Ana səhifə

Я-c. И. Яhmяdov N. T. Яliyev meyv я V я t я r я V я z и n я m t я я ш ц nasli ь I


Yüklə 2.79 Mb.
səhifə23/27
tarix18.07.2016
ölçüsü2.79 Mb.
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27

Тязя баш соьан

Истещлак цчцн эюндярилян, тядарцк едилян тязя баш соьанын кейфиййяти ГОСТ 1723-86, кцтляви иашя мцяссисяляриня вя пяракяндя тижарят шябякясиндя сатылмаг цчцн эюндярилян баш соьанын кейфиййяти ГОСТ 27166-86 цзря мцяййян едилир.

Експерт баш соьанын дадына эюря онун щансы група (ажы, йарымажы, ширин соьанлар) вя ботаники сорта аид олдуьуну нязяря алмалыдыр.

Баш соьанын гуру габыьы бцтюв вя йа 2 см-дян чох олмайан ендя ачылмыш, икинжи гуру габыьы галмагла биринжи гуру габыьы бошалмыш вя гуру саплаьы 1 см-дян чох олмайанлар стандарт мящсул щесаб едилир.

Експерт баш соьанын боьаз вя диб чцрцмяси хястялийиня тутулмасына, эяня вя эювдя нематодуна фикир вермялидир. Эяня хястялийиня тутулмуш соьанларын зядялянмиш сулу габыьында интенсив йашыл вя сары рянэли лякяляр ямяля эялир.

Яэяр партийа баш соьан мящсулунда эяня хястялийи вя эювдя нематоду оларса, беля мящсулу эюндярмяк олмаз.

Тязя жцжяртили баш соьаны чыхдаш етмирляр, жцжяртиляри кясир вя 100% иткийя аид едирляр. Гейри-стандарт мящсула ашаьыдакылар аид едилир.


  1. Ян бюйцк ен кясийинин диаметри узунсов соьанлар цчцн 3 см-дян, диэяр соьанлар цчцн 4 см-дян аз олан соьанлар.

  2. Механики зядялянмиш соьанлар.

  3. Кянд тясяррцфаты зярярверижиляри иля зядялянмишляр, лакин истещлака йарарлы соьанлар.

  4. Габыьы сойулмуш соьанлар.

  5. Жцжярмиш соьанлар (истифадяйя йарарлы).

Туллантыйа ашаьыдакы соьанлар аид едилир.

  1. Соьанаьы баш ямяля эятирмяйян ичи бош оланлар.

  2. Тамамиля жцжярмиш соьанлар (истифадяйя йарарсыз).

  3. Язилмиш соьанлар.

  4. Донмуш вя дону ачылдыгдан сонра ямтяя кейфиййятини бярпа етмяйян соьанлар.

  5. Пюртцлмцш (йанмыш) соьанлар.

  6. Чцрцмцш вя ий вермиш соьанлар.

Тязя ярзаг гарпызы

Тязя щалда истещлак цчцн тядарцк едилян, эюндярилян вя сатылан тязя ярзаг гарпызынын кейфиййяти ГОСТ 7177-80 цзря мцяййян олунур. Типик ботаники сортуна уйьун эялмяйян формада, лакин ейбяжяр олмайан гарпызлар, габыьы зядялянмиш, лакин кясикляри дишлянмямиш гарпызлар стандарт щесаб едилир.

Мейвяси зяиф сыхылмыш гарпызлар эюндярилмяк цчцн йол верилмир, лакин тяйинат йериндя сатыш заманы стандарт щесаб едилир.

Антракноз вя диэяр хястялийя тутулмуш гарпызларын эюндярилмясиня ижазя верилмир.

Тяйинат йериндя гарпызын сятщиндя антракнозла зядялянмя мцшащидя едилярся, лакин бу хястялик гарпызын ятлийиня кечмяйиб истещлак цчцн йарарлы оларса, онда гейри-стандарт мящсул щесаб едилир. Яэяр антракноз хястялийи чох мцшащидя едилиб гарпызын ятлийиня дя кечярся, беля мящсул тулланты щесаб едилир.

Гейри-стандарт мящсула ашаьыдакылар аид едилир.



  1. Ян бюйцк ен кясийинин диаметри мцяййян олунмуш юлчцдян аз олан, лакин йетишмиш гарпызлар.

  2. Бярк сыхылмыш вя батыг йери олан гарпызлар.

  3. Кянд тясяррцфаты зярярверижиляри иля зядялянмиш вя габыьы хястя гарпызлар. Лакин бу хястяликляр ятлийя кечмя­мялидир;

  4. Там йетишмямиш, лакин истещлака йарарлы гарпызлар.

