Randi Kristin Strand Med gardsnamnregister utarbeidd av Bjørn Austigard

Med lengt mot havet. Fylkeshistorie for Møre og Romsdal 1671-1834, Bd.I, Oslo 1990: 201.

7 Holmsen: 243

8 Herligheder er dansk og har mellom anna tydinga bra og attråverdig. Når det er snakk om ”herlighedene” til ein gard er då meint ressursar eller særskilte rettar knytta til garden. Det kan til dømes vere skog, rett til sagbruk, rett til å drive jakt eller laksefiske.

9 Steinar Supphellen: Statthaldarinstitusjonen i Noreg 1722-1739. Trondheim 1983: 124.

10 Holmsen: 246

11 Sm.st. 247

12 Proprietærar var gardeigarar som ikkje drev gardane skjøv, det vil seie godseigarar.

13 Resulusjon datert 4.12.1713. Frå Holmsen: 250.

14 Sm.st. 253

15 Slottsloven var eit utval som under den store nordiske krig 1704-1721, fungerte istaden for statthaldaren på Akershus. Visestatthaldaren var formann i Slottsloven. Dei andre medlemmene var to stiftamtmenn , ein amtmann og ein høgare offiser. HL: 308.

16 Odelsskatt var ein særskatt som bøndene betalte på landskyldsinntekt av jord dei ikkje sjølv brukte. Sjå Andreas Holmsen: Noen skatter fra dansketida, trykt i Halvard Bjørkvik red.: Nærsamfunnet i historisk lys, Oslo 1973: 48.

17 Rosstenesteskatt var ein pengeskatt utlikna på landskylda. Skatten vart brukt til utrusting av ryttarar til krigsteneste. Sjå HL: 278.

18 Korntiende var ei avgift til kyrkja på 1/10 av årsavlinga. Sjå HL: 173, 342.

19 Konsumpsjonsskatt var eit samleomgrep for fleire ulike skattar. I kjøpstadene vart skatten lagt på innførte matvarer og varetransport. På landet på gardeigarfamiliar som ikkje var bønder, stalleigarar (ikkje bønder) og som ei avgift på inngåing av ekteskap. Folkeskatt ein konsupsjonskatt på tenarar både på landet og i kjøpstadene. Sjå HL: 166.

20 Leidang var opphavleg ei sjømilitær forsvarsordning i kystdidtrikta der bøndene skulle ruste ut skip med mannskap når det var naudsynt. Leidangen vart tidleg endra til ein årleg skatt. Leidangsskatten skulle utliknast med grunnlag i landskylda. Sjå HL: 197.

21 Stransitter- og husmannskatt var ein skatt som vart lagt på slike som leigde seg grunn til eit hus eller ein plass.

22 dvs. stup

23 Holmsen: 254

24 Resolusjon datert 7.1.1715. Odelsskatten vart ikkje godkjend av kongen. Frå Holmsen: 256.

25 Sm.st. 254-255

26 Supphellen: Den politiske bisp. Bartholomeus Deichman i norsk historie 1713-1730, Trondheim 1989: 77.

27 Hartkorn var eigentleg hardt korn, dvs. rug, kveite eller bygg. Hartkorn var vanleg landskyldvare i Danmark der det var ei omrekningseining for andre landskyldslag.

28 Holmsen: 256

29 Kongeleg resulusjon av 8.1.1717. Frå Holmsen: 257.

30 Døssland: 201.

31 Sm.st. 202.

32 Kongeleg resulusjon 9.10.1719. Frå Holmsen: 258.

33 Døssland 1990: 203.

34 Brev datert 7.7.1721, sjå Supphellen 1989: 78. Brevet nemnt i WBI: 457.

35 Reskript datert 14.8.1722, WBI: 457.

36 Supphellen 1989: 87-90.

37 Reskript av 24.7.1723 (bispane), WBI: 465. Forordning 19.10.1722 (prestane), sjå Supphellen 1989: 84.

38 Statthaldarembetet vart oppretta i 1572. Statthaldaren skulle føre kontroll med forvaltinga og vere kontaktmann mellom sentralstyret, embetsverket og almogen. Seinare vart statthaldaren fast medlem i riksrådet og var kongens rådgjevar i saker som gjaldt Noreg. Statthaldaren var periodevis øvstkommanderande i den norske hæren og frå 1667 var han president i overhoffretten. Sjå HL: 319.

39 Supphellen 1989: 83.

40 Kannseliråd var etter 1660 ei fellesnemning på medlemmene av kansellikollegiet eller regjeringskontora, tidlegare Kanselliet. På 1700-talet gjekk kanselliråd over til å bli ein tittel som markerte ein særskilt rangklasse. Sjå: HL: 151.

41 Lagmann var ein statstilsett dommar som dømte på lagtinga. Lagmannen som embetsmann hadde stor juridisk kompetanse og høg sosial posisjon. Lagmenn vart ofte utnevnt til kongelege kommisjonar, til dømes i skatte- og matrikkelkommisjonar. HL: 187.

42 Supphellen: 1989: 84

43 Åttingen var rettskrinsen for bygdetinget. HL: 376.

44 Overhoffretten vart oppretta i 1666 som høgaste rettsinstans for Noreg. Domstolen kom i staden for dei norske herredagane. Overhoffretten kom saman på Akershus ein gong i året den 25. januar. Dei handsama då alle dei instemna sakene som hadde kome inn sidan førre møte. Dommarane vart kalla assessor. HL: 26, 246.

45 Eksaminasjonsprotokollen for Romsdal: 6b-7b.

46 Ein rydningsplass vart eit skattebol når det vart innført i matrikkelen og skattlagt. HL: 294.

47 Eksaminasjonsprotokollen for Romsdal: 51a-51b.

48 Døssland: 203-204.

49 Eksaminasjonsprotokollen for Romsdal amt: 192a, 216b-217a, 253b-254a.

50 Supphellen 1983: 125

51 Oversekretæren skulle leggje fram saker for marinen og hæren for kongen. Vidare hadde han ansvar for å ekspedere kongens avgjerder gjennom eit generalkommisariat, dvs. embetsverk for forsvaret. SJå HL: 175-176.

52 Dei deputerte for finansane var dei tre øverste embetsmennene i Rentekammeret. Den eine hadde ansvar for Danmark, den andre for Noreg og den tredje for hertugdøma. Sjå HL: 270.

53 Konferensråd også kalla geheimekonferensråd. Geheimeråd vart frå Christian IV brukt som namn på dei næraste rådgjevarane hans utanom riksrådet. Etter innføringa av eineveldet i 1660 vart kongens rådgjevarar framleis kalla geheimeråd, særleg dei som var med i geheimekonseilet. Desse vart etter kvart kalla geheimekonferensråd for å skilje dei frå geheimråd som også var i bruk som ein tom rangtittel. HL: 109 og 164.

54 Etatsråd var eit medlem av geheimekonseilet eller geheimestatsrådet. Sjå note 44.

55 Supphellen 1989: 85-86.

56 sm.st. 96.

57 Matrikuleringa omfatta ikkje Finnmark. Johannesen 1992: 68.

58 To reskript datert 8.12.1724. Wessel-Berg I: 470-471.

59 Supphellen 1989: 135-140.

60 Kammerherre var ein høg hoffunksjonær.

61 Supphellen 1989: 87, 94-95.

62 Supphellen 1989: 93.

63 Odelsrett er retten til å eige ein jordeigedom fordi slekt eller ein sjølv har eigd den i ei bestemt tid. Det er også retten til å løyse inn eigedomen frå ein annan eigar. HL: 240.

64 Supphellen 1983: 125

65 Supphellen 1989: 98-100 + Supphellen 1983: 125-126. Skriftet var datert 2.4.1724.

66 Supphellen 1983: 126 og Supphellen 1989: 97.

67 Komerseassessor var eit medlem av kommercekollegiet. Dette handsama søknader, ga råd og var apellinstans i nærings- og handelssaker. HL: 163.

68 Supphellen 1983: 126 og Supphellen 1989: 98.

69 Dokumentet er trykt i P.F. Suhm: Nye Samlinger til den Danske Historie, bd.1, København 1792:311ff. Frå Supphellen 1989: 101-102.