Numer dokumentu: 2004-d-3710-pl-4

Klasa I

ŚWIAT ŚREDNIOWIECZNY

- Kim jest człowiek? Człowiek i jego potrzeby. WO

- Pojęcie historii i prehistorii. Skąd wiemy o tym, jak żyli pierwsi ludzie?

- Różnica między faktem a interpretacją.

2. Człowiek jako istota społeczna. Rodzina, ród, plemię, społeczność. WO

3. Początki historii - mapa fizyczna Bliskiego i Dalekiego Wschodu (warunki naturalne). Mapa polityczna świata starożytnego.

4. Pierwsze państwa. Definicja państwa. WO

- Cywilizacje doliny Tygrysu i Eufratu. Egipt. Indie. Chiny. Ludy Ameryki.

Herodot, Dzieje (fragmenty - opis miasta Babilon, opis mumifikacji)

5. Dzieje Żydów do powrotu z niewoli babilońskiej.

6. Starożytna Grecja.

- Mapa terenów zamieszkanych przez Greków po zakończeniu Wielkiej Kolonizacji.

- Polis: wspólnota wolnych mężów. WO

Herodot, Dzieje (fragment - tzw. debata konstytucyjna)

- Wojny perskie: wolni obywatele bronią swojego stylu życia.

Herodot, Dzieje (fragment - opis bitwy pod Maratonem)

- Demokracja ateńska. WO

- Wojna peloponeska: Ateny przeciwko Sparcie - starcie dwóch potęg i dwóch różnych stylów życia.

Plutarch, Żywot Likurga (fragment o wychowaniu spartańskim)

Tukidydes, Wojna peloponeska (fragment o przyczynach wojny)

- Aleksander Wielki: jednostka, która całkowicie zmienia mapę świata.

Wojna jako narzędzie rozprzestrzeniania się kultury. Mapa świata hellenistycznego.

Curtius Rufus, Historia Aleksandra Wielkiego (fragment)

7. Starożytny Rzym.

- Powstanie Rzymu: mit o Romulusie.

- Republika rzymska: służba państwu - najwyższym zaszczytem. WO

Polibiusz, Dzieje (fragment o ustroju republiki)

- Podboje republikańskie. Mapa: tereny podlegające Rzymowi w V w. p.n.e., w połowie III w. p.n.e., w I w. n.e.

- Cesarstwo rzymskie.

Tacyt, Roczniki (fragment o Neronie)

- Świat Rzymian a świat barbarzyńców.

Tacyt, Germania (fragmenty)

8. Początki chrześcijaństwa.

9. Życie codzienne w Grecji i Rzymie.

- Religia. Obrzędy, np. procesje, ofiary. Pojęcie politeizmu.

- Obyczaje (sport: olimpiada; niewolnictwo w Grecji i w Rzymie; cyrk, igrzyska).

Katon Starszy, O gospodarstwie wiejskim (fragment o niewolnikach)

10. Wynalazki i odkrycia cywilizacji starożytnych (np. pismo, koło, system dziesiętny, porcelana). Sposoby mierzenia czasu (kalendarz).

2. Okres najazdów.

- Powstanie islamu i najazdy arabskie.

Koran (fragmenty)

Mohamed ibn Ishak, Życiorys wysłannika bożego (fragment)

- Wikingowie

Rocznik klasztoru w Fuldzie (fragment)

Adam z Bremy, Dzieje diecezji Hamburskiej (fragment)

3. Mapa fizyczna (warunki naturalne) i mapa polityczna Europy w czasach Karola Wielkiego.

4. Karol Wielki - największy władca średniowiecznej Europy. Odrodzenie idei cesarstwa. Początki feudalizmu.

Einhard, Żywot Karola Wielkiego (fragmenty)

5. Feudalizm: obowiązki wasala i obowiązki seniora.

List biskupa Fulberta z Chartres do księcia Akwitanii

6. Europa po Karolu Wielkim. Powstawanie nowych państw na przełomie pierwszego i drugiego tysiąclecia.

7. Mieszko I i początek państwa polskiego. Polityczne znaczenie chrztu.

Anonim zwany Gallem, Kronika polska (fragment o chrzcie)

Thietmar, Kronika (fragment o bitwie pod Cedynią)

8. Bolesław Chrobry. Zjazd gnieźnieński. Polityczne znaczenie koronacji: różnica między księciem a królem.

Anonim zwany Gallem, Kronika polska (fragment o zjeździe gnieźnieńskim)

Thietmar, Kronika (fragment o zjeździe gnieźnieńskim)

9. Mapa polityczna Europy po bitwie pod Hastings.

10. Spór cesarzy z papieżami o niezależność Kościoła i o władzę nad chrześcijaństwem.

- Kościół w średniowieczu: papież, biskupi, zakony kontemplacyjne. Wielcy reformatorzy Kościoła: Grzegorz VII i Innocenty III - ich stosunek do cesarstwa. Pielgrzymki, relikwie. Mapa czterech tras pielgrzymkowych.

- Czyimi wasalami są biskupi i królowie? Argumenty cesarzy, argumenty papieży.

Dictatus papae

Bulla Innocentego III z J 198 roku (fragment)

- Polska w obozie papieskim - Bolesław Śmiały. Sprawa św. Stanisława.

Lambert z Hersfeldu, Kronika (fragment o koronacji Bolesława Śmiałego)

Anonim zwany Gallem, Kronika polska (fragment o biskupie krakowskim Stanisławie)

Wincenty Kadłubek, Kronika polska (fragment o św. Stanisławie)

- Kto wygrał w sporze cesarstwa z papiestwem?

11. Krucjaty.

- Przeciwko komu prowadzono krucjaty: Arabom w Hiszpanii, Turkom w Ziemi Świętej, Prusom w Europie Wschodniej, Albigensom w Prowansji.

Foucher z Chartres, Czyny Franków (mowa Urbana II w Clermont)

Anonim, Dzieje pierwszej krucjaty (fragment o zdobyciu Jerozolimy)

- Zakony rycerskie - powstanie zakonu Krzyżackiego. Malbork.

- Mapa wypraw krzyżowych.

12. Bolesław Krzywousty - wzorzec władcy-rycerza. Anonim zwany Gallem, Kronika polska (fragmenty)

13. Rozbicie dzielnicowe Polski. Mapa: dzielnice według testamentu Krzywoustego. Lokacja miast na prawie magdeburskim - samorządy miejskie. Sprowadzenie Krzyżaków do Polski.

14. Nowe zjawiska w kulturze europejskiej w XIII wieku: zakony żebracze (franciszkanie, dominikanie). Uniwersytety. Inkwizycja.

Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragment)

- Anglia: przywileje i kształtowanie się stanów; Wielka Karta Swobód

i powstanie parlamentu. WO

Wielka Karta Swobód (fragment)

15. Władysław Łokietek - zjednoczenie Polski. Kazimierz Wielki: budowanie potęgi państwa polskiego. Ludwik Węgierski: przywilej koszycki. Plan miasta i zamku w Polsce w XIV wieku.

16. Kryzys kościoła w XIV wieku i próby jego przezwyciężenia.

- Ruch soborowy. Sobór w Konstancji.

- Ruch husycki w Czechach.

Wawrzyniec z Brezove, Kronika husycka (fragmenty)

17. Polska pierwszych Jagiellonów.

- Jadwiga i Jagiełło. Chrzest Litwy, unia polsko-litewska. Wielka wojna z zakonem krzyżackim.

Akt unii w Krewie

- Kazimierz Jagiellończyk. Wojna 13-letnia. Przejęcie Prus.

18. Mapa polityczna Europy w 1492 roku.

19. Losy Żydów w średniowiecznej Europie.

20. Życie codzienne.

- Ci, którzy walczą.

- Ci, którzy się modlą.

św. Benedykt z Nursji, Reguła (fragment)

- Ci, którzy pracują. Praca, odpoczynek, święto. Widowiska, przejazdy

możnych, egzekucje, turnieje, karnawał.

- Problemy ludzi średniowiecza: wojny, głody, zarazy, ciemność.

G. Boccaccio, Dekameron (fragment - opis zarazy)

- Powstawanie miast. Cechy. Kraków.

nawiązania: M. Twain, Pamiętniki Adama i Ewy

2. Grecka idea humanizmu i demokracji.

- Człowiek jest miarą wszechrzeczy (Protagoras).

- Wiedzieć, co jest dobre i postępować dobrze jest tym samym (Sokrates).

- Piękno, prawda i dobro są celem ludzkiego życia (Platon).

- Prawdziwa przyjaźń możliwa jest tylko między ludźmi etycznie dzielnymi (Arystoteles).

Tukidydes, Wojna peloponeska (mowa Peryklesa o demokracji)

3. Rzymska idea prawa (główne zasady). WO

2. Idea uniwersalizmu europejskiego.

- Jeden Kościół, jeden cesarz, jeden język.

3. Idea hierarchicznego porządku świata i społeczeństwa (gradualizm św. Tomasza, porządek feudalny).

- O powstaniu świata.

- O powstaniu bogów (bogowie greccy).

mity o Chaosie, Gai, Kronosie, Zeusie oraz walce bogów z Gigantami i Tytanami

- O powstaniu człowieka.

mit o Prometeuszu

- O działaniu zjawisk przyrody.

mit o Demeter i Korze

bestie piekielne.

nawiązania: U. Eco, Imię róży (fragment - opis iluminacji z potworami)

2. Sagi, legendy, baśnie.

legendy polskie (o Kraku i Wandzie, o Piaście Kołodzieju)

baśnie arabskie z Księgi tysiąca i jednej nocy (Sindbad Żeglarz) legenda o św. Jerzym

3. Świat fantazji średniowiecznej światem naszego dzieciństwa.

Nawiązania: J.R.R. Tolkien, Hobbit (fragment o elfach i krasnoludach), baśnie: o Szklanej Górze, o Królewnie Śnieżce, o Śpiącej Królewnie, gry narracyjne oparte na moty­wach średniowiecznych,

- Prometeusz, opiekun człowieka (mit o Prometeuszu).

- Nić Ariadny sposobem na wyjście z Labiryntu (mit o Minotaurze).

- Bóg wyprowadzający Żydów z Egiptu (Biblia).

2. Odwaga, duma, ambicja, honor.

- Stawianie czoła potworom (mit o Heraklesie).

- Dążenie do nieśmiertelnej sławy (postać Achillesa, postać Aleksandra Wielkiego).

- Postawa heroizmu (mit o Prometeuszu, postać Achillesa).

- Honor wolnego obywatela.

Plutarch, Żywot Tyberiusza Grakcha (fragment o Kornelii, matce Grakchów)

nawiązania: K. Ujejski, Maraton (fragment)

Duma z przynależności do Narodu Wybranego (Biblia).

3. Żądza władzy, pycha, zazdrość, nienawiść.

historia Kaina i Abla, Biblia - Rdz. 4, 1-15

odwołanie do greckich mitów teogonicznych

Homer, Iliada (fragment o Achillesie bezczeszczącym zwłoki Hektora)

4. Miłość, przyjaźń,

- Miłość (Orfeusz i Eurydyka, Odys i Penelopa).

- Przyjaźń (Gilgamesz i Enkidu, Rut i Noemi, Achilles i Patroklos).

- Wierność ojczyźnie.

Homer, Iliada (fragment o postawie Hektora)

epitafium Spartan poległych pod Termopilami

nawiązania: epitafia poległych pod Westerplatte i Monte Cassino

- Wierność Bogu.

nawiązania: H. Sienkiewicz, Quo vadis (fragment o męczeństwie chrześcijan)

- Lęk przed Sądem Ostatecznym, przed diabłem i mękami piekielnymi, przed nagłą śmiercią, przed tym, co nieznane.

napis na portalu kościoła pielgrzymkowego w Autun, XII w.: Niech ten strach porazi wszystkich pogrążonych w grzechu śmiertelnym

Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią (fragment)

2. Odwaga, duma, ambicja, honor.

nawiązania: H. Sienkiewicz, Krzyżacy (ślubowanie Zbyszka),

H. Pyle, Wesołe przygody Robin Hooda (fragmenty - o odwadze Robin Hooda, ballada o rycerzach Okrągłego Stołu),

F. Schiller, Rękawiczka

3. Żądza władzy, zdrada.

Legenda o królu Arturze (fragment o próbie zawładnięcia mieczem)

Dante, Boska Komedia (fragment o ostatnim kręgu Piekła)

nawiązania: J. R. R Tolkien, Władca Pierścieni (fragment o zdradzie Sarumana)

4. Miłość, wierność.

- Pary średniowiecznych kochanków: Tristan i Izolda,

Tristan i Izolda (fragment - o napoju miłosnym).

- Miłość ewangeliczna.

postać świętego Franciszka

Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragment)

J. de Voragine, Złota legenda, legenda o św. Krzysztofie (fragment)

- Wierność seniorowi i ojczyźnie.

Pieśń o Rolandzie (fragment)

Anonim zwany Gallem, Kronika (fragment o obronie Głogowa).

egipski mit o tworzeniu świata przez nazywanie - Stela Szabaki (fragment) początek babilońskiego eposu o powstaniu świata Enuma Elisz (fragment)

T. Jansson, Opowiadania z Doliny Muminków (Wiosenna piosenka), M. Ende, Niekończąca się historia (fragment), U. Le Guin, Czarnoksiężnik z Archipelagu (fragment)

2. Twórcza moc ludzkiego talentu.

Pojęcie kanonu piękna - kanon egipski i grecki.

Porządki w architekturze: joński, dorycki i koryncki. Budowle greckie z okresu klasycznego i ich dekoracja rzeźbiarska: Partenon, Propyleje, Erechtejon.

- Architektura rzymska: Koloseum, Panteon.

- Rzeźba rzymska: portret, relief historyczny (kolumna Trajana).

3. Powstanie i rozwój teatru.

- Obrzędy ku czci Dionizosa - źródło greckiej sztuki teatralnej.

A. Nicoll, Dzieje teatru (fragment o zachowaniu publiczności teatralnej w Atenach)

- Środki wyrazu w teatrze greckim.

5. Artysta dumny z roli twórcy Apollo-patron sztuki

Muzy natchnieniem artysty.

Orfeusz symbolem mocy twórczej.

Pigmalion – artysta zakochany w swoim dziele.

Horacy – twórca przekonany o nieśmiertelności sztuki (Exegi monumentum...).

Funkcje przypowieści ewangelicznych (specyfika gatunku).

Przypowieści: o talentach, o synu marnotrawnym

Anonim zwany Gallem, Kronika (wstęp)

Mistrz Teofil z Helmarshausen, De diversi artibus (fragment)

– Architektura romańska: kościoły pielgrzymkowe, klasztory. – Rzeźba romańska: portal w Autun, kapitele w Moissac.

– Architektura gotycka: katedry (Chartres), witraże.

– Malarstwo tablicowe: poliptyk grudziądzki.

– Rzeźba gotycka: ołtarz Wita Stwosza.

– Muzyka.

Chorał gregoriański, Dies Irae

Bogurodzica

2. Czym jest prawda i dobro? Sofiści, Sokrates.

3. Czy świat, który widzimy, jest jedynym światem? Platon.

4. Co poznajemy, czym jest prawda? Arystoteles.

– Zawierzenie Pismu Świętemu (prawda objawiona).

– Zawierzenie wewnętrznemu objawieniu (iluminacji) – św. Augustyn.

Dowodzenie rozumowe – św. Tomasz (przykład dowodu z ruchu).

2. Czym jest człowiek?

– Dusza uwięziona w ciele (św. Augustyn).

- Jedność duszy i ciała (św. Tomasz).

2. Wskazania moralne wielkich nauczycieli ludzkości: Mojżesza, Buddy, Lao Tsy, Jezusa z Nazaretu.

Ewangelia, Kazanie na Górze (fragment)

przypowieści: o dobrym Samarytaninie, o robotnikach w winnicy

historia jawnogrzesznicy

2. Wzorce osobowe epoki (rycerz, święty, władca).