Ana səhifə

Sosial Siyasət anlayis


Yüklə 39.5 Kb.
tarix24.06.2016
ölçüsü39.5 Kb.
Sosial Siyasət anlayis
Sosial siyasət, anlayış olaraq XIX əsrin ikinci yarısında Almaniyada ortaya çıxıb. İlk dəfə sadəcə fəhlə və kapitalist sinfi arasındakı mənfəət qarşıdurmasını nizamlamaq üçün dövlətin gördüyü tədbirləri nəzərdə tutan bu anlayış, daha sonra inkişaf edərək geniş mənada işlədildi. Bütün sosial sinif və qruplar üçün dövlətin gördüyü tədbirlər bütününü əhatə etdi. Sosial siyasət müasir mənada:cəmiyyətdəki bütün sosial sinif və qrupların sosial müdafiə, sağlamlıq, təhsil, məşğulluq və.s kimi problemlərini həll etməyə istiqamətlənmiş, qruplar və siniflər arasında yaranan mübarizə və münaqişələri sosial ədalət prinsiplərinə görə həll etməyə çalışan və cəmiyyətin sosial rifahı üçün həyata keçirilən bütün tədbirlərin cəmidir.

Bu anlayış hazırkı mənanı alana qədər uzun bir tarixi inkişaf mərhələsi keçib. Bu mərhələlərdə dövlətlər öz funkisiyalarını dəyişdikləri kimi sosial siyasətin də mənasını dəyişdirib və onu daha da genişləndiriblər.

XVIII əsr liberal düşüncələrin yayılması özüylə birlikdə bu düşüncələrə uyğun liberal dövlət şəklini də bərabərində gətirdi. Monarxiya idarə etmə şəklindən fərqli olaraq liberal dövlət öz vətəndaşlarına təməl hüquq və azadlıqları təmin edir və onların bu hüquqlarına müdaxilə etmirdi.

O cümlədən, liberal dövlət özünə uyğun, bazar iqtisadiyyatına əsaslanan kapitalist iqtisadi sistem də qurmuşdu. Bu iqtisadi sistemin öz-özünə təbii şəkildə işlədiyi, və xəyali görünməz əl tərəfindən mexanik olaraq idarə edildiyinə inanılırdı. Ona görə də, dövlətin iqtisadi və sosial həyata müdaxilə etməsi qəti olmazdı. Çünki, dövlət bu müdaxiləsi ilə iqtiasadiyyatın təbbi işləyiş şəklini poza bilərdi.

XIX əsr liberal dövlət məqsəd olaraq özünə sadəcə insanların təməl hüquq və azadlıqlarını qoruya biləcək hüquqi şəraiti yaratmaq, ədalət sistemi qurmaq və öz cəmiyyətini xarici müdaxilələrdən və hücumlardan qorumaq kimi öhdəliklər götürmüşdü. Göründüyü kimi dövlət sadəcə hər hansı vətəndaşın hüququ pozularsa və ya dövlətə başqa dövlətlər hücum edərsə fəaliyyət görsədəcəkdi. Yəni dövlət “jandarma” kimi sadəcə fövqaladə hallarda aktivləşəcək, başqa heç bir iqtisadi və sosial tədbirlə görməyəcəkdi. Bu vətəndaşlar arası sosial və iqtisadi münasibətlərin hüquq çərçivəsində olsa da öz başına buraxılması demək idi.

Liberal dövlətin yaratdığı sistem kiçik sahibkarların daha da varlanmasına və böyük kapitalistlərə çevrilməsinə, o cümlədən fəhlələrin isə daha da kasıblamasına səbəb oldu. Cəmiyyətdə iki böyük və bir birinə düşmən sinif – varlı kapitalistlər və kasıb fəhlə sinifi meydana gəldi. Bütün bu sosial proseslərlə yanaşı fəhlə sinifinin hüquqularının tapdalanması, ağır iş şəraitində işlədilmələri və əmək haqqının ədalətli olmaması kimi başqa istismar halları iki sinif arasında ziddiyətləri daha da alovlandırdı. Bütün bu proseslər fəhlə sinifinin mənfəətinə və onların hüquqlarının təmin edilməsinə yönəlmiş yeni sosial düşüncələrin yaranması üçün zəmin yaratdı.



Avtoritar rejimdə rifah dövləti – sosialist dövlət  

Sosial düşüncələrdə radikal qütbü təmsil edən, K.Marx və F.Engels tərəfindən irəli atılmış “sosialist ideologiyası” fəhlə sinfinin müdafiəsinə kapitalist sisteminin tənqidi ilə başladı. Cəmiyyətin  istismar edən güclü kapitalist sinfi və istismar edilən zəif fəhlə sinfindən ibarət olduğunu deyən Marx liberal dövləti sadəcə güclü sinfin mənfəətlərini həyata keçirən bir vasitə kimi görürdü.

Marx liberal dövlətdə vətəndaşlara təmin edilən təməl hüquq və azalıqların sadəcə bir istismar vasitəsi olduğunu iddia edirdi. Ona görə bu hüquqlar fəhlə üçün, onun daha yaxşı yaşaması üçün nəsə bir şey vermir. Əksinə kapitalistlərin fəhlələri istismarı üçün azad məkan yaradır.

Sosialist ideologiya əsasında Rusiya və Şərqi Avropada bir çox liberal dövlətlər özlərini sosialist dövlətlərlə əvəzlədi. Bu sosialist dövlətlər liberal fəlsəfəyə zidd sosialist fəlsəfə əsasında formalaşmışdı. Burada vətəndaşların təməl hüquq və azadlıqlar təmin olunmur, vətəndaşın hansı hüququnun olub olmayacağını dövlət müəyyən edirdi. Bununla yanaşı bu dövlətlərdə sosial, iqtisadi və mədəni hüquqlar anlayışı formalaşmışdı və vətəndaşlar bu hüquqlarla təmin edilirdi.

Bu dövlətlərdə azad sahibkarlığa icazə verilmir, bütün sosial-iqtisadi tədbirlər mərkəzdən dövlət tərəfindən həyata keçirilirdi. Əgər liberal dövlət dövlətin iqtisadi və sosial həyata qarışması məsələsində neqativ qütbü təmsil edirsə, sosialist dövlət də bunun pozitiv qütbütü təmsil edir desək yanılmış olmarıq.

Sosialist dövlətləri liberal dövlətlərdən fərqləndirən ən əsas məsələ isə onun demokratik deyil əksinə totalitar və avtoritar bir rejim qurması oldu. Görünür sosialistlərə fəhlələrin xoşbəxtliyi üçün demokratiya gərəkli deyilmiş.



Həm demokratiya həm də rifah dövləti – sosial dövlət

Sosialist dövlətdən fərqli olaraq sosial dövlət liberal fəlsəfəyə əsaslanır. Burada fərdlərin təməl hüquq və azadlıqlarına hörmət edilməsi və qorunması ilə yanaşı, sosialist dövlətdəki kimi vətəndaşlara sosial, iqtisadi və mədəni haqlar tanınır və təmin edililir.



Sosial dövlətin iqtisadi sistemi liberal dövlətdəki kimi kapitalist iqtisadi sistemidir. Bununla yanaşı dövlət sosialist dövlətdəki kimi iqtisadi və sosial həyata müdaxilə edə bilir. Yəni bu sistem nə tam dövlət müdaxiləsini rədd edir, nədə ki dövlətin total müdaxiləsini qəbul edir. İki iqtisadi qütb arasında özünə müəyyən yer tutur.

Sosial dövətdə idarə etmə şəkli demokratiyadır. Hakimiyyətə seçki yolu ilə gəlinir. Sosial dövləti sosialst dövlətdən ayıran və liberal dövlətə yaxınlaşdıran ən əsas xüsusiyyət də elə budur.


Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət