Ana səhifə

Program I 10. 00- 10. 15 Regjistrimi I pjesëmarrësve


Yüklə 0.52 Mb.
səhifə2/4
tarix24.06.2016
ölçüsü0.52 Mb.
1   2   3   4

STATUSI KUSHTETUES I PROKURORISE

DHE

DILEMAT E REFORMIMIT TE SAJ
Dhorina Theodhori
Në një kohë kur libralizimi i lëvizjes së personave, sendeve apo kapitaleve po riformaton standarte të reja në procesin e globalizimit të shoqërisë, duke homogjenizuar statusin e qytetarëve, pjese e një komuniteti të madh sic është Bashkimi Europian, rreziku i eksportimit të krimit, ndërkombetarizimit dhe perfeksionimit te tij është një problem eminent.

Në këto kushte roli i prokurorisë, si nje organ “sui generis”, të cilit kushtetuta ( nenin 148 i Kushtetutes se Republikes se Shqiperise, miratuar me referendumin e dates 22.11.1998 dhe shpallur me dekretin e dates 28.11.1998) dhe ligji procedural i kane dhene kompetencen ekskluzive të ushtrimit te ndjekjes penale dhe perfaqesimit te akuzes ne gjyq eshte i padiskutueshem.

Pikërisht për këtë arsye kompetencat e prokurorisë në sisteme te ndryshme ligjore kanë qënë të shumta. Nëse do ti referohemi shprehjes se prokurorit amerikan Robert H Jonson “Ndjekësi ka mbi jetën, lirinë dhe reputacionin e personave, kompetenca më tepër se kushdo në Amerikë”. Ndërkaq që në Francë G. Kijeman konkludon se “Prokuroria pikërisht nga mundësia e saj e klasifikimit pa radhë është gjyqtari më i rëndësishëm në Francë.

Neni 149 i Kushtetutes aktuale të Republikës së Shqipërisë percakton se prokurori i pergjithshem emerohet nga presidenti i Republikes me pëlqimin e Kuvendit. Ndërkaq që po sipas të njëjtës dispozitë, prokurorët e tjerë emërohen dhe shkarkohen nga presidenti i Republikes me propozim të prokurorit të përgjithshëm. Kushtetuta shqiptare përcakton vetëm nëpërmjet këtyre dy dispozitave modelin, parimet dhe mënyren e funksionimit te prokurorisë shqiptare.

Megjithatë, duhet pranuar fakti që modeli i zgjedhur nga kjo kushtetute per prokurorinë ka qënë objekt i debateve të ndryshme mes konstitucionalistëve, studjuesve apo edhe operatoreve poltike. Madje duhet nenvizuar fakti se edhe nje nga variantet e projekt kushtetutes aktuale dhe konkretisht neni 3 te saj, percaktonte nje model krejt të ndryshem nga ai i prokurorisë aktuale, duke e vendosur kete institucion nën varësine e ekzekutivit. Konkretisht kjo dispozite parashikonte se prokurori i përgjithshem pranë gjykatës së kasacionit dhe zëvëndësit e tij zgjidhen nga Kuvendi me propozim te Kryetarit te Keshillit te Ministrave, kurse prokuroret e tjere emerohen nga ministri i Drejtesise.

Nëse do të bënim një vështrim krahasues te sistemet e tjera ligjore, pa u larguar nga familja romano gjermanike e së drejtës dhe konkretisht tek sistemi francez i drejtësisë penale, ai ka gjetur nje formule të vetën oriigjinale. Në këtë sistem krahas ekzistencës së gjyqtarit hetues, autoriteti kryesor i ndjekjes penale është prokurori publik. Prokuori publik bën pjesë në një trupë të njohur si Ministri Publike, e cila është e organizuar në mënyrë hierarkike sipas nivelit të gjykatave. Shefi i larte i prokurorisë është Ministri i drejtësisë, i cili formalisht mund të japë rekomandime për fillimin e cështjeve të vecanta.

Ndërkaq që sistemi gjerman parashikon se “Prokurori i Përgjithshëm federal është një nëpunës politik, i cili mund të shkarkohet në cdo kohë nga presidenti federal, me kërkesën e ministrit të drejtësisë. Prokurori i përgjithshëm federal dhe prokurori publik federal nuk bëjnë pjesë as në pushtetin gjyqësor dhe as në atë ekzekutiv. Ajo është një organ vital i drejtësisë kriminale, e organizuar në mënyrë hierarkike dhe e përshkruar nga një linjë monokratike.

Në interpretim të nenit 148/1 i Kushtetutës aktuale të Republikës së Shqipërisë dhe nenit 24/1 i Kodit të Procedurës Penale prokurori ushtron ndjekjen penale, bën hetime, kontrollon hetimet paraprake, ngre akuzë në gjykatë dhe mer masa për ekzekutimin e vendimeve në përputhje me rregullat e caktuara nga ligji prodeurale”.

Duke patur parasysh që kompetencat e përcaktuara më sipër janë funksionet tipike që i janë atribuar prokurorisë në siteme të ndryshme ligjore, cështja që mund të shtrohet për diskutim është formula mbi bazën e të cilit duhet të organizohet kjo strukturë atipike, me qëllim menaxhimin në mënyrën më të mirë të mundshme të mision të vet kushtetues dhe ligjor.

Përkrahësit e tezës së prokurorisë të atashuar pranë ekzekutivit tërheqin vemendjen për kompetencat që i janë atribuar policisë gjyqësore. Në kuptim të ligjit ‘Për organizimin dhe funksionimin e policisë gjyqësore” si dhe nenit 30/1 i Ligjit Procedural Penal policia gjyqësore, nën mbikqyrjen edhe të prokurorit duhet të marë dijeni për veprat penale, të pengojë ardhjen e pasojave të mëtejshme, të kërkojë autorët e tyre si dhe të kryejë veprime të plota hetimore kryesisht, me urdhër apo të deleguara nga prokurori”.

Nga interpretimi që mund ti bëjmë ligjit procedural penal rezulton se krahas seksioneve të policisë gjyqësore të cilat funksionojnë pranë cdo prokurorie dhe janë në varësinë e drejtpërdrejtë të prokurorit, ekzistojne edhe seksione të tjera ndonëse procedurialisht varen nga prokurori, administrativisht janë në varësinë e ministrave përkatës, pra e thënë në ndryshe në varësinë e pushtetit ekzekutiv. Pra ndonëse prokuroria është një organ i centralizuar, hetimi i cështjeve penale (i urdhëruar apo deleguar nga prokuroria) ngelet i decentralizuar dhe për më tepër në varësinë e drejtpërdrejtë të Këshillit të Ministrave, si organi qëndror i pushtetit ekzekutiv. Sipas përkrahësve të tezës së prokurorisë të atashuar pranë ekzekutivit, kjo zgjidhje përben një nonsens të plotë juridik dhe logjik.

Unë vlerësoj se ndonëse është fakt që funksionet e policisë gjyqësore kryhen edhe nga oficerët policise gjyqësore që u përkasin organeve, të cilave ligji u ngarkon detyrën për te kryer hetime, ky lloj ‘decentralizimi” në hetim, nuk do të thotë ineficencë dhe pamundësi për të finalizuar një hetim të suksëshëm. Kjo për faktin e thjeshtë që ligji nuk e ka lënë hetimin, si veprim procedural në aksesin dhe vlësrimin subjektiv të vullnetit politik. Ligji ynë procedural penal ka sanksionuar detyrimin se “Oficerët dhe agjentët e policisë gjyqësore janë të detyruar të zbatojnë detyrat që u janë caktuar nga prokurori”. Në këto kushte varësia e dyfishtë e këtyre strukturave të hetimit, në rastin kur ekziston vetëm ndërgjegjësimi për te respektuar ligjin nuk krijon probleme në finalizimin me sukses të një cështje penale të caktuar. Cdo sukses apo dështim në menaxhimin e hetimimeve do ti faturohet se pari prokurorisë pasi ai ështe drejtuesi i hetimit dhe që ka në varësi të plotë të gjithë oficerët dhe agjentët e policisë gjyqësore.

