Mövzu 1 TƏŞKİlat anlayişi onlarin formalari
|
|  Yüklə 276.5 Kb.
|
Tyşkilatla atrafmühit amsında kommunikasiyalar. Təşkilatm fəaliyyətinə təsir göstərən ətraf mühitin bəzi amilbri artıq kifayyət qədər məlumdur (bax mövzu 6). Təş-kilatın kommunikasiyalara olan təlabaü bu amilbrdən ası-hdtr. Təşkilatlar özbrinin ətraf mühitinin tərkib hissələri ib kommunikasiya üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edir. Mə-səbn, mövcud və potensial istehlakçılarla onlar reklam vasi-təsib əlaqə saxlayır. İctimaiyyətb əlaqədə ilk növbədə müx-təlif səviyyəbrdə (yerli, ümummilli, beynəlxalq) təşkilatm müəyyən (təbii ki, müsbət) obrazımn, «imicinin» yaradılma-sına fikir verilir. Təşkilatlar dövbt tənzimbnməsinə tabe ol-malıdırlar və müxtəlif hesabatları tərtib edərək özlərinin ma-liyyə, marketinq, yerbşmə, iş yerbrinin mövcudluğu haqqın-da və s. məlumatlar göstərməlidirbr. Məlumdur ki, menecerlərin ətraf mühitə təsir etmək imkanları məhduddur, lakin lobbiçibrdən istifadə edərək və müxtəlif siyasi qrupların xeyrinə ödənişlər edərək təşkilatlar qəbul edibn qanun və qərarlarm məzmununa təsir etməyə çahşırlar. Təşkilat həmkarlar ittifaqı ib (beləsi olduqda) əlaqə saxlamalıdır. Həmkarlar təşkilatı olmadıqda təşkilat öz işçibri ib əlaqə saxlayır və onun yaranmasının qarşısmın al-masına çahşır. Beləliklə, qeyd etmək lazımdır ki, təşkilatm daxilində hərəkət edən informasiya və baş verən müxtəlif müşavirəbr, müzakirəbr, xidməti yazışma və s. bir çox hallarda ətraf mü-hitin yaratdığı imkanlar və ya problemlərə olan reaksiyadır.
Təşkilatm daxilində informasiya şaquli kommunikasiyalar çərçivəsində səviyyədən səviyyəyə hərəkət edir. O, yu-xarı səviyyədən aşağı səviyyəyə ötürülə bibr. Bu yol ib işçilərə məsəbbr, konkret tapşırıqlar, tövsiyə olunan prosedurlar, prioritetlərin dəyişməsi və s. çatdırılır. Bu növ kommunikasiyalardan əlavə təşkilata aşağıdan yuxarıya hərəkət edən kommunikasiyalar da lazımdır, həm də ki, bu proses instansiyadan (pillədən) instansiyaya bura-xılmadan baş verməlidir. Bu növ kommunikasiyalar yuxarı təbəqələri aşağı səviyyələrdə baş verənlərdən məlumatlandırmaq funksiyasmı yerinə yetirir. Bu yol ilə rəhbərlik mövcud olan və ya baş verə biləcək (potensial) problemlərdən xəbərdar olur və vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün vaxtmda müxtə-lif variantlar təklif edə bilir. Dünyanın bır sıra ölkəsində son vaxtlarda müəssisəbrdə fəhlələrdən ibarət olan qruplar yaradılır və onlar müntəzəm olaraq (adətən həftədə 1 saat) istehsalatda və ya hər hansı xidmətdə mövcud problembrin müzakirəsi və həlli üçün toplanır. Bu cür qruplar «keyfiyyət dərnəkləri» adlandırılır. Aşağıdan yuxarıya informasiyanın ötürülməsi adətən hesabatlar, təklifbr və izahat vərəqəbri formasmda baş verir.
Təşkilatlara şaquli kommunikasiyalardan əlavə üfqi kommunikasiyalar da lazımdır. Məlum olduğu kimi, təşki-latlar çoxlu bölməbrdən ibarətdir və onlar arasında vəzifə və hərəkətbrin koordinasiyası üçün məlumat mübadiləsinə eh-tiyac var. Məsələn, elmtutumlu sahələrdə əsas orta təbəqəli rəhbərlər (məsələn istehsalat, marketinq, layihə-tədqiqat şöbələrinin müdirbri) məhsulun yeniləşdirilməsi üzrə fəaliyyət-brini koordinasiya etmək üçün görüşür. Əsas (baza) texnologiyalar əsasında şirkətbr müxtəlif çeşiddə məhsul istehsal edə bibr. Buna görə də, rnarketinq, layihə-tədqiqat şöbəbrinin vasitəsi ilə bazarm nə istdiyi haqqında məlumat almaq çox vacibdir. Xəstəxanada həkim laboratoriya və kabinetlərdən lazımı informasiya almasa dəqiq diaqnoz verə bilməz.
Təşkilatdakı kommunikasiyaların daha aydın komponenti rəhbərlə işçinin arasmda olan münasibətbrdir. Bu şaquli əmək raübadibsinin əyani nümunəsidir, həm də ki, o rəhbərin kommunikativ fəaliyyətinin əsas hissəsini təşkil edir. Rəhbərlə işçi arasındakı informasiya mübadibsinin çoxsayh növbrinin bəzibri məsəbbrin, prioritetlərin və göz-bnibn nəticələrin müəyyənbşdirilməsi, şöbənin qarşısmda duran məsələlərin həll edilməsinə işçinin cəlb edilməsinin təmin olunması, işin səmərəli təşkili probleminin müzakirəsi, motivbşdirmə məqsədi ilə məşhurlaşma və mükafatlandır-maya nail olmaq, işçibrin bacarıqlarmın inkişafı və təkmil-ləşdirilməsi, real mövcud olan və gözbnibn problem haqqın-da informasiyamn toplanması, işçibrin gözbnibn dəyişikliklər haqqında məlumatlandırılması, həmçinin ideyalar, təkmilləşdirməbr və təkliflər haqqında məlumatlarm ahnması ib bağlıdır. Bu növ kommunikasiyalara əlavə olaraq rəhbərlə işçi qrup arasında informasiya mübadiləsi mövcuddur. Bu kom-munikasiyalar rəhbərə imkan verir ki, qmpun fəaliyyətinin səmərəliliyini artırsın. Bu zaman mübadilə prosesində qrup üzvbrinin hamısının iştirak etməsi imkan verir ki, hər kəs şöbənin yeni prioritet və məqsədləri, birgə iş haqqında, gözlə-nibn dəyişiklikbr və onlann nəticəbri, nailiyyətbr, səmərə-bşdirici xarakterli təkliflər haqqında fikir söyləsin. Bəzən işçi qrup gəbcək dəyişiklikbr və ya təkmilləşdirmələr, həmçinin digər problembrin müzakirəsi üçün rəhbər-siz də yığışır. Bu cür bərabərlik münasibətləri əməkdaşların öz işlərindən razılıqlarını artırır.
Əvvəl qeyd olunmuşdur ki, təşkilat formal və qeyri-formal hissəbrdən ibarətdir. Kommunikasiyalar da formal və qeyri-formal olur. Yuxarıda göstərilmiş bütün növbr formal kommunikfsiyalara aiddir. Qeyri-formal kommımikasiyaların yayılması kanalmı şayiəbrin yayılması kanalı adlandırmaq olar. Şayiəbr «dəhlizlərdə, yeməkxanalarda və insanlarm toplaşdığı istənibn digər yerbrdə dolaşır». Şaiələr kanalları ib informasiyanm daha yüksək sürətb yayılmasmı bilərək rəhbərbr bu kanallardan planlaşdırılmış şəkildə müəyyən informasiyanın yayılması üçün istifadə edir. Şayiələri dəqiq olmayan informasiya kimi qəbul edirlər. Bununla beb tədqiqatlar göstərir ki, bu kanallarla yayılan məlumatlar daha çox hallarda dəqiq olur. Tədqiqatlara əsasən şirkətin özü haqqmda informasiya əsasmda şayiəbrin 80-99% düzdür. Bundan əlavə dəqiqliyindən, müsbət və mənfi olmasmdan asılı olmayaraq onların təsiri kifayət qədər güc-lüdür. Şayiələr kanallan ib adətən aşağıdakı növ informasiya ötürülür: 1. Gözbnibn ixtisarlar; 2. Gecikməbrə görə cəzalandırilma üzrə yeni tədbirlər; 3. Təşkilatm strukturımda dəyişiklikbr; 4. Gözbnibn yerdəyişməbr və vəzifə artımı; 5. Axırmcı müşavirədə iki rəhbər arasmda baş vermiş mübahisənin təfsilatı ib izahı; 6. Kim kimə işdən sonra görüş təyin edir. Qeyd etmək lazımdır ki, təşkilatlarda informasiya mübadibsi istənilən qədər səmərəli deyil. Həqiqətdə insanlar göründüyündən daha aşağı səmərəliliklə ünsiyyətdə olurlar. Bir tədqiqata əsasən ustalarm 85% hesab edirdi ki, onlann işçi-ləri vacib iş məsələlərinin müzakirəsində özbrini sərbəst hiss edirbr. Həqiqətdə isə işçilərin cəmi 51% bu cür hesab edirdi. Bundan əlavə bir çox hallarda ötürübn məlumat düz-gün başa düşünülmür və deməli informasiya mübadibsi qeyri-səmərəli olur. İdarəetmə sahəsinin görkəmli tədqiqatçısi Con Mayer göstərir ki, bir qayda olaraq informasiya müba-diləsi təşəbbüsbrinin cəmi 50%-də tərəflər arasmda razılığa nail olunur. Səmərəliliyin bu qədər aşağı səviyyədə olmasının əsas səbəbi kommunikasiyanm mübadib olması faktınm yaddan çıxarılmasıdır. Mübadib zamanı hər iki tərəf aktiv rol oynayır. İnformasiya mübadibsi ancaq onda baş verir ki, bir tərəf informasiyanı təqdim, digər tərəf isə qəbul edir. Bımun məhz beb olması üçün kommunikasiya prorsesinə fikir vermək lazım-dır.
İnformasiya mübadibsi zamanı göndərən və qəbul edən bir neçə qarşılıqlı əlaqəli mərhəb keçir. Onlarm vəzivəsiməlumatı tərtib etmək və onun ötürülməsi üçün kanaldan eb istifadə etməkdir ki, hər iki tərəf ilkin ideyanı eyni cür başa düşsün. Bu mərhəbbr aşağıdakılardır: 1. İdeyanm yaradılması; 2. Kodlaşdırma və kanalın seçilməsi; 3. Ötürmə; 4. Kodun açılması. Göstəribn məhəbbrin hər birinə ayrılıqda nəzər salaq.
Yadda saxlamaq vacibdir ki, ideya hələ sözə (cümləyə) çevrilməyib və ya digər forma almayıb ki, informasiya mübadiləsinə xidmət etsin. Mövzu 10 QƏRARIN QƏBUL EDİLMƏSİNİN MODEL VƏ METODLARI Modelbrin köməyi ilə idarəetmə elmi ikinci dünya müharibəsi dövründə İngiltərədə yaranmışdır. O zaman bir qrup alim mürəkkəb hərbi problemlərin həlli üçün tapşırıq almış və onlan yerinə yetirmək üçün modelləşdirmə metodlarından istifadə etmişlər. Sonradan 50-60-cı ilbrdə onlar tərəfındən işbnmiş metodologiya təzələnmiş bir sıra spesifık metodlara çevribrək sənayenin problemlərini həll etməyə və müxtəlif vəziyyətbrdə qərarların qəbul edilməsində daha geniş miqyasda istifadə olunmağa başlamışdı. Bu gün idarəetmə elminin bu model və metodlan aşağıdakı məsəbbrin həlli üçün istifadə olunur: şəhərbrdə nəqliyyat axınlanmn tənzimbnməsi, aeroport və vağzallarda hərəkət qrafikbrinin optimallaşdırılması, tədris müəssisələrində auditoriya və laboratoriyalarm iş qrafiklərinin tərtib edilməsi, super marketbrdə ehtiyatlarm idarə edilməsi, yeni növ məhsullarm işbnməsi, ümumi reklam xərcbrin müxtəlif növ məhsullar arasında bölüşdürülməsi, istehsalm maddi təchizatınm planlaşdırılması və s. İdarəetmə elminin bir yanaşma kimi fərqləndirici xüsu-siyyətbri aşağıdakılardır: 1. Elmi metodun istifadəsi. 2. Sistem istiqamətbndirmə 3. Modellərdən istifadə etmə. İstənibn elmi tədqiqatın fundamental (əsas) proseduralarmdan biri elmi metoddur. O üç mərhəbdən ibarətdir - müşahidə, hipotezin formalaşdırılması və verifıkasiya (hipotezin həqiqiliyinin yoxlamb təsdiq edilməsi). 1. Müşahidə. Vəziyyət və problem haqqında informasiyamn toplanması və təhlilidir. Bu işi bir qayda olaraq qərargah bölmələrinin mütəxəssisləri yerinə ye-tirir. 2. Hipotezin formalaşdırılması. Hipotezi formalaşdıraraq tədqiqatçı mövcud alternativləri, yəni hərəkət variantlannı müəyyən edir, onların vəziyyət üçün nəticələrini aydınlaşdırır, həmçinin bu müşahidəbrə əsaslanaraqş proqnoz edir. Burada məqsəd problemin komponentlərinin arasmda qarşıhqlı əlaqəbrin müəyyən edilməsidir. 3. Verifikasiya. Tədqiqatçı qəbul edilmiş qərarın nəticələrini müşahidə edərək hipotezi yoxlayır. Əgər hipotez həqiqətə uyğun deyilsə, rəhbər birinci mərhələyə qayıtmah, yoxlama zamanı əldə edilmiş məlumatları mövcud informasiyaya əlavə edərək yeni hipotez formalaşdırmalıdır. Elmi metodu tətbiq edərkən yadda saxlamaq lazımdır ki, təşkilat qərşıhqlı əlaqəli hissələrdən ibarət olan açıq sistemdir. Buna görə də idarəetməyə elmi yanaşmanm ikinci xüsusiyyəti sistem istiqamytbndirmadir. Idarəetmə elminin üçüncü xüsusiyyəti modelhrin istifadzsidir. Model - obyektin, sistemin və ya ideyanm onlann özündən fərqli olan formada ifadə olunmasıdır. Modelin əsas xüsusiyyəti kimi onun əks etdirdiyi real həyatı vəziyyətin sa-dələşdirilməsini hesab etmək olar. Məhz buna görə də model rəhbərin qarşısında duran problembrin dərk edilməsi və onlarm həlli imkanlarmı artınr. Modellərin istifadəsini əsaslandıran bir sıra səbəb mövcuddur. Onlann arasmda təşkilatı vəziyyətbrin çoxunun mürəkkəbliyi, real həyatda eksperiment aparmanın mümkünsüzlüyünü və rəhbərliyin gələcəyə istiqamətlənməsini göstər-mək olar. Həqiqətən, real vəziyyət bəzən o qədər mürəkkəb olur ki, insan onu dərk etməkdə çətinlik çəkir və modelbrin köməyi ib onu sadəbşdirməlidir. Bir çox vəziyyətlərə rast gəlmək olur ki, onlarda alternativ variantlan eksperimental yoxlamaq arzu olunur və bu hətta lazımdır. Məsələn, avtomobil və ya təyyarənin yeni modeli. Bazara yeni məhsul buraxanda əwəl onu kiçik bir partiyada yoxlamaq zəruridir. Filialm yaradılması haqqında qərar qəbul edəndə şirkət re-surslar, nəqliyyat və konyunkturanı nəzərə almaqla model qurmahdır. Modelbşdirmə gəbcəyin variantlarını görmək və alternativ qərarlarm potensial nəticəbrini müəyyən etmək, onları müqayisə etmək üçün yeganə üsuldur. Modelbrin üç baza tipi mövcuddur - fıziki modelbr, analoq modelləri və riyazi modellər.
Modelin qurulması öz mahiyyətinə görə idarəetməyə bənzəyən prosesdir. Bu prosesin əsas mərhələləri - məsələnin qoyuluşu, qunna, həqiqiliyinin yoxlan-ması, istifadə və modelin təzələndirilməsidir. Məsəlanin qoyuluşu idarəetmə probleminin düzgün həllini təmin edə bilən modelin qurulmasında birinci və ən mühüm mərhələdir. Albert Eynşteynin fikrinə əsasən məsələnin düzgün qoyulması hətta onun həllindən də vacibdir. Məsələnin optimal və qəbul olunan həllini tapmaq üçün onun mahiyyətini bilmək lazımdır. Bununla belə, rəhbərin problem haqqmda xəbərdar olması hələ o demək deyil ki, problem onun tərəfindən müəyyən edilmişdir. Rəhbər səbəbləri əlamətlərdən ayırmağı bacarmalıdır. Məsələn, şirkətin sifarişlərini xroniki yerinə yetirilməməsi problemi vardır (bu əlamətdir). Səbəb isə maddi resursların düzgün planlaşdınlma-masında ola bilər. Modelin qurulması məsələnin düzgün qoyuluşundan sonra növbəti mərhəiədir. Tərtibatçı modelin əsas məqsədini, ondan istifadə etməklə hənsə çıxış normativlərini və ya infor-masiyanı əldə etmək nəzərdə tutulur məsəbbrini müəyyən et-məlidir ki, rəhbərliyin qarşısmda duran problemləri həll et-məyə kömək etsin. Əsas məqsədbrin müəyyən edilməsindən əlavə idarəetmə elmi üzrə mütəxəssis müəyyən etməlidir ki, həmin təlabatlara cavab verən və nəticədə lazımı məlumatları verən modelin qurulması üçün hansı məlumatlar lazımdır. Ola bilsin ki, tələb olunan məlumatları müxtəlif mənbələrdən toplamaq lazım olacaq. Modelin qurulması zamanı nəzərə almmalı olafl digər amillərə məsrafləri və insanlann reaksiya-sını aid etmək lazımdır. Əgər model çox mürəkkəbdir və ya məsələnin özündən baha başa gəlirsə, onda təbii ki, bu cür model istifadə olunmayacaq. Modelin həqiqiliyinin yoxlanması modelin real həyata uyğunluq səviyyəsinin müəyyən edilməsidir. Müəyyən etmək lazımdır ki, real vəziyyətin bütün komponentləri (tərkib his-sələri) modeb daxil edilibmi. Model real həyatı vəziyyəti nə qədər yaxşı əks etdirirsə, o qədər də onun yaxşı qərar qəbul etmək üçün rəhbərliyə kömək etməkdə potensialı yüksək olacaq, o şərtlə ki, istifadəsi çox çətin olmasın. Bundan sonra müəyyən etmək lazımdır ki, modelin köməyi ilə alınmış informasiya problemin həll edilməsində rəhbərliyə nə qədər kömək edir. Modelin yoxlanmasmm yaxşı üsulu, onun keçmişdə baş vermiş vəziyyətin üzərində yoxlanmasıdır. Bu zaman modelin verə biləcəyi nəticələri real nəticəbrlə müqayisə etmək olar. Modelin istifadəsi. Yoxlandıqdan sonra model istifadəyə hazırdır, lakin bu heç də həmişə baş vermir. Tədqiqatlara əsasən idarəetmə elminin modellərinin cəmi 60%-ə qədəri tam həcmdə və ya ona yaxın səviyyədə istifadə olunmuşdur. Təcrübə göstərir ki, xətti rəhbərlər (modellər əsasən onlar üçün nəzərdə tutulur) məsələnin qoyuluşunda və modeldən alman informasiya üzrə təbblərin müəyyən edilməsində iştirak etməlidirbr. Beb olduqda modelbrin istifadəsi 50%-ə qədər artır. Bundan əlavə, istifadə səviyyəsini artırmaq üçün rəhbərbri modeldən istifadə etməyə öyrətmək, modelin fəaliyyət tərzini izah etmək, onun potensial imkanlarmı və məhdudiyyətbrini göstərmək lazımdır. Modelin tazahnməsi. Modelin istifadəsi hətta uğurlu ol-sa beb, onun yəqin ki, təzəbnməsi tələb olunacaq, çünki təşkilatın məqsədbri dəyişə bilər və ya ətraf mühitdə dəyişikliklər baş verə bibr, məsələn, yeni istehlakçıların, malgöndərən-brin və ya texnologiyalarm yaranması və s. Modelin effektivliliyi bir sıra xətalann təsiri altında azala bibr. Daha tez-tez rast gələn xətalar - qeyri-düzgün ilkin fərziyyəbr, lazım olan informasiyanm almmasmda mümkün məhdudiyyətlər, istehlakçıların qorxuları, təcrübədə zəif istifadə, son dərəcə yüksək qiymətdir. Problemin həlli üçün işlənən mümkün konkret modellərin sayı demək elar ki, bu problemlərin sayı qədərdir. Daha geniş yayılmış tipbr aşağıdakılardır - oyunlar nəzəriyyəsi, növbələr nəzəriyyəsi, ehtiyatlarm idarə olunması modelləri, xətti proqramlaşdırma, təqlid etmə modelləşdirilməsi, iqtisa-di təhlil. Bunlardan bəzibrini daha ətraflı nəzərdən keçirək. Oyunlar nəzəriyyəsi - qəbul edilmiş qərarm rəqiblərə təsirini qiymətləndirən modelləşdirmə üsuludur. Qeyd etmək lazımdır ki, bu üsul o qədər də tez-tez istifadə olunmur, çünki real vəziyyət çox tez dəyişir və bu şəraitdə onlarm sə-mərəliliyi kəskin aşağı düşür. Növbələr ndzsriyyəsi və ya optimal xidmət modeli - xidmət kanallarına olan təbbata nisbətən onların optimal sayı-nın müəyyən edilməsi üçün istifadə olunur. Beləlikb, prinsipial problem ondan ibarətdir ki, əlavə xidmət kanallarmm açılmasma xərclər (kassirbrin, yükbmə-boşaltma işbrinin apanlması üçün işçibrin daha çox olması) və xidmətin optimal səviyyədən aşağı olduğuna görə mümkün itkilar tarazlaşdırılsm. Ehtiyatlann idarə olunması modeli - ehtiyat almaq üçün sifarişbrin vaxtmı və onların miqdarını təyin etmək üçün istifadə cdilir, onun köməyi ilə həmçinin anbarlarda hazır məhsulun miqdarı təyin olunur. Bu kimi modellərin əsas məqsədi ehtiyatlarm toplanmasınm mənfi nəticəbrini minimuma endirmək (müəyyən məsrəfbrə ifadə olunur), həmçinin ehtiyatların az olması nəticəsində itkibri azaltmaqdır. Xətti proqramlaşdırma - rəqabətdə olan təbbatların mövcudluğunda məhdud olan ehtiyatlarm optimal bölüşdürülməsi üsulunun tapılması üçün istifadə olunur. Tsqlid etmə modeli - maşm və ya avadanhğm modelinin yaradılması prosesi və onun real vəziyyətin dəyişməsini müəyyən etmək üçün təcrübi istifadəsidir (misal kimi aerodinamik boru göstərib bibr). Təqlid etmə xətti proqramlaşdırma kimi riyazi metodlar üçün həddən artıq mürəkkəb olan vəziyyətlərdə istifadə olunur. Bu dəyişənbrin sayının həddən artıq çox olması, dəyişənbr arasında asılılığm müəyyən edilməsi üçün riyazi analizin çətinliyi və ya qeyri-müəyyənliyin səviyyəsinin yüksək olması ib bağlı ola bibr. İqtisadi təhttl da modelbrin bir formasıdır. O, özündə məsrəflərin və iqtisadi faydalarm, həmçinin müəssisənin fəaliyyətinin nisbi rentabelliliyinin qiymətbndirilməsinin demək olar ki, bütün metodlarını əks etdirir. Tipik iqtisadi model zərərsizlik təhlilinə əsaslanır. Bu metod qərarların ümumi gəlirin məsrəflərin toplusu ilə tarazlaşdığı nöqtədən, yəni müəssisənin gəlirli olduğu nöqtədən başlayaraq qəbul edilməsinə əsaslamr. İdarəetmədə istifadə olunan qərar qəbul etmənin praktiki olaraq istənibn metoduna modelbşdirmənin variantı kimi baxıla bibr. Qərar qəbul etmənin daha geniş yayılmış üsulları tədiyyə matrisi və həllər ağacıdır. Tədiyyə matrisi - rəhbərə variantlardan birini seçməyə kömək edən həllin statistik nəzəriyyəsinin metodlarmdan biridir. Ən ümumi o deməkdir ki, ödəniş faktiki baş verən mü-əyyən hadisələrdən asılıdır. Əgər bu cür hadisə və ya vəziyyət həqiqətdə baş verməzsə ödəniş mütbq başqa olacaq. Misal: Turist firması qrupu Zaqatalaya göndərməlidir. Əgər o təyyarə fraxtlayarsa, bu ona N manata başa gəbcək, lakin əgər həmin gün hava uçuş üçün yararlı olmasa şirkət M manat itirəcək. Əgər şirkət həmin qrupu avtobuslarla göndərsə, vaxt və deməli pul itirəcək, lakin məsrəflər sabit olacaq (havadan asılı olmayacaq). Bütün bu rəqəmləri cədvəl formasında əks etdirsək matris alarıq. Ümumiyyətlə tədiyyə matrisi aşağıdakı hallarda faydalıdır:
2. Tam müəyyənliklə məlum deyil ki,nə baş verə bibr. 3. Qəbul edilmiş qərarın nəticəbri ondan asıhdır ki, hansı alternativ seçilib və həqiqətdə hənsı hadisələr baş verir. |