4.5 Ufak parçalar haline getirmek (Pelletizing)
"Ufak parçalar haline getirmek (pelletizing)" terimi plastiği küçük ve kolay akan parçalar haline kesme işlemi için kullanılır. Bu işlemin sıcak ve soğuk olarak iki değişik tipi bulunmaktadır. Soğuk işlemde plastikleştirilmiş malzeme önce soğutulur ve sonra parçalara kesilir (Şekil 4.6.).
Şekil 4.6. İplik pelletizer
Dezavantajı kesme operasyonunun kalan parçalar üzerinde sivri kalıntılar bırakması ve bu nedenle malzemenin kolay akmamasıdır. Sıcak işlemde plastik bir ekstrüder içinde plastikleştirilir. Malzeme ekstrüder kalıbı olarak hizmet eden basit bir delikli plaka içinde geçirilir. Meydana gelen iplikler bir bıçakla kesilerek elde edilen parçalar hava veya su ile soğutulur. Bu metot Şekil 4.7.de görülmektedir. Metodun bir avantajı bu parçaların henüz ılık iken daha kolay akmasına izin veren keskin kenarlar ve sivri kalıntılar olmamasıdır.
Şekil 4.7. Sıcak pelletizer
Boyut küçültme plastiği işleme için daha kolay bir forma dönüştürür. Toprak haline getirmek bölümünde boyut küçültmenin bir uygulaması ile ilgili bilgi verilmiştir. Rejenere etmek giderek daha önemli hale gelen diğer bir sahadır. Rejenarasyonda hurda ve atıkların tekrar kullanılacak şekilde boyutları küçültür. Şekil 4.8. de görülen döner değirmenler genellikle bu amaç için kullanılır.
Şekil 4.8. Kesme değirmeni
5. PLASTİKLERİN İŞLENMESİ VE FABRİKASYONU 5.1. Fabrikasyon ve işleme metotları
Kimyasal süreçlerde imal edilmiş ham plastik malzemeden tüketici tarafından kullanılan plastik ürüne geçmek için bazı ara işlemler gereklidir. Plastikler için temel maddeler petrokimya fabrikalarında granül, toz, macun ve sıvı şeklinde imal edilirler.
Yarı bitmiş ürünler çeşitli fabrikasyon teknikleri ile (örneğin tekrar şekil verme) bitmiş ürünlere dönüştürülmek için bekleyen ara ürünlerdir. Yarı ürünlere plastik tabakalar, filmler, boru ve profiller dahildir. Bitmiş maddeler veya bitmiş ürünler ilk şekillendirme işlemleri (örneğin enjeksiyon kalıplama) ile imal edilirler, örnekler plastik kovalar, dişliler ve yuvalardır. Termoplastikler ve termosetler için proses (işlem) ve fabrikasyon metotlarına toplu bir bakış Şekil. 5.1 de görülmektedir.
İşlem ve şekil teknikleri
|
Termosetler
|
Termoplastikler verme
|
İlk işlemler
|
- Bir kimyasal reaksiyon meydana gelirken aynı zamanda kalıplama bileşimleri (compounds) şekillendirilir.
- Termoset kalıplama bileşimleri
- Sıvı reaksiyon reçineleri
|
Kalıplama bileşimler termoplastik (moulding compounds) bir durumda iken şekillendirir.
|
Termoforming
|
|
Yarı bitmiş ürünler termoelastiki bir durumda şekillendirilir.
|
Takım tezgahı
|
Kesme operasyonları ile şekillendirme
|
Kesme operasyonları ile şekillendirme
|
Bağlantı yapma
|
Mekanik bağlantı metotları yapıştırma (yapışık bağlama)
|
Mekanik bağlantı metotları yapıştırma (yapışık bağlama)
Kaynak
|
Şekil. 5.1. Fabrikasyon ve işleme metotlarına toplu bir bakış
Dikkat edileceği bu toplu bakışta gibi termosetler için bir Rejenereasyon metodu belirtilmemiştir. (Bu durum elastomerlere de aynıdır). Çapraz bağlantılı plastikler herhangi bir sıcaklık aralığında termoplastik durumda bulunmazlar. Bunun için kür işlemlerinden sonra artık tekrar şekil verilemezler.
Takım tezgahı ile işleme torna, freze ve testere ile kesme işlemlerini gerektiren mekanik şekil verme metotları için genel bir terimdir. İrtibatlandırma plastikleri birleştirmek için kullanılan genel bir terimdir. Bu metotlara yapıştırma ve kaynak olduğu gibi dikiş ve perçin gibi mekanik ekleme metotları dahildir.
Tekrar şekillendirme, takım tezgahı ile işleme ve İrtibatlandırma fabrikasyon metotları genel başlığı altında bir araya getirilir ve burada başlangıçtaki şekil verme (ektruzyon, enjeksiyon kalıplama gibi) işlemleri proses metotları olarak düşünülür.
5.2 Termoplastiklerin şekil verme metotları
Şekil. 5.2 de çeşitli işlem ve şekillendirme metotları termoplastiklerin malzeme durumları ile ilgili olarak listelenmiştir. Bu sınıflandırmaya çapraz bağlantılı plastikler (termosetler ve elastomereler) dahil edilmemiştir. Eğer termoset veya elasatomerden imal edilmiş bir ürün çapraz bağlantı tamamlandığı zaman son şekline henüz ulaşmamış ise sadece takım tezgahı veya bağlantı yapma ile şekillendirilebilir. Bu malzemeleri kaynatmak da mümkün değildir çünkü bunlar hiçbir sıcaklık aralığında termoplastik bir şartı kabul etmezler. www.stajdosyasi.gen.tr
-
İşleme ve şekil verme teknikleri
|
Malzeme durumu
|
Termoplastik
|
İlk işleme
|
Rijit
|
Ekstrüzyon
Döküm
Silindirden geçirmek
Enjeksiyon kalıplama
Kompresyon kalıplama
|
Tekrar şekillendirme
|
|
Bükmek/eğmek
Kabartma-çentikleme
Gerilim şekillendirme
Vakum şekillendirme
Bileşik metodlar
|
Takım tezgahları
|
Delme
Tornalama
Frezeleme
Planya etme
Testereleme
Kesme
Taşlama
|
|
Bağlantı yapma
|
Vidalama
Perçinleme
Yapıştırma
Yapışık bağlama
|
Kaynak yapma
|
Şekil 5.2. işleme ve şekil verme metotları
|