Për me tepër që ligji procedural penal i njeh të drejtën edhe gjykatës që të disponojë drejtpërsëdrejti personelin e seksioneve si dhe të shfrytëzojë cdo shërbim të policisë gjyqësore. Ndonëse gjykata është e pavaruar në ushtrimin e funksineve të veta, mund të disponoje një organ i cili është edhe ne varësine e ekzekutivit dhe kjo nuk krijon asnjë përplasje teorike apo praktike, për sa kohe të gjitha hallkat kanë vullnetin dhe kuptojne detyrimin për të zbatuar vetëm ligjin.

Përkrahësit e tezës së prokurorisë të atashuar pranë pushtetit ekzekutiv argumentojne se nuk ka asnje kriter logjik dhe juridik për ta përjashtuar pushtetin ekzekutiv nga lufta kundër krimit. Meqënëse në kuptim të kushtetutës Keshilli i Ministrave ushtron funksionet në cdo fushë të veprimtarisë shtetërore atëherë nuk ka pse të përjashtohet edhe nga lufta ndaj kriminalitetit.

Nëse do të pranonim variantin e vendosjes se prokurorisë në varësinë e pushtetit ekzekutiv dhe do të pranonim ministrin e drejtësisë si shefin e hetimit, pytja që mund të shtronim për diskutim do të ishte “Sa garanci për një hetim objektiv do të kishim në rastin kur personi që mund ti atribuohej vepra penale do të ishte kolegu apo mbase eprori i drejtepërdrejte i Prokurorit të Pergjithshëm, vetë kryeministri?”

Kjo pyetje mbase rezulton të jetë retorike dhe pa ndonjë rëndësi të vecantë praktike për sistemet me demokraci të konsoliduar të cilat kanë zgjedhur modelin e një prokurorie të atashuar pranë ekzekutivit. Në kushtet e sistemit ligjor shqiptar, cështja ngelet për tu diskutuar.

Krahas debatit për statusin dhe mdelin e prokurorisë, objekt i debateve te shumta ka qënë edhe menyra e zgjedhjes së prokurorit të pergjithshëm dhe prokurorëve të të gjitha niveleve.

Së pari është shumë e rëndësishme të kuptohet se në dallim nga sistemi anglo-sakson, në sistemin kontinental, profilit të të cilit i përket edhe legjislacioni ynë, prej kohësh ka qënë tendencë synimi drejt pavarësisë së organeve gjyqësore nga qeveritë përkatëse, duke garantuar de facto parimin e kësaj pavarësie. Realizimi i kësaj pavarësie është i pandarë edhe nga pozita juridike e prokurorit. Një qëndrim i tillë është mbajtur njëzëri edhe në Konferencën e Budapestit më 1994, ku është diskutuar për strukturën e Prokurorisë në një shtet të së drejtës, për transformimin e tij nė njė shembull qė përputhet me nocionet demokratike të Drejtësisë. Komisioni Europian mbi Demokracinë nëpërmjet të Drejtës, i njohur te ndryshe si Komisioni i Venecies, duke shprehur opinionin e tij theksonte: "Sistemi i veprimit publik ka pësuar reformim tė dukshme kėto vitet e fundit ... Prokurorët janë deklaruar të pavarur nga Ministria e Drejtësisë ose nga cdo pushtet tjetër ekzekutiv ...

Problemi i pavarësisë së prokurorisë është një cështje e cila duhet studjuar në tërësi duke analizuar elemëntë që kanë të bëjnë me mënyrën e rekrutimit të prokurorit në detyre, rastet dhe menyrën e shkarkimit të tij, pavarësi në admistrimin e buxhetit si dhe garanci për tju nënshtruar kushtetutës dhe ligjeve. Para miratimit të Kushtetutës aktuale dilemat për formulën që duhej ndjekur për emërimin e prokurorit të pergjithshëm kanë qënë të shumta. Një variant parashikonte emerimin e tij nga presidenti mbi bazën e propozimit të kryeministrit, kurse një variant tjëtër ishte që kjo të lihej në dorën e presidentit dhe të Parlamentit. Megjithatë pas diskutimeve të shumta, varianti që mori miratimin ishte ai i emërimit nga presidenti me pëlqimin e Kuvendit.

Kjo formulë e njëjtë me modelin e zgjedhur për emërimin e gjyqtarëve të gjykatës së lartë dhe asaj kushtetuese dhe që përfshin presidentin (përfaqësuesi i unitetit të popullit) dhe Kuvedin (zëri i deleguar i sovranit) ishte zgjedhja me e mire e mundshmë për të garantuar pavarësi shëfit të akuzës në shtet të caktuar. Megjithatë ndryshe nga mandati i gjyqtarëve të gjykatës së larte dhe kushtetuese, mandati i prokurorit të përgjithshëm ishte i pakufizuar, duke i bere kështu këtë funksion të përjetshëm (duke përjashtuar mundësinë e shkarkimit në rastet e parashikuara nga neni 149/2 i Kushtetutës). Ndonëse mungesën e këtij kufizimi do ta interpretonim si një element garancie për intitucionin, zgjedhja e bërë me ligjin Nr.10 051, datë 29.12.2008 Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr . 8737, datë 12.2.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë”, neni 3/2 e ka kufizuar mandatin e tij në 5 vjet, me të drejtë riemërimi është shprehje e një kompromisi me objektiv për të kontrolluar dhe për të vlerësuar rast pas rasti punën e prokurorit.

Ndërkaq që për sa i përket mënyrës së rekrutimit të prokurorëve të niveleve të ndryshme, një formulë e propozuar ishte ajo e propozimit të tyre nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë, organ analog me Këshillin e Lartë të Drejtësisë. Kjo formulë me të drejtë nuk u pranua pasi bie ndesh më organizimin e centralizuar të këtij institucioni.

Cilat janë garancitë që ofrohen nga ligji dhe kushtetuta për prokurorinë. Rastet që mund të përligjin largimin nga detyra të prokurorëve, ndonëse nuk janë specifikuar në kushtetutë janë rregulluar në mënyrë të posacme nga ligji “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë”. Një element i statusit të prokurorit është edhe mbrojtja nga procesi penal. Në kuptim të nenit 36 të ligjit të sipërpërmendur parashikon :

1. Prokurori nuk mund të ndalohet, kontrollohet ose arrestohet pa pëlqimin e Prokurorit të Përgjithshëm, përveç rasteve kur kapet në kryerje e sipër të një krimi ose menjëherë pas kryerjes së tij. Në këto raste organi përgjegjës njofton menjëherë Prokurorin e Përgjithshëm.

2. Në qoftë se Prokurori i Përgjithshëm brenda 24 orëve nuk jep pëlqimin për dërgimin në gjykatë të prokurorit, organi përgjegjës është i detyruar ta lirojë prokurorin e ndaluar.

Sankionimi i një dispozite të tillë nuk do tregon trajtim të privilegjuar të prokurorit si të tillë, por është një mënyrë e vecantë që synon mbrojtjen e këtij subjekti nga qëndrimet abuzive dhe të pabazuara.

Debatet e fundit, të materializuara edhe ne një projektligj për ndryshime të reja në ligjin për prokurornë sipas të cilit synohet të suprimuar nenin e mësipërm, nëse do të miratohen si të tillë, krijojnë hapësira të rrezikshme veprimi. Me këtë qëndrim të ri do të jetë shumë e thjeshtë të legjitimohen veprimet e organeve policore, si pjesë të pushtetit Ekzekutiv, për t'u bërë pjesë e sjelljeve jo shumë të bazuara por të frymëzuara nga parime të tjera.

Nga ana tjetër edhe shtesa që synohet të bëhet pas nenit 7 të ligjit aktual me përmbajtje "Pezullimin e Prokurorit të Përgjithshëm", kur ky merr cilësinë e të pandehurit, vlerësoj se është një zgjedhje e drejtë. Kjo për faktin se, ndryshe nga sa argumentojnë mjaft

pasi së pari nuk cënon kushtetutën e cila shprehet në mënyrë eksplicite vetëm për shkarkimin nga detyra.

Nga ana tjetër është një dispozitë që ofron një garanci më shumë për kontroll të brendshëm brenda vetë institucionit si të tillë.

Mes juristëve dhe studjuesve të së drejtës thuhet se “Prokuroia është një shtet brenda shtetit dhe është shumë e vështirë për ti bërë asaj kontrolllin e nevojshëm kushtetues dhe ligjor. Komisionet e fundit parlamnetare që kishin në fokus pikërisht punën e prokurorisë, për mendimin tim përbënin veprime me kurajo të tepruar juridike. Kjo për faktin se institucioni i prokurorisë i nënshtrohet dy lloj kontrollesh. Së pari është kontrolli që i bën vetë gjykata, për të gjitha cështjet që shkojnë në gjykatë apo që ankimohen tek kjo e fundit dhe së dyti është vetë kontrolli që bëhet nga vetë institucioni kryesisht apo më kërkesën e personave të interesuar. Në këto kushte, të dublosh punën e gjykatës, duke marë përsipër rolin e kontrollorit të kontrollorit apo të vetë shefit të akuzës është tejkalim i kompetencave të dhëna me ligj.

Në përfundim të kësaj analizë vlerësoj se kushtet e shtetit shqiptar janë ende të pa përgatitura për të pershtatur modelin e nje prokurorie të atashuar pranë pushtetit ekzekutiv.

Per ta përfunduar mund të përmendim një citat të Sharmonit të shprehur në veprën e njohur të tij "La Renaissance du droit naturel": "Qëllimet e të Drejtës mishërohen në koncepte qė zhvillohen në mënyrë të pavarur dhe qė nuk mund tė kėrkohet t'u përgjigjen në cdo hap nevojave të vecanta të grupeve të caktuara.



Disa aspekte të së drejtës së pronës në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë

Av. Marilda Menkshi

Personi që në kohet e lashta ka qene i lidhur ngushtë me sende, pasuri e vlera. Mbi gjithcka të perceptueshme prej tij ka krijuar pushtete dhe përgjegjësi. Pra me pak fjale personi ka ditur të pozicionojë veten në raport me natyrën e veprimet e veta apo të tjetrit. Me vendosjen e marredhenieve shoqërore, personi nuk shihet më i vecuar, por si pjesë e një komuniteti, ku pushteti personal shkëput një pjesë të vetën për të krijuar pushtetin social; më mënyrë që të parandalohej super - pushteti dhe të garantoheshin marrëdhëniet person - (send, pasuri , vlera etj) dhe person – person. Nevojshmëri e kohës dhe e marrëdhënieve shoqërore ishte institucionalizimi i pushteteve dhe proklamimi i të drejtave themelore, universale të individit. Proklamimi nuk arriti të siguronte zbatueshmërinë e të drejtave themelore dhe domosdoshmëria ishte institucionalizimi i lirive dhe të drejtave themelore në akte kombëtare dhe ndërkombëtare. Kështu të drejtat dhe liritë themelore të njeriut tashmë nuk ishin vetëm një grup rregullash të shkruara dhe të publikuara, por te garantuara nga forca shtrënguese e shtetit dhe nga instrumentet ndërkombëtare.

Në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, proklamohen dhe garantohen të drejtat e liritë themelore, në katalogun e lirive dhe të drejtave themelore (nenet 15 – 58). Megjithatë në të njëjtin nivel me Kushtetutën shqiptare qëndron KEDNJ, e cila thirret dpd nga Kushtetuta shqiptare si kufiri maksimal i kufizimit të të drejtave themelore. Një nga liritë dhe të drejtat themelore të njeriut të garantuara në Kushtetutën shqiptare është edhe e drejta e pronës private.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërise nuk përkufizon këtë të drejtë, por e garanton te atë. Pikërisht neni 41/1 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë shprehet.” E drejta e pronës private është e garantuar.” Duke qenë se Kushtetuta i referohet pronës private është e udhës qe të qartësojmë këtë koncept.



Nëse do retrospektivonim në lëmin e së drejës dhe do të shkonim në gjenezën e drejtësisë, tek e Drejta Romake do të vërenim kategori te ndryshme të së drejtës së pronësisë dhe nuk mund të themi se ekziston një nocion a priori i “pronesisë”11 . Megjithatë që në të drejten romake janë identifikuar lloje të ndryshme pronësish, një prej të cilave është edhe pronësia private, si një e drejtë qe iu garanton personave, nëpërmjët mosndërhyrjës së asnjë të treti, disponimin e plotë të gjërave (limituar kjo vetëm per gjërat ekzistente per kohën)12.

Lidhur me pronësinë private pushteti që derivonte prej kësa të drejte quhej Dominium. Sipas te drejtës Romake pronari mbi sendin e vet ishte Zot (dominur) dhe kishte të drejtën e një Vindicatio- mbi pronën e vet si një ndërhyrjë standarte ligjore që siguronte të drejtat e pronarit.13

Nëse i referohemi Kodit Civil neni 149, jep përcaktimin e të drejtës së pronësisë: “Pronësia është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendet, brenda kufijve tëcaktuar nga ligji”.



Përkufizimet e mësipërme identifikojnë ekskluzivitetin e së drejtës së pronësisë (për të përjashtuar cdokënd nga gëzimi dhe disponimi mbi sendin), por shpreh edhe vendosjen e një pike ekuilibri ndërmjet interesave të kundërta (individual dhe social).

Sot ekzistojnë dy pikpamje në lidhje me objektin e pronësisë:

A. objekti duhet të ketë një karakter material dhe me destinim dobinë ekonomike,

B. objekti mund të ketë edhe natyrë jopasurore por me dobi ekonomike ( e drejta e autorit etj).



Kushtetuta shqiptare iu garanton mbrojtje të dy objekteve , megjithëse i pozicionon në nene të ndryshme, (neni 41 dhe 58).

Duhet të theksojmë gjithashtu se e drejta e pronesisë private listohet në katalogun e lirive dhe të drejtave kushtetuese në grupimin e te drejtave vetjake, megjithate ajo nuk mund të absolutizohet si e drejtë tërësisht individuale pasi ka edhe karakter social; sepse influencon më mirëqënien e përgjithëshmë dhe rrjedhimisht është edhe e kufizueshme .

Gjithashtu në Kushtetutë bie në sy fakti i garantimit të pronës private dhe lind pyetja në c’raporte qëndron mbrojtja dhe garantimi i pronës publike?

,Me sa parashtruam më lart duke, qenë se kemi të bëjmë me një të drejtë dy-prizmatike, atëhere garancia e pronës private dhe kufizueshmëria e saj identifikojnë edhe interesin public. Rrjedhimisht kemi edhe krijimin, garantimin edhe të kategorive të tjera të pronave në prizmin komuitar. Kushtetuta shqiptare parashikon në nenin 11 të saj se prona private dhe publike janë baza e sistemit ekonomik të Republikës së Shqipërisë dhe se mbrohen njëlloj me ligj.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë në lidhje me mënyrën e krijimit të pronës private i referohet ligjeve specifikë. (Prona fitohet me dhurim, me trashëgimi, me blerje dhe me ¸cdo mënyrë tjetër klasike të parashikuar në Kodin Civil. Neni 41/2 ). Në kuptimin kushtetues kjo është një garanci e përforcuar në lidhje me të drejtën e pronës private, duke mos lënë mundësi rikrijimit të pushteteve absolute dhe shndërruese të pronës private në kolektive nën petkun e intersit publik ashtu si ka ndodhur në vendet ish-komuniste, pjesë e të cilave ka qenë edhe Shqipëria.

Nëse do i referoheshim pikës 3 të nenit 41 të Kushtetutës parashikon se: “Ligji mund t¨e parashikojë shpronësime ose kufizime në ushtrimin e së drejtës së pronës vetëm për interesa publikë.”, mund të themi se është në përputhje me nenin 17 të Kushtetutës në lidhje me kufizimin e të drejtave themelore14. Ky nen mund të quhet edhe neni që e thërret drejtpërsëdrejti aktin ndërkombëtar KEDNJ, për t’u bërë pjesë integrale e tij dhë për t’u zabatuar në të njëjtin nivel sa edhe Kushtetuta. Kështu nëse analizojmë kushtet për kufizueshmërinë e të drejtave në përgjithësi në Kushtetute do të kërkonim kumulativisht të plotësohëshin ato: 1. Vendosja e kufizimeve me ligj, 2. Ekzistenca e Interesit Publik/Per mbrojtjen e intersit të tjetrit/ve, 3. Prova e përpjestueshmërisë, 4. Mos-cënimi në thelb i të drejës, 5. Mostejkalim i kufizimeve te parashikuara në KEDNJ.

Nëse i referohemi nenit 41/3 identifikohen dy ndërhyrje në të dretjen e pronësisë:

a) Shpronësimn

b)Kufizimin në ushtrimin e së drejtës së pronësisë.

Nëse do komentonim nocionin e shpronësimit, do te shpjegonim se në raport me të drejtën e pronës private ai qëndron opozitar, sepse ai është një nga mënyrat e eleminimit të së drejtës së pronës për titullarin. Kur një apo disa pronarë shpronësohen do të thotë se e drejta e pronës mbi pasurinë e shpronësuar zhduket dhe rrjedhimisht lind pyetja:



A nuk cënohet në thelb e drejta e pronës private dhe si ka mundësi që kjo legjitimohet edhe në kushtetutë?!

Nëse do i referohemi akteve ndërkombëtare dhe përkatësisht Protokollit shtojcë të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut nr. 1 (neni 1), atëhere do të vërenim se parashikon edhe mundësinë e heqjes së pronës si rast përjashtimor, kur e kërkon interesi publik dhe sipas kushteve që parashikohet në ligjin e vendeve palë të konventës ose në pajtim me parimet e përgjithëshme të së drejtës ndërkombëtare.



Shpronësimi që parashikohet si rast përjashtimor në kushtetutë, është një nga situatat kur zhduket e drejta e pronës private dhe duhet të qartësohen kushtet që duhen plotësuar në mënyrë që ndërhyrja të jetë brenda konceptit të sigurisë juridike, të shtetit ligjor, mosdiskriminimit, shmangies së abuzimeve dhe absolutizimit të pushtetit shtetëror.

Që të realizohet shpronësimi duhet të ekzistojë interesi publik, të sigurohet një shpërblim i drejtë për pronarin dhe ky shpërblim duhet të jetë paraprak.

Diskutimi lind në rastin e Ligjit nr. 9482 dt. 03.04.2006 “Për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa leje”. Pavarësisht se në këtë ligj nuk përdoret termi shpronësim, realisht një grup personash shpronësohen dhe lind e drejtë pronësie për një grup tjetër përfituesish. Me vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë15 zgjerohet koncepti i shpronësimit. Konkretisht Gjykata Kushtetuese Shqiptare shprehet “Në ditët tona, teoria kushtetuese na ofron një përkufizim të tillë të konceptit “shpronësim”, sipas të cilit një subjekt mund të privohet nga e drejta e pronësisë që ka në favor të një subjekti tjetër përgjithësisht publik, por jo detyrimisht.” Pra ajo njeh edhe shpronësimin në dobi të personave privat të bërë mbi bazën e një politike të llogaritur për të arritur drejtësi shoqërore brenda komunitetit .

Për mendimin tim interpretimi i mësiperm parimisht është korrekt, por praktikisht në implementimin praktik të këtij ligji ka problem. Nën petkun e drejtësisë shoqërore justifikohet ky “shpronësim”, por praktikisht drejtësia sociale nuk duhet t’ë interpretohet aritmetikisht por mbi baza efektiviteti.

Lind pyetja: Në c’raporte qëndron e drejta e pronarit të vjetër me të drejtën e pronarit të ri në të njëjtin hark kohor?

Neni 15 I ligjit nr. 9482 dt. 03.04.2006 “Për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa leje”16 favorizon zhveshjen e pronarit legjitim pa e shperblyer kete në një hark të shkurtër kohor dhe nga ana tjetër pronarëve të rinj iu njeh menjëherë titullin e pronësisë mbi truallin.

Përvec ekzistencës së interest publiK, KEDNJ, Protokolli 1 (neni 1) i saj dhe praktika e gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut kërkon edhe respektimin e parimit të proporcionalitetit, në rastin e ndërhyrjeve shtetërore kur ndërthurren dy ose më shumë interesa.


1   2   3   4


Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət