Alkali Çinko Kaplama Banyosunun Volumetrik Kompleksometrik Analizi Çinkonun elektrolitik tayini

Eklenen kimyasal :             1)       %25 lik kostik soda

Yöntem :

5 ml. çinko kaplama çözeltisini bir behere pipetle boşaltıp 300 ml. saf su ile seyreltin ve 5 ml. kostik soda ilave edin. 2 A akımda elektrolize başlayın. Yarım saat sonra akım şiddetini 4 A’ e çıkarın. Elektroliz tamamlandığında (nokta testi), akımı kesmeden yıkayın, saf su ile iyice durulayın, alkole daldırın ve 70 °C’ de kurutun. (Ağırlık artışı : a gr.)

Hesaplama :   Zn yoğunluğu = a x 200 [gr/lt]

Çinkonun kompleksometrik tayini – 1.Yol

Eklenen kimyasallar :          1)      Tampon çözeltisi (70 gr. NH₄Cl + 570 ml.

derişik NH₃ 1000 ml.ye seyreltilir)

2)                 Magnezyum kompleksonat*

3)                 Erio T indikatörü

4)                 Formaldehit

5)                 0,05 M EDTA çözeltisi

Yöntem :

Tekrar birkaç ml. formaldehit ilave edin ve eğer bu ilaveyle renk yeniden kırmızıya dönerse EDTA ile titre etmeye devam edin. (EDTA hacmi : a ml.)

Hesaplama :   Zn yoğunluğu = a x 3,269 [gr/lt]

Not : Magnezyum bileşiklerinin eklenmesi ve test çözeltisinin renginin formaldehit ilavesinden daha önce 0,05 M EDTA ile saf maviye ayarlanması sayesinde, çözeltide kalsiyum ya da magnezyum bulunması halinde analizin bölünmesi engellenir.

* Etilendiamin tetra asetik asidin magnezyum tuzu

Çinkonun kompleksometrik tayini – 2.Yol

Eklenen kimyasallar :          1)       Amonyak

2)                 Metil timol mavisi

3)                 0,05 M EDTA çözeltisi

4)                 Formaldehit çözeltisi

Yöntem :

Hesaplama :   Zn yoğunluğu = a x 3,269 [gr/lt]

Eklenen kimyasallar :          1)       Derişik nitrik asit

2)                 Ksilenol turuncusu

3)                 Uratropin tampon çözeltisi ( 400 gr. uratropin + 100 ml. HCl 1000 ml.ye seyreltilir.)

Yöntem :

10 ml. çinko kaplama çözeltisini 100 ml.lik balon jojeye pipetle boşaltıp, gaz çıkışı altında 10 ml. derişik nitrik asit ekleyin. 10 dakika kaynattıktan sonra oda sıcaklığına soğutun ve işaretli yere kadar saf su doldurun. Eğer çözelti çökelen sülfürden dolayı bulanmışsa, kuru bir filtreden süzüp pipetle 10 ml.sini 300 ml.lik erlene alın. Yaklaşık 100 ml.ye kadar saf su ile seyreltip, biraz ksilenol turuncusu ve çözeltinin rengini sarıdan eflatuna çevirmeye yetecek kadar tampon çözeltisi ilave edin. Fazladan 2 ml. daha ekleyin ve renk limon sarısı olana kadar 0,05 M EDTA ile titre edin. (EDTA hacmi : a ml.)

Hesaplama :   Zn yoğunluğu = a x 3,269 [gr/lt]

Not : Bu yöntemin kullanılması çözeltide bisülfit varlığı durumunda uygundur.

Eklenen kimyasallar :          1)       %3 lük hidrojen peroksit

2)                 1 N nitrik asit

3)                 Uratropin tampon çözeltisi ( 400 gr. uratropin + 100 ml. HCl 1000 ml.ye seyreltilir.)

4)                 0,05 M EDTA çözeltisi

5)                 Ksilenol turuncusu

Yöntem :

10 ml. çinko kaplama çözeltisini 100 ml.lik balon jojeye pipetle boşaltıp, işaretli yere kadar saf su doldurun. Karışımın 10 ml.sini 300 ml.lik erlene alın, 10 ml. hidrojen peroksit ekleyip 3 dakika kaynatın. Oda sıcaklığına soğuttuktan sonra 50 ml. saf su ile seyreltip, çökelti olmuşsa bunu çözmek için 5 ml. 1 N nitrik asit ilave edin. Biraz ksilenol turuncusu ve çözeltinin rengini eflatuna çevirmeye yetecek kadar tampon çözeltisi ilave edin. Ardından renk limon sarısı olana kadar 0,05 M EDTA ile titre edin. (EDTA hacmi : a ml.)

Hesaplama :   Zn yoğunluğu = a x 3,269 [gr/lt]

Potasyum ferrosiyanür kullanarak çinko tayini¹

Eklenen kimyasallar :          1)       Potasyum ferrosiyanür çözeltisi (43,0693 gr/lt)

2)                 Derişik hidroklorik asit

3)                 Hidrojen peroksit

4)                 Amonyum sülfat

5)                 %2 lik uranil asetat

Yöntem :

10 ml. çinko kaplama çözeltisini bir erlene pipetle boşaltıp, 50 ml. derişik hidroklorik asit, 10 ml. hidrojen peroksit ekleyin ve kaynatın (gaz çıkışı olur). Yaklaşık 10 dakika sonra erleni soğutup 250 ml. saf su ile seyreltin, 15 gr. amonyum sülfat ilave ederek potasyum ferrosiyanür ile titre edin. Uranil asetat testin bitme noktasını belirlemek için indikatör olarak kullanılır. (Potasyum ferrosiyanür hacmi : a ml.)

Hesaplama :   Zn yoğunluğu = a [gr/lt]

Toplam sodyum siyanürün tayini

Eklenen kimyasallar :          1)       Derişik amonyak

2)                 Müreksit

3)                 0,1 M nikel sülfat çözeltisi

Yöntem :

5 ml. çinko kaplama çözeltisini 300 ml.lik erlene pipetle boşaltıp, 150 ml. saf su ile seyrelttikten sonra, 10 ml. amonyak, biraz müreksit ekleyin ve renk sarıya dönene kadar 0,1 M nikel sülfat çözeltisiyle titre edin. (Nikel sülfat hacmi : a ml.)

Hesaplama :   NaCN yoğunluğu = a x 3,92 [gr/lt]

¹  Langford : Analysis of Electroplating and Related Solutions, 4th ed.

   Robert Draper Ltd. (1971) s.222.

Eklenen kimyasallar :          1)       %20 lik kostik soda

2)                 Derişik amonyak

3)                 %10 luk potasyum iyodür çözeltisi

4)                 0,1 N gümüş nitrat çözeltisi

Yöntem :

Hesaplama :   NaCN yoğunluğu = a x 4,9 [gr/lt]

Eklenen kimyasallar :          1)       %10 luk sodyum siyanür çözeltisi

2)                 Sodyum indigo sülfat çözeltisi

3)                 1 N hidroklorik asit

Yöntem :

10 ml. çinko kaplama çözeltisini 300 ml.lik erlene pipetle boşaltıp, 50 ml. saf su ile seyrelttikten sonra, 30 ml. %10 luk sodyum siyanür çözeltisi ve 4-5 damla sodyum indigo sülfat çözeltisi ekleyin. Ardından çözeltinin rengi yeşilden sarıya dönene kadar 1 N hidroklorik asitle titre edin. (HCl hacmi : a ml.)

Hesaplama :   NaOH yoğunluğu = a x 4,0 [gr/lt]

Sodyum hidroksit tayini – 2.Yol

Eklenen kimyasallar :          1)       Sodyum siyanür

2)                 Tropaeolin 000 indikatörü

3)                 1 N hidroklorik asit

Yöntem :

10 ml. çinko kaplama çözeltisini 300 ml.lik erlene pipetle boşaltıp, 100 ml. saf su ile seyrelttikten sonra, 1 gr. sodyum siyanür, 2 ml. Tropaeolin 000 indikatörü ekleyin ve renk değişene kadar 1 N hidroklorik asitle titre edin. (HCl hacmi : a ml.)

Hesaplama :   NaOH yoğunluğu = a x 4,0 [gr/lt]

Sodyum karbonat tayini

Eklenen kimyasallar :          1)       %5 lik baryum nitrat çözeltisi

2)                 1 N hidroklorik asit

3)                 1 N kostik soda

4)                 Metil oranj

Yöntem :

Hesaplama :   Na₂CO₃ yoğunluğu = (a – b) x 5,3 [gr/lt]

Eklenen kimyasallar :          1)       0,05 M baryum klorür çözeltisi

2)                 Derişik amonyak

3)                 Timolftalekson

4)                 0,05 M EDTA çözeltisi

Yöntem :

Hesaplama :   Na₂CO₃ yoğunluğu = (a – 10b) x 5,3 [gr/lt]

Not : Eğer çözeltide sülfür iyonları varsa, sodyum sülfür baryum tuzu ile çözünmez bir bileşik yapacağından (ki bu bileşik ancak mineral asidinde çözünür), bulunan sodyum karbonat miktarı çok yüksekmiş gibi görünecektir. Bu durumda aşağıdaki düzelme yapılmalıdır. Sodyum sülfür değeri 0,8414 ile çarpılır ve sodyum karbonat miktarı olarak bulunan değerden çıkarılır. Aradaki fark gerçek sodyum karbonat değeridir.

Demir ve aluminyumun tayini

Eklenen kimyasallar :          1)       Derişik nitrik asit

2)                 Derişik amonyak

3)                 %10 luk hidroklorik asit

4)                 %5 lik sülfosalisilik asit

5)                 Tampon çözeltisi

(53 ml. derişik NH₃ + 90,4 ml. formik asit, 2000 ml.ye seyreltilmiş)

6)                 0,05 M EDTA çözeltisi

7)                 0,05 M Fe Cl₃ çözeltisi

Yöntem :

A çözeltisine 100 ml. saf su ekleyerek, amonyakla pH’ ını 1,5’ a ayarlayın ve 40-50 °C’ ye kadar ısıtın. İndikatör olarak 2 ml. %5 lik sülfosalisilik asit ilave edip, renksiz olana kadar 0,05 M EDTA ile titre edin. (Hacim : a ml.)

B çözeltisini 100 ml. saf su ile seyreltip üzerine 10 ml. 0,05 M EDTA çözeltisi ekleyin. Ardından 20 ml. tampon çözeltisi ilave edip 3 dakika süreyle kaynatın. Oda sıcaklığına soğuttuktan sonra fazla EDTA’ yı, sülfosalisilik asidi indikatör olarak kullanıp, 0,05 M demir triklorür ile titre edin. Eklenen EDTA miktarından (ml.) kullanılan FeCl₃ miktarı çıkarılırsa : hacim b ml.

Hesaplama :   Fe yoğunluğu = a x 1,117 [gr/lt]

                   Al yoğunluğu = b x 0,5394 [gr/lt]

Demir ve bakırın tayini

Eklenen kimyasallar :          1)       Derişik nitrik asit

2)                 %20 lik kostik soda

3)                 %10 luk hidroklorik asit

4)                 Uratropin tampon çözeltisi ( 400 gr. uratropin + 100 ml. HCl 1000 ml suda seyreltilir.)

5)                 0,05 M EDTA çözeltisi

6)                 0,05 M kurşun nitrat çözeltisi

7)                 Ksilenol oranj

8)                 1 N potasyum florür çözeltisi

9)                 %10 luk tiyokarbamin çözeltisi

Yöntem :

25 ml. çinko kaplama çözeltisini 400 ml.lik bir behere pipetle boşaltıp, 25 ml. derişik nitrik asit ekledikten sonra (bu esnada gaz çıkışı olur), 15-20 dakika kaynatın. Soğutup 150 ml. saf su ile seyreltin ve beyaz çinko hidroksit çökeltisi eriyinceye kadar dikkatlice %20 lik kostik soda ekleyin. Çözeltiyi filtre edip, filtrenin üzerindeki çökeltiyi saf su ile iki kez yıkayın. Çökeltiyi 25 ml. %10 luk hidroklorik asitte eritip, yaklaşık 150 ml.ye seyreltin, bakır ve demiri kostik soda ile tekrar çökeltin. Çökeltiyi filtre edip, filtrenin üzerinde 3 kez saf su ile yıkayın ve  25 ml. %10 luk hidroklorik asitte eritin. Karışımı 100 ml.lik balon jojeye alın ve işaretli yere kadar saf su doldurup iyice çalkalayın. A ve B olarak adlandıracağınız iki erlene pipetle 40’ ar ml. boşaltın.

