Washington’da görkemli bir sergi

Koç Topluluğu olarak yine yoğun günleri yaşadığımız Ekim ayında, Pakistan’da meydana gelen deprem hepimizi çok üzdü. Ancak Koç Topluluğu, yine dayanışma ve yardım konusundaki duyarlılığını gösterdi.

Pakistan'da meydana gelen ve çok önemli boyutlarda can ve mal kaybına yol açan deprem sonrası, Koç Holding olarak, bu acılı günlerinde Pakistan halkına biraz da olsa yardımcı olabilmek amacıyla maddi destekte bulunma kararı aldık; Koç çalışanlarının da katıldığı bir kampanya başlattık. Koç çalışanları, Koç Holding, Koçbank ve Vehbi Koç Vakfı’nın katılımı ile elde edilen toplam 1 milyon 428 bin dolarlık maddi yardım gönderildi.
Avrupa Birliği’ne üyelik hazırlığı

3 Ekim’de Avrupa Birliği ile müzakerelerin başlaması yönünde alınan kararla birlikte toplum olarak çok çalışılması gereken bir dönemin içine girmiş bulunmaktayız. Hem ekonomi alanında, hem de sosyal ve bürokratik anlamda birçok yeni düzenlemeyi hızla gerçekleştirmek ve tamamlamak durumundayız. Avrupa Birliği’ne tam üye olma hazırlığında olan Türkiye’de, ekonomi ve sosyal alanda neler yapılması gerektiğini iki uzman isimle konuştuk. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu Üyesi Prof. Dr. Güven Sak, ekonomide geldiğimiz noktayı ve yapılması gerekenleri; TÜSİAD Brüksel Temsilcisi Bahadır Kaleağası da, sosyal ve siyasi anlamda tamamlanması gereken reformları anlattı.

Koç Holding Türkiye’nin kültürel değerlerine sahip çıkma ve bu değerleri hem gelecek nesillere, hem de dünyaya tanıtma konusundaki ilkesini, Cumhuriyet’in 82. kuruluş yıldönümünde yine çok önemli bir organizasyonla sürdürüyor. ABD ile Türkiye arasında planlanan karşılıklı kültürel değişim için imzalanan 10 yıllık anlaşma çerçevesinde, Koç Holding sponsorluğunda 29 Ekim’de Washington-Smithsonian Müzesi’nde “Stil ve Statü: Osmanlı Türkiye’sinden Saray Kıyafetleri Sergisi” açıldı. Bu görkemli sergiyle ilgili olarak ayrıntılı bilgiyi “Kültürel Vizyon” sayfalarımızda bulacaksınız.

Koç Ailesi için en özel isimlerden biri olan anne Sadberk Hanım’ın hayatı ve bu büyük ailenin oluşumundaki katkısı “Sadberk Hanım” adıyla yayımlanan kitapta ölümsüzleştirildi. Dergimizde kısa bir özetine yer verdiğimiz bu kitapta, koleksiyonculuğuyla Türk kültürüne katkı yapan bir Cumhuriyet kadını olan Sadberk Hanım’ı ve tabii ki onunla birlikte Koç Ailesi’ni okuyabileceksiniz.

Ramazan Bayramı’nı yaşadığımız Kasım’da bayram kültürü üzerine çok değerli bir mizah ustamız ve sanatçımızla çok keyifli bir sohbet etme fırsatı bulduk... Ünlü oyuncu Metin Akpınar ‘bayram’ sözcüğünün insan hayatındaki yerini ve anlamını kendisine özgü üslubu ve farklı bakış açısıyla anlattı.

