Tolstoyun “Tanrının sənin içindəki səltənət bölgəsi
|
|  Yüklə 34 Kb.
|
| Mahatma Qandi
Çevriən: Güntay Gəncalp Tolostoy Qırx il öncə idi. Çox ağır ruhi gərginlik içində idim. Şübhələr canımı yandırıb-yaxmaqda idi. O zaman Tolstoyun “Tanrının sənin içindəki səltənət bölgəsi” adlı kitabını oxudum. Bu kitab ruhumu sakitləşdirirdi. O zamana qədər mən də davranışlarda şiddət və aqressivlikdən yana idim. Bu kitab ruhi yenilgələrimə son qoyub məni ahimsanın (qeyri—aqressivliyin) yenilməz tərəfdarı etdi. Tolstoyun həyatında diqqətimi çəkən ən önəmli qonu, onun yazdıqları və danışdıqları kimi davranması idi. Tolstoyun düşüncəsi ilə davranışı uyum içində idi. Həqiqəti aramaq üçün hər türlü çətinliklərə qatlaşmağa hazır idi. Onun sadə həyatına baxın və görün nə qədər gözəl və cazibəli olmuş. Aristokrat bir ailədə dünyaya gəlmiş olan Tolstoy həyatın bütün zövq və ləzzətlərindən yararlana biləcək maddi imkanlara sahib idi. Həyatın zövqlərini yaxşı və dərindən tanıyan insan. Gəncliyində bütün bu zövqlərə arxa çevirir. Bir daha arxasına baxmadan zövqlü, təmtaraqlı həyatından bir dəfəlik ayrılır. Tolostoy öz devrinin ən sadiq, və qətiyətli həqiqət adamı idi. Onun həyatı yorulmadan və sürəkli olaraq doğruluğu ayarıb, həqiqətə özünəxas biçimdə əməl etməkdən ibarət idi. Heç bir zaman və heç bir şəkildə həqiqəti gizlətmədi. Həqiqətə qarşı gəlmədi. Heç bir güzəştə getmədən bütün durumlarda həqiqətdən yana tutum sərgiləyirdi. O, qeyri—aqressivliyin ən böyük öndəri idi. Batı dünyasında ondan öncə və Onun zamanında kimsə bu qədər dərindən və fədakarcasına qeyri—aqressivlik qonusunu yazmamış, buna görə davranış sərgiləməmişdir. Bundan da irəli gedib başqa söz söyləmək istəyirəm. Bu nəzəriyə haqqında Tolostoyun bəyan və əməl etdikləri, sözdə ahimsa yanlısı olan Hindistanın dini öndərlərini utandırmalıdır. Hindistan bu həqiqətin beşiyi olmaqla iftixar etmişdir. “Ahimsa” qonusunda ən böyük kəşflər əski Hind böyükləri tərəfindən edilsə də, bu gün Hindistanda ahimsa adı ilə yayqın olanlar anlamsız təqliddən başqa bir şey deyildir. Gerçək ahimsa aqressivlikdən, nifrət və kindən tam olaraq qurtulmaq və hər kəsi sevmək anlamındadır. Bu həqiqəti öyrənmək və ahimsanın yüksək dəyərini anlamaq üçün Tolostoyun məhəbbətlə çağlayıb daşan həyatını və yaradıcılığını yaşamımızın mayağı kimi görməliyik. Tolostoyun həyatından əsinlənməliyik, öyrənməliyik. Tolostoyu tənqid edənlər deyirlər ki, Onun həyatı böyük bir yenilgə olmuş, izlədiyi amacına vara bilməmişdir. Bu tənqidçilərlə razı deyiləm. Tolostoy özü də bu şəkildə söyləmişdi. Ancaq Onun bu söylədiyi böyüklüyünün göstərgəsidir. Bəlkə bu yöndə amaclarını gerçəkləşdirə bilməmişdir. Ancaq bu, insanın əsas özəlliyidir və Tolostoya özgü olan bir olqu deyildir. Torpaq cismində mənzil etdiyi sürəcə, kimsə ərmişliyin (kamalın) ən son zirvəsinə vara bilməz. İnsan kəndi “öz”ünə qalib gəlmədikcə, ideala nail ola bilməz. Insan bədən zəncirinə bağlı olduğu sürəcə, “öz”ə qalib gələ bilməz. Tolostoyun çox sevimli sözlərindən biri bu idi: “ İnsan öz idealına vardığını düşündüyü andan etibarən, onun gəlişməsi durar. Bundan sonra zavala uğraması, düşməsi başlar.” İdealın dəyəri və lütfü ondadır ki, biz ona yaxınlaşdıqca, o, bizdən uzaqlaşar. Bu üzdən Tolostoyun kəndi amacına varmadığını söyləmək, bir zərrə də Onun böyüklüyünə zərər verməz. Bu, yalnızca Onun alçaqkönüllülüyünü göstərmiş olur. Tolostoyun həyatını sübatsız olaraq göstərməyə çalışmışlar. Onun həyatındakı sübatsızlıqlar gerçəkçi olmaqdan daha çox zahirdir. Çünkü durmadan sürəkli evrim, həyatın yasasıdır. Sübatlı görünmək üçün özünü bu yasaların quru qurallarına uymuş kimi göstərən adam ruhunu yanlış pozisionlara soxmuş olur. Emerson bunu çox yaxşı açıqlayıb anlatmış: “axmaqca, sübat və dəyişməzlik başıboş adamların işidir.” Tolostoy haqqında sübatsızlıq olaraq adlandırılan, əslində Onun evriminin (təkamülünün) və həqiqətə olan sayqısının göstərgəsidir. Sürəkli olaraq nəzəriyəsini gəlişdirdiyi üçün sübatsız görünürdü. Onun uğursuzluqları da gizlincə deyil, açıqca idi. Hər kəsin gözləri önündə cərəyan edən açıq həyat tərzi var idi. Ancaq uğurları və mücadilələri özünə aid idi. Dünya Onun zəifliklərini və uğursuzluqlarını görür, uğurlarını görmürdü. Hətta Tolostoy özü də bəzən öz uğurlarını görmürdü. Onu tənqid edənlər, Onun xətalarını “ifşa” edərək, özlərinə etibar qazanmaq istəyirdilər. Ancaq kimsə, Tolostoyun özü kimi, öz tənqidçisi ola bilmədi. Sürəkli öz əksikliklərini görməyə çalışırdı. Tənqidçilərindən daha öncə öz əksikliklərini çox abartaraq ortaya qoyur, bu yolda özünü cəzalandırırdı. Öz əksikliklərini açıqca, dünyaya hayqırırdı. O, özüylə ilgili olaraq ən aşırı tənqidləri də açıq görüşlülüklə qarşılayırdı. Böyük insanlara xas olan bir üslubla dünyanın onu öyüb alqışlamasından saqınırdı. Tolostoyun uğursuzluqları və yenilgələri də möhtəşəm idi. Oun uğursuzluqları ideallarının anlamsızlığını göstərməz. Tolostoyun uğursuzluqları uğurları üçün ölçü birimi (vahidi) olmuşdur. Tolostoyun vurquladığı üçüncü önəmli qonu “çörək üçün iş” idi. Tolostoya görə hər kəs çörəyini çıxara bilməsi üçün fiziki bir işə qatlaşmalıdır. Dünyanı kötü duruma soxan amillərdən biri də insanların iş qonusunda öz görəvlərini anlamamalarıdır. Tolostoya görə zəngin adamlar özləri fiziki bir işə qatlaşmadan təşkil etdikləri yoxsullara yardım kimi xeyriyə qurumları riyadan başqa bir şey deyildir. Ilk öncə zənginlər mürəffəh və təmtaraqlı həyat tərzindən vaz keçməlidirlər. Tolostoy düşünürdü ki, yoxsullar üzərinə yüklənmiş olan basqılar azalarsa, sözdə bəşərsevər işlərə, xeyriyə qurumlarına ehtiyac qalmaz. Tolostoya görə inanmanın meyarı əməldir. Bu üzdən də ömrünün sonlarında bu böyük insan bütün zənginliklərindən imtina edib, çox çətin bir həyat tərzi seçdi. Hər gün səkkiz saat pinəçilik edib ayaqqabı yağlayıb-yamayırdı. Tarım işləri ilə uğraşırdı. Onun fiziki işlərlə uğraşması olağanüstü (fövqəladə) zəkasına zərər vermirdi. Tam tərsinə, Onun zəkasını daha da parlaqlaşdırırdı. Tam bu dönəmdə ən güclü əsəri olan “Sənət nədir?” kitabını yazdı. Şah əsəri olaraq adlandırdığı bu kitabını Tolostoy işə ara verdiyi dinlənmə saatlarında yazmışdır. Cazibəli görünüşləri ilə diqqətləri cəlb edən kitablar və içəriyi kötülüklərlə dolu olan ədəbiyat sel kimi Batıdan ölkəmizə axmaqdadır. Gənclərimiz bu kötü ədəbiyatın verə biləcəyi zərərlərdən saqınmalıdırlar. Dünyanın bu böhranlı dönəmində gənclərə, özəlliklə Hind gənclərinə lazım olan Tolostoyun əxlaq öyrətiləridir. Çünkü, yalnız bu yolla gerçək azadlıqlarına qovuşaraq, ölkələrinə və dünyaya yararlı ola bilərlər. Biz öz tənbəlliyimiz, həvəssizliyimiz, toplumsal əxlaqsızlığımızla İngiltərədən daha çox öz azadlığımıza və ölkəmizə zərər verməkdəyik. Xətalarımızdan, əksikliklərimizdən arınmış olursaq, dünyada heç bir güc bizi doğru yoldakı gəlişmələrimizdən saxlaya bilməz. Dünyanın bu böhranlı dönəmində Tolostoydan gətirdiyim üç örnək bizlərə çox yararlı ola bilər. |