Туллантыйа ашаьыдакылар аид едилир.

  1. Чатламыш гарпызлар.

  2. Язилмиш вя сыхылмыш гарпызлар.

  3. Ятлийи селиклянмиш йетишиб ютмцш гарпызлар.

  4. Йемлик гарпыз сортлары.

  5. Ятлийи боьунуг чящрайы вя аь олан, истещлака йарарсыз гарпызлар.

  6. Дахили йумшаг щиссяси кянд тясяррцфаты зярярверижиляри вя хястяликля зядялянмиш гарпызлар.

  7. Чцрцмцш вя ий вермиш гарпызлар.

Гарпызын бошалдылмасы заманы зядялянмиш гарпызлар айрыжа йыьылыр вя алыжы тяшкилатын айаьына йазылмагла чыхдаш едилир.
Тязя говун (йемиш)

Тязя щалда истещлак цчцн тядарцк едилян, эюндярилян вя сатылан тязя говунун кейфиййяти ГОСТ 7178-85 цзря мцяййян олунур.

Типик ботаники сортуна уйьун эялмяйян формада, лакин ейбяжяр олмайан говунлар, габыьы зядялянмиш, лакин кясикляри дишляшмямиш говунлар стандарт щесаб едилир.

Пайыз-гыш сортлары саплагсыз эюндяриля билмяз. Лакин тяйинат йериндя саплаьы бирляшян йер зядялянмямиш оларса, беля говунлар стандарт щесаб едилир.

Орта мцддятя йетишян вя пайыз-гыш сортларынын габыьы кобуд оларса, тохум камерасында йетишмямиш тохумлар ятлийя бярк бирляшмиш оларса, гейри-стандарт щесаб едилир. Беля говунлар тядарцк йериндя сахланылыб йетишдирилир.

Гейри-стандарт мящсула ашаьыдакылар аид едилир.



    1. Юлчцсц стандарт эюстярижидян аз оланлар.

2. Бярк сыхылмыш вя батыг йери олан говунлар

9.3.1.3. Мейвялярин вя цзцмцн кейфиййятcя

tяdqiqinin хцсусиййятляри
Експертиза апармаг цчцн орта нцмуняни вя тядгиг цчцн бирляшмиш нцмуняни айырмаздан яввял мцтяхяссис дахил олмуш партийа мала бцтцнлцкля ашаьыдакы ардыжыллыгла бахыш кечирир: Яввяла мейвянин габлашдырылдыьы таранын ГОСТ-ун тялябиня уйьунлуьуну йохлайыр, малын маркаланмасына вя онун дцзэцнлцйцня, о жцмлядян мейвянин щомолоъи сортунун вя ямтяя сортунун, габлаш­дырылма тарихинин вя эюндярян тяшкилатын адынын олмасына фикир верир. Сонра мящсулун щомолоъи сортундан вя ямтяя сортундан асылы олараг онун йерляшдирилмясини вя йерлярин сайынын сяняддя эюндярилян сайа уйьун олмасыны йохлайыр.
Тезйетишян тязя армуд
1 сентйабра гядяр тядарцк едилян вя тязя щалда истещлак цчцн сатылан вя сянайе емалына эюндярилян тезйетишян армудун кейфиййяти ГОСТ 21714-76 уйьун мцяййян едилир.

Тяйинат йериндя гейри-стандарт мейвяляря (стандартда йол вериляндян артыг) ашаьыдакылар аид едилир.



  1. Ян бюйцк ен кясийинин диаметри 40 мм-дян аз олан (15 августдан сонра эюндярилян сортлар цчцн), лакин йетишмиш армудлар.

  2. Сятщинин 1/4 -дян чох щиссясинин сыхылмыш, язилмиш вя долу иля зядялянмиш олан армудлар.

  3. Сятщинин 1/8-дян чох щиссясиндя саьалмыш габыг зядяляри, лякя вя нюгтяляр формасында дямэил хястялийи олан армудлар.

  4. Ейбяжяр армудлар.

  5. Мейвя (алма) гурду иля зядялянмиш армудлар.

  6. Габыьы тязя зядялянмиш вя йа дешилмиш, лакин истещлака йарарлы армудлар.

Туллантыйа ашаьыдакы мейвяляр аид едилир (100%-дян артыг щесабланыр).

    1. Язилмишляр.

    2. Йетишиб ютмцшляр.

    3. Чцрцмцшляр.

    4. Киф атмышлар.

    5. Йетишмямиш (йашыл), истещлак цчцн йарарсызлар.

Эежйетишян тязя армуд
1 сентйабрдан сонра тядарцк едилян вя тязя щалда истещлак цчцн сатылмаьа вя сянайе емалына эюндярилян эежйетишян армудун кейфиййяти ГОСТ 21713-76 уйьун мцяййян едилир.

Тяйинат йериндя гейри-стандарт мейвяляря (стандартда йол вериляндян артыг) ашаьыдакылар аид едилир.



  1. Ян бюйцк ен кясийинин диаметри 40 мм-дян аз олан, лакин тез йетишмиш армудлар.

  2. Сятщинин 1/4-дян чох щиссясинин сыхылмыш, язилмиш вя долу иля зядялянмиш олан армудлар.

  3. Сятщинин 1/8-дян чох щиссясиндя саьалмыш габыг зядяляри, лякя вя нюгтяляр формасында дямэил хястялийи олан армудлар.

  4. Ейбяжяр армудлар.

  5. Мейвя (алма) гурду иля зядялянмиш армудлар.

  6. Габыьы тязя зядялянмиш вя йа дешилмиш, лакин истещлака йарарлы армудлар.

Туллантыйа ашаьыдакы мейвяляр аид едилир (100%-дян артыг щесабланыр).

  1. Йетишмямиш, истещлака йарарсыз армудлар.

  2. Язилмишляр.

  3. Йетишиб ютмцшляр.

  4. Чцрцмцш вя киф атмышлар.


Тязя ярик
Тядарцк едилян вя тязя щалда истещлак цчцн сатылмаьа вя сянайе емалына эюндярилян тязя ярийин кейфиййяти ГОСТ 21832-76 цзря мцяййян едилир.

Тяйинат йериндя гейри-стандарт мейвяляря ашаьыдакылар аид едилир:



  1. Мейвя сятщинин 1/4-дян чох щиссясиндя сыхылмыш, сцртцлмцш вя эцняш йаныьы иля зядялянмиш ярикляр.

  2. 3-дян чох йердя долу зядялянмяси олан ярикляр.

  3. Мейвя гурду иля зядялянмишляр.

  4. Габыьы тязя зядялянмиш вя йа дешилмиш, лакин истещлака йарарлы ярикляр.

  5. Йетишиб ютмцш ярикляр (ятлийи ахмайанлар).

Туллантыйа ашаьыдакылар аид едилир.

  1. Йашыл, истещлак цчцн йарарсыз ярикляр.

  2. Язилмишляр.

  3. Чцрцмцшляр.

  4. Киф атмышлар.


Иримейвяли тязя эавалы вя алча
Тядарцк едилян вя тязя щалда истещлак цчцн сатылмаьа вя сянайе емалына эюндярилян тязя иримейвяли эавалы вя алчанын кейфиййяти ГОСТ 21920-76 цзря мцяййян едилир.

Тяйинат йериндя тулланты мейвяляря ашаьыдакылар аид едилир.



    1. Йашыл рянэли истещлак цчцн йарарсыз мейвяляр.

    2. Язилмишляр.

    3. Чцрцмцш вя киф атмышлар.


Тязя албалы вя эилас
Тядарцк едилян вя тязя щалда истещлак цчцн сатылмаьа вя сянайе емалына эюндярилян тязя албалы вя эиласын кейфиййяти уйьун олараг ГОСТ 21921-76 вя ГОСТ 21922-76 цзря мцяййян едилир.

Тяйинат йериндя тулланты мейвяляря ашаьыдакылар аид едилир (100%-дян артыг щесабланыр).



  1. Йашыл рянэли истещлак цчцн йарарсыз мейвяляр,

  2. Язилмишляр.

  3. Чцрцмцш вя киф атмышлар.


Тязя сцфря цзцмц
Тядарцк едилян вя тязя щалда истещлак цчцн сатылмаьа вя сянайе емалына эюндярилян тязя сцфря цзцмцнцн кейфиййяти ГОСТ 25986-83 цзря мцяййян едилир.

Яввяла партийа малын габлашдырылдыьы таранын стандарта уйьунлуьу, маркаланмасы вя цзцмцн ампелографик сортунун ейнижинслийи мцяййян едилир.

Щяр габлашдырма йериндя диэяр ампелографик сорт гарышыьы мцяййян едилдикдя, онлары айырыб актда мцяййян едилян сортун ады вя фаизля мигдары гейд олунур.

Эютцрцлмцш орта нцмунядя чатламыш, эиляси бяркимиш, чцрцмцш вя кифлянмиш эиляляри айырмаг вя онларын фаизля мигдарыны тяйин етмяк цчцн щяр бир салхымы гайчы иля кясиб (язмядян) эиляляйирляр.

