ÖNSÖZ i Hüseyin Yapar i

1.GİRİŞ

PETROKİMYA PLASTİK SEKTÖRÜ VE TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİNE KISA BİR BAKIŞ

Plastik malzemelerin tarihi çok yenidir. İkinci Dünya savaşı öncesinde ilk plastikler kömür hammaddesi kullanılarak üretilmiş ancak daha sonraki yıllarda kömürün yerini petrol almıştır. Plastiklerin memleketimizde kullanımı takriben 1880 yılında başlar. Bu tarihe kadar Lületaşı ve kehribardan imal edilen çeşitli süs eşyaları, ithal edilen çubuk galalitlerin ülkemize girmesiyle, plastiklerden üretilmeye başlanmıştır. Yurdumuzda plastik işleme sanayi 1955 senesinden sonra kurulmaya başlamış, plastiğin günlük yaşantımıza geniş çapta girmesiyle, bu sanayi kolu günden güne gelişmiştir. Plastiğin bu önlenemez yükselişi başlıca iki özelliğinden kaynaklanmaktadır:

• 
  Plastikler metallere göre hafif, ısı ve elektriğe karşı daha yalıtkan olup, kimyasal ve fiziksel özellikleri ile birçok üstünlüğe sahiptir.
  
• 
  Plastikler hammadde olarak daha bol, daha ucuz ve imalat süreçleri daha basit ve bunun sonucu olarak daha ekonomiktir.
  
• 
  Bu iki üstünlük plastiğin otomotiv, havacılık, yapı, elektrik – elektronik sanayileri başta olmak üzere hemen hemen tüm sanayilerde kullanımı kaçınılmaz hale getirmektedir.
  

Bugün Türk sanayii her türlü plastik teknolojisini kullandığı gibi, makine ve teçhizat üretiminde de önemli bir yere sahiptir. İmalatlarında ana hammadde veya yardımcı girdi olarak plastik malzemeleri kullanan fabrikalarımızın sayıları gün geçtikçe artmakta ve bu fabrikalarda yüz binlerce insan çalışmaktadır.

Günümüzde gelişmişliğin bir göstergesi olarak değerlendirilen plstik maddelerinin tüketimi, işlenilmesi, kullanım alanları konularında yoğun çalışmalar yapılmaktadır.

www.stajdosyasi.gen.tr

2. PLASTİKLERE AİT TEMEL BİLGİLER

2.1. Giriş

Plastik sanayinin gelişmesi ikinci dünya savaşının bitiminden sonra başlamıştır. Başlangıçta ham madde için kömür kul­lanılmıştır, çünkü 1950 lerin ortalarına kadar petrol yeteri kadar ekonomik değildi. Ham maddenin kömürden petrole dönüşümü plastik sanayini hızla geliştirmiştir . Birçok yeni ürün art arda bulunarak özellikle metal malzemeye büyük bir alter­natif oluşturdu. Plastik malzemelerin Ekstruzyon, enjeksiyon ve diğer üretim yöntemleri ile kolay ve kitlesel üretimi, bu dönüşümü genişletti, hızlandırdı ve bu günkü seviyelere getirdi. Plastik malzemelerin diğer birçok malzemenin yerini alması, henüz devam eden bir süreçtir ve önümüzdeki yıllarda, şimdi metal ağaç ve yün kullanılan birçok ürün, daha çok plastik malzemelerden üretilecektir.

Bütün plastiklerde bir şey ortaktır. Plastikler makromolekül olarak bilinen çok uzun molekül zincirlerinden oluşurlar. Söz konusu moleküller bir gerdanlık üzerindeki boncuklar gibi tek sıra olarak dizilmişlerdir. Bir plastiği birçok bireysel iplikler içeren bir yün topuna benzer bir şey olarak düşünebiliriz. Bu toptan bir ipliği çekip çıkarmak çok güçtür, çünkü top içindeki uzun moleküller bir birlerini sıkıca tutmaktadırlar. Makro molekülü yapan çok sayıda bireysel yapı elemanı "monomer" olarak isimlendirilir (mono=tek, meros=parça). Bu bakımdan makro moleküller ve böylece plastiklerin kendileri genellikle polimer olarak da isimlendirilir (poly=birçok).

Plastikleri meydana getirenler, makromolekül şeklinde organik bileşimler içeren malzemelerdir. Bu bileşimler doğal ürün­lerin dönüşümü ile veya yapay (sentetik) olarak yaratılmışlardır. Kural olarak bu malzemeler belli şartlar altında (örneğin sıcaklık ve basınç) işlendiği zaman şekillendirilebilir veya plastik de formasyon uğrarlar.

2.2. Plastikler neden yapılırlar?

Monomerler için ham maddeler öncelikle ham petrol ve doğal gazdır. Polimerler için karbon tek esas element olduğu için teorik olarak kömür, yün ve hatta atmosferik CO₂ den monomerler yaratmak mümkündür. Ancak bu maddeler kullanılmaz, çünkü gaz ve yağdan monomerleri üretmek daha ekonomiktir. Bazı monomerler benzin ve fueloillin rafine edilmesi esnasında yıllarca atık ürün olarak meydana gelmişlerdir. Plastiklerin büyük tüketimi şimdi bu "atık monomerlerin" özel olarak üretimi­ni gerekli kılmıştır.