Tokat-kazova koşullarinda fertigasyon yöntemi İle sirik domates (Lycopersicon esculentum Mill.)’ e uygulanacak azotlu gübrenin verim ve kalite üzerine etkileri

Bu çalışma, Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekrarlamalı ve 5 konulu olarak , 4 yıl süre ile yürütülmüştür. Azot konuları 0, 22, 44, 66 ve 88 mgN/l alınmıştır.

Yapılan değerlendirmeler sonucunda, azotlu gübre; meyve verimi üzerine etkili olurken diğer bazı kalite özellikleri üzerine etkisi istatiksel olarak önemsiz bulunmuştur.

Domates verimi ile azotlu gübre arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla yapılan regresyon analizi sonucunda Y=13617 + 79.14X-0.71X² (R=0.998^xx) denklemi elde edilmiştir. Bu ilişki %99 güvenle önemli bulunmuş ve regresyon denkleminin çözümlenmesi ile sırık domatese, kumlu tınlı topraklarda, verilmesi gereken azotlu gübre konsantrasyonunun doğal optimum noktası 56mgN/l , 2001 yılı birim fiyatlarına göre ekonomik gübre dozu da 56mgN/l olarak belirlenmiştir.

Yıllar itibarıyla yapılan gübreli sulama suyu miktarları ortalaması 477 mm’dir. Buna göre; sırık domatese, damla sulama yöntemi ve 56mgN/l konsantrasyonu ile verilecek ekonomik gübre miktarı 26.7 kgN/da olarak tespit edilmiştir.

Artan azotlu gübre dozuna bağlı olarak meyvedeki azot oranı linear olarak artmış ve bu artış istatistiki anlamda %95 güvenle önemli bulunmuştur. Diğer kalite özelliklerinden; meyvenin fosfor ve potasyum kapsamı ile pH ve brix üzerine azotlu gübrenin etkisi olmamıştır.

The trials were set up with Randomized Block Design with 3 replications, between 1998 and 2001 years. Fertilizer dozes were 0, 22, 44, 66, 88 mgN/l. The relationship between yield and nitrogenous fertilizer was found important (R=0.998**) and regression equation was found as Y=13617 + 79.14X-0.71X². Maximum yield was obtained with 56 mgN/l application, according to fertilizer and production price of 2001 economical fertilizer dose was determined as 56mgN/l at sandy-loam soils.

Mean quantity of irrigation water was 477 mm between 1998-2001. Meanwhile economic fertilizer level was obtained as 267 kgN /ha by drip irrigation.

In tomato fruit, nitrogen rate had an linear increase depending on the nitrogen fertilizer dose and it was found important (r=0.958*) as statistically. From the other quality specifications; the nitrogenous fertilizer had no effect on the phosphorus and potassium coverage with pH and brix.

Tükiye’de ise ilk olarak 1900’lü yıllarda Adana Yöresinde yetiştirilmeye başlanmıştır.

Bol ve ucuz vitamin kaynağı olan domates, besleyici ve lezzetli özelliğinden dolayı dünyanın birçok ülkesinde en çok üretilen sebzelerdendir. Turfanda olarakta yetiştirilebildiği için her mevsim tüketilmektedir. Taze olarak tüketildiği gibi, salça ve ketçap üretiminde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Domates meyvesinde, A, B₁, B₂, C, K vitaminleri, lycopene, beta-carotene, niacin, protein, yağ, karbonhidrat, magnezyum, potasyum, kalsiyum, fosfor ve demir bulunur(Işık 2000 ve DOA 2002) .

Türkiye, dünya domates üretiminde, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’den sonra 3. sırayı almaktadır . Tokat ilinde 7 619 ha ile sebze ekiliş alanının % 42’sini domates bitkisi kaplamakta olup, Türkiye domates üretiminde 11. sıradadır (T.K.B. 2001).

Diğer taraftan su kaynaklarının kısıtlı olması, tarımda kullanılacak nitelikteki suların yetersizliği, halihazırdaki su kaynaklarının daha ekonomik kullanılmasını gerekli kılmaktadır. Bu nedenlerden dolayı , yağmurlama sulama, damla sulama ve mikro sulama vb. gibi modern sulama tekniklerinin uygulamaya geçirilmesi gerekli hale gelmektedir.

Tokat – Kazova’da sırık domates yetiştiriciliği son 10 yılda büyük bir gelişme göstermiştir. Sırık domates yetiştiriciliğinde damla sulama sistemlerinin kullanımı ile sulama suyundan, gübreden, sulama işçiliğinden ve enerjiden tasarruf edilmektedir. Ayrıca damla sulama ile toprak yüzeyinin tamamı sulanmadığından, yabancı ot problemi ile özellikle fungal hastalıklarda da azalma olmaktadır. Sözedilen bu avantajlarından dolayı çiftçi tarafından da damla sulama sistemlerinin uygulanması hızla yayılmaktadır. Bu nedenle yörede toprak analizlerine dayalı gübre önerilerinin yapılabilmesi için böyle bir çalışmaya gerek duyulmuştur.

Araştırma Doğu Karadeniz ve Orta Anadolu Bölgeleri arasındaki geçit bölgede yer alan Tokat - Kazova'da, Köy Hizmetleri Tokat Araştırma Enstitüsü arazisinde yürütülmüştür.

Kazova, 40°18' kuzey enleminde, 36°34' doğu boylamında, Karadeniz'in 110 km güneyinde Tokat ile Turhal arasında Yeşilırmak Vadisi boyunca uzanan bir çöküntü ovasıdır. Alanı 29 812 hektardır. Ortasından Yeşilırmak geçmekte olup denizden yüksekliği 500–750 m'dir (DSİ, 1974).

2.1.2. Araştırma yerinin genel iklim özellikleri

İçanadolu ile Karadeniz arasında kalan ve yarı kurak karakterli geçit bölgesi ikliminin etkisinde bulunan Kazova'da 36 yıllık gözlemlere göre; en soğuk ay ortalama 1.4 °C ile ocak, en sıcak ay ortalama 22.1 °C ile temmuz ayıdır. Genellikle ilk don ekim ya da kasım ayları içerisinde, son don ise mayıs ayı içerisinde oluşmaktadır. Yıllık ortalama nispi nem % 62'dir. Kış mevsiminde % 70.8 olan nispi nem, yaz aylarında % 54.3'e kadar düşmektedir. Yıllık ortalama yağış 440.4 mm'dir. Nisan, Mayıs, Haziran ayları genellikle yağışlı geçmekte olup en az yağış temmuz ve ağustos aylarında düşmektedir. Yıllık yağışın 121.6 mm'si (%27.3) kış aylarında, 161.7 mm'si (%36.6) ilkbahar aylarında, 58.2 mm'si (%13) yaz aylarında ve 102.3 mm'si (%23.1) sonbahar aylarında düşmektedir. Açık su yüzeyinden oluşan yıllık buharlaşma 1100.0 mm'dir.

Araştırma alanını oluşturan Tokat ilinin jeolojisi çoğunlukla kısıntılı alanlarda rastlanan volkanik formasyonlar dışında flişler, kristalin kütleler ve üçüncü zaman öncesi tortulları içermektedir. Kristalin kütleler şist, serpantin formasyonları ve gnays gibi minerallerden oluşmuştur. Tokat bölgesi genelde metamorfik alanları içermektedir (Göksu ve ark., 1974).

Deneme enstitü arazisinde yer alan deneme serisi toprakları üzerinde yürütülmüştür. Bu seri topraklar %10-12 eğimli topoğrafyada marn ve kalker ana materyali üzerinde oluşmuş A ve C horizonlu oldukca derin topraklardır (Oğuz 1993).