Тяйинат йериндя гейри-стандарт мящсула ашаьыдакылар аид едилир (ГОСТ-да йол верилян мигдардан чох).


    1. Солмуш (бцрцшмцш) эилямейвяляр – 1 нойабра гядяр.

    2. Салхымы там олмайанлар.

    3. Дянялянмиш эиляляр.

    4. Чатламыш эиляляр.

    5. Эиляси бяркимиш (эярзянэи вурмуш) эиляляр.

Туллантыйа ашаьыдакылар аид едилир (100%-дян артыг щесабланыр).

  1. Язилмишляр.

  2. Донмушлар.

  3. Чцрцмцш вя киф атмышлар.

  4. Гурумушлар.


Ситрус мейвяляри – тязя лимон, наринэи, портаьал
Тядарцк едилян вя тязя щалда истещлак цчцн сатылмаьа вя сянайе емалына эюндярилян тязя портаьалын (тропик юлкялярдян эятирилянляр истисна олмагла), наринэинин вя лимонун кейфиййяти уйьун олараг ГОСТ 4427-82, ГОСТ 4428-82 вя ГОСТ 4429-82 цзря мцяййян едилир.

Кейфиййяти тяйин етмяк цчцн орта нцмуняни вя експертиза цчцн бирляшмиш нцмуняни айырмаздан яввял мейвялярин габлашдырылдыьы таранын, маркаланманын вя габлашдырманын ГОСТ-а уйьунлуьуну, мювжуд маркаланманын сянядлярдя эюстярилянляря уйьунлуьу, дяряжяляря вя юлчцляря эюря дцзэцн йерляшдирилмяси йохланылыр.

Мейвялярин юлчцйя эюря дяряжяляри ян бюйцк ен кясийинин диаметриня эюря хцсуси калибирляшдирмя шаблонларынын кюмяклийи иля мцяййян едилир.

Щяр бир дяряжяйя аид мейвя юз юлчцсцня уйьун эялян шаблондан шагули (дик) хятт цзря кечмяйиб, цстдя галмалыдыр.

Яэяр партийа мал юлчцйя эюря дяряжяси эюстярилмядян дахил олубса, онда орта нцмуня ващид партийадан эютцрцлцр вя кейфиййятинин тяйининдян алынан нятижяляр бцтцн партийа мала шамил едилир.

Гейри-стандарт мящсула ашаьыдакы мейвяляр аид едилир (ГОСТ-да йол верилян нормадан артыг).



  1. Мцяййян олунмуш юлчцдян кичик (истещлак цчцн йарарлы) мейвяляр.

  2. Сятщин 1/4-дян чох олмайан сащядя пробкашякилли чыхынтылы, долу зядялямиш, жызылмыш, гара эюбяляк вя чанаглы йастыжа иля зядялянмиш мейвяляр.

  3. Зяиф гящвяйи лякялиликля зядялянмиш, лакин ятлийиня кечмяйян мейвяляр (наринэи вя портаьалда ян чоху 2 см сащядя).

  4. Тцнд-йашыл рянэли (истещлак цчцн йарарлы) мейвяляр.

Туллантыйа ашаьыдакы мейвяляр аид едилир.

  1. Йашыл (истещлака йарарсыз) мейвяляр.

  2. Донмуш мейвяляр.

  3. Пюртцлмцш (йанмыш) мейвяляр.

  4. Чцрцмцш вя киф атмышлар.


9.3.2. Мейвя-тярявязлярдя титрлянян туршулуьун тяйини
Лявазимат вя реактивляр. Су щамамы, техники тярязи, 250 мл-лик юлчцлц колба, термометр, 500 мл-лик кимйяви стякан, гыф, филтр каьызы, 25-50 мл-лик пипетка, титрляшдирижи гурьу (штативя бяркидилмиш жизэили бцретка), 1%-ли фенолфталеин вя йа 1%-ли тимолфталеинин спиртдя мящлулу, 0,1 н гяляви мящлулу.

Ишин эедиши. Тящлил цчцн айрылмыш орта нцмуняни сцртэяждян кечириб (щявянэдя дя язмяк олар), техники тярязидя 25 г чякиб истилийи 800С олан су иля бирликдя иткисиз олараг 250 мл-лик юлчцлц колбайа кечиририк. Бу заман истифадя едилян суйун мигдары колба щяжминин 3/4 щиссясиндян чох олмамалыдыр. Колбаны йахшы чалхаладыгдан сонра 80-850Ж температуру олан су щамамында 30 дяг мцддятиндя сахлайырыг. Бу заман колбаны вахташыры чалхаламаг лазымдыр. Вахт битдикдян сонра ону отаг температуруна гядяр сойудуб жизэийя гядяр дистилля суйу иля долдуруруг. Аьзыны тыхажла баьлайыб гарышдырыр, гуру гат-гат филтрдян сцзцрцк. Алынмыш филтратда туршулуг титрлямя цсулу иля тяйин олунур.

Бу мягсядля филтратдан 50 мл пипетка иля эютцрцб 250-300 мл-лик конусвари колбайа тюкцр, цзяриня 2-3 дамла фенолфталеин индикатору ялавя едиб 0,1 н НаОЩ гялявиси мящлулу иля чящрайы рянэ алынана гядяр титрляйирик. Нязяря алмаг лазымдыр ки, филтратда ЖО2 газы ола биляр. Буну айырмаг цчцн филтрат гайнайанадяк гыздырылыр вя гайнар филтрат титрлянир. Щесаблама ашаьыдакы дцстур цзря апарылыр:



бурада, Й – титря сярф олунан 0,1 н гяляви мящлулунун мигдары, мл-ля;

Й1 – нцмунядян мящлул щазырланан колбанын щяжми, мл-ля;

Й2 – титрлямяк цчцн эютцрцлян мящлулун мигдары, мл-ля;

э – нцмунянин кцтляси, г-ла.

К – мцвафиг туршуйа эюря щесабламаг цчцн истифадя олунан ямсал. Бу ямсал алма туршусу цчцн – 0,0067; лимон туршусу цчцн – 0,0064; шяраб туршусу цчцн – 0,0075; туршянэ туршусу цчцн – 0,0045; сцд туршусу цчцн – 0,0090 вя сиркя туршусу цчцн – 0,0060-дыр.

Мейвя-тярявязлярдя туршулуг орта щесабла фаизля ашаьыдакы кимидир: албалы, зоьал, алча, ярик – 2,5%, гараьат – 3,5%, лимон – 8%, помидор вя туршянэ – 1-1,5%, алма – 0,2-0,6%, армуд – 0,1-0,5%, щейва – 0,4-0,6%, шафталы – 0,2-1,0%, эавалы – 0,4-0,9%, цзцм – 0,6-0,7% вя с.

9.3.3. Тярявяздя нишастанын туршу щидролизи иля тяйини
Лявазимат вя аваданлыг. Техники-кимйяви тярязи, кимйяви стякан, филтр каьызы, 500 мл-лик конусвари колба, якс сойудужу, су щамамы, 250 мл-лик юлчцлц колба, 50 мл-лик пипетка.

Реактивляр. Хцсуси чякиси 1,19 олан ЩЖл, натриум-щидроксид мящлулу, дурулашдырылмыш ЩЖл мящлулу.

Ишин эедиши. Сцртэяждян кечирилмиш картоф нцмунясиндян 2,5-3,0 г эютцрцб кимйяви стякана кечирмяли, цзяриня 50 мл сойуг су ялавя етмяли вя тез-тез чалхаламагла 1 саат мцддятиндя сахламалы. Сонра стякандакы мящлул филтрдян сцзцлцр. Щялл олан карбощидратлары айырмаг мягсядиля чюкцнтц 250 мл сц иля йуйулур. Йудугдан сонра колбанын дибиндя вя филтрдя галан маддяляри 500 мл-лик конусвари колбайа кечирир, цзяриня 25 мл хцсуси чякиси 1,19 олан ЩЖл ялавя етмяли вя якс сойудужу иля бирляшдириб су щамамында 0,5 саат мцддятиндя гыздырмалы. Сонра колбадакы гарышыг сойудулур, мящлул натриум-щидроксид мящлулу иля титрляниб нейтраллашдырылыр, бундан сонра ялавя 1-2 дамла дурулашдырылмыш ЩЖл мящлулу ялавя едилир ки, турш мцщит йарансын. Конусвари колбадакы мящлулу 250 мл-лик юлчцлц колбайа кечирмяли. Колба жизэисиня гядяр дистилля суйу иля долдурулур. Колбадан пипетка иля 50 мл мящлул эютцрцлцр вя онун тяркибиндяки глцкозанын мигдары Бертран цсулу иля (бах – «А» мящлулунда инверт шякярин тяйини) тяйин едилир. Нишастанын мигдарыны щесабламаг цчцн тапылмыш глукозанын мигдары 0,9 ямсалына вурулур. Чцнки нишастанын щидролизи заманы алынан глцкозанын мигдары онун су иля бирляшмяси реаксийасында иштирак етмяси щесабына нишастанын щягиги мигдарындан 10% чох олур.

н Ж6Щ10О5 + нЩ2О  н Ж6Щ12О6 162:180=0,9

162 18 180
Мясяля. Тядгиг цчцн эютцрцлян картоф нцмуняси 3 г-а бярабярдир. Глцкозанын тяйини цчцн эютцрцлян 50 мл мящлул 0,6 г, башга сюзля 600 мг мящсула бярабярдир. грам, 50 мл филтратда щесаблама нятижясиндя тапылан глцкозанын мигдары 120 г олмушдур. Онда нишастанын мигдары ашаьыдакы кими щесабланыр:

Демяли, тядгиг олунан картофун тяркибиндя 18% нишаста вардыр. Ядябиййат мялуматына эюря картофун мцхтялиф тяйинаты цзря олан сортларында 12%-дян 22%-я гядяр нишаста олур.


9.3.4. Ашы вя бойа маддяляринин тяйини
Суда щялл олан ашы вя бойа маддяляри тярявязлярин, мейвя вя эилямейвялярин щцжейря ширясиндя олуб, хошаэялян дадын вя рянэин ямяля эялмясиндя иштирак едир. Кимйяви тябиятиня эюря ашы маддяляри 2 група бюлцнцр: щидролизляшян (танин) вя кондисийяляшян (катехин).

Мейвя-тярявязлярин ясас органолептики эюстярижилярин­дян бири дя онларын ботаники сортуна мцвафиг олан рянэидир. Онлара рянэ верян бойа маддяляри (пигментляр) – хлорофил, каротиноидляр, антосианлар, хромопротеидляр вя башгаларынын мигдары вя мцхтялифлийиндян асылыдыр. Ашы вя бойа маддяля­ринин Нейбауер-Левентал цсулу иля тяйинин мащиййяти, мейвя-тярявязлярдя олан ашы вя бойа маддяляринин турш мцщитдя КмнО4 мящлулу иля оксидляшмясиня ясасланыр.



Лявазимат вя реактивляр. Техники-кимйяви тярязи, чини каса, 250 мл-лик юлчцлц колба, су щамамы, гыф, шцшя чубуг, щявянэдястя вя йа сцртэяж, термометр, 2 литрлик чини каса, калиум-перманганат мящлулу (1 литр суда 1,333 г), индигокармин мящлулу (1 литр суда 30 г), дурулашдырылмыш сулфат туршусу (1:4), активляшдирилмиш кюмцр.

Ишин эедиши. Тядгиг цчцн айрылмыш мейвя чини щявянэдястядя язилир вя йа сцртэяждян кечирилир. Щазырланмыш нцмунядян 25 г чини касажыгда чякиб, дистилля суйу иля гыфдан 250 мл-лик юлчцлц колбайа тюкцлцр. Эютцрцлян суйун мигдары колбанын щяжминин 3/4 щиссяси гядяр олмалыдыр. Иткийя йол верилмямялидир. Колбайа термометр йерляшдириб ону су щамамында 800Ж-йя гядяр гыздырырыг. Сонра колбаны су щамамындан чыхарыб, термометри су иля йахалайыб колбайа кечиририк. Колбадакы мящлулу ахар су алтында отаг температуруна гядяр сойудуб, жтзэийя гядяр дистилля суйу иля долдуруруг. Колбадакы мящлулу гарышдырыб филтрдян сцзцрцк. 2 литр тутуму олан чини касайа сцзцлмцш филтратдан пипетка иля 10 мл тюкцб цзяриня 20 мл индигокармин мящлулу, 10 мл 1:4 нисбятиндя сулфат туршусу вя 1 литр су ялавя едирик. Касада олан мящлулу шцшя чубугла гарышдырыб КмнО4 мящлулу иля титрляйирик. Перманганат мящлулуну бцреткадан дамла-дамла тюкмяк лазымдыр. Бу заман рянэлярин дяйишмяси тядрижян олур. Даща доьрусу йашылдан тцнд эюй вя йа йашылы сары, сонра ися сары рянэя кечир. Яэяр сонунжу дамла дцшяркян шцшя чубуьун ардынжа гырмызымтыл жизэи ямяля эялярся, титрлямя гуртармыш олур. Титрляшмяйя сярф олунан КмнО4 мящлулу тядгиг олунан мящлулун тяркибиндяки ашы, бойа вя диэяр оксидляшян маддялярин оксидляшмясиня сярф олунур.

Икинжи дяфя кичик чини финжана пипетка иля 10 мл филтратдан ялавя едиб цзяриня 2 г активляшдирилмиш щейванат кюмцрц тюкцрцк. Финжанда олан гарышыьы су щамамында сятщиндя бухар ямяля эяляня кими гыздырырыг. Сонра филтрдян сцзцрцк. Сцзцлмя там шяффаф филтрат алынана кими давам етдирилир. Филтрдя галан кюмцр галыьы ян азы 5 дяфя исти дистилля суйу иля йуйулур. Алынмыш филтраты ири чини касайа тюкцб цзяриня 20 мл индигокармин, 10 мл сулфат туршусу мящлулу вя 1 литр су ялавя едиб йухарыдакы гайда цзря титрляйирик. 0,3163 г КмнО4-ын 0,4157 г танини оксидляшдирдийини нязяря алсаг, мящсулда олан ашы вя бойа маддяляринин фаизля мигдары (Х) ашаьыдакы дцстур цзря щесабланыр:



бурада,


Й биринжи титрлямя заманы мящлулда олан бцтцн оксидляшян маддялярин титрляшмясиня сярф олунан КмнО4 мящлулунун мигдары, мл-ля;

Й1 – ашы вя бойа маддялярини адсорбсийа етдикдян сонра титрляшмяйя сярф олунан КмнО4 мящлулунун мигдары, мл-ля;

Й2 – мящлул щазырланан колбанын щяжми, 250 мл;

Й3 – титрлямяк цчцн эютцрцлян филтратын мигдары, мл-ля;

э – тящлил цчцн эютцрцлян мящсулун кцтляси, г-ла;

0,001333 – 1 мл мящлулда олан КмнО4 мигдары, г-ла.
Яэяр 25 г мящсул эютцрцлцб 250 мл-лик колбада мящлул щазырланыбса вя филтратдан 10 мл титрлямяк цчцн эютцрцлмцшся, онда щесаблама дцстуру ашаьыдакы садяляшдирилмиш формайа дцшцр:

Айры-айры мейвялярдя ашы вя бойа маддяляринин мигдары фаизля ашаьыдакы кимидир: щейва – 0,06-0,61; зоьал – 0,6; алма – 0,025-0,27; армуд – 0,015-0,17; албалы – 0,2; ярик – 0,07; шафталы – 0,02-0,29; эавалы – 0,4; цзцмцн тумунда – 2-8; цзцмцн габыьында – 0,5-4.



9.3.5. Пектинли маддялярин тяйини (Мелитса цсулу)
Мцряккяб кимйяви гурулуша вя йцксяк молекул чякисиня малик олан пектин маддяляри, демяк олар ки, бцтцн мейвя-тярявязлярин щцжейря ширясиндя вя диварларында олур.

Йетишмямиш мейвялярдя даща чох протоектин вардыр. Бу, суда, спиртдя вя ефирдя щялл олмур. Мейвя йетишдикдя щидролиз нятижясиндя протопектин пектиня чеврилир. Пектин суда щялл олур.

Пектинин щидролизи нятижясиндя пектин туршусу ямяля эялир. Пектин маддяляринин тяйини цсулунда протоектин су вя зяиф туршу иля тохума ширясиндян айрылыр. Сярбяст пектат туршусу вя онун К, Мэ дузу ися лимон туршусунун аммониум дузу иля айрылыр. Айрылмыш пектин маддяляри ЖаЖл2 иштиракы иля калсиум-пектата чеврилир ки, бунун да мигдары чяки цсулу иля тяйин едилир.

Лявазимат вя реактивляр. Аналитик вя техники тярязиляр, термостат, шцшя бцксляр, 10, 25, 50 вя 100 мл-лик пипеткалар, 400-450 мл-лик кимйяви стякан, 250-300 мл-лик конусвари колба, 500 мл-лик юлчцлц колба, штатив, гыф, бычаг, шцшя чубуглар, щявянэдястя вя йа сцртэяж, су щамамы, филтр каьызы, памбыг, 0,1 н НаОЩ мящлулу, 1 н сиркя туршусу мящлулу, 2 нормал ЖаЖл2 мящлулу, арэентиум-нитратын зяиф мящлулу.

Ишин эедиши. Ишя башладыгда яввялжя филтр каьызы 6 саат даими чяки алынана гядяр гурудулмаг цчцн истилийи 1000Ж олан гурудужу шкафа гойулур. Тядгиг олунажаг мящсул сцртэяждян кечирилир вя йа щявянэдястядя язишдирилир, гарышдырылыр вя алынан кцтлядян 50-100 г (гуру мейвялярдян 5-10 г) мигдарында чини касажыгда чякилиб эютцрцлцр. Эютцрцлмцш нцмуня 150 мл дистилля суйу иля кимйяви стякана кечирилир, протопектини щидролизляшдирмяк вя пектин маддяляринин сулу мящлулуну алмаг цчцн гайнайан су щамамында 1 саат мцддятиндя гыздырылыр. Бундан сонра исти кцтляни тутуму 500-1000 мл олан юлчцлц колбайа кечиририк. Иткийя йол вермямяк цчцн чини касаны, стяканы вя гыфы дистилля суйу иля йуйуб колбайа тюкмяк лазымдыр. Колбаны жизэи йериня гядяр дистилля суйу иля долдуруб гарышдырырыг вя чюкмяк цчцн бир гядяр сахлайырыг. 15-200Ж-йя гядяр сойудулмуш мящлул яввялжя памбыг, сонра филтр каьызындан сцзцлцр. Тямиз вя шяффаф филтратдан пипетка иля 10 мл эютцрцб, тутуму 400-500 мл олан стякана тюкцр, цзяриня 100 мл 0,1 н НаОЩ мящлулу ялавя едиб 30-40 дяг (бязян 5-7 саат) сахлайырыг. Бу заман пектин сабунлашыр.

Гарышыьын цзяриня 50 мл 1 н сиркя туршусу мящлулу ялавя едиб, 5 дяг-дян сонра цзяриня 50 мл 2 н ЖаЖл2 ялавя едяряк 1 саат сахлайырыг. Бу заман мящлулун ашаьы щиссясиндя калсиум-пектатдан ибарят памбыг гырынтыларына охшар аь рянэли чюкцнтц ямяля эялир. Стяканда олан гарышыьы 5 дяг гайнадыб яввялжядян гурудулуб чякиси мцяййянляшдирилмиш филтрдян сцзцрцк. Филтрдя галан чюкцнтцнц бир нечя дяфя гайнар су иля йуйуруг. Йума о вахта гядяр давам етдирилир ки, сцзцлмцш суйун цзяриня зяиф АэНО3 мящлулундан бир нечя дамла ялавя етдикдя аь чюкцнтц вермиш олмасын. Хлордан тямизлянмиш калсиум-пектат чюкцнтцсц филтр каьызы иля бирликдя шцшя бцкся гойулур, гурудужу шкафда 1000Ж температурда сабит чяки алынана гядяр гурудулур. Яэяр филтратда олан чюкцнтцнцн мигдары гурутдугдан сонра 0,03 г-дан чох оларса, тящлили 10 мл явязиня 5 мл филтрат эютцрцб тякрар етмяк лазымдыр.

Щесаблама ашаьыдакы кими апарылыр.

Тядгиг цчцн 50 г мейвя эютцрцлцб, тутуму 500 мл олан юлчцлц колбада мящлул щазырланмышдыр. Онда тящлил олунан 10 мл филтратда 1 г мейвя олур. Тутаг ки, 10 мл филтратда 0,022 г калсиум-пектат олмушдур. Демяли, 100 г-да 2,2 г вя йахуд 2,2% калсиум-пектат вардыр. Калсиум-пектат тяркибжя 92% пектин туршусундан вя 8% калсиумдан ибарят олдуьундан алынмыш рягями 0,92 ямсалына (даща дягиг десяк, 0,9235-я) вуруб тядгиг олунан мящсулда пектин туршусунун мигдарыны щесаблайырыг:




Мейвянин ады, ямтяя сорту, кцтляси


Сыра сайы

Кейфиййят эюстярижиляри вя кимйяви тяркиби

Ядябиййат вя стандарт эюстярижиси

Тядгигатын нятижяси

1.

1.1.


1.2.

1.3.


1.4.

Органолептики эюстярижиляр

Харижи эюрцнцшц

Формасы

Йетишкянлийи



Дады вя ятри







2.

2.1.


2.2.

2.3.


2.4.

Физики-кимйяви эюстярижиляри

Титрлянян туршулуг, %-ля

Нишастанын мигдары, %-ля

Ашы вя бойа маддяляри, %-ля

Пектин маддяляри, %-ля








Мцхтялиф мейвя-тярявязлярдя пектин маддяляринин фаизля мигдары орта щесабла ашаьыдакы кимидир: алма – 0,82-1,29; ярик – 0,5-1,03; шякяр чуьундуру – 2,5; эавалы– 0,96-1,14; гара гараьат – 1,52; гушцзцмц – 0,5-1,30; йеркюкц– 2,5.

Тязя мейвя-тярявязлярин тядгигиндян алынан нятижялярин лабораторийа дяфтяриндя йазылыш формасы.


Тядгиг олунан эюстярижиляр цзря тязя мейвя-тярявязлярин кейфиййяти щаггында ятрафлы нятижя йазмаг лазымдыр.
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27


Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət