Olur Tarih/No: 23. 12. 2003/1437 Tohumluk Sertifikasyonu Uygulama Esasları Hakkında Talimat

Tarla kontrol yöntemi

a)Kontrolörler, tohumluk beyannamesini alarak, beyannamede belirtilen tarla veya parsele giderler.

b)Kontrolörler genel bir fikir edinmek amacıyla, kontrol edecekleri tarlanın etrafında gezerek ön bitki ve izolasyon mesafesine uyulup uyulmadığını kontrol eder. İzolasyon mesafesi kontrolünde döllenme zamanları dikkate alınarak zaman izolasyonuna uyulup uyulmadığı da kontrol edilir.

c)Tarlanın veya parselin büyüklüğüne göre tarlada kaç birim alanda sayım yapılacağı kontrolü yapılacak türlere göre birim alan ve sayım tekrarı belirlenir.

d)Tarla kontrolü yapılacak birim alan belirlendikten sonra, kontrolör, tarlanın şekline ve büyüklüğüne göre tarla içerisinde dik, çapraz veya sağa sola kayarak gidip gelmek suretiyle tarlanın genelini kapsayacak şekilde kontrol yapar.

e)Kontrolörler bu kontrol sırasında, tarla kontrolüne esas standartlarda adı geçen ve aranması istenen faktörleri her birim alanda tek tek sayar. Bu sayımlarda tespit edilen hususlar her faktörün özel hanesine işlenir. Tarlada tespit edilen unsurlar adet olarak ne kadar tespit edilmişse rakamla yazılır. Tarlada rastlanmayan unsurlar ise raporda 0 (sıfır) ile ifade edilir. Bazı haneleri boş bırakılan veya (-) çekmek suretiyle doldurulan unsurlara bakılmadığı, gözlem yapılmadığı varsayıldığından tarla muayene raporu geçersiz kabul edilir.

f)Tarla kontrol raporundaki tüm sütunların toplamı ve ortalaması, rapordaki özel hanesine yazılır.

g)Kontrolörler, tarla kontrol raporunun üst bölümünde yer alan tüm soruları beyannameden yararlanarak ve yetiştiriciye sorarak cevaplandırır.

Tarla kontrol raporunun değerlendirilmesi

a)Tarla kontrolü sırasında kontrolörler tarlada ön bitki veya izolasyon mesafesine uyulmadığını tespit ederse tarla kontrol raporuna “Hiçbir Tohumluk Sınıfına Giremez” ibaresini yazar. Bu durumda tarla kontrolüne devam edilmez.

b)Tarla kontrolünde tespit edilen ve tarla kontrol raporuna işlenen ortalama değer, bu Talimatın ekinde yer alan tarla standartlarında o tür için belirtilen değerlerle karşılaştırılır.

c)Tarla kontrol raporunda bulunan ortalama değer, tarla standartlarında belirtilen değerler uygun ise elde edilecek tohumluğun sınıfı ve döl kademesi yazılarak daire içerisine alınır.

d)Rapordaki ortalama değer, tarla standartlarında belirtilen değerlere uygun olmadığı tespit edilmişse, bu durumda tohumluğun sınıfı ve kademesi rapordaki ortalama değerin uygun olduğu sınıfa ve kademeye düşürülür. Bu düşürülmeye neden olan faktör veya bu faktöre ilişkin ortalama değer daire içine alınır.

e)Üretilen tohumluğun sınıfı ve döl kademesi, ekilen tohumluğun sınıfı ve döl kademesine her üretim periyodunda, tarla standartları uygun olsa bile bir alt sınıfa düşürülür. Tohumlukların aynı sınıftaki döl kademesi sayısı Talimatın ekinde yer alan tohumluk tarla ve laboratuvar standartlar bölümünde (Ek-1) her tür için ayrı ayrı belirtilmiştir.

f)Yapılan değerlendirmede, rapordaki ortalama değer tarla standartlarındaki asgari tohumluk sınıfındaki değere uygun değilse, tarla kontrol raporuna “Hiçbir Tohumluk Sınıfına Giremez” ibaresi yazılır.

Tohumluk numuneleri

Tohumluk Numunesi laboratuvara Rutubet Tayini için gönderilecek ise gereken tohumluk ağırlığı; Ek-9 ‘da yer alan ve öğütülmesi gereken türler için en az 100 g, diğer türler için en az 50 g olmalıdır. Numune nemden etkilenmeyecek bir ambalaj (Cam, plastik, metal v.b) içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.

Tohumluklardan numune alma aletleri, otomatik numune alıcılar veya el ile numune alınır. Numune alınacak tohumluk partilerini oluşturan unsurlar partinin her tarafında aynı dağılımı göstermeli; homojen olmalıdır. Tohumluk partisinin homojenliği, tohumluğun depolandığı, partilere ayrıldığı yerde, üretici veya satıcı tarafından sağlanmalıdır.

Tarla kontrolünü kazanan tarlalardan elde edilen tohumluklardan usulüne uygun şekilde numune alınır ve laboratuvar analizlerinin yapılması için sertifikasyon kuruluşuna gönderilir.

Tohumluk partileri aşağıdaki formata uygun olarak numaralandırılır.

TR XX YYYY ZZ TTTT

XX : Tohumluğun üretildiği ilin plaka numarası

YYYY : Üretici kuruluş kod numarası

ZZ : Tohumluğun üretildiği yılın son iki rakamı

TTTT : Tohumluğun parti numarası
Tarla kontrolünü kaybeden tohumluklar hakkında ise aşağıdaki esaslar dahilinde işlem yapılır;

Tarla kontrolünü kaybeden tarlalardan elde edilen tohumluklardan sertifikalandırma amacıyla numune alınmaz ve bu tohumluklar laboratuvar analizlerine tabi tutulmaz.

Tohumluklardan numune alınmasında uygulanacak yöntem

1. 
   Genel Kurallar : Sertifika verilecek bir partiden numune alınması, ancak tohumluk numunesi almada tecrübeli olan ve resmi otoritenin kabul ettiği bir kişi tarafından yapılabilir. Tohumluk partisi her torba veya kaba kolayca ulaşılabilecek bir şekilde düzenlenmelidir. Kontrolör istediği takdirde, tohumluğun sahibi tarafından yeterli bilgi verilecektir. Partinin heterojen olduğu tespit edilirse numune alınmaz.
   

2. 
   Numune Alma Sıklığı : Tohumluk partilerinin özelliğine göre partiden alınacak ilk numune adetleri değişiklik gösterir. Farklı ağırlıktaki ambalajlardan oluşan partilerden alınacak ilk numune adetleri Ek-10’daki tablolarda verilmiştir.
   
3. 
   Temsili Numune: Laboratuvar analizlerinin yapılabilmesi için gerekli miktardaki tohum örneğidir. Uygun yöntemlerle alınan numunelerden aşağıdaki aşamaları izlenerek temsili numune elde edilir:
   

Partiyi oluşturan tohumluk, torba ve bunun gibi kapalı kaplarda ise parti içinden tesadüfi olarak torbalar seçilir ve ilk numuneler torbaların alt, üst ve orta kısımlarından alınır. Fakat her torbadan birden fazla numune alınması gerekli değildir.

Tohum büyük ambalajlarda ise ilk numune tesadüfi olarak seçilen çeşitli yerlerden ve derinliklerden alınmalıdır.

Akışkan olmayan kavuzlu numunelerde ilk numuneler el ile alınabilir.

Tohum küçük veya rutubet geçirmez kaplarda ambalajlanacaksa (örneğin teneke kutu veya plastik torbalarda) ve eğer mümkünse numune, tohumlar kaplara konulmadan önce alınmalıdır. Bu yapılmazsa, yeterli sayıda kap açılmalı veya delinerek numune alınmalıdır. Daha sonra kaplar kapatılmalı ya da içindeki tohumlar yeni bir kaba nakledilmelidir.

Tohumların kaplara doldurulması sırasında numune alırken, akan tohumun kesitinden üniform şekilde alınmalı, tohumun ambalajın dışına akmamasına özen gösterilmelidir. Bu işlem otomatik veya elle kontrol edilecek şekilde yapılmalıdır.

2) Karışık Numune Elde Edilmesi: İlk numuneler üniform ise bunların birleştirilmesiyle karışık numune elde edilir.3) Temsili Numune Elde Edilmesi: Temsili numune, karışık numunenin uygun ekipmanlarla veya el ile uygun miktara indirilmesiyle elde edilir.

4. 
   Tohumluk Partilerinden Numune Almada Kullanılan Yöntem ve Aletler
   

Eksper önce tohumluk partisinin büyüklüğüne ve tohumluğun cinsine uygun ölçü ve tipteki sondayı seçer (Ek-11).Baston ve Kovanlı (Sleeve) Tip Sondalarla Numune Alma:Bu tip sondalar içi boş bir tüp ile bu tüpün içinde hareket eden bir kısım olmak üzere iki parçadan ibarettir. Bölmeler bitki türüne göre değişik boyutlarda olabilir (Şekil 1). Sondalar yatay ve dikey olarak kullanılabilir. Bölmeli sondaların dikey olarak kullanılmaları şarttır. Aksi halde sonda açıldığı zaman sadece sondanın daldırıldığı katmandaki tohumluklar akar. Dolayısıyla tohumluk tabakalarını tam olarak temsil eden numune alınmış olmaz. Sonda yatay veya dikey olarak kullanıldığında çuval veya torbanın içine köşegenleri istikametinde daldırılmalıdır (Şekil 2). Çuvallar yatay olarak dizilmişlerse sondanın yatay olarak kullanılması doğru olur. Yığından numune alırken sondanın dikey olarak kullanılması gerekir. Sonda tohumluğun içine yarıklar kapalı halde olarak daldırılır. Sonra tüp döndürülerek yarıkların açılması ve tohumların bölmelere akması sağlanır. Bu iş yapıldıktan sonra yarıklar kapatılır ve sonda tohumluğun içinden yarıklar kapalı olarak çıkarılır ve tohumlar numune kabına boşaltılır. Bu tip sonda ile numune alırken sonda çuval veya torbaya bir defa daldırılır ve numune alınır. Numune yığından alınıyorsa, yığının büyüklüğüne göre çeşitli yerlerinden numune almak gerekir.

Çuvaldan numune alırken sonda çuvalın dokusunu araladığı için, çekildikten sonra delinen kısım sondanın ucu ile kapatılır. Numune kağıt torbadan alınıyorsa, delinen kısım kağıt yapıştırılarak kapatılmalıdır.

Şekil 2. Baston ve kovanlı ( Sleeve) tip sonda ile numune alınması.

2) El İle Numune Alma Yöntem ve Tekniği

Kavuzlu, akıcı olmayan türlerde (Çayır mer’a ve yem bitkileri) ve bazı durumlarda el ile numune alma daha uygundur.

Kavuzlu ve akıcı olmayan tohumlardan el ile alınan numunenin partiyi en iyi şekilde temsil etmesini sağlamak için tohumluk numunesi çuvalın üst, orta ve alt kısmından olmak üzere üç kez alınır. Çuvalın içinde el 40 cm’den daha fazla derine inemeyeceği için eli üstten daldırarak çuvalın alt kısmından numune almak imkansızdır. Bunun için numuneyi alan kontrolör, numuneyi alacağı çuvalları tamamen veya kısmen boşaltır. Numuneyi aldıktan sonra tekrar doldurur.

Numune çuval veya torbadan değil de yığından alınıyorsa, yine numunenin partiyi tam olarak temsil edebilme özelliğini sağlamak için tohumluk partilerinin çok derin olmamasına dikkat edilmelidir.

Tohumluk numunesi, tohumluğun temizlenmesi sırasında alınıyorsa, temizlenmekte olan tohumluk partisinden aynı zaman aralıkları ile aynı miktarda numune almak gerekir. Tohumluk partisinin büyüklüğüne göre, temizleme sırasında ne kadar zaman geçeceği ve partinin ağırlığı ile orantılı olarak hangi zaman aralıklarında numune alınacağı eksper tarafından saptanır.

El ile numune almada tohumların düşmemesi için avucun sıkıca kapatılması uygun olur.