2.1.4. Araştırma yerinin tarımsal yapısı ve üretimi

Alanı 29 812 ha olan Kazova'da tarla tarımı egemen olup arazinin % 18.2'sinde sulu tarım yapılmaktadır (TOPRAKSU, 1981). En fazla yetiştirilen ürünler başta hububat (buğday, arpa) olmak üzere şeker pancarı, domates, meyva (elma, şeftali vb.) bostan, (kavun, karpuz) soğan, fasülye, sebze, yonca, ayçiçeği ve patatestir. Sebzeler içerisinde en çok yetiştirilen ürünlerin başında domates gelmektedir. 2001 yılı verilerine göre 7619 ha alanda 352 520 ton domates üretimi gerçekleştirilmiştir (T.K.B. 2001).

Çalışmada; 1997 yılında 13 sırık domates çeşiti ile yapılan bir test çalışması sonucu belirlenen Target-N F1 hibrit domates kullanılmıştır. Bu çeşit; domates sarı yaprak kıvırcıklığı virüsüne tolerant, TMV, Verticullum ve Fusarium’un iki ırkına dayanıklı, yüksek verimli bir çeşittir. Meyveleri çok sert olup, dayanıklılığı çok uzundur. 150-180 g ağırlığındaki meyveleri tam renk yapar. Her salkımda 8 ile12 adet arasında meyve bulunur.

Deneme; Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 5 konulu ve 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür.

Parseller, çift sıralı ve geniş sıralar 110 cm, dar sıralar 70 cm olup sıra üzeri mesafe 40 cm alınmıştır. Kenar tesiri olarak denemenin yanlarına iki sıra daha dikim yapılmıştır. Parsel başlarından ikişer bitki kenar tesiri olarak bırakılmıştır. Buna göre parsel ölçüleri:

Dikimde: 1.80 m x 8.00 m = 14.40m²

Hasatta : 1.80 m x 6.40 m = 11.52m² olmuştur.

2.2.2. Deneme konuları

Araştırma; azotlu gübre denemesi olarak 5 konuda yürütülmüştür. Bu konular; No = 0 mgN/l , (0 kg/da), N₁ = 22 mgN/l, (10 kg/da), N₂ = 44 mgN/l, (20 kg/da), N₃ = 66 mgN/l, (30 kg/da) ve N₄ = 88 mgN/l , (40 kg/da)’dir.

Fosforlu gübre olarak %85’lik Ortofosforik Asit, üretim periyodu süresince ve toplam 20kg/da olacak şekilde damla sulama sistemi ile tüm parsellere eşit olarak verilmiştir.

2.2.3. Toprak analiz metotları

Deneme yeri topraklarının bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerini saptamak amacıyla denemelerin kurulacağı yerlerden 0-20 ve 20-40 cm derinliklerden alınan toprak örneklerinde aşağıdaki analizler yapılmıştır (Tüzüner 1990).

Konular itibarıyla 3. veya 4. hasattan alınan bitki numunelerinde aşağıdaki analizler yapılmıştır.

Azot: Kjeldahl metodu ile tayin edilmiştir (Kacar 1972).

Fide yetiştirilmesi

Deneme yeri sonbaharda derince sürülmüş, ilkbaharda ikincil bir toprak işleme aleti ile dikime hazırlanmıştır. Sıra aralığı ve sıra üzeri mesafeye uygun olarak fideler, tarlaya mayıs ayının ortasında şaşırtılmıştır. Şaşırtma işlemi yapılırken fideler viyollerden dikkatlice çıkarılarak torfun dökülmemesi sağlanmış ve açılan çukurlara fideler yerleştirilerek etrafı toprak ile doldurularak elle hafifçe sıkıştırılmıştır.

Sulamalar

Gübreleme

Fideler tarlaya şaşırtıldıktan sonra gerekli çapalama işlemleri yapılmış, bitkiler tek gövdeye bırakılacak şekilde koltuk alınmıştır. Tarım İl Müdürlüğü Bitki Koruma Şubesi elemanları tarafından, önerildiği zamanlarda koruyucu fungusit veya insektisit uygulaması yapılmıştır. Sekizinci veya dokuzuncu salkım oluştuktan sonra uç alma işlemi uygulanmıştır.

Meyveler yeterli olgunluğa ulaştığı zaman toplanarak parsel verimleri belirlenmiştir. Hasat zamanları ve diğer tarımsal işlemler Çizelge 4.1’de verilmiştir.

Çizelge 4.1 Yıllara göre hasat ve diğer tarımsal işlemlere ait tarihler

Yapılan tarımsal işlem veya gözlem	1998	1999	2000	2001
Tohumların torf ortamına ekilmesi	14.04.1998	18.04.1999	15.04.2000	12.04.2001
Fidelerin tarlaya şaşırtılması	18.05.1998	18.05.1999	17.05.2000	22.05.2001
İlk sulamaya başlama	15.06.1998	18.06.1999	12.06.2000	11.06.2001
1.hasat	24.07.1998	30.07.1999	05.08.2000	01.08.2001
Uç alma	25.08.1998	27.08.1999	06.09.2000	04.09.2001
Gübreli sulama sonu	04.09.1998	04.09.1999	13.09.2000	10.09.2001
Son hasat	14.10.1998	27.09.1999	13.10.2000	08.10.2001

2.2.6 Analiz ve değerlendirme metotları

Her yıl verim ve kalite özellikleri üzerinden varyans analizleri yapılarak, F kontrolü ve LSD testi uygulanmıştır. Toplu değerlendirmelerde ise yıllık verimler üzerinden regresyon analiz yöntemi uygulanmıştır. Uygulanan gübre ile ürün arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için Y= a + bX+cX² şeklinde olan quadratik denklemden yararlanılmıştır. (Yurtsever 1984).

2001 yılı gübre ve ürün fiyatları göz önüne alınarak ; verilmesi gerekli ekonomik gübre miktarı aşağıdaki eşitlik ile elde edilmiştir (Dernek 1987).
Ekonomik gübre miktarı için: E_g= F_g-F_m.b / 2 F_m.c

E_g: Ekonomik gübre miktarı (mgN/l) c: Gübrenin quadratik etkisi

F_m: Ürün fiyatı (TL/kg) F_g: Gübre fiyatı (TL/kg)

b: Gübrenin doğrusal etkisi

Denemelerin kurulduğu tarlalardan dikim öncesi her tekerrürden ve 0-20 cm derinliklerden alınan toprak örneklerinin bazı fiziksel ve kimyasal analiz sonuçları Çizelge 3.1 ’de verilmiştir. Hasat sonrası ise her tekerrürden ve her konudan alınan toprak örneklerine ait analiz sonuçları ortalamaları Çizelge 3.2’de verilmiştir.

Çizelge 3.1’in incelenmesinden görüleceği gibi deneme yerleri toprakları; killi tın bünyeye sahip, tuz içeriği bakımından tuzsuz, pH 7.78-7.90 arasında olup hafif alkali, kireç içeriği orta düzeyde, bitkilerce alınabilir fosfor çok az ile çok fazla arasında, alınabilir potasyum fazla düzeyde, organik maddece çok az ve az düzeydedir.

Deneme sonrası toprak örnekleri alınmış ve bunlara ait analiz sonuçları Çizelge 3.2’de verilmiştir. Çizelge incelendiğinde deneme öncesine göre toprakta % total tuz miktarının bir miktar arttığı, organik madde kapsamının da bir miktar düştüğü görülmektedir.

Çizelge 3.2 Deneme yeri topraklarının hasat sonrası bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri

1998-2001 yılları arasında 4 yıl süre ile yürütülen bu çalışma sonucu elde edilen domates meyve verimleri Çizelge 3.3’te verilmiştir. 1998 yılına ait sonuçlar sağlıklı olmadığından değerlendirmeye alınmamıştır.

Çizelge 3.3’te görüleceği gibi damla sulama sistemi ile domatese verilen azotlu gübre verimde bir artış sağlamıştır. Bu artış yıllar itibarıyla dekara 1500 kg ile 3500 kg arasında değişmektedir. Ortalama domates verimleri incelendiğinde ; 0 konusundan 13 645 kg/da verim alınırken , 66 mgN/l uygulanan konudan 15 768 kg/da verim alınmıştır. Bu uygulama ile verimde 2123 kg/da bir artış sağlanmıştır. Damla sulama sistemi ile şartlar optimum düzeyde sağlandığından verimdeki bu artış sadece azot kısıtından kaynaklanmakta olup, Branthome ve ark. (1994) ile uyuşmaktadır. Daha yüksek konsantrasyonlarda azot uygulaması verimde düşüşlere yol açmaktadır. Bu sonuçlar da Hochmuth (1997) ve Silva (1997) ile uyum içerisindedir.

Uygulanan azotlu gübre ile verimde meydana gelen artışın istatistiki olarak önemli olup olmadığını kontrol etmek amacıyla , domates verimleri regresyon analizine tabi tutulmuş ve sonuçlar Çizelge 3.4’te verilmiştir.

Çizelge 3.4 Azot denemesi regresyon analiz sonuçları

Çizelge 3.4’teki regresyon analiz tablosu incelendiğinde , azotlu gübrelemenin domates verimini artırmada çok önemli derecede etkili olduğu görülmektedir. Yapılan regresyon analizinde verim ile gübre miktarları arasında Y= a+bX-cX² ile ifade edilebilen bir ilişki saptanmıştır. Bu ilişki Y = 13616.5 + 79.136 X – 0.71 X² denklemi ile ifade edilmiştir. Bu ilişkinin önemliliği F kontrolü ve çoklu korelasyon katsayısı (R) ile kontrol edilmiştir. Buna göre gübre ile verim arasındaki ilişki % 99 olasılıkla önemli bulunmuştur (R=0,998**). Elde edilen regresyon denkleminin çözümlenmesi sonucunda azotlu gübre ile verim arasındaki ilişkiyi gösteren grafik şekil 3.1’de verilmiştir.

Şekil 3.1 Azot dozları ile verim arasındaki ilişki

3.3 Azotlu gübrenin bazı kalite özellikleri üzerine etkisi

Çizelge- 3.4 Domates meyvesinde yapılan bazı kalite analizleri ortalamaları

Çizelge 3.5. Azot denemesi meyvedeki azot oranı regresyon analiz sonuçları

Şekil 3.2 Azot dozları ile meyvedeki % azot arasındaki ilişki

Tokat Yöresinde sırık domatese uygulanacak azotlu gübre miktarını belirlemek amacıyla yapılan çalışma sonucu elde edilen değerler, toplu değerlendirmeye tabi tutulmuş ve azotlu gübrelemenin domates verimini önemli ölçüde artırdığı görülmüştür. 1999, 2000 ve 2001 yıllarını kapsayan 3 yıllık regresyon analizi değerlerine göre ekonomik optimum gübre miktarı 56 mgN/l olarak belirlenmiştir. Yıllar itibarıyla yapılan gübreli sulama miktarları ortalaması 477 mm’dir. Buna göre; sırık domatese damla sulama yöntemi ile verilecek ekonomik gübre miktarı 26.7 kgN/da olarak tespit edilmiştir.

Yukarıdaki bilgilerin ışığında; Tokat koşullarında sırık domatese, damla sulama sistemi ile; her iki günde bir defa ve A Sınıfı buharlaşma kabından olan birikimli buharlaşmanın tamamı (k_pc=1.00) net sulama suyu olarak ve 56 mgN/l konsantrasyonunda verilmesi, gübreli sulamaya o yılın iklim değerleri de göz önünde bulundurularak ilk çiçekler oluştuktan sonra başlanması ve son hasattan 20-25 gün önce son verilmesi , gerekirse bu tarihten itibaren 10-15 gün daha gübresiz sulama yapılması önerilir.

ADAMS, P., 1986. Mineral nutrition. In:The tomato crop, (eds. Atherton J.G. and Rudich, J.). Chapman and Hall, London, pp. 281-333

ARAMİNİ,G., CATANIA, F., COLLOCA, C., OPPEDISANO, R,. PAONE, R., 1995. Fertilizer trial on tomatoes for fresh consumption. Colture-Protette. 1995, 24: 5, 83-86; 2 col. pl.; 6 ref. Italy.

BAR-Y., Sagiv, V., 1982. Response of tomatoes to Nwater applied via a trickle system. II. Water Agronomy J. 74:637-639

BİLGİN, A.E. 1996 KHGM, APK Dairesi Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube

Müdürlüğü , Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yayın Özetleri (1958-1995), Ankara.

BRANTHOME, X., PLE, Y., MACHADO, JR., BIECHE, B.J. 1994. Influence of drip irrigation on the technological characteristic of processing tomatoes. Fifth International Symposium on tha Processing Tomato. 23-27 November 1993, Sorrento Italy. Acta Horticulture, No:376, 285-290

ÇETİN, Ö., YILDIRIM, O., UYGAN, D., BOYACI, H. journals.tubitak.gov.tr/agriculture/issues/ tar-02-26-4/tar-26-4-1-0108-2.pdf

DAĞDEVİREN , İ., ÖZER, M.S. 1996 KHGM, APK Dairesi Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube Müdürlüğü , Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yayın Özetleri (1958-1995), Ankara.

DERNEK, Z., 1987. Karışık ekim (inter croppine) sisteminde fasulye ile bir arada yetiştirilen mısırın azot ve fosfor gereksinmesinin belirlenmesi. Köy Hizmetleri Ankara Araştırma Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No:137, Teknik Yayın No:51, Ankara.

D.İ.E 1993. Tarımsal yapı ve üretim. Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Yayın No:1727, Ankara.

DOA, 2002, Departmant of Agriculture, Sri Lanka, http://www.gov.Ik/Agriculture/Agridept/ Techinformations/ Vege/Tomato/tomato.htm

DORAN, I., KESİCİ, S., AYDIN, A., NİZAMOĞLU, A., ANAC, D.,(ed.), MARTIN PREVEL, P. 1999. Effect of mineral fertilizers on leaf nutrients, yield, and quality properties of F1 hybrid tomatoes grown in plastic house. Improved crop quality by nutrient management. 1999, 35-38; 15 ref. Kluwer Academic Publishers; Dordrecht; Netherlands

D.S.İ 1974 Yukarı Yeşilırmak projesi Kazova Ovası detaylı arazi tasnif ve drenaj raporu, Etüt raporları No:17-790, cilt 2 Ankara.

GÖKSU, E., PAMİR,H.N., ERENTÖZ,C., 1974. 1/5000 ölçekli jeoloji haritası, Samsun paftası. MTA Enstitü Yayını Ankara.

HOCHMUTH, G.S.,VAVRINA, C.S., 1997. University of Florida, Institute of Food and Agriculture Services, Commercial Vegetable Guide series, Circular 98C. Sp 216. USA.

IŞIK Y., 2001.KHGM APK Dairesi Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube Müdürlüğü Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yıllığı, Ankara.

KACAR, B. 1972 Bitki ve toprağın kimyasal analizleri-II, Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:453, Ankara.

KEMBLE, J.M., CURTIS, L.M., TYSON, T.W., 2000 Guide to commercial staked tomato production in Alabama, ANR-1156, USA.

KÖY HİZMETLERİ., 2001. Köy Hizmetleri Tokat Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Meteoroloji İstasyonu Kayıtları, Tokat.

LEONARDI,C., NOTO, G., LIPARI,V., TÜZEL, Y.(ed.), BURRAGE,SW.(ed.), BAILEY, BJ.(ed.), GÜL,A.(ed.), SMITH, AR.(ed.), TUNCAY, O.,1999. Response of greenhouse tomato and lettuce to thermoradiative conditions and nitrogen supply. Proceedings of the international symposium on greenhouse management for better yield and quality in mild winter climates, Antalya, Turkey, 3-5 November, 1997. Acta-Horticulturae. 1999, No. 491, 161-168; 4 ref.

LIPTAY,A., TAN,CS., JEWETT,TJ., DRURY,C., WESENBEECK,I,VAN., CHARTZOULAKIS,K.S., 1997 Effect of fertigation on processing tomato production in two sandy loams. Proceedings of the second international symposium on irrigation of horticultural crops. Chania, Crete, Greece, 9-13 September 1996. Acta-Horticulturae. 1997, No. 449, 349-353; 5 ref.

LOCASCIO, S.J., HOCHMUTH, G.J., RHOADS, F.M., OLSON, S.M., SMAJSTRLA, A.G., HANLON, A.E.. 1997.Nitrogen and potassium application scheduling effects on drip-irrigated tomato yield and leaf tissue analysis. HortScience, 1997,32:2, 230-235; 22 re.

MERGHANY,M.M,1997. Effect of irrigation system and nitrogen levels on vegetative growth, yield, yield components and some chemical composition of tomato plants grown in newly reclaimed sandy soils Annals-of-Agricultural-Science,-Moshtohor. 1997, 35: 2, 965-981; 36 ref. Egypt.

OĞUZ, İ., 1993. Köy Hizmetleri Tokat Araştırma Enstitüsü arazisinin toprak etüt, haritalaması ve sınıflandırması, Yüksek Lisans Tezi, Tokat.

OLIVERA, M.R.G., CALDO, A.M., PORATS, C.A.M., 1996. Tomato root distribution under drip irrigation. Journal America Society Horticulture Science, 1214:644-648

ÖKTEM, M.O., BİÇER, Y., 1996, KHGM, APK Dairesi Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube Müdürlüğü , Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yayın Özetleri (1958-1995), Ankara.

ÖZER, M.S., DAĞDEVİREN, İ., 1996 KHGM APK Dairesi Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube Müdürlüğü , Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yayın Özetleri (1958-1995), Ankara.

SEFA, S., ORUÇ, S., GÜRÜN, B., 1996 KHGM, APK Dairesi Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube Müdürlüğü , Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yayın Özetleri (1958-1995), Ankara.

SILVA, EC-da., ALVARENGA, MAR., CARVALHO, JG-de, da-SILVA, EC, de-CARVALHO, JG.,1997. Yield and blossom-end rot of the tomato plant (Lycopersicon esculentum Mill) pruned and grown under high planting density under the influence of nitrogen and potassium fertilization. Ciencia-e-Agrotecnologia. 1997, 21: 3, 324-333; 29 ref. Brazil.

STARK, J.C., JARNELL, W.M., LETEY, J., VALORAS, N. 1983. Nitrogen use efficiency of trickle irrigated tomatoes receiving continious injection of N. Agronomy of Journal , 75:672-676

T.K.B. 2001. Tarım İl Müdürlüğü Proje İstatistik Şubesi Kayıtları, Tokat

TOPRAKSU, 1981. İstatistik Bülteni(1980).TOPRAKSU Genel Müdürlüğü Proğram ve Planlama Daire Başkanlığı, Ankara.

TOPRAKSU, 1984. Tokat ili verimlilik envanteri ve gübre ihtiyaç raporu. Topraksu Genel Müdürlüğü Yayınları, Tovep Yayın no:12, Genel Yayın No:740, Ankara.

TÜZÜNER, A., 1990. Toprak ve su analizleri el kitabı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.

YUANXIN-LI, LI-JINHUI, HE-LILI, LI-YX, LI-JH, HE-LL, 1997. Effects of nutrition during tomato seedling stage on the occurrence of malformed fruit. China-Vegetables. 1997, No. 4, 10-13; 5 ref. China