Çiftçinin eline geçen fiyatlar ekonomide gelişen enflasyon/deflasyon eğilimlerini (satın alma gücü endikatörü) gösterir .Eski uygulamalarda ÜFE yerine Toptan Eşya Fiyat Endeksleri(TEFE),kullanılırdı.İki gösterge arasındaki fark ulaşım dolayısı ile fiyatlarda olan ilave bileşendir Enflasyonun büyüklüğü, ekonomik istikrar ile ters orantılıdır. Çiftçinin eline geçen fiyatlar, tarım sektörü çalışanlarının milli gelirden aldığı payı gösterir. Tarım alanında ülkelerin rekabet gücü ve kendine yeterliliği konusunda yorum yapma imkanı verir. Deflatör, ülkede üretilen bütün mal ve hizmetlerin fiyat değişim endeksidir. En kısa tarifi, cari fiyatlarla hesap edilen GSMH nın sabit fiyatlarla hesap edilen GSMH ya oranıdır. Devletin ekonomide ağırlığının olmaması durumunda, bu endeks Üretici fiyatlarına yakın bir değer taşır. Devlet eğitim, sağlık, adalet ve savunma, emniyet hizmetlerini yerine getirebiliyorsa dahi deflatör üretici fiyatlarından farklı bir değere sahiptir. Tablo(1.1), Tablo(1.2) ve Tablo(1.3) de cumhuriyet döneminde yaşanan fiyat artışları ve deflatörler verilmiştir. 1991-2002 yılları arasında ülkemiz yıllık ortalama %70 oranında enflasyon yaşamıştır.
5.Para-Kredi ve Borsa verileri: M1, M2, M3, Para büyüklükleri,
Aylık olarak bankaların plasmanları- verdikleri krediler, tüketici kredileri, faiz oranları, reeskont faiz oranları, bono ve tahvil getirileri haftalık ve aylık olarak ilan edilirler .Borsa verileri anlık ve günlük olarak yayınlanır. Banka verileri ekonomik büyüme veya küçülmenin habercisidir. Borsa verileri sektörel bazda gelişme istikametini verir. Faiz oranları yatırımların hızını tespit eder, faizler düştükçe yatırım büyür, yükseldikçe yatırımlar azalır.M1, M2, M3, rakamları önümüzdeki kısa dönemdeki beklenmesi gereken fiyat artışları ile ilgili yorum yapma imkanını verir. Banka plasmanları, endüstrinin gidiş (büyüme) yönünü gösterir. Paranın devir hızı önemli bir göstergedir. Banka mevduat munzam karşılıkları merkez bankası tarafından düzenlenerek paranın dönme hızı ayarlanır.
6.Bütçe Performansı; Devlet gelirleri, giderleri, devlet borçları aylık, üç aylık ve yıllık olarak yayınlanırlar. Bütçe açığı bunun hangi kaynaklardan karşılandığı, toplam devlet borçlarının milli gelire oranı birer makro ekonomik göstergedir.Avrupa Topluluğunda devlet borçlarının milli gelire oranının %60 ı geçmemesi istenir.Yıllık bütçe açığının milli gelire oranının %3’ü aşmaması hedefi vardır. IMF geçmiş programında bizim için ayrıca bütçemizin %6,5faiz dışı fazla vermesini şart olarak koymuştu. Bu oran devletin iç ve dış borçlarının servisi için gereken tasarrufu karşılayacağı hesap edilmişti. Bütçe harcamalarında personel giderleri, yatırım miktarları ve borçlanma sınırlarını da belirlemişti. Ortaya çıkabilecek yeni bir harcamaya ancak kaynak göstererek izin vermekteydi. Bu hedefler bütçe harcama disiplini ile cari açığı kapatmak, borçların faizini ödemek en azından ekonomik olarak taşınabilir duruma getirmek hedeflenmiştir. Bütçe bir maaş ödeme, borç geri ödeme bütçesi haline gelmiş ise bu bütçe ile ekonomiye yön vermek mümkün olmaz. Aşağıdaki tablolarda ülkemizin TÜİK tarafından yayınlanmış olan milli gelir hesapları, sektör büyüklükleri , dış ticaret rakamları, bütçe büyüklükleri, enflasyon oranları verilmektedir. Ayrıca Cumhuriyet döneminde ulaşılan ekonomik büyüklükler ile sektör paylarını ifade eden rakamlar verilmektedir. Ekonomik büyüklüklerin geçmişteki siyasi iktidarlar döneminde nasıl değiştiğini de ayrı bir tabloda görmek mümkündür.
Tablo(1.1)
|
ÜLKEMİZDEKİ İKTİSADİ FAALİYET KOLLARINA GÖRE GSMH 1998 sabit fiyatlar milyon TL
|
|
|
|
|
|
|
|
DÖNEM
|
İktisadi faaliyet kolları
|
1998
|
1999
|
2000
|
2001
|
2002
|
2003
|
2004
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
Tarım, avcılık ve ormancılık
|
8.520.613
|
8.030.859
|
8.626.953
|
7.926.313
|
8.663.126
|
8.475.963
|
8.701.635
|
9.275.244
|
9.393.296
|
8.736.944
|
9.141.424
|
9.446.469
|
Balıkçılık
|
236.870
|
228.990
|
217.696
|
221.062
|
197.495
|
207.659
|
227.653
|
295.508
|
307.647
|
309.779
|
292.126
|
323.802
|
Madencilik ve Taşocakçılığı
|
729.072
|
681.750
|
674.914
|
630.890
|
615.945
|
602.512
|
622.726
|
678.461
|
714.046
|
771.983
|
813.954
|
759.220
|
İmalat Sanayi
|
16.791.078
|
15.933.358
|
17.037.385
|
15.736.113
|
16.192.617
|
17.552.856
|
19.645.369
|
21.249.692
|
23.033.310
|
24.326.791
|
24.290.306
|
22.537.090
|
Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üretimi ve dağıtımı
|
1.310.649
|
1.291.303
|
1.368.969
|
1.322.502
|
1.366.778
|
1.443.070
|
1.534.957
|
1.751.352
|
1.902.611
|
2.031.737
|
2.107.391
|
2.033.272
|
İnşaat
|
4.085.861
|
3.957.358
|
4.150.231
|
3.426.908
|
3.903.516
|
4.207.040
|
4.801.693
|
5.250.284
|
6.220.955
|
6.573.647
|
6.040.811
|
5.058.491
|
Toptan ve perakende ticaret
|
9.836.179
|
8.928.077
|
9.600.077
|
8.054.880
|
8.611.917
|
9.593.253
|
10.916.063
|
11.955.208
|
12.708.356
|
13.436.516
|
13.237.437
|
11.859.848
|
Oteller ve Lokantalar
|
1.783.827
|
1.469.497
|
1.700.648
|
1.797.702
|
1.824.822
|
1.712.403
|
1.828.632
|
1.835.358
|
1.880.824
|
1.921.011
|
1.882.737
|
1.956.950
|
Ulaştırma, depolama ve haberleşme
|
7.735.727
|
8.010.260
|
8.908.992
|
8.580.577
|
9.618.386
|
10.473.106
|
11.597.023
|
12.950.854
|
13.830.467
|
14.811.164
|
15.026.108
|
13.952.800
|
Mali aracı kuruluşların faaliyetleri
|
5.347.364
|
5.667.013
|
5.911.394
|
6.854.998
|
6.440.559
|
6.114.679
|
6.969.108
|
7.915.871
|
9.023.176
|
9.906.091
|
10.803.084
|
11.723.776
|
Konut Sahipliği
|
3.499.949
|
3.642.651
|
3.821.380
|
3.966.930
|
4.105.878
|
4.238.349
|
4.399.668
|
4.557.269
|
4.679.756
|
4.779.268
|
4.889.749
|
5.091.366
|
Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri
|
1.742.077
|
1.643.939
|
1.681.544
|
1.733.821
|
1.939.060
|
2.034.007
|
2.303.417
|
2.539.481
|
2.859.058
|
3.256.471
|
3.473.201
|
3.628.012
|
Kamu yönetimi ve savunma, zorunlı sosyal güvenlik
|
2.819.513
|
2.901.319
|
2.961.722
|
3.128.331
|
3.143.688
|
3.121.709
|
3.217.213
|
3.057.765
|
3.061.672
|
3.097.712
|
3.108.369
|
3.197.580
|
Eğitim
|
1.543.824
|
1.568.824
|
1.557.939
|
1.628.516
|
1.703.329
|
1.706.706
|
1.725.186
|
1.799.854
|
1.892.693
|
1.983.797
|
2.007.025
|
2.047.904
|
Sağlık işleri ve sosyal hizmetler
|
842.865
|
837.857
|
853.718
|
889.442
|
960.176
|
967.480
|
956.933
|
1.127.274
|
1.170.868
|
1.190.962
|
1.230.213
|
1.269.043
|
Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri
|
1.090.449
|
1.105.988
|
1.141.070
|
1.171.931
|
1.254.094
|
1.250.485
|
1.308.830
|
1.377.698
|
1.502.719
|
1.583.443
|
1.611.295
|
1.592.779
|
Eviçi personel çalıştıran hanehalkları
|
78.665
|
75.321
|
78.194
|
80.203
|
89.950
|
92.770
|
104.595
|
115.880
|
131.482
|
147.480
|
155.676
|
159.289
|
Sektörler Toplamı
|
67.994.582
|
65.974.363
|
70.292.829
|
67.151.119
|
70.631.336
|
73.784.049
|
80.860.700
|
87.733.053
|
94.312.936
|
98.864.796
|
100.110.905
|
96.637.694
|
Dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri
|
3.518.398
|
3.621.457
|
3.684.508
|
4.362.050
|
4.007.776
|
3.721.266
|
4.269.825
|
4.879.828
|
5.729.267
|
6.245.647
|
6.773.149
|
7.429.415
|
Vergi-Sübvansiyon
|
5.726.963
|
5.487.663
|
5.828.079
|
5.520.283
|
5.896.272
|
6.275.410
|
6.894.715
|
7.646.506
|
8.154.651
|
8.635.476
|
8.583.974
|
7.879.382
|
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Alıcı fiyatlarıyla)
|
70.203.147
|
67.840.570
|
72.436.399
|
68.309.352
|
72.519.831
|
76.338.193
|
83.485.591
|
90.499.731
|
96.738.320
|
101.254.625
|
101.921.730
|
97.087.661
|
Tablo(1.2) 1923’ ten 2009’a kadar ülkemizin makro ekonomik büyüklükleri
Tablo(1.3) Siyasal Dönemler İtibariyle Makro-Ekonomik Büyüklükler
TABLO(1.4)
GSMH , TARIM ve SANAYİ SEKTÖRLERİ BÜYÜKLÜKLERİ 1948 YILI ÜRETİCİ FİYATLARI İLE MİLYON TL
|
YILLAR
|
GSMH
|
TARIM
|
SANAYİ
|
DEĞER
|
%BÜYÜME
|
ENDEKS
|
DEĞER
|
BÜYÜME%
|
ENDEKS
|
DEĞER
|
BÜYÜME%
|
ENDEKS
|
1923
|
2.928,5
|
-
|
100,0
|
1.263,5
|
-
|
100,0
|
389,9
|
-
|
100,0
|
1924
|
3.363,8
|
14,9
|
114,8
|
1.607,2
|
13,2
|
127,2
|
397,5
|
1,9
|
92,9
|
1925
|
3.793,3
|
12,8
|
129,5
|
1.696,6
|
5,6
|
134,3
|
476,5
|
19,9
|
109,4
|
1926
|
4.484,0
|
18,2
|
153,1
|
2.236,7
|
31,8
|
177,0
|
526,5
|
10,5
|
125,6
|
1927
|
3.909,6
|
-12,8
|
133,5
|
1.546,2
|
-30,9
|
122,4
|
637,8
|
21,1
|
150,0
|
1928
|
4.341,3
|
11,0
|
148,2
|
1.842,4
|
19,2
|
145,8
|
656,4
|
2,9
|
149,2
|
1929
|
5.278,2
|
21,6
|
195,6
|
2.626,5
|
58,8
|
207,9
|
710,7
|
8,3
|
154,8
|
1930
|
5.394,5
|
2,2
|
184,2
|
2.525,1
|
-3,8
|
199,8
|
780,0
|
9,8
|
200,1
|
1931
|
5.865,7
|
8,9
|
200,3
|
2.886,8
|
14,3
|
228,5
|
777,5
|
-0,3
|
199,4
|
1932
|
5.235,2
|
-10,7
|
178,8
|
2.055,0
|
-28,8
|
162,6
|
881,8
|
13,4
|
226,2
|
1933
|
6.063,9
|
16,0
|
207,1
|
2.509,5
|
22,1
|
198,6
|
1.046,7
|
18,7
|
268,5
|
1934
|
6.429,6
|
6,0
|
219,6
|
2.578,3
|
2,7
|
204,1
|
1.197,8
|
14,4
|
307,2
|
1935
|
6.238,8
|
-3,0
|
213,0
|
2.420,5
|
-6,1
|
191,6
|
1.190,7
|
-0,6
|
305,4
|
1936
|
7.679,8
|
23,2
|
262,2
|
3.731,1
|
54,1
|
295,3
|
1.185,7
|
-0,4
|
304,1
|
1937
|
7.798,2
|
1,5
|
266,2
|
3.599,5
|
-3,5
|
284,9
|
1.292,9
|
9,0
|
331,6
|
1938
|
8.537,5
|
9,5
|
291,5
|
3.793,5
|
5,4
|
300,2
|
1.518,1
|
17,4
|
389,4
|
1939
|
9.127,8
|
6,9
|
311,7
|
3.939,4
|
3,8
|
311,8
|
1.722,3
|
13,5
|
441,7
|
1940
|
8.677,9
|
-4,9
|
296,3
|
3.890,6
|
-1,2
|
307,4
|
1.569,0
|
-8,9
|
402,4
|
1941
|
7.780,4
|
-10,3
|
265,7
|
3.249,2
|
-16,5
|
257,2
|
1.470,8
|
-6,3
|
377,2
|
1942
|
8.217,4
|
5,6
|
280,6
|
3.880,7
|
19,4
|
307,1
|
1.400,1
|
-4,8
|
359,0
|
1943
|
7.412,9
|
-9,8
|
253,1
|
3.395,2
|
-12,5
|
268,7
|
1.437,3
|
2,7
|
368,6
|
1944
|
7.037,9
|
-5,1
|
240,3
|
3.031,8
|
-10,7
|
240,0
|
1.347,8
|
-6,3
|
345,7
|
1945
|
5.960,1
|
-15,3
|
203,5
|
2.321,6
|
-23,4
|
183,7
|
1.157,1
|
-14,1
|
296,8
|
1946
|
7.864,0
|
31,9
|
268,5
|
3.580,0
|
54,2
|
283,3
|
1.929,7
|
66,7
|
494,9
|
1947
|
8.192,4
|
4,2
|
279,7
|
3.162,9
|
-11,7
|
250,3
|
1.480,4
|
-23,3
|
379,7
|
1948
|
9.535,2
|
16,4
|
325,5
|
4.303,8
|
36,1
|
340,6
|
1.571,9
|
6,2
|
403,1
| |