Ana səhifə

CƏvad müHƏDDİSİ Kitabın adı: Meysəm Təmmar Müəllif: Cəvad Mühəddisi Tәrcümə edən: Məhəmməd Turan


Yüklə 165.5 Kb.
tarix27.06.2016
ölçüsü165.5 Kb.
MEYSƏM TƏMMAR
(İdeallarla tanışlıq)

CƏVAD MÜHƏDDİSİ



Kitabın adı:.......................Meysəm Təmmar

Müəllif:.............................Cəvad Mühəddisi

Tәrcümə edən:................Məhəmməd Turan

Nəşr edən:..................................................Faiz

Çap tarixi:..................................................2005

Çap növbəsi:.........................................Birinci

Tiraj:...........................................................3000

Мејсәм, һәгигәт ајнасы вә мүгавимәт нүмунәси


Имам Әлинин (ә) мәктәби инсанлар үчүн тәрбијә мәктәбидир. Тәкамүл вә камал исте`дады олан кәс Әмирәлмө`мининин уҹа шәхсијјәти нурунда ҹана ҝәлир, дирилирди. Бу инсан мә`нәви ҹәһәтдән чичәкләнир вә инсанијјәт ме`раҹына уҹалырды. Нә чох имамын (ә) вилајәт вә һидајәт чешмәсиндә руһуну пака чыхаранлар! Онлар батин-ләрини зинәтләндирдиләр, өзләрини Аллаһа фәда етдиләр. Бүтүн бунлар онла-рын дүшүнҹәсинин дәринлијиндән, әзәмәтли иманларындан, һагтәләблик-ләриндән, аллаһпәрәстликләриндән вә ихласларындан данышыр.

Сөһбәтимиз Мејсәм Тәммар һаггында-дыр. Мә`нәви дәјәр, доғру јол, ҹиһад, сәбр вә јәгин ахтарышында оланларын јахшы тыныдығы бу илаһи инсан һаггында данышаҹағыг! Мејсәм Һәзрәт Әлијә (ә) онун әдаләтинә, дининә, фәзиләтләринә ҝөрә ашиг иди. Бу ешги доғуран һәзрәтин (ә) камиллик мүҹәссәмәси олмасы, “Гур`ане-натиг”, данышан Гур`ан кими танынмасы, ејнән динин өзү олмасыдыр. Мејсәмин Әлини (ә) севмәси әслиндә һаггы севмәсидир. Онун гәлбиндәки һагг севҝиси иман вә әгидәсиндән, бәсирәт вә аҝаһ-лығындан гајнагланыр.

Мејсәмин бариз чөһрәсинин танынмасы бизи һәгиги динин симасы илә даһа јахындан таныш едир. Һаггын данышан дили, Әмирәл-мө`мининин (ә) вәфалы досту олан бу шәхсин биографијасы бизи Гур`ан вә Ислам мәктәбинин тәрбијәви дәјәрләринә јахынлашдырыр. Әли (ә) мәктәбинин бу шаҝирдинин һәјаты вә ифтихарлы шәһадәти бизим үчүн башдан-баша ибрәтдир. Бу бәһрәли һәјат елм вә илһам мәнбәји, јетәрли бир нүмунәдир.

Бу Әли (ә) шиәси, һагг давамчысы, фәзиләт јолунун шәһиди олан инсанын ҹазибәли шәхсијјәти о гәдәр парлагдыр ки, нечә әсрләрдир әдаләт вә азадлыг ашиглә-рини илһамландырыр. Азадлыг, шәрафәт, һәгигәт ашигләри арасында Мејсәми танымајанлар аздыр.

Куфәнин ади зәһмәт адамларындан олан Мејсәм уҹа иман, әзәмәтли руһа малик иди. Бу иман вә руһ, мисилсиз фәдакарлыг вә дөзүм она әбәдилик верди, Мејсәм мүсәлманлар үчүн нүмунәјә чеврилди. О өз ады илә Ислам тарихинин сәһифәләрини бәзәди. Мејсәм мүгәддәс Ислам ајинләри үчүн ифтихарлы бир сәнәддир. Бәшәријјәтә белә бир инсанын тәгдим олунмасы Ислам мәктәбинин фәхридир.

Бир сөзлә, Мејсәми танымаг лазымдыр. Бу танышлығын давамында һәгигәтә арды-ҹыллыг вә итаәт дајаныр. Бу кичик мүгәддимәдән сонра онунла танышлығын сорағына ҝедәк. Мејсәм бизи чағырыр. Онун јатмышлары ојадан фәрјадлы сәси тарихин гулағында далғаланмагдадыр.


Мејсәм Тәммар


Мејсәм Јәһјанын оғлу иди. Онлар Ираг вә Иранын арасында јерләшмиш Нәһрәван мәнтәгәсиндән идиләр. Бә`зиләри Мејсәми иранлы һесаб етмишләр. Она Әбу-Салим дә дејәрдиләр.

Мејсәм әввәлҹә бәни-Әсәддән олан бир гадынын гуламы иди. Һәзрәт Әли (ә) ону һәмин гадындан алыб, азад етди.1 Мејсәм һәзрәт Пејғәмбәрин сәһабәләриндән сајы-лыр. Онун һәјатынын әввәлләри вә илкин исламдакы биографијасы һаггында јетәринҹә мә`лумат јохдур. О, Куфәдә хурма сатдығы үчүн она “тәммар”, јә`ни “хурмасатан” ләгәби верилмишди. Мејсә-мин өзүнүн фәдакар вә пак мүсәлман олмасы илә јанашы, онун аиләси дә шиә бөјүкләриндән сајылырды. Онун алты оғлу варды. Оғланлары вә чохсајлы нәвәләри дә өз ата-бабалары кими Әһли-бејт јолуна сәдагәтли идиләр. Бир чох равиләрин һәдисләриндә ады чәкилән бу инсанлар имамларын (ә) вилајәт вә рәһбәрлијинә е`тигадлы идиләр. Шиә имамлары да Мејсәмә вә онун өвладларына өз мәһәб-бәтини изһар етмишләр. Мејсәмин оғлан-ларынын ады Имран, Шүејб, Салеһ, Мәһәммәд, Һәмзә вә Әли иди.

Шүејб имам Садигин (ә), Салеһ имам Багирин (ә) вә Имам Садигин (ә) сәһабә-ләриндән иди. Имам Багир Салеһә белә бујурмушдур: “Мән сизи вә сизин аталарынызы чох севирәм.”1 Имран исә һәм имам Сәҹҹадын (ә), һәм имам Багирин (ә), һәм дә Имам Садигин (ә) сәһабәләриндән олмушдур. Бүтүн бу дејиләнләр Мејсәм аиләсинин имамларын јанында һөрмәт вә еһтирамындан данышыр. Мејсәмин вә онун аиләсинин имамлара (ә) бағлылығы, мәһәб-бәти вә итаәти ҝөз габағындадыр.

Мејсәмин Һәзрәт Әли (ә) илә танышлығы


Һәзрәт Әли (ә) Мејсәм һаггында әсасән һәзрәт Пејғәмбәрдән (с) ешитмишди. Мејсәм дә елә әввәлдән Әһли-бејт (ә) ашиги иди. Амма һәзрәт Әлинин (ә) Мејсәмлә илкин ҝөрүшү онун хилафәти дөврүндә баш вермишдир. Елә һәмин ҝөрүшдән сонра да һәзрәт (ә) Мејсәми азад етмәк гәрарына ҝәлмишдир. Нәһајәт, һәзрәтин (ә) гәрары илә Мејсәм гуламлыгдан азад олунмушдур.

Һәзрәт Әли (ә) Мејсәмлә илк ҝөрүшүндә ондан сорушур: “Адын нәдир? Мејсәм ҹаваб верир: “Салим.” Һәзрәт бујурур: “Пејғәм-бәрдән (с) ешитмишәм ки, атан сәнин адыны Мејсәм гојмушдур. Һәмин адына гајыт вә Кунјән Әбу Салим олсун.” Мејсәм деди: “Аллаһ, онун рәсулу вә Әмирәл-мө`минин һаггы дејирләр.”1

Мејсәмин Һәзрәт Әли (ә) илә танышлығы онун үчүн бөјүк бир сәадәт иди. Бу ҝөрүшдән сонра Мејсәм Әли мәктәбинә гәдәм гојду вә гәлб пәнҹәрәләрини әләви маарифинә ачды. О өз тәшнә руһуну һәзрәтин биликләри илә сираб етди. Һәзрәт Әли (ә) дә Мејсәмин руһи исте`дадыны, аҝаһлығыны ҝөрүб, ону бир чох сирләрлә таныш етди. Бәли, Мејсәм мүгәррәб мәләкләрин вә пејғәмбәрләрин елмләрин-дән хәбәрдар иди.2

Мејсәм Һәзрәт Әлидән (ә) Гур`ан тәфсирини өјрәнди. О Әмирәл-мө`минин-дән (ә) өјрәндији мә`луматлар әсасында бир китаб тәртиб етди. Бу китабы сонрадан оғлу нәгл етмишдир. Она ҝөрә дә Мејсәм шиә мүәллифләриндән бири һесаб олунур. Һәзрәт (ә) ону өз сирләри, ҝәләҹәкдә баш верәҹәк һадисәләрлә таныш етмишди. Мејсәм бу мә`луматлардан бир гисмини халга билдирмишди. Инсанларын агибәтиндән, ҝәләҹәкдә баш верәҹәк һадисәләрдән данышан бу елм “елме-әҹәл” вә ја “елме-мә`наја вә бәлаја” адланыр. Мә`сум имамлар (ә) бу биликләри јалныз һазырлығы, истедады, тутуму олан, сирр сахламағы баҹаран инсанлара е`тибар етмишләр. Мејсәмин биликләри о гәдәр фөвгәладә олмушдур ки, һәтта бә`зи наданлар ону јаланчы да һесаб етмишләр.

Бир ҝүн Әбу-Бәсир Имам Садигә (ә) әрз едир: “Нә үчүн мәнә елм өјрәтмәк истәмирсиниз?!” Имам (ә) бујурур: “Һансы елми?” Әбу-Бәсир дејир: “Әмирәл-мө`ми-нин (ә) Мејсәмә өјрәтдији елми дејирәм.” Имам бујурур: “ Сән ки, Мејсәм дејилсән. Мәндән ешитдијин бир мәтләби кимсәјә демәдијин һал олубму?” Әбу-Бәсир әрз етди: “Хејр, еј Пејғәмбәр (с) өвлады!” Имам бујурду: “Демәк, һәмин елмләри сирр олараг сахлаја билмәзсән!”

Әлинин (ә) вә диҝәр имамларын Мејсәмә мүнасибәти


Имамларын Мејсәмә мүнасибәтини онларын Мејсәм һаггындакы бујуруг-ларындан вә онунла рәфтарларындан өјрәнмәк олар. Һәзрәт Әли (ә) вә Мејсәм арасындакы сәмими мүнасибәт онларын бағлылығынын мөһкәмлијиндән данышыр. Һәзрәт (ә) һәтта Мејсәмин хурма дүканына ҝедәр, бу дүканда онунла сөһбәт едәр вә она дини маариф өјрәдәрди.

Һәтта бир дәфә Һәзрәт Әли (ә) Мејсәми иш далынҹа ҝөндәриб, өзү дүканда онун јериндә отурур. Бир мүштәри хурма алмаг истәјир. Һәзрәт (ә) бујурур: “Пулуну вер, хурманы апар.” Бир гәдәр сонра Мејсәм гајыдыр вә Һәзрәт Әлијә (ә) хурма мүгабилиндә верилмиш пулларын сахта олдуғуну ҝөрүр. Алдығы пулларын сахта олдуғуну ҝөрән һәзрәт (ә) бујурур: “Хурма да онларын ағзында аҹы дадаҹаг.” Чох кечмәмиш һәмин мүштәри әлиндә хурма гајыдыр вә дејир: “Бу хурмалар аҹыдыр.”1

Јухарыда дејиләнләр Һәзрәт Әли (ә) илә Мејсәм арасындакы дәрин, сәмими мүнасибәтин тәзаһүрүдүр. Һәзрәт Әли (ә) һөкумәт башчысы олдуғу һалда Мејсәмин дүканында отуруб хурма сатыр!

Башга мәгамларда да Мејсәмин Һәзрәт Әли (ә) илә мә`нәви јахынлығы мүшаһидә олунур. Мејсәм Һәзрәт Әлинин (ә) дуа мәгамларында Кумејл кими шәхсијјәтләрлә јанбајан әјләшир. О, һәзрәтин Аллаһла раз-нијаз етдији ирфани ҝеҹәләрин шаһиди-дир.

Мејсәм нәгл едир: “Бир ҝеҹә мөвлам Әмирәл-мө`минин (ә) мәни өзү илә Куфәдән кәнардакы сәһраја апарды. Нәһајәт, Ҹөфә мәсҹидинә чатдыг. Һәзрәт үзүнү гибләјә тутуб, дөрд рәк`әт намаз гылды. Намаз вә тәсбиһдән сонра әлләрини галдырыб белә дуа етди: “Пәрвәрдиҝара, Сәни неҹә чағырым? Сәнә итаәтсизлик етдијим һалда неҹә дә чағырмајым? Сәни танымышам вә гәлбим Сәнин мәһәббәт евиндир. Ҝүнаһ долу әл, үмид долу ҝөзлә Сәнә доғру ҝәлмишәм...” Сонра имам (ә) сәҹдәјә ҝетди вә үзүнү торпаға гојуб јүз дәфә “әл әфв” деди.

Даһа сонра галхды вә мәсҹиддән бајыра чыхды. Мән дә онун ардынҹа ҝедирдим. Нәһајәт, сәһраја чатдыг. Һәзрәт мәним гаршымда бир хәтт чәкди вә деди: “Мәбада, бу хәттдән кечәсән! Мәни һәмин јердә гојду вә өзү ҝетди. Ҝеҹә гаранлыг иди. Өзүмү гынадым ки, нә үчүн мөвламы тәнһа бурахдым? Онун дүшмәнләри чохдур. Онун башына бир иш ҝәлсәјди, Аллаһа вә Онун Пејғәмбәринә (с) нә ҹаваб верәрдим? Дүшүндүм ки, онун әмриндән чыхмыш да олсам, ардынҹа ҝедим, ҝөрүм агибәти нә олду? Ҝетдим, ҝетдим... Нәһајәт ону бир гујунун башында ҝөрдүм. О, башыны гујуја тутуб, гују илә данышырды. Ҝәлдијими һисс етди вә сорушду: “Кимсән?” Дедим: “Мејсәм” Һәзрәт бујурду: “Мәҝәр сәнә әмр етмәмишдимми ки, һәмин хәтдән кечмә?” Ҹаваб вердим: “Еј мәним мөвлам, еләдир. Амма дүшмәнләринизин тәһлүкәсиндән горхдум, дөзә билмәдим.” Сонра сорушду: “Нә дедијими ешитдинми?” Дедим: “Јох, еј мәним ағам.”


Һәзрәт мәнә хитабән бир ше`р охуду:


Синәм сирлә долуб, бағрымы јарыр,

Кимә әл узатдым деди ҝүҹүм јох.

Әлимлә газыјыб јерин көксүнү,

Данышдым дәрдими, башга сечим јох.1
Мејсәм Әлинин (ә) сирләринә мәһрәм иди. О, һәзрәтин (ә) хәлвәти дуаларынын, илаһи руһунун тәҹәлласынын шаһиди иди. Она һәм Әли (ә), һәм дә имам Һәсәнлә (ә) имам Һүсејн еһтирамла јанашар, еләҹә дә сонракы имамлар онун илаһи шәхсијјәтини хатырлајардылар.

Бир дәфә Мејсәм Мәдинәдә һәзрәт Пејғәмбәрин (с) һәјат јолдашы Үммү-Сәләмә илә растлашыр. Үммү-Сәләмә она дејир: “Еј Мејсәм, Һүсејн (ә) даим сәнин һаггында данышыр.” Башга бир һәдисдә имам Багир (ә) бујурур: “Мән Мејсәми чох севирәм.” Имам Садиг (ә) Мејсәмә салам ҝөндәрәрәк, онун уҹа мәгамы һаггында хош сөзләр дејир.

Мејсәмин оғлу Салеһ дејир: Имам Багирә (ә) әрз етдим ки, мәнә бир һәдис сөјләсин. Имам (ә) сорушду: “Мәҝәр атандан һәдис өјрәнмәмисән?” Билдирдим ки, һәмин вахтлар көрпә олмушам...”2

Имам Багир (ә) өз ҹавабы илә Мејсәмин елми мәгамына ишарә етмишдир. Һәзрәт (ә) белә һесаб едир ки, Мејсәмин оғлу һәдис ешидиб-өјрәнмәјә еһтијаҹсыз да ола биләр.


Шәһадәт хәбәри


Өлүмү бу дүнјадан даһа ҝениш бир аләмә кечид билән, иманы һагг вә әмәли салеһ олан инсан үчүн өлүм бөјүк бир сәадәтдир. Белә инсанлар өмүрләрини шәһадәтлә баша вурмагдан бөјүк бир зөвг алырлар. Бәли, дүнја һәјатыны шәһадәтлә баша вуранлар салеһләрин, пејғәмбәрләрин, Аллаһ разылығынын ҹиварында әбәди һәјат тапырлар.

Мејсәм өз шәһадәт хәбәрини мөвласы Әлидән (ә) ешитмишди. Имам (ә) Мејсәмә деди: “Бир ҝүн бәни-Үмәјјәнин чиркин оғлу Үбејдуллаһ Ибн Зијад мәнә лә`нәт сөјләмәјини тәләб едәндә нә едәҹәксән?” Мејсәм деди: “Хејр, анд олсун Аллаһа, һеч вахт белә етмәрәм!” Имам (ә) бујурду: “Бу һалда сәни дардан асыб, өлдүрәҹәкләр.” Мејсәм әрз етди: “Сәбр едәҹәјәм. Аллаһ јолунда белә бир әзијјәт чәтин дејил.”

Һәзрәт Әли (ә) бу барәдә Мејсәм Тәммара бир нечә дәфә хәбәр вермишди. Мејсәм дә өз нөвбәсиндә вә`д олунмуш гырмызы милада һазырлашырды. Мејсәмин өз шәһадәтинин хырдалыглары һаггында да билмәси онун руһунун әзәмәтиндән, бөјүк тутумундан, дәрин иманындан данышыр.
Анд олсун шәһадәтә,

Ҹанлардакы бу горху

Руһу хофа салараг,

Бағлар әли-ајағы.

Бу горху сәбәбиндән

Әбәдијјәт көлҝәдә,

Горху чыхсајды ҹандан

Дүшүнәрдик бәлкә дә:

Өлүм һәлә сон дејил,

Ахирәт вар, бәга вар.

Шәһадәтдән кечәнләр

Ешг ичиндә јашајар.
Мејсәм белә бир уҹа руһ вә шәһадәт севҝиси илә һагг вә вилајәт һәримини мүдафиә едирди. Һәзрәт Әлинин (ә) шәһадәтиндән сонра арабир онун зијарәтинә ҝәлирди. Куфә вә Мәдинә әһли Мејсәмин сөһбәтләрини һәвәслә динләјәр-диләр. Һарада Мејсәм Һәзрәт Әлинин (ә) фәзиләтләриндән данышсајды, һәмин јердә дүшмәнин һәзрәтә (ә) гаршы тәблиғатлары нәтиҹәсиз галарды.

Мејсәмин өвладларындан бири олан Салеһ нәгл едир ки, атам деди: “Бир ҝүн базарда идим. Һәзрәт Әлинин (ә) јахынларындан бири олан Әсбәғ ибн Нәбатә мәнә јахынлашды вә һејрәт ичиндә деди: “Еј вај, Мејсәм! Әмирәлмө`минин һаггында чох ағыр сөзләр ешитдим.” Сорушдум ки, нә ешитдин? О деди: “Данышырдылар ки, Әһли-бејтин һәдисләри вә бујуруглары чох ағырдыр. Ҝуја, бу бујуруглара Аллаһын мүгәррәб мәләкләриндән, пејғәмбәрләрдән (с) вә өвлијалардан савај кимсә әмәл етмәк ҝүҹүндә дејил. Ҝуја, һәмин бујуруглары дәрк етмәк мүмкүнсүздүр.” Мән дәрһал галхыб, Һәзрәт Әлинин (ә) јанына ҝетдим вә Әсбәғдән ешитдикләрими она данышдым. Һәзрәт (ә) ҝүлүмсәјиб бујурду: “Отур! Еј Мејсәм! Һәр елм саһиби елм јүкүнү чәкә билирми?! Аллаһ мәләкләрә јер үзүндә ҹанишин јаратмаг истәдијини дедији вахт мәләкләр онун фәсад төрәдиб, ган төкәҹәјини дәлил ҝәтирәрәк е`тираз етди-ләр. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) Гәдире-Хум ҝүнү мәним әлими галдырыб бујурду: “Пәрвәрдиҝара! һәр кәсин мән ағасыјамса, Әли дә онун ағасыдыр.” Аллаһ зәррәҹә нәзәрини чәкән кими чохлары бу сөзә әмәл етмәди. Мүждә олсун сизә, Пејғәмбәрин (с) бујуругларына әмәл етдиниз вә она вәфалы олдунуз. Аллаһ сизә, мәләкләрә вә пејғәмбәрләрә вермәдији имтијаз верди. Горхуб чәкинмәдән, бизим фәзиләтлә-римиздән халга данышын.”1

Һәзрәт Әлинин (ә) фәзиләтләриндән данышмаг ҝүнаһ һесаб едилдији бир дөврдә Мејсәм һәзрәтин (ә) мәгамындан данышар, онун бујуругларыны халга чатдырарды. Мејсәм јахшы билирди ки, мөвласынын шәһадәтиндән сонра ону хурма ағаҹындан асаҹаглар. Һәзрәт (ә) она бу ағаҹы да ҝөстәрмишдир. Бә`зән бу ағаҹын јанындан кечәркән һәзрәт (ә) она бујурарды: “Еј Мејсәм! Сәнин сонралар бу ағаҹла маҹәран олаҹаг. Бу хурма ағаҹыны дөрд јерә бөлүб дөрдүнҹү һиссәсиндән сәни асаҹаглар.” Мејсәм тез-тез бу ағаҹын јанына ҝәлиб, онун кәнарында намаз гыларды вә дејәрди: “Мүбарәк олсун, еј хурма! Мәни сәнин үчүн јарадыблар, сән мәним үчүн ҝөјәрмисән.” Мејсәм даим бу ағаҹа тамаша едәрди.1

Ибн Зијад Куфә һакими олдуғу вахт шәһәрә дахил оланда әлиндәки бајраг һәмин хурма ағаҹына илишди вә сынды. Ибн Зијад бу иши өзү үчүн пис әламәт һесаб етди вә ҝөстәриш верди ки, ағаҹы кәссинләр. Ону бир дүлҝәр алыб, дөрд јерә бөлдү. Мејсәм оғлу Салеһә деди: “Мәним вә атамын адыны һәмин хурма ағаҹына һәкк ет!” Салеһ дејирди: “Атамын адыны ағаҹын үстүнә јаздым. Ибн Зијад атамы дардан асандан бир нечә ҝүн сонра ҝөрдүм ки, бу атамын адыны јаздығым һәмин ағаҹдыр!...”2


Мејсәмин фәзиләтләри


Инсан үчүн иман, елм вә тәгвадан үстүн фәзиләт јохдур. Бүтүн бу фәзиләтләр исә Мејсәмдә вар иди. Амма бә`зән тәгвалы мө`миндә елә үстүнлүкләр олур ки, ону башгаларындан фәргләндирир. Сөһбәти-мизин бу һиссәсиндә Мејсәми башгала-рындан фәргләндирән бә`зи фәзиләтләрә нәзәр салаҹағыг:

1. Натиглик


Мејсәмин ајдын нитги варды. О, сәлис вә бәлағәтли данышырды. Баш вермиш бир әһвалат Мејсәмин бу хүсусијјәтини чох ајдын ҝөстәрир. Базарда Мејсәм мејвә сатанларын бөјүјү һесаб олунурду. Мүһүм мәгамларда данышмаг лазым ҝәлдикдә Мејсәм Тәммар габаға дүшәрди. Бир ҝүн базар әһлиндән бир гисми Мејсәмин јанына ҝәлиб, базар мүдириндән шикајәт үчүн ону Ибн Зијадын ҝөрүшүнә ҝөндәрмәк истәди. Мејсәм Ибн Зијадын јанына ҝедиб, базар әһлинин шикајәтини она чох ҝөзәл бир шәкилдә бәјан етди. Мејсәм өзү һәмин ҝөрүшү белә хатырлајырды: “Ибн Зијад сөзләрими ешидиб, һејрәтә дүшдү вә дәрин фикрә ҝетди.”1 Амма Мејсәмин бу шикајәтиндән сонра Ибн Зијадын гәлбиндә она гаршы кин баш галдырды. Мејсәмин һәгигәти белә ҝөзәл бәјан етмәси онда һәсәд јаратды.

2. Гур`ан тәфсирчиси


Ислам маарифиндә Гур`ан тәфсиринин хүсуси бир јери вар. Гур`ан ајәләринин дәрин мә`наларынын танынмасы елми Пејғәмбәр (с) вә мә`сум имамлара (ә) мәхсус олан бир елмдир. Гур`ан бүтүн халга ҝөндәрилмиш ашкар һәгигәт вә мөҹүзә олса да, онда инҹә вә дәрин мә`налар чохдур. Тәфсир елминин вәзифәси һәмин бу инҹәликләри ашкарламаг, ајәләрин дәрин мә`насыны садә шәкилдә бәјан етмәкдир.

Аллаһын саламы олсун бизим дин рәһбәрләринә! Онларын Гур`анла таныш-лығы илаһи елмдән гајнагланыр. Онлар өз илаһи биликләрини шаҝирдләринә вә сәһабәләринә онларын дүшүнҹәси һәд-диндә өјрәтмишләр. Мејсәм Тәммар Әлинин (ә) тәфсир мәктәбинин јүксәк мәгамлы шаҝирдләриндән биридир. Мејсәм Гур`ан ајәләринин мә`наларыны Һәзрәт Әлидән (ә) өјрәнмиш вә бу саһәдә хүсуси аҝаһлыға малик олмушдур.

Бир ҝүн Мејсәм Гур`ан тәфсирчиси вә Һәзрәт Әлинин (ә) шаҝирди Ибн-Әббасла Мәдинәдә ҝөрүшдү вә она деди: “Гур`ан тәфсириндән истәдијин шеји соруш! Мән Әлидән (ә) бүтүн Гур`аны өјрәндим, о мәнә Гур`анын мә`наларыны ачыглады.” Мејсә-мин фәзиләтиндән, елминдән вә тәгвасын-дан хәбәрдар олан Әббас Мејсәмин дејәҹәји сөзләри гејд етмәк үчүн кағыз-гәләм истәди. Мејсәм тәфсирдән габаг деди: “Еј Ибн Әббас, мәни дар ағаҹында ҝөрәндә неҹә олаҹагсан? Дарынын дирәји башгала-рындан кичик олан доггузунҹу нәфәри дејирәм..” Ибн Әббас деди: “Ҝәләҹәји дә билирсән?!” Сонра Ибн Әббас әлиндәки кағызы ҹырыб атмаг истәди. О, ҝәләҹәјин елмләри һаггында бир шеј билмирди. Мејсәмин өз шәһадәти һаггында хәбәр вермәси онун дүшүнҹәсинә сығмырды. Мејсәм деди: “Бир аз арам! Мәндән ешитдијини јаз вә сахла! Әҝәр дедикләрим дүз олса, кағызы сахла, јох әҝәр јалан олса, онда ҹырыб атарсан...” Ибн Әббас онун сөзүнү гәбул етди.1

3. Илкин Исламда һәдис рависи


Хүсуси исте`дад вә мәгама малик олан Мејсәм һәзрәт Әлидән (ә) хејли һәдис ешитмишди. Онун оғлунун демәјинә ҝөрә, бу һәдисләрдән бир китаб да тәртиб олунмушду. Тәәссүф ки, Мејсәмин јазыла-рындан бу ҝүнүмүзә ҝәлиб чатаны олма-мышдыр. Равиләр дә һәмин јазыларын дәјәрини вә әһәмијјәтини дәрк етмәдик-ләриндән бу барәдә нәгл етмәмишдиләр. Һәдис китабларында Мејсәмдән нәгл олунмуш рәвајәтләр исә чох аздыр. Оғланлары Јәгуб вә Салеһ Мејсәмин јазыларындан рәвајәтләр сөјләмишләр.1


4. Сирләр билиҹиси


Әввәлдә гејд етдијимиз кими, Мејсәм бир чох ҝәләҹәк һадисәләрдән хәбәрдар олмушдур. О өнҹәдән хәбәрләр вермиш, ҝизли сирләрдән мә`луматлы олмушдур. Мејсәм бағлы намәни охујур вә ешитмәдији сирри данышарды. Бүтүн бунлары мөвласы Әлидән (ә) өјрәнмишди. Өзүнүн вә башгаларынын талејиндән хәбәрдарлыг, ҝәләҹәкдә баш верәҹәк һадисәләр һаггында аҝаһлыг, онун Һәзрәт Әлидән (ә) өјрәндији елмләрдән иди. Һәзрәт Әли (ә) бу сајаг биликләри јалныз бөјүк руһ, јүксәк исте`дад вә тутума малик достларына өјрәдәрди. Белә адамлары “Әсһабе-сирр” адландыр-мышлар. Мејсәм дә бу зүмрәјә дахил иди.2 Мејсәм бир һадисә һаггында өнҹәдән неҹә дејәрдисә, һәмин һадисә о шәкилдә дә баш верәрди. Бу өнҹә ҝөрмәләрдән бә`зиләрини хатырлајаг:

а) Өз шәһадәтини өнҹәдән ҝөрмәси;

Мејсәм дәгиг билирди ки, нә вахт неҹә, ким тәрәфиндән өлдүрүләҹәк. бу барәдә әввәл дә данышмышдыг.

б) Мүавијәнин өлүм хәбәри;

Әбу Халид Мејсәмин оғлу Салеһә хәбәр верди ки: “Бир ҹүмә ҝүнү атанла Фәратда ҝәмијә минмишдик. Гәфилдән бәрк ҝүләк башлады. Атан Мејсәм ҝәмидән дүшдү вә деди: “Ҝәмини мөһкәм бағлајын, тәһлүкәјә дүшмәсин. Бу күләк Мүавијәнин өлүмүн-дән хәбәр верир. О индиҹә өлдү.” Бир һәфтә сонра Шамдан гасид ҝәлди. Онунла ҝөрүшдүк, вәзијјәти сорушдуг. Деди: “Халг әмин-аманлыгда јашајыр. Мүавијә өлүб вә халг онун оғлу Језидә беј`әт едиб.” Мүавијәнин нә вахт өлдүјүнү сорушдум. Билдирди ки, ҹүмә ҝүнү дүнјасыны дәјишди.1

в) Мухтарын гијамы;

Мүслүмүн Куфәдә шәһадәтиндән сонра Ибн Зијад Мејсәми, Мухтары вә бир груп башга адамы һәбс едиб зиндана салды. Мејсәм Мухтара деди: “Сән зиндандан чыхаҹаг, Һүсејн ибн Әлинин ганыны алмаг үчүн гијам едәҹәк вә Ибн Зијады өлдү-рәҹәксән.”

Ибн Зијад Мухтары Зиндандан чыхарыб, гәтлә јетирмәк истәјирди. Елә бу мәгамда Језидин ҝөндәрдији гасид ҝәлиб чатды вә мә`лум олду ки, Језид Мухтарын азад олунмасыны әмр едир. Ибн Зијад Језидин ҝөстәришинә әсасән Мухтары азад етди, Мејсәми исә дардан асды.1

Мухтарын гијамы тарихиндә охумушуг ки, о, ашура һадисәсини төрәдәнләри ҹәзаландырды. Ибн Зијадын кәсилмиш башыны Мухтарын һүзуруна ҝәтирдиләр.

г) Кәрбәла һадисәси.

Ҹәбәлә Мәкки адлы бир гадын нәгл едир ки, Мејсәм Тәммар демишди: “Бу үммәт Пејғәмбәр (с) гызынын баласыны Мәһәр-рәмин онунҹу ҝүнү гәтлә јетирәр вә Аллаһ дүшмәнләри бу ҝүнү мүбарәк сајар. Бу һадисә һөкмән баш верәҹәк. Бу әһвалаты мөвлам Әмирәл-мө`минин (ә) бујуруб. О мәнә хәбәр вериб ки, Һүсејнә (ә) һәр шеј, һәтта һејванлар, дәниз, сәма, ҝүнәш, ај, улдузлар, инсанлар вә мө`мин ҹинләр ағлајар. Еј Ҹәбәлә, бил ки, Һүсејн ибн Әли (ә) гијамәтдә шәһидләр сәрвәридир вә онун шәһид јолдашлары башга шәһидләрдән үстүндүрләр. Еј Ҹәбәлә! Нә вахт ҝүнәши ган тәк гырмызы ҝөрсән, бил ки, Сејјидүш-шүһәда гәтлә јетирилмишдир.”

Ҹәбәлә дејир: “Бир ҝүн евдән бајыра чыхдым. Ҝүнәш шүалары диварлары рәнҝли парчалар тәк гырмызы рәнҝә бојамышды. Фәрјад едиб ағладым вә дедим ки, анд олсун Аллаһа, ағамыз Һүсејн ибн Әли (ә) өлдүрүлмүшдүр!”2


Һәјатын гырмызы фәсли - шәһадәт


Һаггын мүдафиәсинин шәһадәт кими сонлуглары да вар. Амма һагтәләбләр үчүн бундан бөјүк ләззәт дә јохдур. Чүнки илаһи дәјәрләрә ашиг инсанлар дүнјаја бағлылыг зәнҹирләриндән азаддырлар. Онлар әбәди сәадәт үчүн асанлыгла ҹанларындан кечир, Аллаһла ҝөрүшә вә әбәди беһиштә тәләсирләр.

Ислам мүсәлмандан даһа әзиздир. Әҝәр мүсәлманын иззәти варса, бу иман вә Ислам сајәсиндәдир. Она ҝөрә дә мүсәлман о шәхсдир ки, мүһүм мәгамларда, онун малына, ҹанына, варлығына еһтијаҹ олдугда Ислама әл тутмуш олсун.

Мејсәм дин јолунун ҹәфакешләриндән, вилајәт вә әдаләт јолунун фәдакарларындан бири иди. О, Әлинин (ә) вүҹудунда вә вилајәт хәттиндә тәҹәссүм етмиш фәзиләтләрин һимајәси үчүн ҹанындан кечди. Шәһадәт Мејсәм үчүн гырмызы бир милад иди. О өз ганы илә әбәдилик тапмыш бир јарпагдыр. Онун һәјат китабы өлүмүндән сонра әбәдилик тапды. Инди Мејсәмин камал вә үстүнлүјүнүн сүбуту олан ганлы вәрәгләрә нәзәр салаг.

Һәбиблә чијин-чијинә


Мејсәм Тәммарын вә Һәбиб ибн Мәзаһирин ән бөјүк арзусу Аллаһ јолунда шәһадәтә чатмаг иди. Онларын һәр икиси өз арзусуна чатды. Һәбиб Кәрбәлада, Мејсәм исә Ибн Зијадын түғјаны илә мүбаризәдә шәһадәт шәрбәтини ичди.

Бир ҝүн Мејсәм Бәни Әсәдин мәҹлис-ләриндән бириндә Һәбиб ибн Мәзаһирлә ҝөрүшдү. Бир мүддәт сөһбәт етдиләр. Ҝөрүшүн сонунда Һәбиб деди: “Санки Пејғәмбәрин (с) аилә-өвлады илә достлуг јолунда дара чәкилән јемиш сатан бир гоҹа ҝөрүрәм.” (Һәбиб бу сөзләри илә Мејсәмин Куфәдә шәһадәтинә ишарә едирди.)

Мејсәм онун ҹавабында билдирди: “Мән дә Пејғәмбәр (с) гызынын өвладына јардым үчүн гијам едән, өлдүрүлән вә башы кәсилиб Куфәјә ҝөндәриләҹәк кишини јахшы таныјырам.” (Мејсәм Һәбибин Кәрбәладакы шәһадәтинә ишарә едирди.) Бу сөһбәтдән сонра онлар ајрылдылар.

Бу ики шәхсин сөһбәтләрини јалан сајан мәҹлис әһли һәлә дағылмамышды ки, Һәзрәт Әлинин (ә) јахынларындан бири Рушәјд Һәҹәри ораја ҝәлди. О, Мејсәмлә Һәбиби сорушду. Дедиләр: “Бурада иди-ләр. Филан филан сөзләри данышдылар.” Рушәјд деди: “Аллаһ Мејсәми рәһмәт етсин! О бир шеји демәји унудуб ки, Һәбибин башыны низәјә кечириб Куфәјә ҝәтирәнә јүз дирһәм верәрләр.” Рушәјд бу сөзләри дејиб ҝетди. Мәҹлисдәкиләр дедиләр: “Бу о ики нәфәрдән дә јаланчыдыр! Амма бир мүддәт сонра Мејсәм дардан асылды вә Һәбибин башы Куфәјә ҝәтирилди. Онлар неҹә демишдиләрсә, елә дә олду!1


Һүсејнин (ә) ардынҹа


Мејсәм Имам Һүсејнин (ә) Мәккәјә доғру һәрәкәти хәбәрини ешитди. Һәмин ил үмрә һәҹҹи мәгсәди илә Мәккәјә үз тутмаг гәрарына ҝәлди. Амма Мәккәдә имамла (ә) ҝөрүшә билмәди. Һәҹҹдән сонра Мәдинәјә ҝетди. Пејғәмбәрин (с) арвады Үммү-Сәләмә илә ҝөрүшүб өзүнү тәгдим етди. Үммү Сәләмә деди: “Һәзрәт Пејғәмбәр (с) дәфәләрлә сәнин һаггында данышмышды. О сәни һәзрәт Әлијә (ә) тапшырарды. Мејсәм Үммү Сәләмәдән Һүсејн ибн Әли һаггында сорушду. Үммү Сәләмә деди: “Мәдинә әтрафындадыр. О да даим сәни сорушурду.” Мејсәм деди: “Мән даим о бөјүк инсан һаггында дүшүнүрәм. Бу ҝүн онунла ҝөрүшә билмәдим. Она дејәрсән ки, ҝөрүшүнүн һәсрәтиндәјәм. Мән гајыдырам. Аллаһын истәји илә, бир-биримизи онун һүзурунда ҝөрәрик. (Мејсәм имамын (ә) тезликлә шәһадәтә јетәҹәјинә ишарә едирди. Бу сөһбәтдән ијирми ҝүн сонра Имам Һүсејн (ә) шәһадәтә јетишди)

Мејсәм Үммү Сәләмәнин вердији әтирлә саггалыны әтирләјиб деди: “Тезликлә бу саггал гана бојанар.” Үммү Сәләмә соруш-ду: “Буну сәнә ким хәбәр вериб?” Мејсәм деди: “Мәним мөвлам, ағам!”

Үммү Сәләмә гәм дәрјасына гәрг олуб ағлады вә деди: “Әли тәкҹә сәнин мөвлан дејил. О мәним дә ағам вә бүтүн мүсәлманларын рәһбәридир.” Сонра Үммү Сәләмә Мејсәмлә худаһафизләшиб ҝетди.”1

Мејсәмин һәбси


Мејсәм Куфәдә хүсуси һөрмәт саһиби иди. Онун ҝүҹлү иҹтимаи мөвгеји варды. О, һәҹҹдән гајыдыб Куфәјә чатмамыш Ибн Зијад онун һәбсинә ҝөстәриш верди. Бу һәмин вахт иди ки, Мүслүм ибн Әгил Куфәдә шәһадәтә јетирилмиш, Куфәни һәјаҹан бүрүмүш, танынмыш шиә сималар тә`гибә мә`руз галмышдылар. Е`тираз вә гијам үчүн мүнасиб шәраит јаранмышды.

Мејсәмин Куфәјә дахил олмамыш һәбс олунмасы ҝөстәриши Үрејф адлы биринә тапшырылмышды. Ону јүз нәфәр мә`мур мүшајиәт едирди. Ибн Зијад Үрејфи һәдәләмишди ки, әҝәр Мејсәми тута билмәсә, өзү е`дам олунаҹаг. О, Һирәјә ҝәлди. Өз әтрафындакыларла бирликдә Мејсәми ҝөзләмәјә башлады. Нәһајәт, Мејсәми һәбс етдиләр. Мејсәм мә`мурлара ҝәләҹәкдә баш верәҹәк һадисәләрдән, өз шәһадәтиндән данышырды.

Мејсәм һәмин вахт һалдан дүшмүш гоҹа бир киши олса да, онун иман ҝүҹү, мөһкәм ирәдәси вә ити данышығы Ибн Зијады горхуја салмышды. Она ҝөрә дә бу адамын һәбс олунмасы үчүн јүз гүввәли мә`мур ҝөндәрмишди.

Мә`мурлар Мејсәми Куфәјә ҝәтирдиләр. Мејсәмин тутулмасы хәбәри Ибн Зијада чатдырылды. Ибн Зијада Мејсәми белә танытдырмышдылар ки, о Әбу-Турабын (Әлинин) ән јахын адамларындандыр. Ибн Зијадын ҝөстәриши илә Мејсәми онун һүзуруна ҝәтирдиләр. Ибн Зијад Мејсәмин әһвал-руһијјәсини јохламаг үчүн она деди: “Аллаһын һарададыр?” Мејсәм: “Аллаһым залымларын јолуну ҝөзләјир вә бу залымлардан бири сәнсән.” Ибн Зијад деди: “Әҹәм олмағына бахмајараг, мәнимлә бу ҹүр данышырсан?! Мәнә дејибләр ки, сән Әли илә чох јахынсан.” Мејсәм ҹаваб верди: “Бәли, дүз дејибләр.” Ибн Зијад деди: “Әҝәр Әлини лә`нәтләмәсән әлләрин вә ајагларын кәсиләҹәк, дара чәкиләҹәксән.” Мејсәм Ибн Зијадын һәдәләринә белә ҹаваб верди: “Әли дара чәкиләҹәјими мәнә хәбәр вериб.” Ибн Зијад бу хошаҝәлмәз вәзијјәтдән чыхмаг үчүн деди: “Вај олсун сәнә! Әлинин дедијинин тәрсинә һәрәкәт едәҹәјәм!” Мејсәм деди: “Ахы неҹә?” Ахы бу хәбәри Әли (ә) Пејғәмбәрдән (с), Пејғәмбәр (с) Ҹәбрәилдән, Ҹәбрәил исә Аллаһдан ешитмишдир. Анд олсун Аллаһа! Һәтта дара чәкиләҹәјим јери дә билирәм. Мән илк мүсәлманам ки, Ислам јолунда ағзыма ҹилов тахылаҹаг.” Ибн Зијад Мејсәмин сөзләриндән һејрәтә ҝәлди вә деди: “Анд олсун Аллаһа! Әл-ајағыны кәсиб, дилини бош бурахаҹағам ки, һәм мөвланын, һәм дә сәнин јаланларын ашкар олсун.” Сонра Ибн Зијад ҝөстәриш верди ки, Мејсәмин әл-ајағыны кәссинләр вә дара чәксинләр.1


Дар ағаҹында


Аллаһ ашигләри үчүн дар ағаҹы бир ме`раҹ күрсүсүдүр.

Һагпәрәст, гејрәтли инсанларын дара чәкилмәси, гәтлә јетирилмәси залым гүдрәт саһибләринин зәифлијинин дәлили, шәһидләр үчүн исә иззәт сәрмајәси вә ифтихар сәнәдидир. Мејсәм һагг данышдығы үчүн сазишә ҝетмәдији үчүн, һагг әләви хәттини һимајә етдијинә ҝөрә дара чәкилди.

Мејсәм өз өлүмүнү о гәдәр ади вә е`тинасыз гаршылады ки, дүшмәнин гәзәби даһа да артды. О һәтта өлүм астанасында уҹа бир сәслә халга Ислами һәгигәтләрдән вә Һәзрәт Әлинин (ә) әсрарәнҝиз һәдисләриндән данышырды. О вахтлар инсаны боғазындан јох, чијинләриндән, синәсиндән дара чәкәр вә боғмагла јох, сыхынты вә аҹлыгла өлдүрәрдиләр. Мејсәм дејирди: “Һәр кәс Һәзрәт Әлинин (ә) дәјәрли бир һәдисини ешитмәк истәјирсә, мән өлмәмиш јахына ҝәлсин. Мән сизә дүнјанын сонунадәк ҝәләҹәјин һадисәлә-рини хәбәр верәрәм. Халг онун әтрафына топланмышды. Мејсәм дин мәнбәриндән данышырды. О Пејғәмбәр (с) Әһли-бејтинин, Әли (ә) аиләсинин фәзиләт-ләриндән данышыр. Бәни-Үмәјјәнин хәјанәтләрини ифша едирди. Һәмин бу сон анларда Мејсәмин дар ағаҹындан һәгигәт-ләри бәјан етмәси олдугҹа тә`сирли иди. Ибн Зијада хәбәр вердиләр ки, бу адам сизи рүсвај етди. Ибн Зијад деди: “Ағзына ҹилов тахын.” Бәли, Мејсәм Ислам јолунда ағзына ҹилов тахылмыш илк шәхс олду.1

Даһа сонра онун гылынҹдан ити дилини кәсдиләр. Онун дилини кәсмәк тапшырығы алмыш мә`мур Мејсәмә деди: “Нә истәјир-сәнсә, де, әмир сәнин дилинин кәсилмәсини әмр етмишдир.” Мејсәм деди: “Ҝүнаһкар гадынын оғлу Үбејдуллаһ Ибн Зијад елә дүшүнүр ки, мәни вә мөвламы јаланчы кими танытдыра биләр. Будур мәним дилим.” Һәмин муздур Мејсәмин дилини ағзындан чыхарды...2

Мејсәм елә бу һалда да дар ағаҹында галды. Сәһәри ҝүн онун бурнундан вә ағзындан ган ҝәлди. Беләҹә, өз дедији кими, онун ағ саггалы гырмызы ганына бојанды.

Мејсәмин дарда олдуғу үчүнҹү ҝүн бир киши она јахынлашды вә деди: “Анд олсун Аллаһа, сәнин ибадәт әһли олдуғуну, ҝеҹәләри дуа илә кечирдијини билирәм.” Сонра әлиндәки низә илә Мејсәмин синәсиндән елә бир зәрбә вурду ки, онун ҹисми парчаланды. Бу сәбр, мүгавимәт, рәшадәт нүмунәсинин пак ҹаны фәләкләрә уҹалды. Мејсәмин руһу уҹа бир ме`раҹа ганадланды. Бу ҝүн пак гәлбли аллаһпәрәст тәрәфиндән фәзиләт јолунун бу шәһидинә үнванланан саламлар онун Фирдовс ҹәннәтиндәки мәгамыны уҹалдыр.




Шәһидин мәзары


Шәһадәтиндән сонра Мејсәмин пак вүҹуду бир мүддәт дар ағаҹында галды. Ибн Зијад ону даһа чох тәһгир етмәк үчүн торпаға тапшырылмасыны јубадырды. Еләҹә дә, бу сәһнә васитәси илә халгын ҝөзүнү горхутмаға чалышырды. О һамыја анлатмаг истәјирди ки, Әли (ә) мүдафиәчиләрини һансы агибәт ҝөзләјир. Амма Ибн Зијад унудурду ки, шәһидләр өз өлүмләриндән сонра да инсанлара доғру јол ҝөстәрир, онлары илһамландырыр вә үмид верирләр. Онлар һәр заман залым һакимләр үчүн горху мәнбәјидир.

Мејсәмин хурмасатан јолдашларындан једди гејрәтли мүсәлман бу вәзијјәтә дөзә билмәјиб, онун ҹәназәсини торпаға тапшы-рмаг гәрарына ҝәлди. Онлар ҹәсәдин кешијини чәкән мә`мурлары јајындырмаг үчүн јахынлыгда бир тонгал галадылар. Кешикчиләр гызынмаг үчүн тонгалын башына јығышдылар. Фүрсәтдән истифадә едән мүсәлманлар Мејсәмин ҹәсәдини дардан дүшүрүб, ону сују гурумуш бир ҝөлмәчәдә дәфн етдиләр.

Сәһәр ачылды. Мә`мурлар дар ағаҹыны бош ҝөрдүләр. Хәбәр Ибн Зијада чатды. Ибн Зијад ҝүман едирди ки, Мејсәми Әли (ә) тәрәфдарлары дәфн олунан јердә басдырарлар. О, Мејсәмин ҹәназәсинин тапылмасы үчүн ахтарыш-лара башлады. Амма нә гәдәр ахтарды-ларса да, Мејсәмин дәфн олундуғу јери тапа билмәдиләр.1 Бу ҝүн Мејсәмин мәзары шәһадәтә (шаһид-лијә) галхмышдыр. Бу мәзар һаггын гәләбәсинә вә батилин рүсвајчылығына шәһадәт верир. Ирагда Нәҹәф вә Куфә арасында бир мәзар вар. Бу Мејсәм Тәммарын мәзарыдыр. Мәзар дашында Мејсәмин ады Һәзрәт Әлинин (ә) досту үнваны илә јазылмышдыр.

Мејсәм бүтүн варлығы илә бир тәлаш вә иштијаг иди. Мејсәм һәгигәт мәш`әлини горумаг үчүн ҹаныны овуҹунда тутмуш бир мүҹаһид иди. О өз мөһкәм иманы вә фәдакар ҹиһады илә һагг јолунда аддымлајырды. Мејсәм иман вә ҹиһадын тәҹәссүмү иди.

Јахшы олар ки, һәгигәт вә паклыг сорағында оланлар Мејсәмә игтида етсинләр. Мејсәм идеал иди вә бу идеалын дүшүнҹәсини, әмәлләрини, атдығы аддым-лары изләмәк зәруридир. Камиллик идеалларынын ардынҹа ҝетмәк камал ахтаранларын вәзифәсидир. Шәһидләр өз вәфалы ардыҹылларынын һагг јолда давамлы тәлашлары сајәсиндә әбәдилик тапырлар.

Аллаһын, мәләкләрин вә пакларын саламы олсун Мејсәм Тәммара! О инди дә инсанијјәт јолунун парлаг чырағыдыр. Бу идеалын һәјат тарихчәси һәгигәт јолуну ишыгландырыр.


Мүндәриҹат




Мејсәм, һәгигәт ајнасы вә мүгавимәт нүмунәси 3

Мејсәм Тәммар 5

Мејсәмин Һәзрәт Әли (ә) илә танышлығы 6

Әлинин (ә) вә диҝәр имамларын Мејсәмә мүнасибәти 8

Шәһадәт хәбәри 12

Мејсәмин фәзиләтләри 16

1. Натиглик 16

2. Гур`ан тәфсирчиси 17

3. Илкин Исламда һәдис рависи 18

4. Сирләр билиҹиси 19

Һәјатын гырмызы фәсли - шәһадәт 22

Һәбиблә чијин-чијинә 23

Һүсејнин (ә) ардынҹа 24

Мејсәмин һәбси 25

Дар ағаҹында 27

Шәһидин мәзары 29






1 Шәрһе-ибн Әбдүл-Һәдид, ҹ. 2, с. 291

1 Нәфсул-мәһмум, с. 59

1 Иршад, ҹ. 1, с. 323

2 “Сәфинәтүл-биһар”, ҹ. 2. с. 524

1 “Сәфинәтүл-биһар”, ҹ. 2, с. 525

1 Нәфсул-мәһмум, с. 60

2 “Биһарүл-әнвар”, ҹ. 53, с. 112

1 “Биһарүл-әнвар”, ҹ. 20, с. 383

1 Иршад, ҹ. 1, с. 324

2 Риҹал кеши, с. 85

1 Риҹал кеши, с. 86

1 “Биһарүл-әнвар”, ҹ. 42, с. 128

1 “Сәфинәтүл-биһар”, ҹ. 2, с. 524

2 Нәфсул-мәһмум, с. 59

1 Риҹал кешиш, с. 80

1 “Биһарүл-әнвар”, ҹ. 42, с. 125

2 “Биһарүл-әнвар”, ҹ. 45, с. 202

1 “Сәфинәтүл-биһар”, ҹ. 1, с. 205

1 “Ә`јанүш-шиә”, ҹ. 10, с. 198

1 “Биһарүл-әнвар”, ҹ. 42, с. 124

1 “Биһарүл-әнвар”, ҹ. 42, с. 125

2 Риҹал кеши, с. 87

1 Риҹал кеши, с. 83





Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət