması

* Kamulaştırma çalışmaları

* Toplumu çağa taşıyacak kurum ve kuralların getirilmesi amaçlar.

* Yeniliği esas alır.

* Eskiyen kurum ve kuralların yenilenmesini esas alır.

*Atatürkçülüğü dinamik kılan bu ilkedir.

* Yenilik * Çağdaşlaşma