Olur Tarih/No: 23. 12. 2003/1437 Tohumluk Sertifikasyonu Uygulama Esasları Hakkında Talimat

Amaç

Kapsam

Hukuki dayanak

Tanımlar

1. 
   Bakanlık : Tarım ve Köyişleri Bakanlığıdır.
   
2. 
   Genel Müdürlük : Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğüdür.
   
3. 
   TTSMM : Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğüdür.
   
4. 
   OECD : Uluslararası Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütüdür.
   
5. 
   ISTA : Uluslararası Tohum Test Birliğidir.
   
6. 
   İl Müdürlüğü : Bakanlık İl Müdürlüğüdür.
   
7. 
   Araştırma Kuruluşu : Bitki çeşitlerinin ıslahına ve geliştirilmesine ilişkin faaliyetlerde bulunan kamu araştırma kuruluşları, ziraat fakülteleri veya diğer fakülteler ile özel sektör tarımsal araştırma kuruluşlarıdır.
   
8. 
   Tohum: Meydana geldiği bitkinin genetik tüm özelliklerini taşıyan, döllenme sonucu meydana gelen ve embriyoyu taşıyan generatif kısımlarıdır.
   
9. 
   Tohumluk: Bitkilerin çoğaltımı için kullanılan tohum, fide, fidan, çubuk, çelik, gibi generatif ve vegetatif bitki kısımlarıdır.
   
10. 
    Tohumculuk: Tohumlukların ıslahı, tescili, üretimi, dağıtımı , sertifikasyonu, kontrolü ve bunlarla ilgili bütün kurum, kuruluş, kişi ve faaliyetlerin tümünü ifade eder.
    
11. 
    Fide: Sebze, çiçek ve tütünde olduğu gibi tohumlardan özel olarak hazırlanmış yastıklarda çimlendirilerek belli bir büyüklüğe kadar (10-15-20 cm) geliştirilmiş, canlı ve yapraklı bitkidir.
    
12. 
    Generatif Tohum: Bitkilerin generatif organlarında , tozlanma ve döllenme sonucu meydana gelen, bitki embriyosunun ve bazı türlerde embriyo yedek besin maddesini yani endosperm taşıyan ve üretimde kullanılan tohumdur.
    
13. 
    Vegetatif Tohum: Bitkilerin çelik, çubuk, yumru, soğan, rizom, stolon ve kalınlaşmış ana kök gibi üretimde kullanılan bitki kısımlarıdır.
    
14. 
    Tescil: Yurt içinde ve yurt dışında ıslah edilmiş çeşitlerin farklı, yeknesak ve durulmuş olduğunun, biyolojik ve teknolojik özellikleri ile hastalık ve zararlılara dayanıklılığının, tarımsal değerlerinin bitki çeşitlerinin tescil edilmesine ilişkin yönetmelik dahilinde tespit edilerek bir kütüğe kaydedilmesidir.
    
15. 
    Tohumluk Kontrolü : Özellikleri bilinen çeşitlere ait tohumlukların laboratuar analizi ile fiziksel ve biyolojik değerlerinin belirlenmesi işlemidir.
    
16. 
    Tohumluk Sertifikasyonu: Tohumlukların tarla ve laboratuar kontrolleri sonucunda genetik, fiziksel, biyolojik ve sağlıkla ilgili değerlerinin standartlara uyguluğunun tespit edilmesi ve bunun belgelendirilmesi işlemidir.
    
17. 
    Tohumluğun fiziki değeri: Herhangi bir tohumluğun safiyeti, bin dane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, renk, koku, parlaklık ve rutubet oranı gibi özellikleridir.
    
18. 
    Tohumluğun biyolojik değeri: Tohumluk olarak kullanılan çeşitlerin canlılığının, çimlenme yüzdesinin tespit edilmesi işlemidir.
    
19. 
    Tohumluluğun genetik değeri: Tarımsal üretimde kullanılan bir tohumluktan meydana gelen yeni bitkilerde ortaya çıkarak kendini gösteren tüm kalıtsal özelliklerin toplamıdır.
    
20. 
    Familya: Bir takım veya alt takım içinde yer alan ve çoğunlukla birden fazla cins içeren, bitkisel sınıflandırma birimidir.
    
21. 
    Cins: Bir familya veya alt familya içinde yer alan çoğunlukla birden fazla tür içeren, bitkisel sınıflandırma birimidir.
    
22. 
    Tür: Bir cins veya alt cins içinde yer alan, kendi aralarında döllenerek çoğalan ve birbirine benzer akraba bireylerden oluşan, fakat başka türlere ait bireyler ile döl vermeyen; bitki sistematiğinde temel kategoriyi teşkil eden sınıflandırma birimidir.
    

25. 
    Çeşit: Bir genotip veya birden fazla genotiplerin birleşmesinden ortaya çıkan özelliklerle tanımlanan, sözü edilen özelliklerden en az biri ile diğer herhangi bir bitki grubundan ayrılan, değişmeksizin çoğaltılmaya uygunluğu bakımından bir bütün olan, botanik taksonomi içinde yer alan geleneksel ve/veya biyoteknolojik yöntemlerle geliştirilmiş olan genetik yapıyı ifade eder.
    
26. 
    Sentetik Çeşit: Çok sayıda tek bitki, kendilenmiş hat, klon veya yabancı tozlanan başka populasyon tohumlarını birleştirilmesiyle meydana getirilen ve ilk (F1) jenerasyonundaki melez azmanlığı özelliğini diğer jenerasyonlarda da (F2,F3...) sağlanması temeli üzerine geliştirilmiş, ancak tohumluk olarak kullanabilmek için her yıl yenilenmesi gereken ilk jenerasyondur.
    
27. 
    Kompozit Çeşit: Kendilenmiş hat, populasyon, hibrit gibi değişik kökenlerden gelen yabancı tozlanan genotiplerin belirli adet ve oranlarda karıştırılması suretiyle meydana getirilen ve müteakip jenerasyonlar boyunca genetik yapısı serbest tozlaşma yoluyla idame ettirilen bitki topluluğudur.
    
28. 
    Çimlenme: Uygun ortamda, tohumdaki embriyonun yeni ve genç bir bitki meydana getirmek üzere yeniden büyümeye başlaması olayıdır.
    
29. 
    Çimlenme Hızı: Çimlenme için gerekli şartların bulunduğu bir ortamda ekilen bir tohumluğun belirli zamanda çimlenenleri ayrılıp yüzde olarak bulunan değerdir.
    
30. 
    Çimlenme gücü: Çimlenme için gerekli koşulların sağlandığı bir ortamda ekilen bir tohumluğun belirli zamanda çimlenenlerinin sayılıp, yüzde olarak bulunan en son değerdir.
    
31. 
    Sürme Hızı: Tohumluğun doğal ortamdaki gelişimini izlemek için, özel olarak hazırlanmış kum gibi çimlenme ortamlarına bırakılan tohumlardan belirli bir süre sonunda ortamın yüzüne çıkanların yüzdesidir.
    
32. 
    Sürme Gücü: Tohumluğun doğal ortamdaki gelişimini izlemek için, özel olarak hazırlanmış kum gibi çimlendirme ortamlarına bırakılan tohumlardan sürme hızının belirlenmesini takiben, ilave bir süre sonunda ortamın yüzüne çıkanların yüzdesidir.
    
33. 
    Bitki Islahı: Elde bulunan ırk ve çeşitlerin korunmasını ve devamlılığını sağlamak, bunların üzerinde çalışarak özelliklerini yükseltmek, aynı zamanda genetik kaynak ve stoklardan yararlanılarak, yeni çeşitler elde etmek amacıyla yapılan çalışmaların tamamıdır.
    
34. 
    Tohumluk kademesi: Herhangi bir sınıfta tohumluğun yıl (jenerasyon) olarak üretilme süresidir.
    
35. 
    Tohumluk sınıfı: Tohumlukların üretilmesinde takip edilen döl sırasıdır.
    

25. 
    Elit Tohumluk: Yeni ıslah edilmiş veya geçmiş yıllarda ıslah edilmiş olmakla beraber usulüne uygun olarak çeşit safiyeti muhafaza ve devam ettirilen doğrudan doğruya ıslahçı tarafından kontrol edilen, orijinal tohumluğun başlangıcı ve diğer sınıftaki tohumlukların kaynağı olan tohumluktur.
    
26. 
    Orijinal tohumluk: Elit tohumluktan veya kendisinden elde edilen , çeşit safiyetine devam ettiren, araştırma , ıslah ve deneme kuruluşlarında veya bu kuruluşların denetimi altında yetiştirilen tohumluktur.
    
27. 
    Anaç Tohumluk: Orijinal tohumluk veya kendisinden elde edilen çeşit safiyetini devam ettiren tohumluktur.
    

51. 
    Sertifikalı Tohumluk: Anaç tohumluk veya kendisinden elde dilen , çeşit safiyetine devam ettiren tohumluktur.
    
52. 
    Tarla kontrolü: Herhangi bir sınıf veya kademedeki tohumluğu yetiştirmek amacıyla ekilen tarlaların bitkinin belirli gelişme dönemlerinde sahip olması gereken özelliklerin yetkili kişi ve kuruluşlar tarafından kontrol edilerek standartlara uygunluğunun tespiti işlemidir.
    
53. 
    Laboratuvar Analizi: Herhangi bir sınıf ve kademedeki tohumluğun laboratuvarlarda analiz edilen numunelerinin sahip olması gerekli standart değerlerinin yetkili kişi ve kuruluşlar tarafından tespit edilmesi işlemidir.
    
54. 
    Kendine döllenen Bitkiler: Aynı bitkinin her bir çiçeğinde erkek ve dişi organları bir arada bulunan ve yabancı çiçekten çiçek tozu kabul etmeyen bitkilerdir.
    
55. 
    Yabancı döllenen Bitkiler: Çiçeklerinde erkek ve dişi organlar bir arada bulunmasına rağmen kendi kendisini dölleme yeteneğinde olmayan, erkek ve dişi organları ayrı ayrı ihtiva eden ve çiçekleri aynı bitkinin farklı bölgelerinde veya değişik bitkilerde bulunan ve başka bitkilerden toz alabilen bitkilerdir.
    
56. 
    Kendilenme: Bir bitkinin kendi çiçek tozu veya kardeş çiçek tozuyla tozlanarak döllenmesidir.
    
57. 
    Döl (Jenerasyon): Bir ebeveyn bitki veya bitki grubundan türeyen yeni birey veya bireylerdir.
    
58. 
    Saf Hat (Arı Döl): Bütün bireylerin kendine döllenme yoluyla tek bir homozigot bitkiden türemiş olduğu, genetik bakımdan saf olan döllerdir.
    
59. 
    Melezleme: Ayrı tür ve cinslerin ayrı varyetelerinden olan fertlerin birleştirilmesi ve yeni kombinasyonun meydana getirilmesi işlemidir.
    
60. 
    Melez Tohumluk (Hibrit Tohumluk): İki ebeveyn kendilenmiş hat, iki ebeveyn tek melez veya bir kendilenmiş hat ile bir tek melezin çaprazlanmasından elde edilen ve birinci nesil bitkileri yetiştirmede kullanılan tohumluktur.
    
61. 
    Tek Melez: İki kendilenmiş hattın çaprazlanması ile elde edilen birinci jenerasyon melezdir.
    
62. 
    Çift Melez: İki tek melezin çaprazlanması ile elde edilen birinci jenerasyon melezdir.
    
63. 
    Üçlü Melez: Bir tek melez ile üçüncü bir kendilenmiş hattın birleştirilmesiyle elde edilen tohumluktur.
    
64. 
    Çoklu Melez: Dörtten fazla kendilenmiş hattın birleştirilmesiyle elde edilen tohumluktur.
    
65. 
    Bin Dane Ağırlığı: Herhangi bir tohumun bin adedinin kütlesinin gram cinsinden ifadesidir.
    
66. 
    Hektolitre Ağırlığı: Herhangi bir tohumun 100 litresinin kg olarak ifadesidir.
    
67. 
    Numune Sondası: Tohumluklardan numune almaya yarayan, metalden yapılmış, bir ucu sivri üzerinde tohumların içeri akmasını sağlayan yer yer delikleri veya yarıkları olan özel aletlerdir.
    
68. 
    Tecrit Mesafesi (İzolasyon Mesafesi): Tohumluk üretim alanlarında, birbirini tozlayıp dölleyebilecek tür, cins ve çeşitlerin üretimleri arasında bulunması gereken tozlanmayı engelleyecek minimum uzaklıktır.
    
69. 
    Sert Tohum: Tohum kabuğunun su ya da oksijen geçirmeyişi yüzünden metabolik faaliyetleri minimum seviyede bulunan tohumdur.
    
70. 
    Anormal Çim (fide): Uygun laboratuvar şartlarında çimlendirildiğinde normal bitki geliştirebilme kapasitesinde olmayan çimlerdir.
    

zzz) Monogerm Tohum: Poligerm tohumun aksine yalnız bir embriyodan ibaret bulunan tohumdur.

aaaa) Kaplanmış Tohum: Makine ile ekimi kolaylaştırmak ve tohumun performansını iyileştirmek maksadıyla, bitki büyüme hormonları, bakteri aşısı, fungusit vs. gibi maddeler de içerebilen yapıştırıcı katkı veya dolgu maddeleri ile kaplanmış tohumdur.

bbbb) Diploid Tohum: 2n=2x (ploidi kademesi 2n=2x) kromozom takımlı tohumdur.

cccc) Triploid Tohum: 2n=3x (ploidi kademesi 2n=3x ) kromozomlu takımlı tohumdur.

dddd) Tetraploid Tohum: 2n=4x (ploidi kademesi 2n=4x) kromozomlu takımlı tohumdur.

eeee) Anizoploid Tohum: 2n=2x+3x+3x kromozom takımlı tohumdur.

ffff) Uyku Devresi (Dormansi): Dış çevresel şartların elverişli olması durumunda bile canlı bir tohumda çimlenmeyi engelleyen, tohumdan kaynaklanan fiziksel veya fizyolojik durumdur.

gggg) Vernalizasyon (Üşütme): Genellikle kışlık bitkilerin generatif devreye geçebilmesi için (diğer bir ifade ile üreyebilmesi için) tohumlarının veya gelişmelerinin ilk devrelerinde kendilerinin belli bir süre, büyüme asgari sıcaklığının altında, belli bir düşük sıcaklık istekleridir.

jjjj) Saf Tohumluk: Yabancı maddeleri ayrılmış, aynı bitki çeşidine ait generatif veya vegetatif üreme kısımlarıdır.

kkkk) Fiziksel Safiyet: Tohumluğun saf tohumluk ve yabancı madde olarak tespit edilen oranıdır.

llll) Çeşit Safiyeti: Tohumluğun sahip olduğu genotipten farklı olan çeşitlerin oranıdır.

4000. 
      Cansız Yabancı Madde: Tohumluk içinde bulunan cansız maddelerin (Taş,toz,bitkilerin çeşitli parçaları vb..) bütünüdür.
      

oooo) Numune Alma: Tohumluk partisini temsil edecek tohumluk numunesinin 308 Sayılı Kanunda belirtilen esaslara uygun olarak alınması işlemidir.

pppp) Tohumluk Partisi: Tohumluk kontrol ve sertifikasyon sisteminde, bir numunenin alınmasına esas olan, bir sertifika veya raporun temsil ettiği, tohumluğun cinsine göre tespit edilmiş azami tohumluk miktarıdır.

rrrr) Etiket: Tohumluğun ait olduğu parti, cins, tür, çeşit, döl kademesi ve tabi tutulduğu işlemler hakkında çeşitli bilgileri içeren ve bu bilgilerin doğruluğunun resmi kurumca denetlenerek onaylandığını gösteren mühür görevi gören belgedir.

ssss) Etiketleme: Tohumluk partisinin resmi görevlilerce örnek alınıp değerlendirilmesi sonucu belgelendirilmesi işlemidir.

tttt) Tip Dışı Bitki: Tarlada ekilen çeşit içerisinde aynı türe ait fakat, bir veya daha fazla karakter bakımından çeşitten farklı özellik gösteren bitkilerdir.

uuuu) Ham (işlenmemiş) Tohumluk: Orijinal, anaç ve sertifikalı tohumluk sınıflarında üretilen, nihai sertifikalandırılmamış tohumluklardır.

vvvv) Kontrolör: Tohumluk beyannamelerini değerlendiren, tarla kontrollerini yapan, numune alan ve piyasa denetimlerini yaparak bu konularda belge düzenleyen teknik personeli ifade eder.