Ana səhifə

Ministarstvo turizma I zaštite životne sredine


Yüklə 363 Kb.
səhifə1/3
tarix24.06.2016
ölçüsü363 Kb.
  1   2   3
VLADA CRNE GORE



MINISTARSTVO TURIZMA I ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE



INFORMACIJA
O
STANJU ŽIVOTNE SREDINE CRNE GORE

U 2007. GODINI

Jun, 2008. godine


I UVOD

Monitoring životne sredine je oruđe za procjenu uslova i kretanja u životnoj sredini, pomoć u uspostavljanju politike održivog razvoja i njene implementacije, te razvoja informacija i podataka u cilju stvaranja nacionalne politike u oblasti zaštite životne sredine. Obzirom da životna sredina obuhvata prirodno okruženje: vazduh, zemljište, vode, biljni i životinjski svijet; pojave i djelovanja: klima, jonizujuća i nejonizujuća zračenja, buka i vibracija, kao i okruženje koje je stvorio čovjek: gradovi, naselja, kulturno istorijska baština, infrastrukturni, industrijski i drugi objekti, može se konstatovati da se radi o kompleksnom i međuzavisnom sistemu, te da je veoma teško uspostaviti kompletan monitoring životne sredine sa pouzdanim i preciznim informacijama i podacima ukoliko se u ovaj posao ne uključe i drugi nadležni resori (ekonomije, poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, saobraćaja i dr.). Praćenje stanja osnovnih segmenata životne sredine koje sprovodi Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, a koji se odnose na vazduh, zemljište, biološki diverzitet kao i nivo radioaktivnosti u životnoj sredini, daje sliku stanja kvaliteta najvećeg dijela oblasti životne sredine, ali ne omogućava da se povežu uzroci, pritisci, stanje, posledice i mjere (DPSIR) što je zahtjev Evropske agencije za životnu sredinu (EEA).


U toku 2007. godine realizovani su sljedeći programi monitoringa:



  1. Program kontrole kvaliteta vazduha,

  2. Program ispitivanja sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu,

  3. Program sistematskog ispitivanja sadržaja radionuklida,

  4. Program praćenja stanja biodiverziteta

  • podprogramom biomonitoringa na Skadarskom jezeru

Mjerenja i interpretaciju rezultata navedenih programa monitoringa vršile su stručne organizacije koje su na tenderu dobile ovaj posao i to: Javna ustanova »Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore« (CETI), za prva tri programa i Republički zavod za zaštitu prirode u saradnji sa JP Nacionalnim parkom Skadarsko jezero, za četvrti program. Informacija je urađena na osnovu izvještaja o realizaciji programa praćenja stanja pojedinih segmenata životne sredine koje su navedene organizacije, shodno ugovoru, dostavile Ministarstvu turizma i zaštite životne sredine, kao i na osnovu ostalih raspoloživih informacija i podataka.
U namjeri da ovaj izvještaj učini cjelovitijim, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine se opredijelilo da u Izvještaj uključi i podatke iz Izvještaja o stanju voda u Crnoj Gorii koji je u okviru svojih redovnih aktivnosti preipremio Hidrometeorološki zavod, a kojim je prezentirano stanje kvaliteta voda najvažnijih vodotokova, jezera i podzemnih voda u Crnoj Gori.

II KONTROLA KVALITETA VAZDUHA
Ipitivanje kvaliteta vazduha vršeno je u skladu da Programom ispitivanja kvaliteta vazduha u 2007. godini koji je koji je uradilo Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine u skladu sa zakonskim propisima, a realizovan je od strane Javne ustanove «Centra za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore».
Kontrola kvaliteta vazduha vrši se mjerenjem nivoa zagadjenosti vazduha osnovnim i specifičnim zagadjujućim materijama porijeklom iz stacionarnih izvora (ložišta, industrije) i pokretnih izvora (sredstva prevoza) i uporedjivanjem izmjerenih vrijednosti sa dozvoljenim koncentracijama štetnih materija u vazduhu.
Osnovni ciljevi kontrole kvaliteta vazduha su:

