Executive summary XXX

Net Döviz Kazancı

Grafik 23: Basım Sanayi Net İhracatı (Milyon Dolar)

9. Ar-Ge ve Teknoloji Faaliyetleri

Bu çerçevede basım sanayinin teknoloji faaliyetleri incelenmekte ve değerlendirilmektedir. Şirketlerin Araştırma Geliştirme faaliyetleri için Türkiye İstatistik Kurumu’nun AR-GE istatistikleri kullanılmaktadır. Sektöre ait TÜİK verileri 2009-2013 yılları için bulunmaktadır.

Basım sanayinde araştırma-geliştirme faaliyetleri için istihdam edilenlerin sayısı 2013 yılı itibariyle 103 kişidir. Sanayide ARGE istihdamının 2013 yılında arttığı görülmektedir.

Araştırma geliştirme faaliyetleri için yapılan harcamalar ise yıllar itibariyle hemen aynı kalırken artarak 2013 yılında 5,8 milyon TL olarak ölçülmüştür. Harcamaların tamamı istihdam ağırlıklı cari harcamalar olarak gerçekleşmiştir.

10. Üretim, Tüketim ve İç Pazar Büyüklükleri

    1. Türk Basım Sanayinin Gelişimi

Türk basım sanayinin gelişme sürecinde ikinci aşama 1960’lı yılların ortasında ofset teknolojisinin kullanılması ile başlamıştır. 1970 yılına gelindiğinde basım sektöründe yer alan toplam firma sayısı 2.471 olmuştur. Bu firmaların 2.282 adeti küçük firmalar 189’u ise orta ve büyük ölçekli firmalardır.

1970-1985 yılları arasında ise Türk basım yayım sanayisinde iki ana eğilim belirleyici olmuştur. Bunlardan ilki ofset teknolojisinin kullanımının daha yaygın hale gelmeye başlamasıdır. İkinci eğilim ise gelişmiş ülkelerde hızlanan teknoloji değişimi ve ofset teknolojisinin kullanımı ile ellerindeki mevcut çok geniş kapasiteli eski (tipo teknolojili) makinelerin gelişmekte olan ülkelere transfer edilmesi ile oluşmuştur. Bu çerçevede 1970-1985 arasında sektörde faaliyet gösteren işletme sayısı hızla artmıştır. Sektörde faaliyet gösteren işletme sayısı 1980 yılında 3.391, 1985 yılında ise 4.137’ye çıkmıştır. 1985 yılına gelindiğinde 4.137 firmanın 3.859’u küçük ölçekli, 278’i ise orta ve büyük ölçekli işletmelerdir.

1985 yılından itibaren Türk basım yayın sanayisi üçüncü önemli ve yeni bir gelişme aşamasına girmiştir. Bu yeni gelişme aşamasına geçiş de yine teknoloji odaklı olarak başlamıştır. Tipo teknolojisinden ofset teknolojiye yoğun bir geçiş başlamıştır. İşletme sayısı 1990 yılında 5.564’e, 1995 yılında 6,269’a, 1997 yılında 7.224’e ve 2002 yılında 9.435’e yükselmiştir.

2000’li yıllarda Türk basım sanayindeki gelişmeleri belirleyen yine teknolojideki ilerlemeler ve yenilikler olmaktadır. Bilgi işlem, elektronik ve dijital baskı alanında yaşanılan teknolojik ilerlemeler ile birlikte geleneksel matbaa ve basım işleri yerlerini hızla bilgisayar ve dijital tabanlı matbaacılık ve basım işlerine bırakmaktadır. Bu çerçevede basım sanayindeki firmalarda da önemli bir dönüşüm yaşanmaktadır.

2. Türk Basım Sanayiinde Pazar Büyüklüğü

Ciro büyüklükleri TÜİK Sanayi ve Hizmet İş istatistikleri verilerinden alınmıştır. TÜİK’in Sanayi ve Hizmet İş istatistiklerinde ciro büyüklüğü; basım sanayinde faaliyet gösteren tüm firmaların ilgili yıl içinde yaptıkları yurtiçi ve yurtdışı mal ve hizmet satışlarının toplamı ile hesaplanmakta ve sunulmaktadır.

Basım sanayinin bu yöntem ile hesaplanan ciro büyüklüğü 2012 yılında 6 milyar TL, 2013 yılında ise 6,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Basım sanayindeki firmaların ihracatının çok sınırlı olduğu düşünüldüğünde mevcut ciro verileri yurtiçi basım sanayi pazar büyüklüğünü önemli ölçüde yansıtmaktadır.

Basım sanayinde en önemli alt pazarı elde edilen ciro büyüklüğü itibariyle diğer matbaacılık işleri pazarı oluşturmaktadır. Onu gazetelerin basımı işleri izlemektedir.

TÜİK’in Sanayi ve Hizmet İş istatistiklerinde ciro büyüklüğü basım sanayinde faaliyet gösteren tüm firmaların ilgili yıl içinde yaptıkları yurtiçi ve yurtdışı mal ve hizmet satışlarının toplamı ile hesaplanmaktadır.

Ancak basım sanayinde faaliyet gösteren firmaların mal ve hizmet satışları içinde satın alarak baskı işleri yaptıkları kağıt ve karton ürünleri de bulunmaktadır. Bu itibarla toplam cirolar içinde bu ürünlerin değerleri de bulunmaktadır.

Basım sanayinde satın alınarak basım işlemi yapılan ürünlerin hesaplanması için Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Girişimci Bilgi Sistemi sektörler arası alış-satış verileri kullanılmaktadır.

Aşağıdaki tabloda 2013 yılında basım sanayinin sektörlerden yaptıkları alışlar sunulmaktadır. Bunlar içinde kağıt sanayi, plastik sanayi ve kimya sanayinden (bir kısmı) yapılan alışların basım işleri için yapılan alışlar olduğu varsayılmaktadır. 2013 yılında bu alışların toplamı yaklaşık 800 milyon Türk Lirasıdır. Bu büyüklüğün yukarıdaki TÜİK iş istatistiklerinde verilen basım sanayi toplam ciro rakamından düşülmesi (kar marjı ile hesaplanarak) halinde basım sanayi firmalarının sadece basım işleri ile elde ettikleri ciroya ve pazar büyüklüğüne büyük ölçüde ulaşılabilecektir.

Alan Sektör Satan Sektör	18 - Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması
10 - Gıda Ürünlerinin İmalatı	22.123.016
13 - Tekstil Ürünlerinin İmalatı	37.312.052
16 - Ağaç, Ağaç Ürünleri ve Mantar Ürünleri İmalatı	9.449.191
17 - Kağıt ve Kağıt Ürünlerinin İmalatı	302.162.664
18 - Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması	731.798.730
20 - Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı	166.648.119
22 - Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı	378.059.369
26 - Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı	20.494.300
27 - Elektrikli Teçhizat İmalatı	51.928.984
28 - Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Ekipman İmalatı	46.849.059

Tablo 85: Basım Sanayinin Sektörel Satın Almaları, TL (2013)

Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemi

Türk basım sanayinde iş veya pazar büyüklüğü karşılaştırması için aşağıda AB ülkelerinin basım sanayi verileri sunulmaktadır. Sanayilerin ciroları İş istatistikleri verileri ile elde edilen büyüklüklerdir.

3. Basım Sanayinde Alt Pazarlar ve İşler

1.1.1.1.8.Gazete, Kitap ve Dergi Basımı

Türkiye’de yayınlanan gazete ve dergi sayıları, tirajları, baskı sayıları ve baskı yerleri ile ilgili verileri Türkiye İstatistik Kurumu Yazılı Medya Araştırması ile yıllık olarak yayınlamaktadır.

Basım pazarını oluşturan bir diğer önemli ürün grubu kitaplardır. Kitaplar ile ilgili resmi veri kaynağı Türkiye İstatistik Kurumunun yayınladığı Uluslar arası Standard Kitap Numarası (ISBN) İstatistikleridir.

2008 yılında basılan kitap sayısı 31.760 iken bu sayı 2013 yılında 42.655 olarak gerçekleşmiştir. Kitapların basım adedi ise 2008 yılında 163,2 milyon adet, 2013 yılında ise 330 milyon adet olmuştur.

Kitap pazarında ISBN numarası alarak basılan ve yayımlanan kitapların dışında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından basılan veya bastırılan ve ücretsiz olarak dağıtılan ders kitapları bulunmaktadır. 2013-2014 eğitim döneminde 206,2 milyon adet ders kitabı dağıtılmıştır.

Türkiye’de kitap pazarı büyüklüğü 2013 yılında 2,34 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye Yayıncılar Birliğinin Türkiye Kitap Pazarı Raporu verilerine göre 2008 yılında 1,1 milyar dolar olan kitap pazarı son beş yıl içinde hızlı bir büyüme göstermiştir. Eğitim kitapları 1,2 milyar dolar ile en büyük alt pazardır. Kültür yayınları 900 milyon dolarlık büyüklüğe ulaşmıştır. Akademik kitaplar 85 milyon dolar, ithal kitaplar ise 150 milyon dolar pazar büyüklüğüne sahiptir.

1.1.1.1.9.Ambalaj Baskıları

Ambalajlı ürünlerin tüketimi hızlı kentleşme, nüfus artışı, yaşam standartlarının artması, kadınların iş hayatına katılımı, tüketim alışkanlıklarının değişimi, alışveriş merkezlerinin yaygınlaşması, perakende alışveriş eğilimi, dayanıksız ve yarı dayanıklı tüketim malları harcamalarında artış ve hızlı ihracat artışı gibi nedenlerle sürekli ve düzenli olarak genişlemektedir.

Buna bağlı olarak ambalaj baskı pazarı da genişlemektedir. Bu çerçevede aşağıda Türkiye’de ambalaj baskı pazarında baskı işlemine tabi olabilecek veya baskılı olarak üretilebilecek ürünlerin üretimindeki gelişme sunulmaktadır.

Basım faaliyetleri için önemli bir ürün grubu olan kağıt-karton ve oluklu mukavva ambalaj ürünleri üretimi 2006 yılında 1,7 milyon ton iken, 2010 yılında 2,2 milyon ton ve 2013 yılında ise 2,5 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

1.1.1.1.10.Diğer Basılı ve Baskılı Ürünler

1.1.1.1.11.Reklam ve Yaratıcı Sektör Basılı Ürünleri

Reklam ve yaratıcı sektör basılı ürünleri reklam harcamalarının bir alt parçası olup Türkiye’deki reklam harcamalarındaki gelişmeye bağlı olarak büyümektedir. Bu çerçevede aşağıda Türkiye’de reklam harcamaları ve basılı malzeme harcamaları yer almaktadır.

(*) Reklam Yapımı, Komisyonlar, Ajans Gelirleri Vb.

4. Basım Sanayi Makine Yatırımları ve Mürekkep Kullanımı

Basım yayım sanayisinin makine ithalatına ilişkin gelişmeler aşağıda alt detayları ile sunulmaktadır. Basım sanayinin matbaa ve ciltleme makineleri ile parçaları toplam ithalatı 2006 yılında 375,4 milyon dolar iken 2013 yılında 277,1 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalat içinde ofset makineleri ile dijital makinelerin de yer aldığı diğer makineler ve yardımcı makineler en çok ithalat yapılan iki kalemi oluşturmaktadır.

2009 yılında yaşanan ekonomik kriz ile kapasitede oluşan fazlalık makine ithalatında daha sonra yavaşlamaya yol açmıştır. Makine ithalatı kapasite artırımı ile birlikte daha çok teknoloji yenileme ve yeniden yapılanma amaçlı gerçekleştirilmektedir.

SITC Sınıflamasına Göre Makineler	2006	2008	2010	2012	2013
726 Matbaa ve Ciltleme Makine Parçaları	375.4	316.1	269.2	254.3	277.1
7263 Matbaacılıkta Kullanılan Makineler, Cihazlar vs. Çeşitli Malzemeler	16.7	53.0	40.8	30.8	30.4
7265 Ofset Baskı Makineleri	205.1	162.5	83.7	74.4	75.4
7266 Diğer Makineler ve Yardımcı Makineler	37.4	49.5	96.1	109.0	124.9
7268 Ciltleme Makineleri	60.7	18.4	28.4	16.9	17.3
7269 Makine Parçaları(72631, 7265,7266 için)	55.4	32.8	20.3	23.2	29.2

Tablo 93: Basım Sanayi Makine İthalatı (Milyon Dolar)

Kaynak: Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret İstatistikleri veritabanı.

Basım sanayinde makine yatırımlarının önemli bir bölümü finansal kiralama yolu ile yapılmaktadır. Bu nedenle basım sanayi ile ilgili donanımların kiralama işlemlerindeki gelişmeler sektörün yatırım eğilimi için önemli bir gösterge olmaktadır.

2006 yılında 153,6 milyon dolar ile en yüksek seviyesine ulaşan finansal kiralama işlemleri 2008 yılında 146 milyon dolara indikten sonra 2010 yılında ekonomik krizin etkisi ile birlikte 71,8 milyon dolara gerilemiştir. 2013 yılında ise basım sanayi ile ilgili makine ve donanımlarına ilişkin finansal kiralama işlemleri yeniden 129,2 milyon dolara yükselmiştir.

Basım Yayın Donanımları	2006	2008	2010	2012	2013
Matbaa ve Kağıt İşleme Makineleri (Toplam)	153,2	146,0	71,8	110,6	129,2

Tablo 94: Basım Sanayi İle İlgili Makine ve Donanımları Finansal Kiralama İşlemleri (Milyon Dolar)

Kaynak: Finansal Kiralama Derneği

Basım sanayinde kullanılan mürekkep büyüklüğü sektörün gelişme eğilimi için önemli bir göstergedir. Türk basım sanayi sektörde kullanılan mürekkebin tamamına yakınını ithal etmektedir. Bu nedenle ithalat verileri sektörün gelişimini önemli ölçüde yansıtmaktadır.

Basım sanayinin mürekkep ithalatı aşağıda toplam, siyah ve renkli mürekkep ayrımları ile sunulmaktadır. Buna göre 2006 yılında 9.815 ton ve 75,4 milyon dolar olan mürekkep ithalatı 2013 yılında 14.548 ton ile 152,4 milyon dolara çıkmıştır. 2013 yılında renkli mürekkep ithalatı 10.953 ton ve 106,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

	2006	2008	2010	2012	2013
Mürekkep Toplam (3215) (Milyon Dolar)	75.4	91.9	106.2	135.3	152.4
Mürekkep Toplam Ton	9.815	10.088	12.214	13.479	14.548
Siyah Toplam (321511) Milyon Dolar Siyah Toplam Ton	7.5 1.469	10.1 1.601	13.3 2.195	17.0 2.222	19.1 2.360
Renkli Toplam (321519) Milyon Dolar Renkli Toplam Ton	55.3 7.542	68.0 7.504	75.2 9.180	98.4 10.222	106.2 10.953
Diğer Yazı Çizim Toplam Milyon Dolar (321590) Diğer Yazı Çizim Toplam Ton	12.6 805	13.8 983	17.7 839	19.9 1.035	27.1 1.234

Tablo 95: Basım Sanayi Mürekkep İthalatı (Milyon Dolar)

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri.

5. Basım Sanayinde Genel Eğilimler

1.1.1.1.12.Üretim Eğilimleri

1. Hammaddeler

1. 
   Sektörün, üretim için kullandığı iki önemli hammadde olan kağıt ve mürekkep ile ilgili ülke dışı bağımlılığı devam etmektedir.
   
2. 
   Sektör, için önemli bir yere sahip olan gazete kağıdı üretimi çok düşük seviyeye gerilerken; hamur ve kuşe kağıtlara ilişkin üretimde artış gözlenmektedir. Ancak yine de sektörün tüm kullanım ihtiyacını karşılamak henüz mümkün olmamıştır.
   
3. 
   Özellikle kağıdın hammaddesi olan kağıt hamuru ithalatındaki hızlı artış dikkat çekici olarak kayıtlara düşülmesi gereken bir husustur.
   
4. 
   Kağıt hamuru imalatı ve duvar kağıdı imalatı ile ilgili sektörde yüksek yoğunlaşma görülürken, oluklu kağıt ve mukavva imalatı ile kağıt ve mukavvadan yapılan muhafazaların imalatı alt sınıflarında yoğunlaşma oranları oldukça düşük çıkmıştır.
   
5. 
   Sektörün mürekkep ithalatı son 5 yıl içinde hızlı artmıştır. Özellikle siyah dışı renkli mürekkep ithalatının artışı dikkat çekicidir.
   

1. Kapasite Kullanımı

1. 
   Basım sektörü genel olarak kapasitesini tam anlamıyla verimli bir şekilde kullanamamaktadır. Özellikle toplam imalat ile karşılaştırmalarda, mevcut kapasitesinin altında kullanıma sahiptir.
   
2. 
   İl bazında kapasite kullanıma ile ilgili verilere Tekirdağ ve Hatay illerinin öne çıkmaya başladığı görülmektedir.
   
3. 
   Çalışılan saatlerde ise yıldan yıla düşüş gözlenmektedir.
   

1. Kullanılan Teknoloji

1. 
   Sektörün makine yatırımları devam etmektedir. Ofset baskı yatırımları azalırken; dijital, tifdruk ve flekso baskı ile ilgili yatırımlar hız kazanmıştır.
   
2. 
   Sektörün dijital baskıya olan ilgisi artarak devam etmektedir.
   
3. 
   Türkiye’deki tüm sanayi, imalat ve hizmet sektörlerinde olduğu gibi basım sektörü içinde teknoloji kullanımında dışarıya bağımlılık devam etmektedir.
   
4. 
   Teknoloji yatırımının getirdiği kalifiye işgücü ihtiyacı ve açığı devam etmektedir.
   

1.1.1.1.13.İşletmelerin Gelişim Eğilimleri

1. Rekabet Koşulları

1. 
   Sektörün halen büyük bir çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşuyor olmakla birlikte yapılan makine ve sabit yatırımlar, işletmelerin büyüme yolunda adımlar atmaya çalıştıklarını göstermektedir.
   
2. 
   Basım sanayinin ekonomik krizlerden birincil derece etkilenen sektör olmasına rağmen, yıl bazlı ciro rakamları itibariyle büyümesini sürdürmeyi başarmıştır. Önümüzdeki süreçte verimlilik boyutu ile devam edeceği tahmin edilmektedir.
   
3. 
   Verimlilik ve kalite arasındaki bağlantı sektör tarafından daha da iyi anlaşılarak, sektörün kaliteye ve verimliliğe arttırıcı yöntemlere yatırımlar yaptığı gözlenmektedir.
   
4. 
   En büyük rakip olan dijital ortamın varlığına karşı gerekli rekabet sağlayıcı tedbirler alınması için adımların atılması zorunluluğu iyice hissedilmeye başlamıştır.
   
5. 
   Küçük ölçekli işletmelerin hammadde alımlarında ortak bir platformu kurma girişimleri gündeme gelmiştir.
   

1. İşgücü İstihdamı

1. 
   Sektörün iş gücü istihdamı, teknoloji yatırımlarına paralel olarak daha kalifiye eleman ihtiyacına doğru ilerlemektedir.
   
2. 
   Sektöre, birincil olarak eleman yetiştirdiği öngörülen matbaa meslek lisesi mezunlarının sayısal olarak bakıldığında istihdamı karşılayacak düzeyden uzakta olduğu görülmektedir. 2014 yılında olmasa bile daha sonraki yıllarda sektörün, özellikle üretim bölümünde ciddi işgücü ihtiyacı olacağı görülmektedir.
   
3. 
   Sektörde kadın işgücünün istihdamı artış göstermiştir. Bunun daha çok sektörün içindeki beyaz yaka iş konumları için olduğu tahmin edilmektedir.
   

1.1.1.1.14.Yatırım Eğilimleri

1. Baskı Öncesi Yatırımlar

1. 
   Baskı öncesi hizmetlere ilişkin yatırımlar CtP ağırlıklı olarak devam etmektedir.
   
2. 
   Geçmişte olduğu gibi baskı öncesine ilişkin hizmetler müstakil olma eğilimlerini sürdürmektedir. Ancak büyük ölçekli işletmeler yine de baskı öncesi süreçlere ilişkin yapıyı bünyelerinde bulundurmaya devam etmektedir.
   

1. Baskı Yatırımları

1. 
   2000’li yıllardan beri devam eden özellikle tabaka ofset baskı makinesi yatırımını sektör sürdürmektedir.
   
2. 
   Sektör tifdruk baskı ile ilgili yatırımlarını artırarak devam etmektedir. Bunun daha çok ambalaj yatırımları ile bağlantılı olduğu gözlenmektedir.
   
3. 
   Sektörün dijital baskıya olan eğilimleri devam etmektedir. Sektör konvansiyonel baskı türü ile dijital baskıyı bir arada kullanacağı projeler üzerinde çalışmaktadır.
   
4. 
   Düşük tirajlı ve kişiye özel baskılarda artışların olması dijital baskıya olan talebi attırmaktadır. Sektör rekabet gücünü geliştirmek adına dijital baskı makinelerine yatırım yapmaya devam etmektedir.
   

1. Baskı Sonrası Yatırımları

1. 
   Baskı sonrası makine ve ekipmanları ile ilgili makine alımlarında azalmalar olmuştur.
   
2. 
   Baskı sonrasında, baskı öncesinde olduğu gibi bir uzmanlaşma görülmeye başlanmıştır. Sadece baskı sonrası faaliyetleri yürüten işletmelerin sayısında artış gözlenmiştir.
   

1.1.1.1.15.Dış Ticaret ve Yabancı Yatırımcı Eğilimleri

1. 
   Basım sektörü halen dış ticaret konusunda iç piyasaya hitap etmeye devam etmektedir. Küçük ihracatlar dışında sektör halen iç piyasaya iş yapmaktadır. Teknoloji ve kapasite bakımından gerekli noktaya gelen sektörün dış ticaret bağlamında gerekli adımları ivedilikle atması gerektiği görülmektedir.
   
2. 
   Sektöre, doğrudan yabancı yatırımları dalgalı seyir izlemektedir Bununla birlikte az da olsa yabancı yatırımlarında artış devam etmektedir.
   
3. 
   Sektör, 2010 yılından itibaren yurtdışında yatırım yapmaya başlamıştır. Bu yatırımların başlamış olması sektörün dış ticaret bağlamında ülke dışına açılması açısından önemli bir gelişme olarak durmaktadır. İlerleyen yıllarda yatırımda artış olacağı tahmin edilmektedir.