A örneğine 5-10 ml. EDTA çözeltisi ve pH’ ı 5 – 5,5 yapmaya yetecek kadar uratropin tampon çözeltisi ekleyin. Fazla EDTA’ yı 0,05 M kurşun nitrat çözeltisi ile titre edin (hacim : a ml.). Ksilenol oranjı indikatör olarak kullanarak rengi sarıdan eflatuna çevirin.

B örneğine 10 ml. 1 M potasyum florür çözeltisi ekleyin. Renk bakır içeriğe bağlı olarak mavimsi griden saf maviye dönecektir. Karışım renksiz olana kadar dikkatlice %10 luk tiyokarbamin çözeltisi, ardından 2 ml. daha tiyokarbamin ve tam olarak 5 ml. 0,05 M EDTA çözeltisi ilave edin. Tampon çözeltisi ekleyerek pH 5,5’ a ayarlayıp, fazla EDTA’ yı 0,05 M kurşun nitrat çözeltisi ile titre edin. (hacim : b ml.)

Hesaplama :   Fe yoğunluğu  = b x 0,2792 [gr/lt]

                  Cu yoğunluğu = (a – b) x 0,3185 [gr/lt]

Not : Bakırın kostik soda ile çökeltilmesi sadece amonyum tuzlarının bulunmaması durumunda nicel bir anlam ifade eder. Eğer demir derişimi çok yüksekse, çökeltiyi amonyakla çözdükten hemen sonra demir-bakır çökeltisini çözeltiden ayırmak gerekir. Ancak bundan sonra süzülmüş olan çözeltideki bakır derişimi belirlenir.

Sodyum sülfat tayini

Eklenen kimyasallar :          1)       0,1 N iyodür çözeltisi

2)                 %5 lik baryum nitrat çözeltisi

3)                 %1 lik nişasta çözeltisi

Yöntem :

10 ml. çinko kaplama çözeltisini 400 ml.lik behere pipetle boşaltıp, 100 ml. saf su ile seyreltin ve kaynamaya bırakın. Çökelti oluşana kadar baryum nitrat çözeltisi ekleyin. Ayrıştığında filtre edip, filtre kağıdının üzerindeki çökeltiyi yıkayın. Ardından 300 ml.lik erlenin içinde durulayıp 2 ml. nişasta çözeltisi ekleyin, 200 ml. saf su ile seyreltin ve sabit mavi renk elde edene kadar 0,1 N iyodür çözeltisi ile titre edin. (iyodür hacmi . a ml.)

Hesaplama :   Na₂SO₃ yoğunluğu  = a x 0,6303 [gr/lt]

Eklenen kimyasallar :          1)       1:1 HCl

2)                 Derişik amonyak

3)                 %20 lik amonyum klorür

Yöntem :

5 ml. çinko kaplama çözeltisini pipetle behere koyun, 10 ml. 1:1 hidroklorik asit ekleyin (bu esnada gaz çıkışı olur) ve kaynayana kadar ısıtın. Soğuttuktan sonra 100 ml.lik balon jojeye nakledin ve çizgiye kadar saf su doldurun. Bu çözeltinin 20 ml.sini alın ve

                                               2 ml. amonyum klorür çözeltisi

                                               10 ml. amonyak

ekleyin. Eğer gerekli ise (demir hidroksiti süzmek için) filtre edin ve 630 nm.de ölçün.

Hesaplama :   E ₆₃₀ x 30,51 = . . . [gr/lt] Cu

Eklenen kimyasallar :          1)       %20 lik sülfosalisilik asit

2)                 %20 lik amonyum persülfat çözeltisi

3)                 Derişik sülfürik asit

4)                 100 ml.ye seyreltilmiş “40 gr. amonyum asetat + 50 ml. asetik asit”

Yöntem :

                                               5 ml. amonyum asetat çözeltisi

                                               1 ml. amonyum persülfat çözeltisi

                                               2 ml. sülfosalisilik asit çözeltisi

ilave edin. Referans çözeltisini 20 ml. saf su ve yukarıdaki kimyasallarla hazırlayın. 460 nm.de ölçün.

Hesaplama :   E ₄₆₀ x 437 = . . . [gr/lt] Fe

Eklenen kimyasallar :          1)       1:1 sülfürik asit

2)                 %10 luk okzalik asit

3)                 Saf derişik asetik asit

4)                 Fenil hidrazin (20 ml. fenil hidrazin 80 ml. saf alkolle seyreltilir)

5)                 %20 lik sodyum asetat çözeltisi

6)                 %20 lik pirosülfür çözeltisi

Yöntem :

                                               1 damla pirosülfür çözeltisi

                                               0,1 ml. okzalik asit

                                               5 ml. asetik asit

                                               1 ml. fenil hidrazin çözeltisi

                                               2 ml. sodyum asetat çözeltisi

ekleyin. Kaynama sıcaklığındaki su banyosunda 5 dakika ısıtın ve hemen soğutup 25 ml. saf suyla tamamlayın. 10 ml. saf su ve aynı kimyasallarla hazırlanmış referans çözeltisine karşı 515 nm.de ölçün.

Hesaplama :   E ₅₁₅ x 252 = . . . [gr/lt] Mo

Eklenen kimyasallar :          1)       Ayıraç çözeltisi (0,2 gr. toluen ditiol (3.4) + 1 gr

tiyoglikolik asit; 3 ml. %32 lik kostik soda ve 100 ml. su karışımında çözülmüş)

2)                 30 ml. suyla seyreltilmiş 10 ml. derişik sülfürik asit

3)                 Ortofosforik asit %84

4)                 Kloroform

5)                 1:1 sülfürik asit

Yöntem :

Bu çözeltinin 20 ml.sini pipetle ayırma tüneline koyun, 8 ml. sülfürik asit (ayıraç 2), 5 damla ortofosforik asit ilave edip yaklaşık 40 ml. saf suyla seyreltin. 40 ml. saf su ve 3 ml. ayıraç çözeltisi ekleyin. 10 dakika sonra, tam olarak 20 ml. kloroformla 10 dakika boyunca çalkalayın ve kloroform fazı ayrıştığında kuru bir filtre kağıdından süzün. 670 nm.de ölçün.

Eklenen kimyasallar :          1)       Sülfit ayıracı [24 gr. potasyum sodyum

tartarat + 5 gr. NaOH + 1 gr. Pb(CH3COO)2 ; 100 ml.ye seyreltilmiş]

2)       %0,1 polivinil alkol

3)                 %30 luk NaCN

Yöntem :

Eklenen kimyasallar :          1)       Sodyum sülfür

2)                 %0,5 jelatin çözeltisi

Yöntem :

Çizgiye kadar tamamlayın, azot gazı tatbik edin, köpükler çıkar sonra –0,25 ile –2 V arasında polarografik değerine bakın.

Eklenen kimyasallar :          1)       Derişik HCl

2)                 1 M NH₃ + 1 M NH₄Cl

3)                 %0,5 jelatin çözeltisi

Yöntem :

5 ml. çinko elektrolitini pipetle bir behere koyun, 5 ml. derişik HCl ile asidik hale getirin ve kaynayana kadar ısıtın (kokulu gaz çıkışı olur). Çözelti soğuduğunda 100 ml.lik balon jojeye nakledin, 20 ml. 1 M NH₃ + 1 M NH₄Cl ile 0,3 ml. %0,5 jelatin çözeltisi ekleyip çizgiye kadar saf suyla tamamlayın. Azot gazı tatbik edin, köpükler çıkar sonra 0 ile –1 V arasında polarografik değerine bakın.

Eklenen kimyasal :             0,2 M tetra metil amonyum hidroksit

Yöntem :

25 ml. çinko elektrolitini pipetle 100 ml.lik balon jojeye koyun ve 10 ml. 0,2 M tetra metil amonyum hidroksit ekleyin. Çizgiye kadar saf suyla seyreltin, azot gazı tatbik edin, köpükler çıkar sonra –1 ile –3 V arasında polarografik değerine bakın.

Alkali çinko kaplama çözeltileri jelatin (Tiloz) içerdiği için, hem de vanilinin kolloid koruyucu özellikleri yüzünden çözeltiye jelatin ilave edilmez.Vanilin için yarı-dalga potansiyeli –1,73 V’ tur.

Bakır ve kalay miktarları tayini

Eklenen kimyasallar :          1)       1:1 HCl

2)                 1 M HCl + 4 M NH₄Cl çözeltisi

3)                 %0,005 jelatin çözeltisi

Yöntem :

5 ml. çinko elektrolitini pipetle bir behere koyun ve 1:1 HCl ile nötralize edin (kokulu gaz çıkışı olur). Kaynayana kadar ısıtın ve çözelti soğuduğu zaman 100 ml.lik balon jojeye nakledin, 5 ml. 1 M HCl + 4 M NH₄Cl ile 0,3 ml. %0,005 jelatin çözeltisi ilave edip çizgiye kadar saf suyla seyreltin. Azot gazı tatbik edin, köpükler çıkar sonra 0 ile –1 V arasında polarografik değerine bakın.

Eklenen kimyasallar :          1)       Doymuş brom suyu

2)                 10 M sülfürik asit

3)                 %0,5 jelatin çözeltisi

Yöntem :

5 ml. çinko kaplama çözeltisini pipetle 100 ml.lik balon jojeye koyun, 10 ml. brom suyu ekleyin ve sarı renk kaybolana kadar kaynatın. 20 ml. 10 M H₂SO₄ ekleyin (kokulu gaz çıkışı olur) ve kaynayana kadar ısıtın. Çözelti soğuduğunda 0,5 ml. %0,5 ekleyin, çizgiye kadar saf suyla seyreltin, Azot gazı tatbik edin, köpükler çıkar sonra 0 ile –1 V arasında polarografik değerine bakın.

Mo(VI)’ dan Mo(V)’ e kadar yarı-dalga potansiyeli –0,15 V ve Mo(V)’ ten Mo(III)’ e kadar ise –0,23 V’ tur. Mo(VI)’ dan indirgeme adım adım yapılır ve her adım açıkça tanımlanır.

Sülfat iyonu miktarı tayini

Eklenen kimyasallar :          1)       0,1 M Pb(NO₃)₂

2)                 Sodyum sülfat

3)                 %0,5 jelatin çözeltisi

Yöntem :

5 ml. çinko elektrolitini pipetle 100 ml.lik balon jojeye koyun, 5 ml. 0,1 M kurşun nitrat çözeltisi, biraz sodyum sülfat ve 0,3 ml. %0,5 jelatin çözeltisi ekleyin. Çizgiye kadar saf suyla tamamlayın, azot gazı tatbik edin, köpükler çıkar sonra –0,25 ile –2 V arasında polarografik değerine bakın.

İkinci bir balon jojede aynı çözelti hazırlanır, çinko elektroliti eklenmez. Sülfat iyonu derişimi çözeltideki kurşun miktarındaki artıştan hesaplanır.

Eklenen kimyasallar :          1)      Potasyum hekzasiyanoferrat(II) çöz. 43,07 gr/lt

2)              Potasyum hekzasiyanoferrat(III) çöz. 1 gr/lt

3)              0,1 N hidroklorik asit

4)              Potasyum sülfat

Yöntem :

Çözeltiyi yaklaşık 60-70 °C’ ye kadar ısıtın ve birleştirilmiş bir platin elektrot kullanarak, potansiyelde kımıldama olana kadar potasyum hekzasiyanoferrat(II) çözeltisiyle titre edin. Potasyum hekzasiyanoferrat(II) hacmi : a ml.