  • Utvrdjivanje nivoa zagadjenosti vazduha u prizemnom sloju atmosfere (troposfera),

  • Ocjena uticaja zagadjenog vazduha na zdravlje ljudi, životnu sredinu i klimu,

  • Praćenje promjena stanja zagadjenosti u korelaciji sa lokalnim izvorima emisije,

  • Definisanje potrebnih mjera za zaštitu vazduha od zagadjivanja,

  • Informisanje javnosti,

  • Praćenje trendova zagadjenosti vazduha,

  • Identifikacije izvora zagadjenosti.

Stoga je programska šema kontrole kvaliteta vazduha uskladjena sa potrebama nacionalnog i medjunarodnog programa i ostvaruje se:




  1. Sistematskim mjerenjem imisije osnovnih zagadjujućih materija u vazduhu Crne Gore koje obuhvata kontinualna 24-časovna mjerenja: sumpor dioksida (SO2) ukupnih azotnih oksida (NOx), prizemnog ozona (O3), dima i čadji, ukupan sadržaj lebdećih čestica (i u njima sadržaj teških metala i policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAH-ova)), taložnih materija (sadržaj teških metala) na 14 lokacija u 10 gradova Crne Gore. Rezultati mjerenja predstavljeni su u tabelama kao srednje vrijednosti i maksimalne (Csr i Cmax) mjesečne vrijednosti i kao C95 (95%) na godišnjem nivou, za sve lokacije pojedinačno. Od teških metal se prate kadmijum (Cd), olovo (Pb) i živa (Hg).




  1. Povremenim mjerenjem imisije specifičnih zagadjujućih materija i to:

    1. amonijaka:

Sistemska mjerenja imisije specifičnih zagadjujućih materija su vršena na 14 lokacija u 10 gradskih naselja u Crnoj Gori na istim lokacijama kao i osnovnih zagadjujućih materija. Rezultati su predstavljeni kao Csr , Cmax i C95 (95%) na godišnjem nivou.

    1. ukupnih fluorida i fenola u vazduhu ambijenta na sedam stanica i to:

- u Podgorici: Javna ustanova „Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore“, Donja Gorica, Konik i Srpska

- u Pljevljima: Skupština opštine i Komini

- u Nikšiću: Skupština opštine

Rezultati mjerenja su predstavljeni kao Csr, Cmax i C95 na godišnjem nivou za sve lokacije.




  1. Povremenim mjerenjem imisije zagadjujućih materija iz izduvnih gasova motornih vozila: sumpordioksida, azot monoksida, azot dioksida, ukupnih azotnih oksida, ugljenmonoksida, pizemnog ozona, metana, nemetanskih i ukupnih ugljovodonika, lebdećih čestica i meteoroloških parametara.




  1. Povremenim mjerenjem kvaliteta atmosferskih padavina: odredjivanjem sadržaja sljedećih parametara: sulfata, hlorida, amonijaka, bikarbonata, nitrata, natrijuma, kalijuma, kalcijuma, magnezijuma i teških metala i organskih polutanata.




  1. Praćenja uticaja zagadjenog vazduha na životnu sredinu: sistemska kontrola depozicije zagadjujućih materija u biološkom materijalu sa Žabljaka, Kolašin, Nikšića, Plava, Rožaja, Pljevalja, Cetinja i Podgorica, kao i sistemska kontrola kumulacije teških metala u lišajevima i djelovima biljaka.


Osnovna mreža stanica za praćenje zagadjenosti vazduha na teritoriji Crne Gore utvrdjena je Programom za 2007.godinu, data je tabelom 1.
Sva mjerna mjesta odabrana su tako da reprezentuju potencijalno najopterećenije i najzagadjenije djelove gradskih naselja zavisno od njihove klase uticaja. Broj mjernih mjesta ograničen je brojem pumpi za uzorkovanje polutanata, da bi se u svakom naselju pokrile sve zone.
Tabela 1

Opština

Lokacija

mj.stanice

Koordinate

g.širina g.dužina

Nadmorska visina [m]

Tip stanice

Bar

Dom zdravlja

420 6'

190 6'

4

Urbana,saobraćaj

Berane

trafostanica

420 50'

190 52'

700

saobraćajnica

Kotor

Lučka kapetanija

420 26'

180 46'

1

Urbana

Mojkovac

SO










Urbana

Nikšić

SO

420 46'

180 56'

600

Urbana, saobraćaj

Pljevlja

SO

430 21'

190 21'

720

Urbana, saobraćaj

Pljevlja

Komini

430 21'

190 21'

780

Industrijska

Podgorica

CETI

420 26'

190 18'

45

Urbana,saobraćaj

Podgorica

D.Gorica

420 26'

190 16'

45

Urbana,saobraćaj

Podgorica

Srpska

420 26'

190 17'

35

Industrijska,saobraćaj

Podgorica

Konik

420 26'

190 12'

45

Urbana,industrijska

Rožaje

Dom zdravlja

420 51'

200 10'

500

Urbana

H.Novi

SO

420 27'

180 33'

10

Urbana

Žabljak

SO

430 18'

190 18'

1450

Urbana

Na osnovu Izvještaja o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha, koje je ovom ministarstvu dostavila Javna ustanova „Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore“, stepen zagađenosti vazduha je kako slijedi:




  1. Sistematsko mjerenje imisije osnovnih zagadjujućih materija

Sistematko mjerenje imisije osnovnih zagadjujućih materija u prizemnom sloju vazduha vrši se svakodnevno u 24 časovnim uzorcima vazduha. Analizom praćenih parametara kvaliteta vazduha može se zaključiti sljedeće:

Zagadjenost vazduha sumpor dioksidom (SO2) na svim mjernim mjestima, i kao srednja godišnja vrijednost, i kao maksimalna, kretala se na nivou fonskih (prirodnih) vrijednosti.

Srednja godišnja vrijednost ukupnih azotnih oksida (NOx) tokom čitave godine nije prelazila zakonom propisane granične vrijednosti.

Rezultati mjerenja sadržaja lebdećih čestica, i kao srednje godišnje i kao maksimalno godišnje vrijednosti, pokazuju da je sadržaj istih u većini gradova Crne Gore, izuzev Podgorice (mjerno mjesto CETI), Baru, Herceg Novom i Žabljaku, iznad zakonom propisanih normi. Srednje i maksimakno izmjerene godišnje koncentracije teških metala u lebdećim česticama su u dozvoljenim granicama. Sadržaj PAH-ova u lebdećim česticama kao srednje godišnje vrijednosti na svim mjernim mjestima prelazio je propisane norme.
Povećane koncentracije vrijednosti dima i čadji na skoro svim mjernim mjestima (osim u Baru, Kotoru i Herceg Novom), zabilježene su samo u zimskom periodu tj.u periodu grejne sezone kada je povećana upotreba čvrstih goriva.

Rezultati mjerenja taložnih materija ukazuju na njihovo povećanje, na gotovo svim mjernim mjestima, a posebno na mjernim mjestima u Podgorici (Konik i Srpska), Nikšiću, Pljevljima. Mjerenje sadržaja teških metala u taložnim materijama je je pokazalo povećanje sadržaja olova na mjernim mjestima Podgorica (Donja Gorica i Konik), Nikšič, Pljevlja (Skupština Opštine) i Berane, dok je na ostalim mjernim mjestima ispod propisanih normi.


Na osnovu rezultata mjerenja prizemnog ozona u gotovo svim naseljima Crne Gore uočeno je povećanje koncentracije prizemnog ozona, što je direktno posljedica fotohemijskog smoga, odnosno posljedica povećanog obima saobraćaja.


  1. Sistematska mjerenja imisije specifičnih zagadjujućih materija

Mjerenja koncentracije specifičnih materija vrše se mjesečno. Izuzev u Podgorici, Pljevljima i Nikšiću gdje se svakodnevno mjere ukupni fluoridi i fenoli.


Analizom praćenih parametara kvaliteta vazduha može se zaključiti sledeće:

Rezultati mjerenja amonijaka pokazuju da ni srednje ni maximalne godišnje koncentracije ne prelaze zakonom dozvoljene vrijednosti.


Izmjerene koncentracije ukupnih fenola u tri grada Crne Gore (Nikšić, Pljevlja i Podgorica) ukazuju na niže vrijednosti od zakonom propisanih.
Rezultati mjerenja ukupnih fluorida, na godišnjem nivou u Nikšiću, Pljevljima i Podgorici u toku 2007, kao i u predhodnim godinama , pokazuju da vrijednost znatno prelazi propisanu normu od 1μg/m3.



  1. Povremeno mjerenje kvaliteta atmosferskih padavina

Padavine se sakupljaju i analiziraju kao mjesečni uzorci. Analize pokazuju da se u uzorcima ni u jednom slučaju ne javljaju „kisjele padavine“. Najveće vrijednosti mineralizacije imaju padavine na stanicama u Nikšiću, Pljevljima i u Podgorici (Konik i Srpska), što je logičan rezultat spiranja lokalnog zagadjenja u prizemnom sloju atmosfere, koja je zagadjena blizinom industriskih objekata i dimom sa deponija.


Što se tiče sadržaja teških metala u padavinama datih kao maximalne godišnje vrijednosti, nadjene koncentracije su u skoro svim ispitivanjima, izuzetno niske. Prisustvo olova, cink, bakra i nikla u svim prikupljenim uzorcima bilo je izuzetno nisko. Niske nadjene koncentracije teških metala ukazuju na relativno čistu atmosferu Crne Gore.


  1. Procjena uticaja zagadjenog vazduha na životnu sredinu

Uticaj zagadjenja vazduha na životnu sredinu ispitivan je na osam lokacija analizom depozicije anjona i teških metala na biološkom materijalu (travi i lišću) na početku i kraju vegetacione sezone i ispitivanjem kumulacije teških metala u biološkom materijalu na početku i kraju vegetacione sezone, kao i kumulacijom teških metala u bioindikatorskim lišajevima na početku i kraju vegetacione sezone.


Analizom dobijenih rezultata jasno se uočava povećanje svih ispitivanih parametara, a posebno povećanje sadržaja sulfata, hlorida i nitrata na Žabljaku, Pljevljima i Podgorici.
Što se tiče kumulacije teških metala u biološkom materijalu na početku i kraju vegetacionog perioda, on se uočava kod mangana i cinka na skoro svim lokacijama, što je logično jer su to nutritivni elementi za razvoj biljaka.
5. Teški metali u bioindikatorskim lišajevima
Podaci dobijeni za bioakumulaciju u lišajevima ukazuju na simptomatična povećanja i bioakumulaciju teških metala u lišajevima, i to u Pljevljima, Nikšiću, Žabljaku i Kolašinu posebno za olovo, cink i mangan.
6. Uticaj motornih vozila na kvalitet vazduha u naseljenim mjestima
Mjerenje imisije zagadjujućih materija iz izduvnih gasova motornih vozila vršeno je povremeno na prometnim raskrsnicama u Podgorici, dok su na raskrsnici pored bulevara «Svetog Petra Cetinjskog» u Podgorici vršena i kontinualna mjerenja osnovnih i specifičnih zagađujućih materija. Rezultati su predstavljeni kao srednje 24h vrijednosti svih izvršenih mjerenja i 30 min max vrijednosti u toku svih mjerenja. Na raskrsnicama su značajno povećane vrijednosti za NO, NO2, NOx, ukupnih ugljovodonika i lebdeće čestice, naročito u ljetnjim mjesecima.


OCJENA KVALITETA VAZDUHA U CRNOJ GORI ZA 2007.GODINU
Na kraju se može dati sledeći načelni komentar za sva ispitivanja osnovnih, specifičnih zagadjujućih materija, sistematskog mjerenja kvaliteta padavina i praćenju uticaja zagadjenog vazduha na životnu sredinu u Crnoj Gori:


  1. Imisijske koncentracije globalnih pokazatelja zagadjenja (sumpordioksida i ukupnih azotnih oksida) u svim naseljenim mjestima u Crnoj Gori, mjereni kao srednje dnevne vrijednosti su znatno ispod zakonom propisanih normi u Crnoj Gori (110μg/m3), a u pojedinim slučajevima na lokacijama: Konik, Srpska i Pljevlja-SO prelazi dozvoljene vrijednosti od 50 μg/m3 utvrdjene u propisima EU. Prava slika zagadjivanja ovim parametrima dobija se njihovim mjerenjem monitorski u kraćim vremenskim intervalima, kada se mogu uočiti dnevne oscilacije u stepenu zagadjenosti gradskih naselja. Mjerenja ovih polutanata na raskrsnicama značajno poboljšavaju sliku o kvalitetu vazduha u naseljenim mjestima. Enormno povećanje broja automobila i loš kvalitet goriva sigurno da znatno utiče na kvalitet vazduha u gradskim naseljima što se potvrdjuje izuzetno visokim vrijednostima za PAH-s i lebdeće čestice u svim naseljima Crne Gore.

  2. Povećane koncentracije dima i čadji u gotovo svim slučajevima zapaža se samo u zimskim mjesecima što se objašnjava grijanjem na čvrsta goriva tokom sezone grijanja.

  3. Sadržaj specifičnih zagadjujućih materija: amonijak i fenola, u svim naseljima je i kao maximalna godišnja koncentracija, bila ispod propisanih granica.

  4. Gotovo u svim naseljima Crne Gore uočava se i značajno povećanje koncentracije prizemnog ozona-oksidansa koji je direktna posljedica fotohemijskog smoga, tj.posledica uticaja UV radijacije na smog koji se stvara zbog povećane frekvencije saobraćaja. To upravo potvrdjuje konstrukciju da slika o kvalitetu vazduha nije potpuno realna, posebno ne u centralnim djelovima gradova pored frekventnih saobraćajnica. Povećane koncentracije ozona na Žabljaku prouzrokovane su jačim dejstvom sunčanih UV zraka na povećanoj nadmorskoj visini.

  5. Povećane koncentracije fluorida u Pljevljima, Nikšiću i mjernim mjestima u Podgorici su posljedica rada aluminijske industrije u Podgorici i sagorijevanja velikih količina uglja u Željezari Nikšić i TE Pljevlja. Ove povećane koncentracije fluorida su utvrdjene i predhodnih godina, uglavnom na istim nivoima i sa razlikama, zavisno od kapaciteta proizvodnje.

  6. Sadržaj ukupnih lebdećih čestica je prelazio i kao srednja godišnja i kao maksimalna godišnja vrijednost, propisane GVZ u najvećem broju naselja. Najveća prekoračenja izmjerena su u Podgorici ( Konik, Srpska), Pljevljima na obije stanice, Nikšiću, Beranama, Mojkovcu, Rožajama i Kotoru.

  7. Povećane koncentracije PAH-ova na svim lokacija su posljedica saobraćaja ili industrije. Povećanje koncentracije PAH-s u Podgorici (Donja Gorica, Srpska), Nikšiću i Pljevljima vezani su sa industrijskom proizvodnjom u KAP-u i Željezari Nikšić, dok su u ostalim naseljima vezani uglavnom za produkte sagorijevanja motornih vozila ili deponija čvrstog otpada, kao što je to slučaj na stanici Konik. Prikazane koncentracije odnose se na ukupan sadržaj PAH-s ne na sadržaj benz-a-pirena (jedan od 17 komponenti toksičnih PAH-s).

  8. Rezultati analiza taložnih materija ukazuju na njihovo značajno povećanje na lokacijama: Podgorici (Konik i Srpska), Nikšiću, Pljevljima. Mjerenje sadržaj teških metala u taložnim materijama je je pokazalo povećanje sadržaja olova na mjernim mjestima Podgorica (Donja Gorica i Konik), Nikšić, Pljevlja (Skupština Opštine) i Berane što ukazuje na značajan uticaj saobraćaja

  9. Uticaj zagadjenog vazduha na životnu sredinu praćen je sistematskom kontrolom depozicije zagadjujućih materija u biološkom materijalu na početku i na kraju vegetacionog perioda. Uzorkovanje je vršeno na mreži stanica: Kolašin, Nikšić, Pljevlja, Podgorica, Plav, Cetinje, Rožaje i Žabljak. Praćenje zastupljenosti bioindikatorskih lišajeva i kumulacije teških metala u njima je radjeno dva puta u toku 2007.godine na mreži stanica: Kolašin, Nikšić, Pljevlja, Plav, Cetinje, Rožaje i Žabljak. Bioindikatorski lišajevi ni na jednoj od navedenih lokacija nijesu nadjeni u užoj gradskoj zoni, otuda je uzorkovanje vršeno na 5 do 10 km izvan urbanih područja, a u blizini saobraćajnica. U biološkom materijalu može se uočiti povećanje kumulacije sulfata, hlorida, nitrata, mangana i cinka na kraju vegetacionog perioda što je posledica transporta i depozicije štetnih materija. Bioakumulacija teških metala u indikatorskim lišajevima nije značajna najvjerovatnije zbog udaljenosti mjesta uzorkovanja od izvora zagadjenja.

  10. Dominantan uticaj saobraćaja na kvalitet vazduha urbanih naselja se uočava kroz rezultate mjerenja sa stacionarne stanice instalisane pored bul.“Svetog Petra Cetinjskog“ i mjerenja sa pokretnom laboratorijom na prometnim raskrsnicama-saobraćajnicama u Podgorici. Rezultati povremenih mjerenja pokazuju da su najugroženije raskrsnice upravo one koje se nalaze na magistralnim pravcima. Povećane koncentracije NO, NO2, NOx, ukupnih ugljovodonika i lebdećih čestica su naročito uočljive u ljetnjim mjesecima, odnosno maximumi izmjrenih vrijednosti u večernjim satima kada dolazi do hladjenja atmosfere i spuštanja zagadjujućih materija u donje slojeve atmosfere. U zimskim mjesecima izmjerene vrijednosti zagadjujućih materija su niže (više padavina-ispiranja atmosfere i strujanje vazduha), a maximumi se uočavaju u toku i nakon jutarnjih špiceva).



III KVALITET ZEMLJIŠTA
Program ispitivanja štetnih materija u zemljištu za 2007 godinu koji je uradilo Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine obuhvata analiziranje zemljišta u 15 gradskih naselja koje su najviše izložene zagađivanju, a to su:

  • lokaliteti u blizini gradskih deponija;

  • lokalitet u blizini najprometnijih saobraćajnica;

  • trafostanice.

Program je realizovala Javna ustanova «Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore” u skladu sa Pravilnikom o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za njihovo ispitivanje (Sl.list RCG 18/97). Na osnovu rezultata dobijenih analizom 77 uzorka od kojih je 64 uzorka analizirano na moguće prisustvo 33 parametara: neorganskih toksikanata (kadmijum, olovo, živa, arsen, hrom, nikal, fluor, bakar, cink, bor, kobalt i molibden) i toksičnih i kancerogenih organskih materija (policiklični aromatični ugljovodonici (PAH), polihlorovani bifenili i trifenoli (PCB-s) za svaki od kongenera – 28, 52, 101, 118, 138, 153 i 180, organokalajna jedinjenja i pesticidi) odnosno polihlorovanih bifenila na 13 uzoraka zemljišta u blizini trafostanica urađen je Izvještaj o prisustva opasnih i štetnih materija u zemljištu. Na osnovu naprijed navedenog donose se zaključci o stanju zemljišta.

  1   2   3

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət