TÜRKİye cumhuriyeti devlet demiryollari iŞletmesi genel müDÜRLÜĞÜne ait taşinmazlarin satişi ve değerlendiRİlmesi hakkinda yönetmeliK

(2) İhale Komisyonu gerekçeli kararını belirleyerek, ihale yetkilisinin onayına sunar. Kararlarda isteklilerin adları veya ticaret unvanları, teklif edilen bedeller, ihalenin tarihi ve hangi istekli üzerine hangi gerekçelerle yapıldığı, ihale yapılmamış ise nedenleri belirtilir.

(3) İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen kırkbeş gün içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder. İhale üzerinde kalan isteklinin yasaklı olduğunun anlaşılması durumunda, ihale yetkilisince ihale kararı onaylanmaz.

(4) İhale; kararın onaylanması hâlinde geçerli, iptal edilmesi hâlinde ise hükümsüz sayılır

a) Kiralama ihalelerinde, aylık kira bedelinin üç katından,

b) İntifa veya irtifak hakkı modeline göre yaptırılacak işlerde ve arsa veya arsa payı karşılığı inşaat işlerinde, yatırım tutarının % 6’sından,

c) Hizmet alımlarında, sözleşme bedelinin % 6’sından,

ç) Taşınmazın satışı ihalelerinde, satış bedelinin % 6’sından,

az olmamak üzere TCDD tarafından belirlenen tutar kadar kesin teminat alınır.

(2) Üzerinde ihale kalan isteklinin iş ortaklığı olması hâlinde, ortakların hisseleri oranında kesin teminat verebilecekleri gibi, toplam kesin teminat miktarı ortaklardan biri veya birkaçı tarafından da karşılanabilir. Kesin teminatlar, birinci fıkranın (a) ve (b) bentleri kapsamındaki işlerde üç yılda bir güncelleştirilir.

(3) Tedavüldeki Türk parası dışındaki teminatların süresi, sözleşme süresinden en az dört yıl fazla olmalıdır.

(4) Kesin teminat, taahhüdün, sözleşme ve şartname hükümlerine uygun biçimde yerine getirildiği usulüne göre anlaşıldıktan ve alıcının bu işten dolayı TCDD’ye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra alıcıya geri verilir.

Sözleşme yapılmasında isteklinin görev ve sorumluluğu

MADDE 43 – (1) İhale üzerinde kalan istekli, bu Yönetmeliğin 42 nci maddesine göre kesin teminatı vererek sözleşmeyi imzalamak zorundadır. Sözleşme imzalandıktan hemen sonra geçici teminat iade edilir.

(2) İhale üzerinde kaldığı hâlde kesin teminat yatırmadığı veya süresinde sözleşmeyi imzalamaya gelmediği takdirde, protesto çekmeye ve karar almaya gerek kalmaksızın ihale üzerinde kalan isteklinin geçici teminatı gelir kaydedilir. Bu durumda TCDD, en uygun ikinci teklifin hem komisyonca hemde ihale yetkilisince uygun görülmesi kaydıyla, bu teklif sahibi istekli ile de belirtilen usul ve esaslara göre sözleşme imzalayabilir. Ancak, en uygun ikinci teklif sahibi istekli ile sözleşme imzalanabilmesi için bu Yönetmeliğin 41 inci maddesinde belirtilen onbeş günlük sürenin bitimini izleyen altı gün içinde en uygun ikinci teklif sahibi istekliye bu Yönetmeliğin 41 inci maddesinde belirtilen şekilde tebligat yapılır.

(3) En uygun ikinci teklif sahibinin de sözleşmeyi imzalamaması durumunda, bu teklif sahibinin de geçici teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir.

Sözleşme yapılmasında Kuruluşun görev ve sorumluluğu

MADDE 44 – (1) TCDD, bu Yönetmeliğin 41 inci maddesinde belirtilen süre içinde sözleşme yapılması hususunda kendisine düşen görevleri yapmakla yükümlüdür. TCDD’nin bu yükümlülüğü yerine getirmemesi hâlinde, istekli sürenin bitmesini izleyen günden itibaren beş gün içinde, on gün süreli bir noter ihbarnamesi ile TCDD’ye bildirmek şartıyla, taahhüdünden vazgeçebilir. Bu takdirde geçici teminat geri verilir.

İhalenin sözleşmeye bağlanması

MADDE 45 – (1) Sözleşmeler, TCDD tarafından hazırlanır. TCDD adına; merkezde Taşınmaz Mallar Daire Başkanı veya yardımcısı ile ilgili Şube Müdürü, taşrada Bölge Müdürü veya yardımcısı ile Taşınmaz Mallar Servis Müdürü tarafından çift imzalı olmak üzere imzalanır.

(2) İsteklinin ortak girişim olması hâlinde, sözleşmeler ortak girişimin bütün ortakları tarafından imzalanır. İhale dokümanında, aksi belirtilmedikçe sözleşmelerin notere tescili ve onaylattırılması zorunlu değildir.

(3) İhale dokümanında belirtilen şartlara aykırı sözleşme düzenlenemez.

Süre uzatımı

MADDE 46 – (1) Süre uzatımı konusunda, sözleşme hükümleri uygulanır. Ayrıca, Kuruluşun menfaati doğrultusunda oluşan şartlara göre sözleşmede belirtilen sürelere ilave süre verilmesinde Genel Müdürlük yetkilidir.

İsteklinin süresi içinde taşınmazı teslim almaması

MADDE 47 – (1) Bedeli, vergi, resim, harç ve diğer masrafları ödenmiş olmak şartıyla istekli, şartnamede yazılı süre içinde, taşınmazları namına tescil ettirmeye ve yeri teslim almaya mecburdur. Aksi takdirde istekli, vukua gelecek hasar, zarar, fuzuli işgal ve diğer sebeplerle TCDD’den herhangi bir talepte bulunamaz. Yüklenici, taşınmazı süresi içinde teslim almazsa bu durum tutanakla tespit edilerek yüklenicisine bildirilir, sözleşme feshedilir ve varsa ödemeleriyle birlikte teminatı gelir kaydedilir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM

Planlama, Harita, İmar, Parselasyon ve İfraz

Planlamaya konu olacak alanlar

MADDE 48 – (1) Taşınmazlar planlama programına alınırken;

a) Gelişen şartlar çerçevesinde kent ve tarihi dokusuna, fiziksel çevreye uygun olarak görüntü ve çevre kirliliğini gidermek amacıyla; gar, istasyon ve tesislerin bulunduğu alanların planlanması,

b) Kent ve yerleşim yerlerinde kalan mevcut TCDD tesislerinin bulunduğu alanların bugünkü fonksiyonlarını icra etmede yetersiz kalmaları nedeniyle, bu hizmetlerin yerine getirileceği modern lojistik ve yolcu taşıma gibi TCDD’nin ihtiyaçlarına uygun tesislerin yer alacağı yeni alanların oluşturulması,

c) Kent ve yerleşim merkezlerinde kalan yük hizmetleri başta olmak üzere çeşitli tesislerin kent ve yerleşim alanlarının dışına çıkarılması neticesinde boşalan alanların kent dokusuna ve şehircilik ilkelerine uygun olarak dönüşüm projeleri ile en verimli kullanımların sağlanması ve bu alanların cazibe merkezleri hâline getirilmesi,

ç) Taşınmazın mevcut kullanım amaçlarına veya en verimli kullanımların sağlanılması ile değerlendirme amaçlarına uygun olarak imar kararlarının alınması,

hususları göz önünde bulundurulur.

(2) Bu doğrultuda, Genel Müdürlükçe oluşturulacak birimler, uzman kuruluşlar, özel ve tüzel kişiler, ortak proje yürütülen Belediyeler ile her ölçekte imar planları hazırlattırılabilir.

Planlamaya konu taşınmazların tespiti

MADDE 49 – (1) Gerekli görülmesi durumunda fizibilite, etüt ve incelemeler yapılmak suretiyle planlaması yapılacak taşınmazlar Genel Müdürlükçe oluşturulacak komisyonlar veya ilgili uzman gerçek veya tüzel kişiler aracılığıyla tespit edilir.
DOKUZUNCU BÖLÜM

Satış, İrtifak veya İntifa Hakkı Tesisi ve Devir

Genel usul ve esaslar

MADDE 50 – (1) TCDD’nin mülkiyetinde bulunan işletmecilik fazlası taşınmazların satış veya devir yöntemiyle değerlendirilmeleri sonucunda elde edilecek gelirler yeni demiryolu inşaatı ve mevcut demiryollarının bakım ve onarımı ile iyileştirilmesinde kullanılır.

(2) Taşınmazların kullanım özelliği, mevcut hâlleri, TCDD yararı olup olmaması ve güvenlik durumu, TCDD mülkiyetinde tutulmak istenmesi veya satışa sunulması aşağıdaki hükümler doğrultusunda yürütülür.

a) Satışa sunulacak taşınmazların tespit edilmesi:

1) İşletmecilik faaliyetleri kapsamı dışında kalan,

2) İhtiyaç duyulmayan,

3) Tapu devrine engeli bulunmayan ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamına giren yerler hariç olmak üzere,

satışı uygun olabilecek taşınmazlar Genel Müdürlükçe oluşturulacak komisyonlar ve/veya ilgili uzman gerçek veya tüzel kişiler aracılığıyla tespit edilir veya ettirilir.

b) Rayiç bedelin tespit edilmesi ve geçerlik süresi:

1) Emsal satış değeri göz önünde bulundurularak, Genel Müdürlükçe oluşturulacak komisyonlarca veya 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa tabi ekspertiz şirketlerince yapılacak inceleme sonucu tespit edilen bedel, rayiç bedel olarak kabul edilir. Bu taşınmazlardan uygun görülenler için ekspertiz şirketlerine veya uzman gerçek veya tüzel kişilere taşınmazın satışına etki edecek tüm faktörlerin tespiti ile değerlendirme analizleri de yaptırılabilir.

2) Taşınmaz için tespit edilen bedel, taşınmazın değerini etkileyebilecek nitelikte, taşınmazın kendi üzerinde ve/veya çevresindeki fizikî, idarî ve imar değişikliği olmaması, tapu kayıtları üzerinde herhangi bir şerh ve takyidat konulmamış olması kaydıyla, bedel tespit tarihinden itibaren en çok bir yıl geçerlidir.

3) Bu sürenin aşılması hâlinde, taşınmaz için yeniden bedel tespiti yaptırılır. Taşınmaz değerlendirme ve değer tespit komisyonunca çevre koşulları değerlendirilerek, taşınmazın durumuna göre rayiç bedele, tespit tarihinden itibaren, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca Maliye Bakanlığınca her yıl tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranına göre artırılmak suretiyle de güncellenebilir.

4) Ekspertiz şirketlerine yaptırılmış olan tespitlerin revizesinin gerekmesi durumunda, değer tespitini yapan şirkete bir önceki hizmet bedelini geçmemek kaydıyla, ayrıca ihaleye gerek kalmaksızın doğrudan revize ettirilebilir.

c) Satış kararının alınması:

1) TCDD alanı ya da TCDD hizmet alanı olarak imar planında ayrılan yerler satış kapsamına alınmazlar. İhtiyaç duyulmayan TCDD tanımlı alanların imar planları Taşınmaz Mallar Dairesi Başkanlığınca yapılarak veya yaptırılarak, yeni oluşan imar durumuna göre TCDD alanı dışındaki taşınmazlar, satış ve değerlendirme programına alınır. Belediye ve mücavir alanları dışında kalan yerlerde, terk edilmiş hat güzergâhları ikinci fıkranın (a) bendi hükümlerine göre satış veya değerlendirmeye alınabilir.

2) Değerlendirme ve değer tespit komisyonlarınca satışa sunulmak üzere tespit edilen işletmecilik faaliyetleri açısından ihtiyaç fazlası taşınmazlar, merkez değerlendirme ve değer tespit komisyonu tarafından değerlendirilir. Komisyonlarca satışı uygun görülen yerler, Yönetim Kurulunun onayına sunulur.

ç) Satışların taksitlendirilmesi:

1) Şartnamesinde belirtilmesi hâlinde taşınmazların satış bedeli taksitle de tahsil edilebilir.

2) Satış bedelinin taksitle alınması hâlinde bedelin dörtte biri peşin, kalanı eşit taksitlerle ve hesaplanacak kanunî faizi ile birlikte en fazla iki yıl içinde tahsil edilir.

3) TCDD ile alıcı arasında taksitli satış sözleşmesi düzenlenir.

4) Taşınmaz satış bedeli tamamen ödenmedikçe tapuda ferağ verilmez.

5) Üst üste iki taksitin vadesinde ödenmemesi hâlinde TCDD tarafından alıcıya, borcunu onbeş gün içinde ödemesi, borcunu bu süre içinde ödememesi durumunda ise sözleşmenin feshedileceği satış sözleşmesinde belirtilir.

Taşınmazların satışı, trampası ve yıkımı

MADDE 51 – (1) TCDD’ye ait taşınmazların satışı bu Yönetmelikte belirtilen açık ve kapalı teklif yöntemleri ile yapılabileceği gibi aşağıdaki satış yöntemleri ile de yapılabilir.

a) Müzayede Yöntemiyle Satış: Taşınmazların satışı, halktan teklif alma şeklinde müzayede yöntemi ile de yapılabilir. Müzayede yöntemi ile satış yapılabilmesi için bir seferde satışa sunulacak taşınmaz sayısının beşten fazla olması gerekir. TCDD’nin mülkiyetindeki taşınmazların satışı ihalelerinde açıklık, tam rekabetin sağlanması ve en yüksek değerin elde edilmesi ilkeleri esastır.

b) Doğrudan Satış:

1) Rayiç Bedel Üzerinden Hissedarlara Doğrudan Satış: TCDD’ye ait taşınmazların çeşitli nedenlerle gerçek veya tüzel kişilerle hisseli hâle gelmiş taşınmazların hissedarlarına doğrudan satılabilmesi için, taşınmazdaki TCDD hissesi % 40’ı aşmamak kaydıyla, taşınmazdaki TCDD payının miktarı belediye mücavir alan sınırları içerisinde 1000 metrekareyi, dışında 5000 metrekareyi aşamaz. Bu koşulları sağlayan hisseli taşınmaz, talepte bulunan hissedarlarına, taşınmaz rayiç bedel üzerinden peşin olarak doğrudan satılabilir. Hissedarların bedeli kabul etmemesi hâlinde ihale yöntemi ile satışı yapılır.

2) Bu Yönetmeliğin 14 üncü Maddesinin (ç) Bendinde Belirtilen Kuruluşlara Satış: TCDD’ye ait taşınmazlar bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin (ç) bendinde belirtilen kuruluşlara rayiç bedel üzerinden, doğrudan satılabilir. Satış bedelinin tamamının peşin ödenmesi esastır. Ancak, bedelin taksitle ödenmesinin talebi hâlinde, en az dörtte biri peşin, kalanı en fazla oniki ay eşit taksitlerle ve kanunî faiz oranlarına göre hesaplanacak artışı ile birlikte tahsil edilir.

3) Özellik Arz Eden ve Rekabet İmkânı Olmayan Taşınmazlar ile İmar Durumu Gereği İlgili Komşu Parselle Tevhit Edilmesi Zorunlu Olan Taşınmazların İlgililerine Satışı: TCDD’ye ait olan ve bu kapsamdaki taşınmazlar, rayiç bedelleri üzerinden, doğrudan satılabilir. Bedelin tamamının peşin ödenmesi esastır. Ancak, bedelin taksitle ödenmesinin talebi hâlinde, en az dörtte biri peşin, kalanı en fazla oniki ay eşit taksitlerle ve kanunî faiz oranlarına göre hesaplanacak artışı ile birlikte tahsil edilir.

(2) Taşınmazların Trampası:

a) TCDD’ye ait taşınmazlar Kuruluşun ihtiyacı veya yararı olması hâlinde, kamu kurum ve kuruluşlarına veya gerçek veya tüzel kişilere ait taşınmazlarla başa baş veya değer farkı verilmek veya alınmak suretiyle trampa edilebilir. TCDD’ye ait taşınmazların gerçek veya tüzel kişilere ait taşınmazlarla değer farkı alınmak suretiyle trampa edilmesi durumunda, bedelin taksitle ödenmesinin talebi hâlinde, en az dörtte biri peşin, kalanı en fazla oniki ay eşit taksitlerle ve kanunî faiz oranlarına göre hesaplanacak artışı ile birlikte tahsil edilir.

b) Trampa edilecek taşınmazlarda talep sahibi gerçek veya tüzel kişilerden aşağıdaki belgeler istenir.

1) Trampa teklifi ile ilgili taahhütleri içeren ve maliklerince veya vekillerince verilen dilekçe,

2) TCDD’ye ait taşınmaz ile trampa edilecek taşınmazın tapu senedi veya çaplı tasarruf vesikası,

3) TCDD’ye ait taşınmaz ile trampa edilecek taşınmaz belediye mücavir sınırları içinde imar planı örneği,

4) TCDD’ye ait taşınmaz ile trampa edilecek taşınmaz bina ise, yapı kullanma izin belgesinin tasdikli örneği,

5) TCDD’ye ait taşınmaz ile trampa edilecek taşınmaza ilişkin gerekli görülecek diğer bilgi ve belgeler.

c) Trampa edilmesi uygun bulunan taşınmazların güncel rayiç değerleri, değerlendirme ve değer tespit komisyonlarınca veya ekspertizlik firmalarından hizmet alınarak tespit edilir.

d) Trampa işlemleri Genel Müdürlükçe yürütülür, trampanın gerçekleşmesi için Yönetim Kurulu onayı alınır.

(3) Gerekli hâllerde TCDD mülkiyetinde bulunan taşınmazların üzerindeki yapı ve tesislerin yıkımına Yönetim Kurulunca karar verilir. Yönetim Kurulu, sınırlarını belirleyerek yetki devrinde bulunabilir. Yıkım kararı alınmadan önce ilgili kurumlardan gerekli izinler tesis edilir.
ONUNCU BÖLÜM

Kiralama, İntifa veya İrtifak Hakkı, Arsa veya Arsa Payı Karşılığı İnşaat

Genel usul ve esaslar

MADDE 52 – (1) Kiralama ve intifa veya irtifak hakkı tesisi modeli ile yapılan değerlendirmelerde aşağıdaki hususlara uyulur.

a) Bir taşınmaz kiraya verilmek istenir ise, öncelikle Taşınmaz Mallar Birimlerince, imar durumu, kültürel tescil ve kısıtlayıcı unsurlar olup olmadığı, tapu ve mülkiyet durumu, değerlendirme ve değer tespit komisyonlarınca TCDD’nin işletmecilik faaliyetleri açısından ihtiyacının olup olmadığı, satışa konu olup olmadığı, intifa veya irtifak hakkı ve arsa veya arsa payı karşılığına konu olup olmadığı belirlenir.

b) İntifa veya irtifak hakkı ya da taşınmazda kalıcı tadilat ve onarım gerektiren kiralamalarda kiralama süresi kırkdokuz yılı, diğer kiralamalarda on yılı geçemez.

c) İlk defa kiralanacak olan, kirada iken kiralama mahiyeti veya süresi değiştirilmek istenilen, kirada iken tahliye edilen yerlerin yeniden ihalesi için yetkili merciden onay alınır.

ç) TCDD elemanlarınca teşkil edilen değerlendirme ve değer tespit komisyonu veya ekspertizlik firmaları ya da ilgili uzman gerçek veya tüzel kişiler veya kuruluşlar tarafından yapılan inceleme sonucu tespit edilen bedel tahminî bedeldir.

d) Kiralama talebinin bulunması veya kiralanmasında fayda görülen taşınmazın kiraya verilmesi hâlinde, çevresindeki taşınmazların değerlendirilmesine yönelik kullanımları engelleyip engellemediği, kiraya verilecek yerin en uygun kiralama şeklinin araştırılarak en uygun modelin belirlenmesi, civarda bulunan emsal kiralamaların incelenmesi, kiralama konusu ile ilgili mercilerden gerekli izinlerin alınıp alınamayacağının araştırılması hususları dikkate alınır.

e) Kiralama, intifa veya irtifak hakkı ve arsa veya arsa payı karşılığı işlerle ilgili işlem dosyası açılarak bu dosyada, planlar, mülkiyete ait bilgi ve belgeler, kısıtlayıcı unsurlar, konuyla ilgili araştırma inceleme ve değerlendirme raporları, ihale dokümanlarına esas belgeler, komisyon/heyet rapor ve tutanakları gibi belgeler yer alacak olup ihaleyi yapan birimde dosyanın aslı saklanır ve gerekli bilgi ve belgelerden oluşan bir nüshası da Genel Müdürlük ilgili Dairesinde arşivlenir.

f) Yerleşim yerlerinin, gar ve istasyonların, Kuruluş prestijini sarsacak gelişigüzel kiralamaların önlenmesi ve güvenliğin sağlanması temel ilkedir. İşletmecilik faaliyetleri, imar programları ve TCDD’nin gelecekteki yatırımları ile birlikte, kiralama, intifa veya irtifak hakkı ve arsa veya arsa payı karşılığı inşaata konu olabilecek yerler, bir program dâhilinde işin önem ve özelliği de dikkate alınarak, komisyonlarca veya ihtiyaç duyulması hâlinde uzman gerçek veya tüzel kişiler aracılığıyla gerekli tespitler yapılır.

g) TCDD’ye ait olan ve kiralanan taşınmazların kira sözleşmeleri, gelişen şartlar göz önünde bulundurularak TCDD’nin gelirini artırmak ve kira süresinin en az bir yılı geçmiş olması kaydıyla Genel Müdürlük oluruyla üçüncü kişilere devredilebilir. Kira sözleşmesinin devrinde kiracının tüzel kişilik olması hâlinde, kiralama konusunun devamı ve sermayesinin düşmemesi şartı aranır.

ğ) Taşınmazların açık alan olarak kullanılmak üzere kiralanması hâlinde, kira konusu taşınmazın üzerine hiçbir şekilde sabit yapı yapılmaz. Genel Müdürlük olurunda belirlenmek kaydıyla ihale dokümanında belirtilen oranda veya miktarda sökülüp takılabilir basit nitelikte yapı ve tesisler yapılabilir.

h) İntifa veya irtifak hakkı veya taşınmazda kalıcı tadilat ve onarım gerektiren kiralamalarda; ilgili kurumlardan gerekli izinlerin alınması, proje, plan, imar plan tadilatı, yapım, onarım, tadilat ve benzeri işlemler için işin niteliğine göre işletme öncesi gerekli süreler verilir. Bu sürede arazi kullanımının kısıtlanması nedeniyle işletme öncesi bedel alınır. Bu bedel işletme döneminde ödenecek bedelin yüzde onundan az, yüzde yirmisinden fazla olamaz. Bu oran şartnamesinde belirtilir. İşletme öncesi izinler için verilecek süre Kuruluşun uygun görmesi hâlinde en fazla bir katına kadar uzatılabilir. Bu sürelerde izinleri alınmayan sözleşmeler feshedilir. Gerekli proje, ruhsat ve izinler tamamlanmadan yer teslimi yapılamaz. Yapım için verilecek süre Kuruluşun uygun görmesi hâlinde en fazla bir katına kadar uzatılabilir. Bu sürelerde yatırımı tamamlamayan yüklenicilerin sözleşmeleri feshedilir. İşletme dönemi öncesi, sadece işletme öncesi bedeli alınır. Sözleşmede belirlenen bedeller, her yıl Türkiye İstatistik Kurumunca yayımlanan Üretici Fiyatları Endeksi (bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde değişim oranı) oranında arttırılır. Bu ek süreler işletme dönemi süresinden düşülmez.

ı) İntifa veya irtifak hakkı tesisi işlemlerinde yapım süresi tamamlanan yerlerin kabul işlemleri yapılmadan işletmeye açılmaz. İşletme dönemi sonunda veya sözleşmenin her hangi bir şekilde sona ermesi hâlinde, bu taşınmazlar üzerinde bulunan her türlü bina, tesis ve yapılar TCDD tarafından kontrol ve kabulü yapılarak teslim alınır ve sabit kıymetler envanterine kaydedilir.

i) Kiralama ve intifa veya irtifak hakkı tesisi işlemlerinde gerekli izinler alınmadan yer teslimi yapılmaz.

j) İntifa veya irtifak hakkı sözleşmelerine aykırı davrananların sözleşmeleri, bu aykırılıkların giderilmesi için yapılan süreli ihtara rağmen giderilmez ise iptal edilir. Bu durumda hak lehtarlarının tüm hakları sona erer, taşınmazlar üzerinde bulunan yapı ve tesisler müştemilatları ile birlikte bedelsiz olarak TCDD’ye intikal eder ve teminatları nakde çevrilerek TCDD’ye irat kaydedilir. Hak lehtarları bunlar için herhangi bir hak, bedel veya tazminat talebinde bulunamaz. Hak lehtarları tarafından taşınmaza veya üzerinde bulunan yapı, tesis ve müştemilatlara zarar verilmiş ise, bunun bedeli de ayrıca alınır.

k) Sözleşme süresi sona eren kiralama ve intifa veya irtifak hakkı tesisi işlemlerinde, varsa sözleşmesindeki hükümler veya 4/12/1984 tarihli ve 3091 sayılı Taşınmaz Mal Zilyetliğine Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.

1) İntifa veya irtifak hakkının sona ermesi hâlinde, hak lehtarının tüm hakları sona erer, taşınmazlar üzerinde bulunan yapı ve tesisler müştemilatları ile birlikte bedelsiz olarak TCDD’ye intikal eder. Hak lehtarı bunlar için herhangi bir hak, bedel veya tazminat talebinde bulunamaz. Hak lehtarı tarafından taşınmaza veya üzerinde bulunan yapı, tesis ve müştemilatlara zarar verilmiş ise, bunun bedeli de ayrıca alınır. İntifa veya irtifak hakkının sona ermesi hâlinde, TCDD’nin isteği üzerine, irtifak hakkı terkin ettirilerek tapu kütüğündeki şerh, takyidat ve beyanlar kaldırılır.

m) İşletmecilik faaliyetlerini bütünleyen kiralamalarda sözleşme süresi bir yılı geçmemek üzere ve yıllık kira bedeli 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun doğrudan temini düzenleyen 22 nci maddesinde belirtilen tutarın yarısını geçmemek üzere Yönetim Kurulunca her yıl belirlenecek miktara kadar kiralamalar doğrudan yapılabilir.

(2) Arsa veya arsa payı karşılığı inşaat modeli ile yapılan değerlendirmelerde aşağıdaki hususlara uyulur.

a) Mülkiyeti TCDD’ye ait olup arsa veya arsa payı karşılığı inşaat yaptırılabilecek taşınmazlar;

1) İmar planı içerisinde yer alan arsalar,

2) Mevzii imar planı düzenlenerek arsa vasfını kazanabilecek araziler,

3) İmar planı tadilatı sonrasında dönüştürülecek arsa ve araziler,

4) Üzerindeki bina çok eski, ekonomik ömrünü doldurmuş veya işlevsiz olup yıkılmasında veya değerlendirilmesinde TCDD yararı olan yerler,

arsa veya arsa payı karşılığı inşaata verilmek amacıyla değerlendirilebilir.

b) Taşınmazın bulunduğu yörede arsa veya arsa payı karşılığı inşaata verilme yüzde oranları ile elde edilecek konut, işyeri vesaire değerlerinin toplamının, arsa veya arsa payı karşılığı inşaata verilecek arsanın rayiç bedelinin, inşaat süresi ve Devletin borçlanma faiz oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanması sonucu oluşacak değerden yüksek olması hâlinde, taşınmazın arsa veya arsa payı karşılığı inşaata elverişli olup olmadığı, üzerinde bina varsa yıkılıp yıkılmayacağı hususları da açıklanmak suretiyle değerlendirme raporu hazırlanır.

c) Hisseli taşınmazlar, aşağıdaki yöntemlerden biri uygulanmak suretiyle arsa veya arsa payı karşılığı inşaata konu olabilir.

1) TCDD hisseli taşınmazlarda tek başına karar alamayacağından, inşaat gibi önemli tasarruflar için hissedarların kabulü şarttır.

2) Taşınmazların hisseli olması hâlinde öncelikle rıza taksim yolu aranır. Bu mümkün olmadığı takdirde arsa veya arsa payı karşılığı inşaat yaptırmak suretiyle değerlendirilmesi hâlinde, hissedarların, bütün işlemlerin TCDD tarafından yürütülmesi ve inşa ettirilecek yapıda kendilerine hisseleri oranında bağımsız bölüm verilmesini istemeleri hâlinde işlemler, tamamı TCDD’ye ait taşınmazlardaki gibi yürütülür. Ancak, TCDD ile hissedarlar arsa veya arsa payı karşılığı alınacak bağımsız bölümlerin aralarında nasıl paylaşılacağı bir protokol ile belirlenir. Hissedarların arsa veya arsa payı karşılığı inşaatı bizzat kendilerinin yapmak istemeleri hâlinde hissedarların verdiği teklif değerlendirilerek Yönetim Kurulu onayı alınır. Diğer hissedarların TCDD’nin bilgisi dışında üçüncü şahıslarla arsa veya arsa payı karşılığı inşaat yaptırmak amacıyla bir ön anlaşma yapmaları hâlinde, TCDD hissesine karşılık verilecek değerler diğer hissedarlara tanınan haklardan aşağı olmamak üzere anlaşmaya muvafakat edilebilir.

ç) Arsa verilmek suretiyle inşaat yaptırılması durumunda aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınır.

1) Yapılacak inşaata karşılık verilecek taşınmazlar belirlenir ve kıymet takdir edilir.

2) Taşınmazlar karşılığında yapılması gereken inşaatın maliyet bedeli hesabı çıkarılır.

3) Taşınmazın bedeli ile alınacak inşaatın maliyet bedeli mukayese edilerek yetkili merciye sunulmak üzere bir rapor düzenlenir.

4) Kuruluş, inşaatın her aşamasında teknik elemanları vasıtasıyla inşaatı denetler veya denetletir.

5) İnşaat bitirilip teslim aşamasına gelindiğinde, geçici kabul yapılarak trampaya konu taşınmazın yüklenici adına tapuda devir işlemleri gerçekleştirilir.

6) Yapılacak inşaatın projesinde belirtilen tefriş malzemelerinin yüklenici tarafından karşılanmasının istenilmesi hâlinde, inşaatın maliyet bedeli, tefrişat bedeli eklenmek suretiyle tespit edilir.

d) Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına doğrudan sözleşme yapılmak suretiyle arsa veya arsa payı karşılığı veya arsa karşılığı inşaat yaptırılabilir.

e) Yapılacak inşaatın, iskân ruhsatı alınıncaya kadar, arsanın mülkiyeti devredilmez.

f) Yüklenici payına düşen bağımsız bölümleri satmak istediğinde, inşaatın durumuna göre Kuruluşça belirlenecek teminatı verdiği takdirde arsanın mülkiyeti ile kat irtifakı kısmen veya tamamen kendisine devredilebilir.