İnsanin ən böYÜk düŞMƏNİ Şeytan harun yahya adnan oktar

Hər kim olursunuzsa olun, sizin sonsuz bir əzab çəkməyinizi istəyən və bütün varlığını buna həsr edən son dərəcə təhlü­kəli bir düşməniniz var - bu, şeytandır. Başqa sözlə desək, Allah tərəfindən lənətlənmiş və Onun hüzurundan qo­vul­muş olan iblis və onun ardıcılları.

O, sizin ən böyük düşməninizdir. O, bir əfsanə yaxud da bir nağıl deyil, həqiqətin özüdür. O, bəşər tarixinin hər dövründə mövcud olub. Şeytan yaşamış və ölmüş milyard­larla insanı atəşin içinə çəkib və indi də çəkməkdədir. Şey­tan heç bir zaman kimsəyə fərq qoymaz. Gənc, yaşlı, qadın, kişi, dövlət başçısı və ya dilənçi olsun, fərq etməz, hər bir insan bu düşmənin hədəfindədir.

Bu yazını oxuyarkən də şeytan sizi güdür və planlar cızır. Onun yeganə bir arzusu var: özü ilə bərabər siz də daxil gücü yetdiyi qədər çox insanı cəhənnəmə sürükləmək.

Şeytanın zəfər qazanması üçün insanların ona sitayiş və ya çox azğınlıqlar etməsinə ehtiyac yoxdur. İnsanlardan mütləq Allahı inkar etməsini də istəmir. Onun özü Allahı inkar etmir ki, insanlardan da bunu xüsusilə tələb etsin. Onun tək bir arzusu var - düşmənlərini Allahın dinindən və Qurandan uzaqlaşdırmaq, onların Allaha səmimi və ixlasla ibadət etmə­sinə mane olmaq, bunun da nəticəsində insanların sonsuz əzab çəkməsinə nail olmaqdır. O, bəzən dindarlıq maskası altında Allahın adına istinad edərək insanları həqiqi dindən uzaqlaşdırır, azdırır. Bu isə insanları özü ilə bərabər cəhən­nəm dərəsinə çəkmək üçün yetərlidir. Hansı vəsilə ilə olursa-olsun, onun ardıcıllarının sonu dəyişmir:

“Onun haqqında əzəldən belə yazılmışdır. Hər kəs onunla dostluq etsə, onu yoldan çıxarıb cəhənnəm əzabına sürükləyər” (“Həcc”, 22/4).

Qurandan öyrəndiyimizə görə, Allah Hz.Adəmi yaratmış və mələklərin ona səcdə etməsini əmr etmişdi. Mələklər Al­lahın əmrini yerinə yetirdilər. Ancaq cinlərdən olan iblis Hz.Adəmə səcdə etmədi. Özünün insandan daha üstün yara­dılış olduğunu söylədi. Bu itaətsizliyi və təkəbbürlülüyü üzündən Allahın dərgahından qovuldu^.

Şeytan Allahın hüzurundan ayrılmazdan öncə insanları da özü kimi azdırmaq üçün Allahdan möhlət istədi. Allah ona qiyamət gününə qədər möhlət verdi. Beləcə, iblisin insana qarşı düşmənçilik fəaliyyəti başladı.

Allah iblisi və ona uyanları cəhənnəmə dolduracağına hökm verdi. Allah Quranda bu hadisəni belə xəbər vermişdir:

“Sizi yaratdıq, sonra sizə surət verdik və mələklərə “Adəmə səcdə edin!” dedik. İblisdən başqa hamısı səcdə etdi. O, səcdə edənlərdən olmadı”.

Allah iblisə: “Mən sənə əmr edəndə sənə səcdə etməyə nə mane oldu” deyə buyurdu. İblis: “Mən ondan daha üstünəm, çünki sən məni oddan, onu isə palçıqdan yaratdın!” dedi.

Allah buyurdu: “Oradan aşağı en. Orada sənə təkəbbür gös­tərmək yaramaz. Oradan çıx, çünki sən alçağın birisən!”

İblis dedi: “Mənə qiyamətə qədər möhlət ver!” Allah bu­yurdu: “Sən möhlət verilənlərdənsən!”

İblis dedi: “Sən məni azdırıb yoldan çıxardığın üçün mən də Sənin düz yolunun üstündə oturub insanlara mane olacağam! Sonra onların qarşılarından və arxalarından, sağlarından və sollarından gələcəyəm və sən onların əksəriyyətini şükr edən görməyəcəksən!”

Allah buyurdu: “Oradan rüsvay olmuş və qovulmuş halda çıx. Onlardan hər kim sənə uysa, cəzasını alacaq. Əlbəttə, cəhənnəmi sizin hamınızla dolduracağam!” (“Əraf”, 7/11-18).

İblis beləcə Allahın dərgahından qovulduqdan sonra qiya­mətə qədər sürəcək davasına başladı. İnsanları aldadaraq az­dırmaq üçün onlara hücum etdi. İlk böyük tələsi cənnətdə yaşayan Hz.Adəmi və zövcəsini aldadaraq onları Allahın əmrinə üsyan etməyə sövq etməsi idi. Bəşər tarixinin lap əvvəllərində baş vermiş bu hadisə Quranda belə bildirilir:

“Ey Adəm! Sən zövcənlə birlikdə cənnətdə sakin ol. Hər ikiniz istədiyiniz yerdən yeyin, ancaq bu ağaca yaxınlaş­mayın, yoxsa zülm edənlərdən olarsınız! Şeytan Adəmin və Həvvanın örtülü ayıb yerlərini özlərinə göstərmək məqsədi ilə pıçıldayıb dedi: “Rəbbiniz sizə bu ağacı yalnız mələk ol­mamağınız və ya əbədi qalmamağınız üçün qadağan etmiş­dir”. Həm də onlara: “Mən sizin xeyirxah məsləhətçiləriniz­dənəm” deyə and içdi. Beləliklə, şeytan onları batil sözlərlə aldatdı. Adəm və Həvva ağacın meyvəsindən daddıqda ayıb yerləri (gözlərinə) göründü. Onlar cənnət yarpaqlarından də­rib ayıb yerlərinin üstünü örtməyə başladılar. Rəbbi onlara müraciət edib buyurdu: “Məgər sizə bu ağaca (yaxınlaşmağı) qadağan etməmişdimmi? Şeytan sizin aşkar düşməninizdir deməmişdimmi?”

Adəm və Həvva: “Ey Rəbbimiz! Biz özümüzə zülm etdik. Əgər bizi bağışlamasan və mərhəmət etməsən, biz şübhəsiz ki, ziyana uğrayanlardan olarıq!” dedilər.

Allah buyurdu: “Bir-birinizə düşmən olaraq yer üzünə enin. Yerdə sizin üçün bir müddət sığınacaq və dolanacaq vardır”.

Allah buyurdu: “Orada yaşayacaq, orada öləcək və oradan çıxarılacaqsınız” (“Əraf”, 7/19-25).

Beləliklə, insanlığın dünyadakı yaşayışının başlanğıcı Hz.Adəmin yuxarıdakı ayələrdə izah olunan səhvi idi. O biri andan Hz.Adəm Allaha tövbə etdi və Allah onu bağışladı. Ancaq iblisin insanlara qarşı apardığı mübarizə bitmədi. Quranın “Maidə” surəsində də bildirildiyi kimi, şeytan Hz.Adə­min iki oğlundan birini aldatdı və onu qardaşını öldürməyə sövq etdi (“Maidə”, 5/27).

O tarixdən sonra da iblis insan nəslindən çox insanı al­dadıb öz tərəfinə çəkdi. O biri tərəfdən digər cinlərdən də çoxlu yoldaşı oldu. İblisin yolunu gedən bu cinlər eynilə onun kimi insanları azdırmaq üçün onların qəlbinə girib “qəlblərinə gizlicə vəsvəsə verməyə” (“Nəs”, 114/4) başladılar. İblisin yoldaşı olan bu cinlər və insanlar da onun sahib olduğu “şeytan” sifətini qazandılar. (Şeytan “uzaq olmaq” kökündən gələn kəlmədir və Allahın rəhmətindən qovulub uzaqlaşdı­rılmış hər azğın və üsyankar bəndənin sifətidir).

Dolayısilə, insan oğlunun üzbəüz qaldığı ən böyük təhlükə olan şeytan iblis tərəfindən rəhbərlik edilən cin və insandır. Bu cin və insanlar iblisin yolu ilə gedirlər. Özləri azdıqları kimi digər insanları da azdırmağa çalışırlar. “Cinni” (cinlər­dən olan) şeytanlar insanlar tərəfindən görülmədikləri üçün onlara hiss edilmədən yanaşır, zehinlərinə azdırıcı dü­şün­cə­lər doldurur. “İnsi” (insanlardan olan) şeytanlar isə digər in­sanların qəlbinə açıq-aşkar soxulur, onları Allahın yolun­dan çıxarmaq üçün öz fikirlərini onlara aşılayır. Bu tipdən olan şeytanlar insanın yaxın dostu olacağı kimi cəmiyyətdə qə­bul edilən “mütəfəkkir” də ola bilər. Quranda bu təhlükə­yə qarşı möminlərə bu dua öyrədilir:

“De ki: “Pənah aparıram insanların Rəbbinə:

İnsanların ixtiyar sahibinə:

İnsanların Tanrısına:

Vəsvəsə verən, qa­çıb gizlənən şeytanın şərindən:

O şeytan ki, insanların ürəklərinə vəsvəsə salır.

Cinlərdən də olur, insanlardan da” (“Nas”, 114/1-6).

Şeytan insana müxtəlif yollarla yaxınlaşa bilən bir düşmən olduğuna görə ondan qorunmaq üçün böyük diqqət göstər­mək lazım gəlir. Bunun ən birinci şərti şeytanı tanımaqdır. Şeytanı tanımaq üçün ona baxdıqda olduqca qəribə və əsra­rəngiz bir məntiqə sahib olduğunu görürük. Əvvəlcə iblis tərəfindən istifadə olunan, sonra da onun bütün ardıcılları tərəfindən davam etdirilən bu məntiqin əsasında tə­kəbbürlülük və özünü bəyənmək hissi dayanır.

“Allah iblisə: “Mən sənə əmr edəndə sənə səcdə etməyə nə mane oldu?” deyə buyurdu. İblis: “Mən ondan daha üstünəm, çünki Sən məni oddan, onu isə palçıqdan yaratdın!” dedi” (“Əraf”, 7/12).

İblis özünün daha üstün varlıq oluğunu iddia edərək insana səcdə etməyi rədd edir. Ancaq üsyanının səbəbi zahirlə bağlıdır və çürük bir fikrə dayanır. Özünün oddan, insanın palçıqdan yaradıldığını bildirir və odun palçıqdan daha üstün bir maddə olduğunu önə çəkir. Yəni iblisin lovğalanmasının bütün səbəbi iki maddə arasındakı fiziki bir fərqlə bağlıdır. Ancaq yaradılış istər palçıqdan, istərsə oddan olsun, iblisi də, insanı da Allah yaradıb. Yaradılmış bir varlığın Yarada­nın əmrinə yaradıldığı maddəni irəli sürərək üsyan etməsi həm çox böyük ağılsızlıq, həm də böyük bir nankorluqdur.

Ancaq iblisin insana qarşı olan qısqanclığı və içindəki tə­kəbbürlülük hissi onun bunu başa düşməsinə mane oldu. İb­lis isə sadəcə olaraq fiziki olan fərqə qapılaraq Yaradanın əmrinə üsyan etdi. Özünü üstün və fərqli gördüyü üçün iblisin şüurunun korluğu başqa ifadələrdən də aydın olur:

“Şeytan dedi: “Sənin quru və qoxumuş palçıqdan yaratdığın insana səcdə etmək mənə yaraşmaz” (“Hicr”, 15/33).

İblis özünün Allah tərəfindən yaradıldığını inkar etmir. Üsyanının səbəbi inkarçılıq deyil. Əksinə, onu Yaradanın Allah olduğunu birmənalı şəkildə söyləyir. Ancaq “mən on­dan daha üstünəm, məni oddan yaratdın, onu isə palçıqdan yaratdın” deyərək üsyan edər. Bu ağlabatmaz üsyanın heç bir məntiqi əsası yoxdur.

İblisin məntiqsizliyinin digər bir təzahürü isə belədir:

“Yenə yadına sal ki, bir zaman mələklərə: “Adə­mə səcdə edin!” deyə əmr etmişdik. İblisdən baş­qa hamı səcdə et­mişdi. “Sənin palçıqdan yaratdı­ğı­na mən səcdə edərəmmi?” demişdi” (“İsra”, 17/61).

Buradakı son ifadə iblisin nə qədər böyük bir qəflət və yan­lışlıq içində olduğunu çox açıq şəkildə göstərir. Başqa bir kimsənin ucaldılması, özünün isə arxa planda qalması, hət­ta o kimsəyə səcdə edilməsinin istənilməsi onu qorxunc bir qısqanclığa gətirib çıxardı. Bu ruhi hal içində isə onda Al­­laha qarşı hörmətsizlik və üsyan yaranır.

“Allah buyurdu: “Ey iblis! Sənin mənim öz əlimlə yarat­dığıma səcdə etməyinə nə mane oldu? Təkəbbür göstərdin yoxsa özünü yuxarı tutdun?”

İblisin Hz.Adəmə səcdə etməyi rədd etməsindəki şeytani düşüncə Allah elçisini qəbul etməyən, ona itaət etməyi rədd edən insanlarda da, yəni insi şeytanlarda da görünür. Bu in­sanlar zahirən özləri kimi olan bir insanı Allahın elçisi olaraq qəbul etməyi rədd edirlər. Allahın elçisi olaraq qəbul edəcəkləri insanda çox böyük üstünlük görmək istədiklərini söyləyirlər. Bu üstünlüyün ancaq siyasi və ya maddi bir gücə əsaslanmalı olduğunu iddia edirlər. Hz.Muhəmməd (s.ə.v.) dövründəki inkarçıların söylədikləri ifadələr buna bir nümu­nədir:

“Onlar dedilər: “Məgər bu Quran iki şəhərdən birinin böyük bir adamına nazil edilməli deyildimi?” (“Zuxruf”, 43/31).

Ya da inkar edənlər elçiyə iman gətirmək üçün fövqəltəbii bir güc və ya başqa bir aydın dəlil istəyirlər. Quranın bir çox ayələrində bu insanların istəklərinə aid misallar verilmişdir:

“Belə dedilər: “Bizə yerdən bir bulaq çı­xar­ma­yın­ca və yaxud (ağacları) arasından şırıl-şırıl çaylar axan xurma və üzüm bağın olmayınca; yaxud iddia et­diyin kimi, göyü parça-parça edib başımıza endirməyincə; yaxud Allahı və mələkləri açıq-aşkar qarşımıza gətirməyincə; və ya qızıldan bir evin ol­mayınca; yaxud sən göyə qalxmayınca biz sənə iman gətir­məyəcəyik. Əgər oxumaq üçün bizə səmadan bir kitab en­dirməsən, göyə qalxmağına da əsla inanmayacayıq”. De ki: “Rəbbim pak və mü­qəddəsdir! Mən isə yalnız peyğəmbər olan bir insa­nam!” (“İsra”, 17/90-93).

Elçilərə qarşı çıxan və onlara qarşı vuruşan insanların qəbul etmədiyi məsələlərdən biri budur. İnkar edənlər özləri kimi adi bir insana elçilik verilməsini və bu insana itaət etməyi qürurlarına sığışdıra bilmir. Bu həsəd və təkəbbür dolu üsyan iblisin Hz.Adəmə səcdə etməyi rədd etməsi ilə eyni təməl üzərində dayanır. Ayənin davamında insanların çoxu­nun ancaq bu səbəbdən hidayətə gələ bilməməsindən bəhs edilir:

“İnsanlara doğru yolu göstərən bir rəhbər gəldiyi za­man ona iman gətirməyə mane olan şey yalnız on­ların: “Allah bir in­sanımı peyğəmbər göndərdi?” demələridir (“İsra”, 17/94).

İblisin üsyanına əsrarəngizlik hakimdir. İblis elm sahibi olan bir varlıqdır. Allahın varlığına şəxsən şahiddir. Ətrafında mələklər var, insanın yaradılışından xəbərdardır. Allahın iz­zətini, gücünü və sonsuz cəhənnəm əzabını da bilir.

İblisin və onun ardıcılı olan bütün şeytanların əsrarəngiz məntiqi burada gizlidir: Allahın varlığını və birliyini bildiyi halda onun hökmünə qarşı çıxmaq və kafirlərdən ol­maq... Bu son dərəcə möcüzəvi bir hadisədir. Çünki bu biliklə­rə və elmə sahib olan iblisin çox güclü bir imanı olmalıdır. Şü­ur səviyyəsi də eyni şəkildə yüksək, Allaha son dərəcə hör­mətli və itaətli olmalıdır. İblis isə ən şüursuz bir insanın cə­sarət etmədiyi bir hərəkət etmişdir.

İblisin varlığındakı sirlər bununla qurtarmır. İnsanlara inkar etmək kimi qorxunc bir günahı aşılamağa çalışdığı halda əs­lində Allahdan qorxduğunu söyləyir. Bu isə olduqca xəstə bir məntiqə işarədir:

“Şeytanın aldatmasına bənzəyir. O, insana: “Kafir ol!” deyər. İnsan kafir olan kimi şeytan (onu qoyub qaçaraq): “Mənim səninlə heç bir əlaqəm yoxdur. Mən aləmlərin Rəbbi olan Allahdan qorxuram!” deyər (“Həşr”, 59/16).

Başqa bir ayədə şeytanın kafirləri möminlərin əleyhinə qı­zışdırıb qaldırdıqdan sonra onlardan aralandığı və Allahdan qorxduğunu etiraf etdiyi bildirilir:

“O zaman şeytan onlara öz əməllərini gözəl göstərib de­mişdi: “Bu gün insanlar arasında sizə qalib gələ biləcək kimsə yoxdur. Mən də sizin pənahınız, dadınıza çatanam!” Lakin iki dəstə üz-üzə gəldiyi zaman dönüb qaçaraq: “Mə­nim sizinlə heç bir əlaqəm yoxdur. Mən sizin görmədikləri­nizi görürəm. Mən Allahdan qorxuram. Allah şiddətli əzab verəndir!” demişdi” (“Ənfal”, 8/48).

İblisin bir yandan Allahın varlığını, onun sonsuz gücünü və elmini qəbul etməsi, digər bir yandan da Ona bilə-bilə üsyan etməsi son dərəcə dolaşıq bir vəziyyətdir. Eyni zamanda Allahın Quranda bildirdiyi əmrləri tənqid və rədd etməyə, Allahın hökm verdiyi bir söz haqqında öz dar düşüncəsinə görə mühakimələr yürüdüb ilahi hökmü əhəmiyyətsiz gös­tərməyə çalışan hər bir kəsin halı iblisin halı kimidir. Bu kimsələr də Allahın varlığını eynilə iblis kimi bilir, ancaq özlərini bilməməzliyə vurmaqla onun vəziyyətinə düşürlər.

İblis itaətsizliyi üzündən alçaldılıb, Allah qatındakı vəziyyə­tindən lənətlənərək qovulub. Qüruru və təkəbbürü üzündən üsyan edən iblis bu xarakterinə görə ən ağır gələcəyə, al­çaqlığa sürüklənir. İblis Allahın hüzurundan ayrılmadan öncə Allahdan möhlət və izn istədi. Ancaq bu möhləti Allahdan bağışlanma diləmək, tövbə etmək, yoluna qayıtmaq və peş­manlığını dilə gətirmək üçün istəmədi. Arzusu insanı da eyni zəlil vəziyyətə salmağa çalışmaqdır.

Beləliklə, şeytanın insana qarşı olan düşmənçiliyi və mübari­zəsi belə başlamışdır. Ancaq şeytanın da bütün xüsusiyyətləri ilə Allah tərəfindən yaradılmış və tamamən onun nəzarə­tində olan bir qüvvə olması unudulmamalıdır. Yəni şey­tanın Allaha qarşı heç bir müstəqil gücü yoxdur. Ancaq ca­hiliyyə cəmiyyətində yayılmış olan batil inanca görə, şeytan­la Allah arasında bir mübarizə mövcuddur. Bu insanların dü­şüncəsinə görə, şeytan insanları azdırmağı bacardığı zaman Al­lahla mübarizədə zəfər qazanır (Allah bütün nöqsanlardan uzaq­dır).

Halbuki həqiqət budur ki, şeytan bütün fəaliyyətini Allahın icazəsi və iradəsi ilə həyata keçirir. Ancaq burada insanların böyük bir qismi üzərində təsiri olur. Allahın izni olmadan o, heç bir şey edə bilməz. Quranda şeytanın istədiyi möhlət və Allahın verdiyi icazə belə bildirilir:

“(İblis) dedi: “Ey Rəbbim! İnsanların qəbirlərindən qalxıb diriləcəkləri günə qədər mənə möhlət ver!” (Allah) buyurdu: “Sən möhlət verilənlərdənsən!” (“Hicr”, 15/36-37).

Bir başqa ayədə şeytanın aldığı icazədən belə bəhs edilir:

(İblis) həmçinin: “Pərvərdigara! Bir de görək, nə üçün onu məndən üstün tutdun? Əgər qiyamət gününə qədər mənə möhlət versən, az bir qismi istisna olmaqla onun nəslini öz hökmüm altına alaram”. (Allah) buyurdu: “Çıx get (sənə qiya­mətə qədər möhlət verdim). Onlardan hər kəs sənə uysa, (bil ki) cəzanız cəhənnəmdir. Özü də tamam-kamal bir cəza!” (“İsra”, 17/62-63).

Ayələrdən də aydın olduğu kimi, şeytan Allahın iradə və təqdirinə uyğun fəaliyyət göstərir. Fəaliyyəti insana zərər vermək üçündür. Şeytan onsuz da Allahın aləmlərin Rəbbi olduğunu bilir.

Hətta iblis insanları azdırarkən Allahın böyüklüyünün adına and içər:

(İblis) dedi: “Sənin izzətinə-qüdrətinə and olsun ki, onların (Adəm övladının) hamısını (haqq yoldan) azdıracağam” (“Sad”, 38/82).

Allah şeytanı hüzurundan qovmamışdan əvvəl ona bunları bildirir:

“Onlardan kimi bacarırsansa, səsinlə (vəsvəsənlə) yerindən oynat, atlı və piyadanı onlara qarşı səfərbər et, (onları ha­rama, zinaya sövq etməklə mallarına və övladlarına) ortaq ol, onlara cürbəcür (yalan) vədlər ver”. Şeytan ona uyanlara yalnız yalan vədlər verər! (“İsra”, 17/64).

Şeytanın Allahın izni çərçivəsində işlətdiyi hiylələri son­rakı səhifələrdə təfərrüatları ilə açıqlayacağıq. Ancaq unu­dulma­malıdır ki, şeytanın Allahın ona verdiyi imkan xari­cin­də bir gücü yoxdur. Şeytanın vəzifəsi cəhənnəm üçün yara­dılmış insanların aid olduqları yerə getmələrinə vasitəçi olmaqdır. Şeytana uyanlar Allahın cənnətinə layiq olmayan və əxlaq baxımından heyvandan daha aşağıda dayanan varlıqlardır. Allah bunu ayələrində belə açıqlayır:

“Biz cinlərdən və insanlardan bir çoxunu cəhənnəm üçün yaratdıq, onların qəlbləri vardır, lakin onunla anlamazlar. Onların gözləri vardır, lakin onunla Allahın möcüzələrini görməzlər. Onların qulaqları vardır, lakin onunla eşitməzlər. Onlar heyvan kimidirlər, bəlkə də daha çox zəlalətdədirlər. Qafil olanlar da məhz onlardır (“Əraf”, 7/179).

Bununla yanaşı Allahın Ona qarşı səmimi bəndələri üzərində şeytanın heç bir təsiri yoxdur. Allah ona sığınan və ona şərik qoşmayan səmimi bəndələrini şeytanın azdırıcı hiylələrindən qorumuşdur.

“Həqiqətən, iman gətirib yalnız öz Rəbbinə təvəkkül edənlə­rin üzrində şeytanın heç bir hökmü yoxdur” (“Nəhl”, 16/99).

Nəticə olaraq deyək ki, şeytan da bütün digər varlıqlar kimi Allah tərəfindən vəzifələndirilmiş bir varlıqdır. Onun vəzi­fəsi Allahın cənnət üçün yaratdığı möminlərlə cə­hən­nəm üçün yaratdığı digər insanların bir-birindən seçilib fərq­ləndi­rilməsinə vəsilə olmaqdır. Bu isə bir növ təmizlik mə­nasına gəlir. Qəlbində xəstəlik və pislik olanlar şeytan vasitəsi ilə möminlərdən uzaqlaşır, ayrılırlar. Ayədə şeytanın hökmünün yalnız bu kimsələr üzərində olacağı bildirilir:

“Şeytanın vəsvəsəsini qəlblərində mərəz (nifaq, şəkk mə­rəzi) və ürəkləri qanlı, sərt olanlar üçün bir sınaq vasitəsi etsin. Şübhəsiz ki, zalimlər haq­q­dan uzaq bir ixtilaf içində­dir” (“Həcc”, 22/53).

Şeytanın möminlərə verməyə çalışdığı sıxıntılar möminlərin dünyada Allaha yaxınlaşmasına, Allaha daha sıx sarılmasına və hidayətlərinin artmasına vəsilə olur:

“Və özlərinə elm verilən kəslər də bilsinlər ki, haqq sənin Rəbbindəndir. Artıq ona inansınlar və ürəkləri ondan xa­tircəm olsun. Şübhəsiz ki, Allah iman gətirənləri doğru yola yönəldər!” (“Həcc”, 22/54).

ŞEYTANIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Şeytan hər insanın həyatı boyu min dəfələrlə qarşıla­şacağı ən böyük düşmənidir. Ona görə düşməndir ki, insanın ucbatından Allah dərgahındakı məqamını itirmişdir. Yer üzündəki fəaliyyətinin əsas səbəbi də insanları azdırmaq üçün Allahdan aldığı möhlətdir. Qiyamətə qədər ona verilən möhlət davam etdikcə şeytan hələ çox insanı cəhənnəm atə­şinə sürükləyəcək, bunu bacarmaq üçün hər cür hiyləyə əl atacaq. Bu məqsədlə şeytan insanları hər an təqib edir (“Əraf”, 7/27), insana zərər vermək üçün planlar və oyun hazırlayır.

Əksər insanlar şeytanın nə qədər böyük bir təhlükə olduğuna əhəmiyyət vermir. Bu insanların məntiqinə görə, şeytan uzaq, hətta xəyali bir varlıqdır. Onların fikrinə görə, yalnız böyük cinayətlər edən vəhşi və cani insanlar şeytana tabe olur, özlərini və özləri kimi adi insanları təmiz qəlbli görür­lər. Ancaq arabir etdikləri kiçik xətalarla bağlı “şeytana uy­dum” deyirlər.

Ancaq bu qəflət insanın həyatı boyunca etdiyi ən böyük xə­talardan biridir. Çünki şeytan iman gətirən kiçik qrupdan başqa insanların çoxunu öz nəzarəti altına alıb. Bu insanlar əhəmiyyət vermədən ən böyük düşmənləri olan şeytanın is­tədiyi bir şəkildə həyat yaşayır və onun ardınca cəhənnəmə gedirlər.

İnsanların əsas işi şeytanı çox yaxşı tanımaq və onu özünə düşmən bilməkdir. Allah bunu insanlara “Fatir” surəsində əmr edib:

“Həqiqətən şeytan sizin düşməninizdir, onu özünüzə düşmən tutun. O, özünə uyanları cəhənnəm əhli olmağa çağırır” (“Fatir”, 35/6).

Şeytana lazım olan qiyməti vermək, onu bir düşmən olaraq qavramaq insanı qurtuluşa aparan addımlardandır. Bunun üçün əvvəlcə şeytanın xüsusiyyətlərini, sonra işlətdiyi hiy­lələri bilmək lazımdır. Bir çox Quran ayələrində ayrı-ay­rı­lıq­da bildirilən bu xüsusiyyətlər aşağıda müxtəlif başlıqlar altında izah edilir.

“İş bitdikdə şeytan belə deyəcək: “Allah sizə cəhənnəmə düşəcəyiniz barədə doğru vəd vermişdi. Mən də sizə vəd vermişdim, amma sonra vədimə xilaf çıxdım” (“İbrahim”, 14/22).

Bu etiraf ancaq dünya həyatı qurtardıqdan sonra, şeytan və dostları qiyamət günü həşr edildikləri vaxt ortaya çıxacaq. Əlbəttə, bu gerçəyi öyrənmək şeytanın dostlarına heç bir fayda verməyəcək. Onların hamısı tarix boyu şeytana tabe olan digər insanlarla bərabər cəhənnəmə gedəcək.
İtaətdən çıxmış, sayğısız və nankordur
Şeytan onu yoxdan var edən və daşıdığı bütün xüsusiyyətləri ona verən Allaha qarşı böyük bir nankorluq etməkdədir (“İsra”, 17/27). Bu nankorluq və düşüncəsizlik xüsusiyyəti ilə Yaradanına qarşı asi olmuş və itaətdən çıxmışdır.

Azğın və fırıldaqçıdır
Şeytanın diqqət çəkilən bir başqa xüsusiyyətləri də həm azğın, həm də fırıldaqçı (“Həcc”, 22/3) olmasıdır.

Qurduğu tor inananlar üçün çox zəifdir
Şeytanın iman gətirənlərə qarşı tələ və hiylə ilə qurduğu torlar xaricdən baxıldıqda güclü görünsə də əslində bir al­datmadır. Çünki həqiqətdə şeytanın hiyləli toru zəifdir və dağılmağa məhkumdur:

“İman gətirənlər Allah yolunda, kafir olanlar isə şeytan yo­lunda vuruşurlar. O halda şeytanın dostları ilə vuruşun! Şübhəsiz ki, şeytanın hiyləsi zəifdir!” (“Nisa”, 4/76)

“Əslində, mənim sizin üzərinizdə heç bir hakimiyyətim yox idi. Lakin mən sizi (günah işləməyə, Allaha asi olmağa çağırdım), siz də mənə uydunuz. İndi məni yox, özünüzü qınayın. Nə mən sizin dadınıza çata bilərəm, nə də siz mə­nim dadıma. Mən öncə sizin məni Allaha şərik qoşmanızı da inkar etmişdim”. Həqiqətən zalimləri şiddətli əzab gözləyir” (“İbrahim”, 14/22).

“Ey insanlar! Yer üzündəki şeylərin təmiz və halal olanlarını yeyin. Şeytanın izi ilə getməyin. Həqiqətən şeytan sizinlə açıq-açığına düşməndir (“Bəqərə”, 2/168).

“Çünki şeytan insanın açıq düşmənidir” (“Yusif”, 12/5).