Şeker Bayramı denince ilk akla gelen lezzetlerden biri olan çikolata da bu ay konu başlıklarımızdan biri oldu. Türkiye’de adı, çikolata tadıyla birlikte akla gelen isimlerden Divan’ın mutfağına girdik ve sizin için bu keyifli dünyayı konuştuk.
Hasan Bengü

Koç Holding Kurumsal İletişim ve

Dış İlişkiler Başkanı
Refah için biraz daha sabır
Merkez Bankası Para Politikası Kurulu Üyesi Prof. Dr. Güven Sak,

Sürdürülen ekonomik programla, Türkiye’nin kalıcı bir istikrara doğru dönüşüm sürecinde olduğunu vurguluyor. Ancak dönüşüm uzun sürecek

Cari açıktaki artış, eski ekonomik koşullar düşünüldüğünde gerçekten endişe verici boyutta gibi görünüyor. Ancak, Türk ekonomisi artık 2001’de krize giren ekonomi gibi değil. Tamamen farklı bir ekonomi artık. Belki şöyle nitelemek gerekiyor. Türkiye’de sağlanmaya başlanan makro ekonomik istikrar, Gümrük Birliği antlaşmasıyla start aldı. Ticari entegrasyon sistemli bir şekilde sağlıklı bir yapıda yerleşti. Türkiye’nin Avrupa ile ticari entegrasyonu devam ediyor. Ben cari açık rakamlarını değerlendirirken, Türkiye’nin dünya ile artan ticari entegrasyonunu dikkate alarak değerlendirme yapıyorum. Cari açığın finansman yapısını düşünelim. Açığı neyle finanse ediyoruz? Birincisi bankaların yurtdışından aldıkları krediler; ikincisi yurtdışından gelen ve Türkiye’deki finans kesimindeki yatırım araçlarında tutulan portföyler; üçüncü ve en istikrarlı olanı doğrudan yabancı yatırımlar. Ben, 3 Ekim kararlarından sonra, önümüzdeki dönemde daha az istikrarlı olan kısa vadeli dış kaynak diye adlandırdığımız portföy yatırımlarının azalmasını, daha istikrarlı dediğimiz doğrudan yabancı sermaye akışının artmasını bekliyorum. Yurtdışından gelip fabrika kuran, ya da alan, canı isteyince fabrikasını Türkiye’den çıkaramaz.

Bu bir geçiş süreci sonuçta. Biz de o geçiş sürecinin başındayız. Onun için de bir mutsuzluk hissediyorum. Bu mutsuzluk halinden korkuyorum aslında. Ancak 2001 yılı öncesine göre ortada çok önemli bir fark var. O farklılık da kur rejiminin dalgalı olması. Kurların piyasada serbestçe belirlenmesi. Yani cari açık nedeniyle oluşabilecek bir istikrarsızlıkta, yabancı fonların hızlı çıkışı bu kur rejimi sayesinde eskisi gibi çok yüksek oranlı ve hızlı olmaz. Bir de tabii şunu düşünmemiz gerekiyor: 2001 krizi öncesinde kur sabit olduğu için bankaların ve şirketlerin bilançolarında çok büyük oranlı açık pozisyon vardı. Yani döviz borç yükümlülüğü, gelirlerin çok üzerindeydi. Ancak kur rejimi serbest olduğu için artık bankacılık kesimi bu riski almıyor. Açık pozisyonlar çok azaldı. Çünkü herkes artık riskin olduğunu biliyor. Bir davranışsal değişiklik var sistemin içerisinde. Dolayısıyla kur oynadığında sistem hemen kendini dengeleyecek. Ancak herkesin de bu riski bekliyor olması lazım.

Evet, şirket kesiminde döviz açığı var. Şirketlerin bilançolarının çok azını görebiliyoruz. Yalnızca borsada olanları takip ediyoruz. Bu yüzden şirketlerin döviz açığı yaratmaları çok riskli. Ancak şirketler de 2001 krizinden sonra bu riski görerek, açık pozisyon yaratmamışlardır diye düşünüyorum. Ancak borsadaki şirketlerden izlediğimiz bir değişiklik daha var. İhracatla birlikte şirketlere giren döviz geliri de çok yüksek. Bu daha olası bir riske karşı sistemi dengeleyecektir.

Avrupa’daki enflasyonun yüksekliği ve kapitalist hareketlerin, gelişmekte olan ülkelerin kurlarını nasıl etkileyeceğini tartışmamız gerekiyor. Özellikle şirketlerin kendilerini bu risklere karşı korumaları lazım. Hem şirketler hem bankalar, önündeki dönemi izlerken tüm bu risklere dikkat etmeliler. Özellikle küçük ve orta boy ölçekli şirketler bu riskleri bilmiyor. Bu anlamda o çıta dediğimiz şirketlerin finansman yapısının nasıl organize edildiğini iyi izlememiz gerekiyor. Petrol fiyatları yapısal bir faktördür. Yani içeride yerel ekonomimiz ile ilgili yapısal bir faktördür. Petrol fiyatlarındaki artışın konjoktürel olmadığını öğrenmiş bulunuyoruz. Petrol fiyatlarındaki yükselmeyle birlikte Türk toplumu da daha az petrol tüketmeyi öğrenecek. Tabii bir de petrol fiyatlarının enflasyona etkisi var. Geçen yılki enflasyon üzerinde çok sınırlı bir etki yarattı. Bundan sonraki süreçte, petrol ürünlerine olan talep düştükçe, enflasyon üzerindeki etkisi de az olacaktır. Ancak burada çok önemli bir konu var. Petrol fiyatlarındaki artışı, eğer iç piyasaya yansıtmayarak, aradaki maliyeti bütçeden karşılarsak bu büyük bir risk olur. Bu tecrübeyi daha önce yaşadık ve büyük bir borç yükü olarak döndü bize. Artık siyasi yapının böyle politikalar yürüteceğini sanmıyorum. Çünkü ekonomik istikrar için programa yönelik siyasi kararlılığın önemi çok büyük. Bu değişim süreci ancak bu şekilde sağlanabilir ve duyulan güven sürer. Petrol fiyatlarındaki artışın yaratacağı risk ve cari işlemler üzerindeki etkisi konusunda tabii ki endişe ediyoruz. Merkez Bankası’nın tüm raporlarında 2006 için bu konudaki endişe ve uyarı yer alıyor. Herkesin bu uyarıları dikkatli takip etmesi gerekiyor.

İşte onları yapmazlarsa o zaman gerekli düzeltmeyi piyasa zaten yapar. Türkiye şu anda iktisadi bir dönüşüm sürecinde. Bu başlayan dönüşüm sürecinde aslında 3 Ekim kararıyla birlikte Avrupa Birliği süreci de eklenmiş durumda. Artık bizim ekonomi sürecimiz, Avrupa Birliği ile ilişkilerimizdeki süreçle paralel ilerleyecek. Gördüğümüz bu reform çerçevesi bu şekilde devam edecek. Büyümeyi devam ettirmek için gerçekleştirmemiz gereken reformlar var. O reformların sürdürülebilmesi için gereken bir siyasi kararlılık süreci de olmalı. Yani, Bunların hepsi devam edecek mi? Devam ettirmeyecek miyiz? Burada cari açığın çok yararlı bir kontrol mekanizması olduğunu düşünüyorum. Dün aynı işlevi iç borç stoku görüyordu. Şimdi de aynı şekilde cari açığın finansman biçimi, sistemi dengeliyor. Çünkü o da bir borç yapısı. O da kısa vadeli bir borç ekonomimiz içinde. Bu doğrultuda yola devam edilmesinin en önemli garantisi bence o. Buradan sapmaya kalkıldığı zaman piyasa disiplini buradan sapmayı engelleyecek. Çünkü hepimiz o borcu taşıyoruz. O borcu taşıyanlar açısından ortaya koyacağı tepki, istikrar için gereken siyasi süreci de etkileyecek. Siyasi süreç de bunu biliyor. Biz de bu istikrarlı dönemin etkilerini görüyoruz. Geçmişte, Türkiye ekonomisindeki risklere karşı gerek şirketler gerekse bireyler kendilerini korumak için döviz biriktiriyordu. Bunu döviz tevdiat hesaplarında izliyordum. Şimdi döviz tevdiat hesapları azalıyor. Ben gün geçtikçe de azalacağına inanıyorum. Bu zaten psikolojik olarak sisteme güveniliyor demek. Bu da ekonomik istikrardaki bence en önemli başarı koşulu.

süreçleri bekliyor. Avrupa Birliği’ne tam üyelik için gereken değişimi,

hangi alanlarda neler yapılması gerektiğini, bu konunun uzmanlarından

biriyle TÜSİAD Brüksel Temsilcisi Bahadır Kaleağası ile konuştuk

Önümüzdeki 5–6 yıl içinde tüm özel sektör kuruluşlarının AB’ye hazır olması gerekiyor. Tüm küçük-büyük özel sektör şirketlerinin uzman hukukçulara, danışmanlara başvurup kendilerini Avrupa ile uyumlu bir yapıya

sokmaları gerekiyor.

Mutlaka zorlu bir süreç olacak. Toplumsal bir dönüşüm gerekiyor. Hem Türk kamuoyu açısından, hem de Avrupa Birliği açısından büyük bir dönüşüm, tarihi bir dönemeç süreci olacak. Tam üyelik için yapılacak çalışmalarda hem Türkiye açısından aşılması gereken birçok konu var, hem de Avrupa Birliği açısından. Tam üyelik günü geldiğinde Avrupa’nın da ekonomik ve siyasi anlamda hangi noktada olacağı önemli bir konu. Ancak önümüzde Kıbrıs konusu var. Bu yalnızca Rum kesimini tanıma sorunu değil. Türkiye’ye Aralık’ta verilen Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne karşı ekonomik izolasyonların kaldırılması sözü daha öncelikli bir konu örneğin. Rum Kesimi’nin limanların, hava limanlarının açılması konusundaki talebi mesela. Bütün bunlar, önümüzde duran ve aşılması gereken maddeler arasında. Türkiye’nin siyasi iletişim ve pazarlama konusunda artık daha bilinçli bir politika izlemesi gerekiyor. 21. yüzyılda gereken, ekonomik yapı, teknoloji, bilgiye ulaşma. Tüm bu konular karşımızda önemli maddeler olarak duruyor. Türkiye’nin bu süreci saydam, hesap verebilir bir şekilde götürdüğünü, işlettiğini hem kendi kamuoyuna hem da Avrupa Birliği kamuoyuna kanıtlaması gerekiyor. Burada en önemli kelime “ciddiyet”. Siyasi olarak Kıbrıs başta olmak üzere, imtiyazlı ortaklık talepleri gibi Türkiye’nin önüne gelebilecek sıkıntılı maddelere karşı Türkiye’nin ciddi diplomatik bir tavrı sağlaması ve müzakerelerde ayağını daha sağlam basması gerekiyor.

Burada madde madde gitmeliyiz bence. İlk madde siyasi; laik demokrasiyi güçlendirmek ve bu konuda Avrupa kamuoyuna daha etkin bir çalışmayı göstermek gerekiyor. Çağdaş ve laik demokrasi mesajını vermek zorundayız. Bunu gösterirken, insan hakları sorunlarını, ifade özgürlüğü sorunlarını tarihe gömmemiz gerekiyor.

Sosyal kalkınma denince üçüncü en önemli madde de kadın hakları olacak. Türkiye kadın haklarında hem Avrupa’nın çok ilerisinde koşullara sahip, hem de çok gerisinde. Burada büyük bir çelişki var. Kentler ve meslek gruplarına baktığımızda, bankacılıkta, mühendisler arasında, yöneticiler arasında ciddi bir kadın istihdamı var. Ancak kırsal kesimde, eğitimden töre cinayetlerine, evlilik koşullarına kadar birçok konuda da çok çok geride kaldık. Kadın hakları konusunu mutlaka çözmeliyiz. Çünkü bu örnekler özellikle Avrupa kamuoyu için dehşet verici bir imaj bırakıyor.

Dördüncü ve çok önemli bir konu da kamu reformu. Türkiye’nin 21. yüzyıla uyum sağlaması gerekiyor. Tüm bürokrasi kavramının, bürokratik kültürün değişmesi, devlet-yurttaş, sivil toplum-devlet, devlet-özel sektör ilişkisinin çağdaşlaşması, teknolojik altyapının değişmesi gerekiyor. Devlet birimleri son derece sorunlu. Bürokratik kültürden kaynaklanan çok sıkıntılı noktalar, işleyişte büyük tıkanmalar var. Hem teknolojik altyapıdan, hem de bürokrasinin geleneklerinden kaynaklanan sorunlar var. Müzakere sürecinde bilginin çok önemi olacak; bilginin ortak kullanımı, doğrudan tüm birimlerle paylaşılması mesela. Ancak şu anda yapı çok hantal.
Peki, hep kamu sektörü ve sosyal yapıdaki değişikliklerden bahsettik. Özel sektörde nasıl değişiklikler gerekiyor?

Özel sektörde de çok önemli değişiklikler yaşanması gerekiyor. İster holding, ister ticarethane, ister bakkal, isterse gazete bayi olsun... Şu anda Avrupa Birliği’ne özel sektörün yalnızca yüzde 10’luk bir bölümü hazır. Ancak önümüzdeki 5–6 yıl içinde tüm özel sektör kuruluşlarının, yani en azından yüzde 80’inin hazır olması gerekiyor. Yani artık zamanımız yok. Tüm küçük-büyük özel sektör şirketlerinin uzman hukukçulara, danışmanlara başvurup kendilerini Avrupa ile uyumlu bir yapıya sokmaları gerekiyor. Yoksa bu süreçten silinmek zorunda kalacaklar. Tüm holdinglerin alt birimlerini, bayilerini bu sürece hazırlaması gerekiyor. Yani çok işimiz var ve bu işi çok hızlı tamamlamamız gerekiyor.

Aslında ben Tofaş’la çalışmaya başladığım iki yıldan beri FİAT’taki görevim nedeniyle yılda pekçok kez Türkiye’ye geliyordum. Türkiye’deki pazarın çok heyecan verici ve hareketli olduğunu biliyordum. Tofaş CEO’su olarak İstanbul’da geçirdiğim ilk üç ay boyunca keşfettiğim şey, yaşamak için çok büyüleyici bir yer olduğu. Ancak bugünlerde İstanbul’u çok fazla yaşayamıyorum çünkü günün 14 saatini ofiste geçiriyorum. Uyumak için de zamana ihtiyacım var. Ama İstanbul’da yaşamanın bir şans olduğunu düşünüyorum. Eğlenceli ve yaşamak için harika bir yer. İş nedeniyle pek çok güzel yerde bulundum ve güzel insanlarla tanıştım. Torino ve İtalya’nın kuzeyi ile İstanbul’un benzer olduğunu söyleyemem; ancak Roma ile yaşam standartları arasında benzerlikler var. Bunun da en önemli nedeni deniz. Her iki şehirde de hava gayet güzel ve deniz pek çok eğlenceli aktiviteye olanak sağlıyor.

Fiat ve Koç Topluluğu arasındaki ilişki çok uzun süreli. Koç Topluluğu, Fiat’ın her zaman Türkiye’deki tek partneri olmuştur. Koç ve Fiat yönetimi arasındaki ilişki de mükemmel. Bu zaten Türkiye’deki başarılardan da belli oluyor. Fiat’ın Tofaş’la birlikte yürüttüğü yeni projeler Tofaş’a olan inancın ve güvenin simgesi. Bunda Koç Topluluğu ile olan güçlü ilişkilerimizin de etkisi var. Tabii bu durum piyasaya da yansıyor. Bunu yatırımcıların Tofaş’a olan ilgilerinden anlıyoruz. Şu anda yatırımlarda ilerideyiz ve birçok yatırım şirketinin de alım listesindeyiz. Üretim ve satış rakamları açısından 2005 gayet iyi gidiyor. Binek ve ticari araçları bir arada düşündüğümüzde performansımız gayet iyi. Toplam üretimimiz 170 bin birimi bulacak ve Türkiye’deki pazar payımız yüzde 12’ye yakın olacak.

2006 yılının 2005’ten de iyi bir yıl olacağını düşünüyoruz. Yeni Doblò sayesinde hem yerel pazarda hem de ihracatta iyi bir satış rakamı yakalayacağımıza inanıyoruz. Gelecek yıl pazarın daha istikrarlı olması bekleniyor. 2006 yılında 130-140 bin adet arasında yeni Dobló üretimi yapılacak. İhracatın da yüzde 20–25 oranında artacağını söyleyebilirim.

Tofaş’ın yenilikleri 2006 yılında da devam edecek. Yeni modellerin ve ürünlerin tanıtımını yapacağız. Fiat, Peugeot, Citroen ortaklığında Bursa'da üretilecek ve fikri mülkiyet hakları Tofaş'a ait olan Mini Cargo modelimiz bunlardan biri. Üretiminden tamamıyla Tofaş’ın sorumlu olacağı Mini Cargo, Türkiye tarihinde tüm haklarına sahip olunan ilk araç olacak. Ayrıca yeni Sedan için 500 milyon euro yatırıma ihtiyaç var. Bu miktarın Tofaş tarafından finanse edileceğini söylemekten son derece gurur duyuyorum.

Aralarında pek çok farklılık var. Yeni Doblò eskisinin stilize edilmiş hali değil sadece. Neredeyse yeni bir araç. Tasarımı çok daha güzel. Ticari bir araçtan ziyade daha çok binek araca benzediğini söyleyebilirim. Görüntüsü dışında motor özellikleri de değişti. 1.3 litre Multijet 75 beygir, 1,9 litre Multijet 105 beygir ve 1.4 litre Fire 77 beygir olmak üzere üç farklı motor seçeneği bulunuyor. Ayrıca, uzun şasi modeli Cargo Maxi ile yepyeni bir özelliğe daha sahip. Standart şasili versiyondan 38 cm daha uzun.

Ekonomik açıdan Türkiye zaten AB’nin bir üyesi. İş dünyasında hiç kimse, Türkiye’nin AB’ye girdikten sonra bir değişime uğramasını beklemiyordur. Türk halkı da AB’ye üye halklar gibi davranıyor. Müşterinin mantığı açısından da bir fark yok. Bence Türkiye’nin AB’ye üye olması durumunda meydana gelecek en önemli değişikliklerden biri binek araçlardaki vergi oranının düşürülmesi olacak. Bildiğiniz gibi AB üyeleri arasında fiyatların aşağı yukarı aynı olması lazım. Bu, Türkiye endüstrisi için önemli bir değişiklik olacaktır. Çünkü görüyoruz ki şu anda pazar yüksek vergilendirme ile sınırlanmış durumda. Daha düşük vergiler ile pazar patlama yaşayacaktır. O nedenle bu, hepimiz için çok önemli.

42 yaşındayım. Milano Üniversitesi’nde ekonomi okudum. Ardından Fiat Auto’da Uluslararası Ortaklık Geliştirme Departmanı’nda analist olarak çalışmaya başladım. 1992–1995 yılları arasında Stratejik Planlama ve Ürün Gelişimi alanlarında görev yaptım. 1995 yılında, Çin’de Fiat Auto’nun temsilcisi olarak bulundum. 1999 yılında Asya Ülkeleri Müdürlüğü, 2000 ile 2004 yılları arasında General Motors ve Peugeot Citroen ile ortaklıkların kurulması ve geliştirilmesinde pek çok projeden sorumlu olarak görev yaptım. Eylül 2004’te, İş Geliştirme Başkan Yardımcılığı ve Fiat-GM Powertrain Yönetim Kurulu Başkanlığı görevlerini yürüttüm. Şu anda hem Tofaş’ta çalışıyorum hem de Fiat Auto’nun İş Geliştirme Başkan Yardımcılığı görevini yürütüyorum. Bu iki önemli görevi birlikte yürütmek hayatımı ilginç fakat oldukça meşgul kılıyor.

Motosiklete bayılırım. Motosiklete binip gezmeyi çok severim ancak İtalya’dan henüz buraya getirmedim. Muhtemelen burada bir tane alacağım. Futbolu da çok severim. İtalya’nın İnter takımını destekliyorum. İtalya’da Şampiyonlar Ligi’nde Fenerbahçe-Milan maçını izledim ve Fenerbahçe’yi destekledim. Çünkü iyi bir İnterliyim. Müzik dinlemeyi de çok seviyorum. Favorilerim rock ve caz. Tatilimi denizde geçirmekten hoşlanırım. Çünkü Güney İtalyalıyım.

n Kadriye Çalışkan