ÖNSÖZ İÇİndekiler
|
|  Yüklə 0.69 Mb.
|
2. Seskiterpen (C15)Bunlar da asiklik, monosiklik bisiklik v etrisiklik seskiterpenler olarak alt gruplara ayrılır. Bugün uçucu yağlarda 1000 kadar seskiterpen bağlantılı türevler bulunmaktadır. Seskiterpenlere örnek olarak Bisabolol, Kamazulen, Farnesol verilebilir. Seskiterpenler, asiklik, monosiklik ve bisiklik yapıda olabilir. 
Seskiterpenlerin oksijenli türevleri (alkon ve keton) yaygındır: 
3. Diterpenler (C20) ve Triterpenler (C30)Terpenik ve aromatik maddelerin oksijensiz yada oksijenli türevlerden bir çoğu bir uçucu yağda karışım halinde bulunmaktadır. Oksijensiz olanlar çoğunlukla kolay uçucudurlar. Uçucu yağlar düşük sıcaklıklarda bile sıvı halde kalabilirler. Oksijenli türevler ise daha az uçucudurlar ve uçucu yağ soğutulduğunda bir çoğu çökerek oksijensiz bileşiklerden az veya çok ayrılırlar. Bazı uçucu yağlarda çöken kısmına stearopten, bu koşullarda sıvı halde kalan kısmına da elaopten adı verilir. Uçucu yağlara fraksiyonlu destilasyon uygulandığı zamanda ilk ele geçen fraksiyonlar eleoptenden oluşan oksijensiz bileşiklerdir. Terpenlerin oksitlenmesi ile meydana gelen oksijenli türevler uçucu yağın kendine özgü kokusunu, tadını ve terapik özelliğini verirler. Uçucu yağlarda asıl önemli olan bileşikler oksitlenmiş türevlerdir. Bu nedenle droglar sınıflandırılırken uçucu yağlardaki bulunan oksijenli bileşikler esas alınır.
Aromatik Özelliklerine GöreAromatik maddeler, terpenlerden sonra uçucu yağlarda bulunan önemli bileşik grubudur. Benzen, propilbenzen veya p-simen yapısında olabilirler, asit, alkon, ester, aldehit, keton, fenol, fenol eter, lakton vd organik fonksiyonel gruplar taşıyabilirler. Uçucu yağların tat ve koku açısından çok önemli, belirgin bazı fizyolojik etkilere sahip, terpenler gibi doğrudan bitki metabolizmasıyla ilgili biyokimyasal reaksiyonlar sonucu oluşmuş bileşenleridir. Tat ve koku sanayiinde önemli birçok bileşiğin sentezinde de kullanılırlar. 
Farmakolojik ve Terapik Etkilerine GöreUçucu yağlar farmaside farmakolojik ve terapik etkilerine göre de gruplandırılırlar. Farmokolojik etkilerine göre de uçucu yağlar antiromatizmal, öksürük kesici, idrar söktürücü, iltihap azaltan, dezenfektan vs. gibi gruplandırmaya tabi tutulurlar. Uçucu Yağların Elde Edilme YöntemleriUçucu yağlar farmaside farmakolojik ve terapik etkilerine gör ede gruplandırılırlar. Farmokolojik etkilerine göre de uçucu yağlar antiromatizmal, öksürük kesici, idrar söktürücü, iltihap azaltan, dezenfektan vs. gibi gruplandırmaya tabi tutulurlar. Uçucu Yağların Elde Edilme YöntemleriUçucu yağlar bitkilerden, miktar, kararlılık ve bileşenlerine bağlı olarak değişik şekillerde elde edilebilir. Çalışmamızda bu yöntemlerden sadece su destilasyonu ve su-buhar destilasyonu yöntemleri kullanılmıştır. Uçucu yağ elde etmede uygulanan yöntemler başlıca 4 grupta toplanır.
1. Destilasyon Yöntemi1) DamıtmaDamıtma, bir eriyikteki veya sıvı karışımındaki unsurları buharlaştırmak ve sonra soğutmak yoluyla yapılan bir ayırma işlemidir. Bir eriyik ile bundan meydana gelen buhardaki unsurların konsantrasyonunun farklı olması esasına dayanır. Damıtma sonunda eriyik veya sıvı karışımı, damıtık (destilat) ve damıtma artığı olarak ikiye ayrılır. Damıtma, başlıca şu amaçlarla yapılır. • Saflaştırmak • Bir eriyikteki kaynama dereceleri farklı sıvıları birbirinden ayırmak • Bir çözücüde erimiş bir maddeyi çözücüden ayırmak. Organik bileşikler için ayırma ve saflaştırma yöntemlerinden en önemlisi damıtmadır. Her sıvı ve katının bir buhar basıncı vardır ve sıvı sabit basınçta (örneğin atmosfer basıncında) ısıtılırsa, buhar basıncı verilen ısı ile orantılı olarak artar. Sıvının buhar basıncı, dış atmosfer basıncına eşit olduğu andan itibaren sıvı kaynamaya başlar. Buhar basıncının dış atmosfer basıncına eşit olduğu sıcaklığa sıvının kaynama sıcaklığı veya kaynama noktası denir. Kaynama noktasında olan bir sıvıya daha fazla ısı verilirse sıvının sıcaklığı artmaz, ancak verilen ısı sıvının buhar haline dönüşmesini sağlar ve sıcaklık sıvının tamamen buhar halinde uzaklaşmasına kadar sabit kalır. Özetle, sıvıların ısı yardımı ile buhar haline dönüşmesi, bu buharın da tekrar yoğunlaşarak sıvı haline dönüştürülmesi yoluyla saflaştırılması damıtma olarak adlandırılmaktadır. Damıtma, başlıca dört şekilde yapılır. • Adi damıtma • Vakum damıtması • Buharlı damıtma • Fraksiyonlu damıtma Adi damıtma: Kaynama noktaları veya uçarlığı birbirinden çok farklı sıvıların karışımında kullanılır. Cihaz; bir damıtma balonu, bir soğutucu, bir termometre ve bir de damıtığın toplandığı kaptan oluşmaktadır. Vakum damıtma: Atmosferik basınçtaki normal kaynama noktasında bileşimi değişen veya bozulan ya da kaynama noktası çok yüksek olan sıvıların (vitaminler, steroller, sentetik polimerler gibi yüksek moleküllü maddelerin) damıtılmasında vakum damıtılmasına başvurulur. Sıvı üzerindeki basınç azaldıkça kaynama derecesi düşer. Bu esastan hareketle düşük derecelerde kaynatılır ve damıtılır. Vakum damıtmasının yöntemi ve cihazı esas olarak adi damıtmadaki gibidir. Ancak, sıvı üzerindeki basıncı azaltmak için bir vakum pompası eklenir. Buharlı damıtma: Damıtılacak sıvının içinden buhar geçirmek yoluyla damıtma yapılır. Vakum damıtmasında olduğu gibi normal kaynama noktasını düşürerek normal kaynama noktasının daha aşağısında damıtılır. Bu nedenle, bu yöntem normal kaynama noktasında bileşimi bozulan veya birbirinde erimeyen sıvılarda kullanılır. Buharlı damıtma cihazı, bir buhar veren kap, damıtma balonu, soğutucu ve damıtık toplama kabından oluşur. Fraksiyonlu damıtma: Özellikle kaynama noktalan birbirine yakın sıvıların, daha kesin olarak ayrılmalarını sağlamak için uygulanan bir yöntemdir. Damıtma esnasında çıkan buharların, yoğunlaşmış buharla karışmasını sağlamak gerekir. Bu amaçla damıtma başlığı denilen, fraksiyone kolonları kullandır. Sıcaklığa veya havaya karşı duyarlı maddelerin büyük miktardaki çözeltilerini sürekli ve çabuk bir şekilde buharlaştırmak döner (rotary) buharlaştırıcılar kullanılır. Normal damıtma sırasında sürekli köpüren çözeltilerin buharlaştırılmasında, damıtma sırasında kristallenmenin olduğu çözeltilerin buharlaştırılmasında, damıtma sırasında oluşan çökeleğin sıçrama yaptığı veya kaynama noktasının yükseldiği hallerde ve yüksek sıcaklıkta bozulan veya inert atmosfer gerektiren damıtma hallerinde döner buharlaştırıcılardan yararlanılır. Destilasyon yöntemi ile uçucu yağ eldesinde şu yöntemler uygulanır:
|