Ministarstvo turizma I zaštite životne sredine
|
|  Yüklə 363 Kb.
|
Opština Herceg Novi Na području hercegnovske opštine uzorci su uzeti na šest lokacija (Gradska deponija 1 i 2, Savina 1 i 2, Sutorina 1 i 2). Analizom podataka utvrđeno je povećano prisustvo kadmijuma (Cd) na svih šest lokacija. Koncentracija olova (Pb), nikla (Ni) i ukupnog fluora (F) prevazilaze maksimalno dozvoljenu koncentraciju (MDK) na skoro svim lokacijama. Povećana koncentracija arsena (As) je konstatovana na lokaciji Deponija 1. Upoređivanjem sa prethodnom godinom može se uočiti na lokacijama Gradska deponija 2, Sutorina 2 i Savina 1 porast koncentracije kadmijuma (Cd). Na lokacijama Gradska Deponija 2, Savina 1, Savina 2 i Sutorina 1 postoji porast u koncentraciji olova u odnosu na prethodnu godinu. Na skoro svim lokacijama (osim na lokaciji Sutorini 1) se može uočiti rastući trend u sadržaju nikla. Koncentracija poliaromatskih ugljovodonika u odnosu na MDK je niža na svim lokacijama, dok sadržaj ukupnih polihlororovanih bifenila PCB-a Araclor 1260 prevazilazi MDK na lokacijama Savina 1, Sutorina 1 i Deponija 1. Opština Ulcinj Šest lokacija (Gradska deponija 1 i 2, Ulcinjsko polje 1 i 2, Trafostanica 1 i 2) u opštini Ulcinj bile su predmet analize zemljišta. Na osnovu rezultata može se uočiti da je povećana koncentracija kadmijuma (Cd) na lokalitetima: Gradska deponija 1 i 2. Što se tiče olova (Pb) zabilježena je povećana koncentracija na lokaciji Gradske deponije 1. Na istoj lokaciji zabilježene su i povećane koncentracije arsena (As), bakra (Cu) i cinka (Zn). Povećana koncentracija ukupnog fluora ustanovljena je na lokalitetima Ulcinjsko polje 2 i Gradska deponija 2. Što se tiče nikla (Ni) i hroma (Cr) konstatovan je njihov povećani sadržaj na skoro svim lokacijama. Rezultati ispitivanja ostalih toksikanata u zemljištu ukazuju na povećanu koncentraciiju policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAH-ova) na lokalitetu Gradske deponije 1. U uzorcima zemljišta u blizini trafostanica nije utvrđeno prisustvo polihlorovanih bifenila.
Na osam lokaliteta u opštini Nikšić (Gradska deponija 1 i 2, Brezovik 1 i 2, Deponija Željezare 1 i 2, Saobraćajnica 1 i 2) analiziran je sadržaj opasnih i štetnih materija u zemljištu. Podaci ukazuju da se na lokacijama Deponija Željezare 1 i 2 (150 m od deponije) može konstatovati povećana koncentracija kadmijuma (Cd), olova (Pb), bora (B), nikla (Ni) i fluora (F), dok je povećana koncentracija hroma (Cr), cinka (Zn) i bakra (Cu) ustanovljena na lokaciji Deponija Željezare 1. Iz navedenih podataka može se zaključiti da je neadekvatno odlaganje otpada Željezare uzročnik navedenih pojava. Koncentracija nikla (Ni) je povećana na lokacijama Brezovik 2 i Gradska deponija 2, a povećan sadržaj ukupnog fluora (F) je zabilježena i na lokacijama Saobraćajnica 2 i Gradska deponija 1. Pri uporednoj analizi sa predhodnom godinom uočava se rastući trend sadržaja kadmijuma (Cd), cinka (Zn), bora (B), olova (Pb), na lokaciji Deponija Željezare 1, dok je na lokaciji Deponija Željezare 2 njihov sadržaj u opadanju. Na ostalim lokacijama zabilježene su opadajuće koncentracije u odnosu na predhodne godine. Povećan sadržaj polihlorovanih bifenila PCB-a Aroclor 1254 i kongenera je prisutan na lokaciji Deponija Željezare 1. Postoji izraziti pad koncentracije PAH-ova na Deponiji Željezare 2, kao i na lokacijama Gradska deponija 1 i 2 i Saobraćajnica 1. Postoji trend rasta sadržaja poliaromatskih ugljovodonika na svim lokacijama u odnosu na prethodnu godinu. Opština Pljevlja U Opštini Pljevlja izvršena je analiza uzoraka na jedanaest lokacija (Gradska deponija 1 i 2, Komini 1 i 2, Vilići 1 i 2, Trafostanica-Židovići, Trafostanica-Ševari, Trafostanica - Komini, Jalovište Termoelektrane 1 i 2). Analiza uzoraka na datim lokacijama ukazuje na povećane vrijednosti koncentracija nikla (Ni) i bora (B) na lokaciji Jalovište Termoelektrane 1. Koncentracije olova (Pb) su povećane na lokacijama: Trafostanica –Židovići, Ševari, Komini. Što se tiče ukupnog fluora (F) zabilježeno je njegovo povećano prisustvo na lokacijama: Jalovište Telmoelektrane 1 i 2, Gradska deponija 1 i 2, Vilići 1 i 2, Trafostanica –Židovići i Komini. Koncentracija policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAH-ova) je povećana na lokacijama Gradska deponija 1 i 2, dok je koncentracija na sve tri lokacije Trafostanice ispod MDK dok je koncentracija organo-kalajnih jedinjenja povećana na lokacijama Jalovište Termoelekrane 1 i 2, Komine 2, Deponija 1, Vilići 2, Trafostanica-Židovići i -Ševari. Opština Bijelo Polje Sadržaj opasnih i štetnih materija u zemljištu u Opštini Bijelo Polje je analiziran na četiri lokaliteta (Gradska deponija 1 i 2, Zaton 1 i 2). Rezultati analiza uzoraka ukazuju na prisustvo olova (Pb) u koncentracijama koje su iznad MDK na lokaciji Gradska deponija 1. Na pomenutoj lokaciji Gradska deponija 1 utvrđena je i povećana koncentracija kadmijuma (Cd), hroma (Cr), bakra (Cu), cinka (Zn). Koncentracija fluora (F) na lokaciji Zaton 1 je iznad MDK. Na lokacijama Gradska deponija 1 i Zaton 1 evidentan je porast koncentracije olova u odnosu na prethodnu godinu dok se na ostale dvije lokacije uočava pad koncentracije olova u odnosu na prethodnu godinu. Sadržaj poliaromatskih ugljovodonika prevazilazi MDK na lokaciji Gradska deponija 1. Osim na lokaciji Zaton 1 na svim ostalim lokacijama postoji porast koncentracije poliaromatskih ugljovodonika u odnosu na prethodnu godinu. Opština Kolašin Na području Opštine Kolašin uzorkovano je na četiri lokacije (Industrijska zona 1 i 2, Trebaljevo 1 i 2), pri čemu je ustanovljeno prisustvo povećane koncentracije olova (Pb) na lokacijama Industrijska zona 1 i 2 i Trebaljevo 1, na ovoj lokaciji zabelježen je i povećan sadržaj žive (Hg). Koncentracija ukupnog fluora (F) je povećana na lokacijama Industrijska zona 1 i Trebaljevo 2. Koncentracije polihlorovanih bifenila (PCB-a), kongeneri PCB-a 18 i kongeneri PCB-a 153 su povećane na lokalitetu Industrijska zona 2; dok je koncentracija policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAH-ova) povećana na lokaciji Industrijska zona 1. Opština Podgorica Dvanaest lokacija u Opštini Podgorica (Gradska deponija 1 i 2, Donja Gorica 1 i 2, Ćemovsko polje 1 i 2, Aerodrom 1 i 2, Srpska 1 i 2, Trafostanica Tološi i Trafostanica Zagorič) bile su predmet analize sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu. Rezultati analiza na prisustvo olova (Pb) pokazuju vrijednosti iznad MDK na lokacijama Deponija 1 i Donja Gorica 2. Podaci za nikal (Ni), ukupnog fluora (F) i arsen (As) pokazuju povećane koncentracije na lokacijama Deponija 1 i 2, Donja Gorica 1 (lokacija pored saobaćajnice), Donja Gorica 2 (lokacija 300 m od magistrale), Srpska 1 i 2 i Ćemovsko polje 1. Na lokaciji Gradska deponija 1 zabelježene su povećane koncentracija bakra (Cu) i cinka (Zn), čija povećani sadržaj ustanovljen i na lokaciji Ćemovsko polje 2. Upoređivanjem dobijenih rezultata sa rezultatima iz prethodne godine može se zaključiti da osim na lokaciji Gradska deponija 1 gdje je evidentan porast sadržaja olova u odnosu na prethodnu godinu na svim ostalim lokacijama je opadajući trend u koncentraciji olova. Osim na lokacijama Aerodrom 1 i Aerodrom 2 na svim ostalim lokacijama je evidentan porast sadržaja nikla u odnosu na prethodni period. Što se tiče polihlorovanih bifenila (PCB-a) koncentracije Aroclor 1260 su povećane na lokacijama Gradska deponija 1 i Srpska 2; koncentracija kongenera PCB-a 118 je povećana na lokaciji Gradska deponija 1, gdje je povećana i koncentracija kongenera PCB-a 149, kongenera PCB-a 180 i koncentracija kongenera PCB-a 194. Koncentracija poliaromatičnih ugljovodonika (PAH-ova) je povećana na lokacijama: Gradska deponija 1, Aerodrom 1, Donja Gorica 1, Donja Gorica 2, Srpska 1, Srpska 2. Na lokacijama Aerodrom 1 , Aerodrom 2, Donja Gorica 2 i Gradska deponija 1 sadržaj poliaromatskih ugljovodonika je u porastu u odnosu na prethodnu godinu dok na ostalim lokacijama ima opadajući trend. U uzorcima zemljišta pored trafostanica nije utvrđeno prisustvo PCB-a.
Upoređivanjem sa predhodnom godinom, osim na lokaciji Zaljevo 1 na ostalim lokacijama je sadržaj olova u opadanju u odnosu na prethodnu godinu, dok sadržaj kadmijuma(Cd) ima rastući trend na skoro svim lokacijama. Rezultati analize pokazuju da su vrijednosti organskih kontaminenata ispod MDK.
Na lokaciji Trafostanica 1 ustanovljana je povećana koncentracija PCB-a, Aroclor 1260. Opština Mojkovac U opštini Mojkovac izvršena je analiza uzoraka na dvije lokacije - Jalovište 1 i 2. Na lokaciji Jalovište 1 konstatovan je povećan sadržaj olova (Pb), hroma (Cr) i ukupnog fluora (F), dok su ostali parametri u granicama MDK. Što se tiče lokacije Jalovište 2 na istoj se može konstatovati povećana koncentracija ukupnog fluora (F). Kada su u pitanju organske toksične materije nije zabilježeno prisustvo povećanog sadržaja istih. Opština Tivat Na šest lokaliteta u opštini Tivat (Tivatsko polje 1 i 2, Tivatski aerodrom 1 i 2, Trafostanica 1 i 2) analiziran je sadržaj opasnih i štetnih materija u zemljištu. Analiza je pokazala da su na lokacijama Aerodrom 1 i 2 zabelježene povećane koncentracije kadmijuma (Cd), olova (Pb), nikla (Ni) i fluora (F). Povećana koncentracija flora je konstatovana na lokacijama Tivatsko polje 1 i 2. Na lokaciji Aerodrom 2 sadržaj nikla (Ni) pokazuje rastući trend u odnosu na prethodnu godinu dok je na ostalim lokacijama u opadanju. Od toksičnih organskih materija konstatovan je povećan sadržaj polihlorovanih bifenila PCB-a, Aroclor 1260 na lokaciji Aerodrom 2. U uzorcima zemljišta uzorkovanih pored trafostanica nije utvrđeno prisustvo PCB-a. Opština Kotor U opštini Kotor uzorkovanje je izvršeno na četiri lokacije (Gradska deponija 1 i 2, Industijska zona 1 i 2), pri čemu je konstatovana povećana koncentracija hroma (Cr) na lokaciji Deponija - Lovanja 2, nikla (Ni) na svim lokacijama i ukupnog fluora (F) na lokacijama Deponija - Lovanja 1, Deponija - Lovanja 2 i Industrijska zona 1. Upoređivanjem sa prethodnom godinom sadržaj hroma je u opadanju u odnosu na prethodnu godinu na svim lokacijama, osim na lokaciji Deponija 2. Sadržaj nikla je u porastu na lokacijama Deponija 1 i Deponija 2 u odnosu na prethodnu godinu a u opadanju na lokacijama Industrijska zona 1 i Industrijska zona 2. Povećan sadržaj organskih kontaminenata nije utvrđen ni na jednoj lokaciji. Opština Berane U opštini Berane izvršena je analiza uzoraka na šest lokacija (Gradska deponija 1 i 2, Industrijska zona 1 i 2, Trafostanica 1 i 2). Podaci ukazuju da je na lokacijama Gradska deponija 1 i 2 i Industrijska zona 1 povećana koncentracija nikla (Ni). Koncentracija bakra (Cu) je povećana na lokalitetu Gradska deponija 1. Koncentracija ukupnog fluora (F) je povećana na lokacijama svim uzorkovanim lokacijama. Kada su u pitanju organske toksične materije ustanovljeno je prisustvo povećanog sadržaja određenih PCB-a, Aroclor 1260 koji prevazilazi MDK na lokacijama Industrijska zona 1 i Trafostanica 2 i Aroclor 1254 na lokaciji Industrijska zona 1. Opština Žabljak Sadržaj opasnih i štetnih materija u zemljištu u Opštini Žabljak analizirano je na šest lokaliteta (Gradska deponija 1 i 2, Obala jezera 1 i 2, Saobraćajnica prema Đurđevića Tari 1 i 2), pri čemu je ustanovljena povećana koncentracija kadmijuma (Cd) na lokaciji Obala jezera 1, Gradska deponija 1 i 2, dok je povećana koncentracija olova (Pb) prisutna na lokacijama Gradska deponija 1 i Obala jezera 1. Koncentracija bakra (Cu) je povećana na Gradskoj deponiji 1, a ukupnog fluora (F) na lokacijama Saobraćajnica 1 i 2. Sadržaj policikličnih aromatičnih ugljovodonika prevazilazi MDK na lokaciji Deponija 1 više od 2 puta. OCJENA KVALITETA ZEMLJIŠTA U CRNOJ GORI ZA 2007. GODINU Na osnovu iznijetog može se zaključiti da su osnovni uzročnici zagađivanja zemljišta:
IV SADRŽAJ RADIONUKLIDA U ŽIVOTNOJ SREDINI Kontrola sadržaja radionuklida u životnoj sredini obavljala se prema Programu sistematskog ispitivanja sadržaja radionuklida u životnoj sredini Crne Gore za 2007. godinu koji je uradilo Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine u skladu sa zakonskim propisima o zaštiti od jonizujućeg zračenja i nuklearnoj sigurnosti, a realizovan je od strane Javne ustanove «Centra za ekotoksikološka ispitivanja». Shodno Programu, a u cilju otkrivanja, utvrđivanja opasnosti, obavještavanja i preduzimanja mjera zaštite od jonizujućeg zračenja vršena su ispitivanja: nivoa spoljašnjeg zračenja, sadržaja radionuklida u vazduhu, padavinama, jezerima i moru, riječnoj vodi, zemljištu, vodi za piće, ljudskoj i stočnoj hrani, boravišnim prostorijama i u građevinskom materijalu. Na osnovu Izvještaja Javne ustanove «Centra za ekotoksikološka ispitivanja»o rezultatima ispitivanja sadržaja radionuklida u životnoj sredini Crne Gore može se konstatovati sljedeće: Mjerenje jačine apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu u toku 2007. godine vršeno je na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine na mjernom mjestu Javne ustanove «Centra za ekotoksikološka ispitivanja» neprekidno (u toku 24h svakodnevno), i mjernim mjestima Republički hidrometeorološki zavod – Podgorica i Meteorološka stanica – Bar sa periodom očitavanja jednom na svakih šest mjeseci. Dobijeni rezultati pokazuju da su vrijednosti jačine apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu na nivou predhodnih godina kao i da ne postoji ni jedan pokazatelj koji bi upućivao na bilo kakvu promjenu globalnog ili lokalnog karaktera. Rezultati ispitivanja sadržaja radionuklida u vazduhu pokazuju da aritmetičke sredine rezultata mjerenja ne prekoračuju maksimalno dozvoljene vrijednosti sadržaja analiziranih radionuklida u vazduhu. Sadržaj radionuklida u padavinama (na mjernom mjestu JU CETI) je daleko ispod maksimalno dozvoljenih vrijednosti koje su date za vodu za piće. Ispitivanje sadržaja radionuklida u vodi Skadarskog jezera pokazalo je da ista zadovoljava čak i veoma stroge vrijednosti koje su date za vodu za piće. Takođe, ispitivanje sadržaja radionuklida u morskoj vodi, koje se obavlja na uzorcima, uzetim kod Bara i Herceg Novog, pokazuje da su sve dobijene vrijednosti, aritmetičkih sredina radionuklida u morskoj vodi, daleko ispod izvedenih koncentracija koje važe za vodu za piće. Jedini izuzetak je radionuklid kalijum-40, koji se, prirodno, u većoj mjeri nalazi u morskoj vodi. Uzorci indikatorskih organizama (sipe i dagnje) uzimani su, jednom u šest mjeseci, na istim mjestima na kojima se obavlja uzorkovanje morske vode. Rezultati analize su pokazali da su povećane specifične aktivnosti kalijuma-40 i cezijuma-137 i kod sipa i kod dagnji. Međutim, ova odstupanja sadržaja radionuklida u indikatorskim organizmima ne predstavljaju zabrinjavajuću pojavu. U 2007. godini vršena su ispitivanje sadržaja radionuklida i u vodi rijeke Vežišnice nizvodno od deponije pepela i šljake «Maljevac» TE Pljevlja. U odnosu na 2005. godinu kada je zapažen periodičan porast sadržaja prirodnih radionuklida u vodi rijeke Vežišnice, u 2007. godini nije registrovano povećanje ni jednog analiziranog radionuklida. Obzirom da su, kao maksimalno dozvoljene, uzete vrijednosti koje važe za vodu za piće, za ispitivane uzorke može reći da su daleko od kritičnog sadržaja radionuklida. Rezultati ispitivanja sadržaja prirodnih i vještačkih radionuklida u uzorcima pijeska uzetih sa plaža: Bečići, Budva, Jaz, Kotor, Tivat, Plavi horizonti, Igalo pokazuju da su specifične aktivnosti prirodnih radionuklida u svim uzorcima u granicama normalnih vrijednosti. Ispitivanje sadržaja radionuklida iz deponije pepela i šljake „Maljevac“ TE Pljevlja je rađeno na ukupno 2 uzorka u toku 2007. godine. Dobijeni rezultati pokazuju da su vrijednosti sadržaja radionuklida u pepelu sa deponije ispod maksimalnih vrijednosti poznatog sadržaja radionuklida u zemljištu u Crnoj Gori. Izuzetak je sadržaj kalijuma 40 koji je povećan u odnosu na vrijednosti maksimalnog sadržaja dobijenog u realizaciji projekta MENEKO (maksimalno poznati sadržaj pojedinih radionuklida u Crnoj Gori). Iako povećen sadržaj kalijuma 40 u pepelu, on ne predstavlja zabrinjavajuću pojavu. Za ispitivanje sadržaja radionuklida u uzorcima zemljišta iz neposredne okoline deponije pepela i šljake „Maljevac“ TE Pljevlja uzimani su uzorci sa nekultivisanih travnatih površina i obrađivanog zemljišta, sa ukupno 3 lokacije. Rezultati ispitivanja pokazuju da su vrijednosti sadržaja radionuklida u uzorkovanom zemljištu niže od poznatih maksimalnih vrijednosti sadržaja radionuklida u zemljištu Crne Gore (MENEKO projekat). Ispitivanje sadržaja radionuklida u vodi za piće vršeno je na uzorcima uzetim iz gradskih vodovoda u Podgorici (kvartalno), Beranama, Pljevljima i Herceg Novom, (dva puta godišnje). Rezultati mjerenja pokazuju da su nivoi specifične aktivnosti za sve radionuklide (prirodne i vještačke) u pijaćoj vodi daleko ispod maksimalno dozvoljenih vrijednosti. Ispitivanje sadržaja radionuklida u hrani namijenjenoj za ishranu stanovništva (goveđe, jagnjeće, svinjsko i pileće meso i meso slatkovodnih riba, mlijeko i mliječni proizvodi, pšenični i kukuruzni hljeb, voće, povrće, jajima, pivu, vinu, ulju, šećeru, kuhinjskoj soli, mineralnoj vodi, orasima i pečurke) kao i stočnoj hrani (sijeno), vršeno je jednom u šest mjeseci. Dok su kod ispitivanja sadržaja radionuklida u dječjoj hrani iz društvene ishrane (dječji vrtići), uzimano 12 uzoraka godišnje. Rezultati ispitivanja pokazuju da su srednje vrijednosti specifičnih aktivnosti ispitivanih radionuklida u hrani na nivou Crne Gore daleko ispod maksimalno dozvoljenih vrijednosti. Ispitivanja nivoa izlaganja u boravišnim prostorijama je izvršeno mjerenjem koncentracije radona na ukupno 20 lokacija u Podgorici. Na svakoj lokaciji mjerenja su vršena 4 puta godišnje. Cilj je bio da se sagledaju i varijacije koncentracije radona, koje mogu biti jako velike u zavisnosti od godišnjeg doba. Mjerenjem su obuhvaćeni stambeni prostori u individualnim i zajedničkim stambenim zgradama. Rezltati mjerenja su pokazali da je prekoračenje interventnog nivoa radona u 2007. godini iznosilo 10,0%, dok je aritmetička sredina rezultata serije mjerenja urađenih u 2007. godini iznosila 149,4Bq/m3 . Statistička obrada serije rezultata mjerenja za period 1999. – 2007. godine je pokazala da se prekoračenje interventnog nivoa za radon po godinama kreće od 5,0% do 19.5%. Aritmetičke sredine rezultata serija mjerenja, za isti period, su na nivou do maksimalno 234 Bq/m3 u 2005. godini, odnosno maksimalno 17% više od interventnog nivoa koji važi za novo-izgrađene objekte. Ukoliko se izuzmu rezultati analize dobijeni u vrtiću «Iskrica» gdje je srednja vrijednost 757 Bq/m3 i maksimalna 1430 Bq/m3 koji odstupaju od uobičajenih, što upućuje na potrebu detaljnije analize u ovom objektu, može se zaključiti da je radiološko opterećenje stanovništva, kao posledica izlaganja radonu, bitno ispod nivoa za koji se smatra da nosi povećan rizik. Ispitivanje sadržaja radionuklida u građevinskom materijalu rađeno je na uzorcima materijala sa teritorije Crne Gore. Izmjerene specifične aktivnosti radionuklida u građevinskom materijalu koji se proizvodi ili koristi u Crnoj Gori su na zadovoljavajućem nivou. Građevinski materijal koji se uvozi u Crnu Goru je pod strogim nadzorom ekološke inspekcije i bez sertifikata o radiološkoj ispravnosti ne može se uvoziti. OCJENA STANJA ZA RADIONUKLIDE U CRNOJ GORI U 2007. GODINI
V STANJE BIODIVERZITETA Programa praćenja stanja biodiverziteta u Crnoj Gori, realizuje se od 2000. godine. Program aktivnosti na praćenju stanja biodiverziteta, sa ciljem njegovog očuvanja, unapređenja i zaštite u 2007. godini, je kao i u prethodnim istraživačkim godinama usmjeren na praćenju najreprezentativnijih vrsta i staništa od međunarodnog i nacionalnog značaja. FLORA Vaskularna flora Tokom terenskog istraživanja sakupljeno je i herbarizovano preko 1500 pojedinačnih primeraka biljaka u preko 600 herbarskih listova i tom prilikom otkriveno je nekoliko novih vrsta flore Crne Gore kao što su: Viola kosaninii, Ranunculus hayekii, Hieracium blecicii. Zaštićene biljne vrste Eryngium alpinum L (Alpski kotrljan) - Stanje populacija ove vrste praćeno je na njenim prirodnim staništima u sjevernom dijelu Crne Gore na sljedećim lokalitetima: Durmitor: Crvena Stijena, Ranisava, Štulac; Moračke planine: Štirni do, Pavlova livada; Bjelasica: Jelovica; Piperska Lukavica; Bač iznad Kolašina; Sinjajevina: Ječmeni do, Đevojačka voda. Stanje populacija vrste na terenu je zadovoljavajuće. Fritillaria montana Hoppe (Kockavica) – Stanje populacija ove vrste praćeno je na njenim prirodnim staništima u sjevernom dijelu Crne Gore na sljedećim lokalitetima: Durmitor: iznad Crvene Stijene; Sinjajevina: Sto; Lovćen: Granica. Stanje populacija vrste na terenu je zadovoljavajuće. Narcissus angustifolius Curtis ex Haw (Dokoljen, narcis). - Stanje populacija ove praćeno je vrste na njenim prirodnim staništima, uglavnom u sjevernom dijelu Crne Gore na sljedećim lokalitetima:; Sinjajevina: Ječmeni do, Sto; Lukavica planina: Korita rovačka; Kanjon Mrtvice, kao i u južnom dijelu i to kod Zatrijebča, kod Virpazara: Trojica; na Lovćenu; na Rumiji: Sutorman;. Stanje populacija vrste na terenu je zadovoljavajuće. Pinus heldreichii Christ. (Munika) - Stanje populacija ove vrste praćeno je na njenim prirodnim staništima u sjevernom, istočnom i zapadnom dijelu Crne Gore na sljedećim lokalitetima: Hum Orahovski, Širokar i dolina Perućice, Kom Vasojevićki, Fuša Rudinices (blizu Gusinja), Sinjavina ispod Jablan vrha, Gornja Morača, Durmitor: Žuta greda iznad mjesta Dobri do, Lovćen (Štirovnik, Jezerski vrh), Rumija. Stanje populacija vrste na terenu je zadovoljavajuće. Cypripedium calceolus L. (Gospina papučica) - Stanje populacija ove vrste praćeno je na njenim prirodnim staništima u sjevernom dijelu Crne Gore na sljedećim lokalitetima: Kanjon Tare: Crna Poda, izvor potoka Ravnjak i blizu Motela Ravnjak. Pinus peuce Gris. (Molika) - Praćeno je stanje populacija vrste Pinus peuce na njenim prirodnim staništima u sjevernom dijelu Crne Gore na sljedećim lokalitetima: Bjelasica (blizu Pešića jezera); Prokletije: Bogićevica, Visitor, Zeletin, Sjekirica. Stanje populacija vrste na terenu je zadovoljavajuće. Euphorbia dendroides L. (Drveanasta mlečika) - Praćeno je stanje populacija ove vrste na njenim prirodnim staništima u obalnom pojasu Crne Gore na sljedećim lokalitetima: Luštica (kod Plave špilje); u blizini Budve (kod plaže Mogren, Krimovica – blizu obalne zone, brdo Spas); Petrovac (Perazića do, Lučice); Sutomore (zaliv Maljevik). Gentiana lutea L. subsp. symphyandra (Murb.) Hayek (Lincura) - Praćeno je stanje populacija ove vrste na plninama u sjevernom kao i u centralnom i primorskom dijelu Crne Gore: Prokletije (Bogićevica, Visitor, Zeletin), Durmitor, Maglić, Volujak, Sinjajevina, Bjelasica, Komovi kao i Orjen. Postoji opasnost da populacije ove vrste budu (ili su već) predmet sakupljanja nesavjesnih birača. Ove godine utvrđena su nova nalazišta vrste G. lutea subsp. symphyandra na Orjenu, Vojniku i Goliji. Šumska flora Program aktivnosti na praćenju biodiverziteta šumskih biljnih zajednica i pojedinih šumskih biljnih vrsta tokom 2007. godine bio je usmjeren na praćenje polidominantnih i endemo-reliktnih šumskih zajednica i endemo-reliktnih, rijetkih i ugroženih šumskih biljnih vrsta. Polidominantne i endemo-reliktne šumske zajednice Šumska zajednica javorova i lipa (Aceri obtusati - Tilietum mixtum) - Ova šumska zajednica je praćena na lokalitetu Gradine kod Grahova i konstatovano je da su njene sastojine na ovom lokalitetu, naročito zbog ceste koja prolazi kroz tu šumu, antropogeno ugrožene (raznim sječama), pa je zbog svega toga ovu šumsku zajednicu na pomenutom lokalitetu potrebno što prije zaštititi (predložena kategorija: spomenik prirode). Šumska zajednica medvjeđe lijeske i crnog graba (Corylo colurnae - Ostryetum carpinifoliae) - Ova šumska zajednica je praćena na lokalitetu Zakamen kod Plužina, gdje je konstatovano da je medvjeđa lijeska (Corylus colurna) (rijetka vrsta) ugrožena povremenom sječom njenih stabala, a takođe i stabala drugih šumskih vrsta u toj sastojini, što negativno utiče na reproduktivno obnavljanje ove vrste i remeti optimalan sklop njene zajednice sa crnim grabom. U cilju sprječavanja njene dalje degradacije, ovu šumsku zajednicu treba staviti pod zaštitu. Šumska zajednica javorova i bjelograbića (Aceri - Carpinetum orientalis ) - Ova šumska zajednica je praćena na lokalitetu Dubljevići u kanjonu Komarnice, kao najreprezentativnija i najbogatija po sastavu. Sastojine ove šumske zajednice na tom lokalitetu su ugrožene izduvnim gasovima (lokalna saobraćajnica za obližnja sela) i povremenom sječom stabala crnog graba (Ostrya carpinifolia) i bjelograbića (Carpinus orientalis). Ponegdje je zabjeležena i sječa Pančićevog prelaznog makljena (Acer intermedium) za potrebe ogreva. Na mnogim mjestima je poremećen optimalan sklop sastojina ove šumske zajednice što posebno negativno utiče na Pančićev prelazni makljen, rijetku endemo - reliktnu šumsku vrstu koja je najbrojnije zastupljena na ovom lokalitetu (oko 80 stabala). U cilju sprječavanja njene dalje degradacije, ovu šumsku zajednicu treba staviti pod zaštitu Šumska zajednica balkanske dioskoreje i bjelograbića (Dioscoreo - Carpinetum orientalis) - Ova (šumska) zajednica je praćene na lokalitetu Trebjesa kod Nikšića i na više lokaliteta u okolini Nikšića. Na svim tim lokalitetima uočena je povremena sječa stabala bjelograbića i drugih šumskih vrsta za potrebe ogrijeva što remeti osnovni sastav i optimalan sklop ove šumske zajednice. U cilju sprječavanja njene dalje degradacije, najreprezentativnije lokalitete ove šumske zajednice treba staviti pod zaštitu Šumska zajednica bora munike (Pinetum heldreichii mediterraneo - montanum) - Ova šumska zajednica je praćena na sljedećim lokalitetima: Orjen sedlo, Jastrbica i Štitovo. Sastojine na Orjen sedlu i Jastrebici su prorijeđene od ranijih sječa i povremenih požara, ipak su relativno stabilne (manje - više nepromijenjene u odnosu na stanje iz prethodnih nekoliko godina), dok su sastojine na Štitovu znatno ugroženije (stalna sječa i česti požari), naročito protekle 2007. godine, kada su na prostoru Štitova požari uništili veće komplekse ove šumske zajednice. U cilju sprječavanja njene dalje degradacije, potrebno je sprovesti efikasnije mjere njene zaštite na cijelom prostoru Crne Gore. Šumska zajednica javorova i gorskog jasena (Aceri - Fraxinetum montenegrinum) - Ova šumska zajednica je praćena na lokalitetu Javorak kod Nikšića, gdje je došlo do njene degradacije zbog pretjerane sječe i masovnije pojave sušenja vrhova krošnje gorskog javora (Acer pseudoplatanus). Na lokalitetima gdje je ova zajednica nešto bolje očuvana, potrebno je sprovesti efikasnije mjere zaštite. Endemo-relikne, rijetke i ugrožene šumske biljne vrste Cyclamen hederifolium (Hederolisna ciklama) – populacije ove šumske vrste su praćene na Trebjesi kod Nikšića. Konstatovano je da su njene populacije vrlo ugrožene neposredno uz saobraćajnicu. Ophrys apifera subsp. Apifera (Pčelica) – Ova šumska vrsta je praćena na Trebjesi. Stanje njenih populacija, na ovom lokalitetu je stabilno. Acer intermedium (Pančićev prelazni makljen) – Populacije ove šumske vrste su praćene na sljedećim lokalitetima: Rudinice i Dubljevići u kanjonu Komarnice, Broćanac kod Nikšića i Timor kod Grahova. Na svim ovim lokalitetima je ugrožena sječama uglavnom drugih šumskih vrsta . Acer heldreichii (Planinski javor) – Populacije ove šumske vrste su praćene na lokalitetu Vodni do između Prekornice i Štitova. Prethodnih godina na ovom prostoru su vršene obimnije sječe bukve i jele, a dobrim dijelom i planinskog javora, što je dovelo do devastacije njegovih populacija. Te sječe su dovele je do sporog generativnog, a ponegdje i vegetativnog obnavljanja (iz panjeva). Dioscorea balcanica (Balkanska dioskoreja) – Populacije ove vrste praćene su na Trebjesi i na više lokaliteta u okolini Nikšića. Uglavnom zbog sječe bjelograbića i drugih vrsta nižeg drveća ova penjačica je ugrožena i stanje njenih populacija se iz godine u godinu pogoršava. GLJIVE Praćeno je stanje gljiva koje su zbog međunarodnog i nacionanog značaja zaštićene u Crnoj Gori. Za vrstu Gyromitra gigas (golemi hrčak) tokom ovih istraživanja zabilježen je novi lokalitet (Komovi: katun Štavna). Konstatovano je ugrožavanje staništa (sječa) vrste Amanita cesarea (blagva) na području Gorniča (Lovćen). Za ostale vrste čije je stanje praćeno u toku 2007. godine nijesu registrovani negativni uticaji na te vrste i njihova staništa. FAUNA Zooplankton Na Skadarskom jezeru je registrovano 18 vrsta od kojih su tri nove za Jezero: Ceriodaphnia megops, Bosmina longispina i Alona elegans. Vrste koje dominiraju brojnošću su: Bosmina longirostris, Daphnia cucullata i Diaphanosoma brachyurum. Najveća raznovrsnost zabilježena je u jesenjem (novembar), a najmanja u ljetnjem periodu (jul, avgust), kada dominira Diaphanosome brachyurum. Decapode Istraživanja vrsta Astacus astacus, Austropotamobijus torrentium, Austropotamobijus pallipes, Potamon fluviatilis su sprovedena na lokalitetima: Rijeka Lim (Plav, Berane, Bijelo polje), Rijeka Tara (Mojkovac, Kolašin), Rijeka Ibar ( Rožaje ), Ušće Tare i Pive (Šćepan polje) Rijeka Ćehotina (Pljevlja), Gornji tok rijeke Zete ( Nikšić), Donji tok rijeke Zete (Glava Zete, Danilovgrad, Spuž), Rijeka Morača (Podgorica), Rijeka Bojana (Ulcinj), Plavsko jezero, Skadarsko jezero, Šasko jezero, Akumulacije Krupac, Slano i Liverovići. U 2007. godini je došlo do smanjenja brojnosti populacije Astacus astacus u rijeci Zeti, i akumulaciji Liverovići. Malakofauna (puževi): Helix pomatia (vinogradski puž), Helix lucorum (šumski puž) - Stanje populacije ovih vrsta praćeno je na lokalitetima sa kojih se ova vrsta sakuplja a to u uglavnom visokoplaninska područja, pretežno područje Bjelasice, gdje je konstatovano masovnije rasprostranjenje ovih vrsta. Arion lusitanicus i Deroceras reticulatum (puževi golaći) - Istraživanja na području Bjelopoljske opštine sa užom okolinom pokazala su da veoma brojne populacije ovih vrsta nanose veliku štetu usjevima u okolnim selima. Na ovim prostorima registrovana je jedna nova vrsta puža golaća (koja je bila za Crnu Goru poznata samo na osnovu literature), Deroceras sturanyi koja je inače široko rasprostranjena zapadno evropska vrsta. Registrovane su i sledeće nove vrste puževa golaća za Crnu Goru: 1. Limax graecus - balkanski endemit, do sada prvi put konstatovan u Beranama, naselje Jasikovac, 2. Tandonia kuščeri - balkanski endem, po prvi put konstatovana u Bijelom Polju, 3. Tandonia budapestensis.-široko rasprostranjena južno evropska vrsta, po prvi put konstatovana u Bijelom Polju. Zakonom zaštićena vrsta balkanaski endem Tandonia reuleaxi registrovana je na novom lokalitetu naselje Zlatica (Podgorica) kao i jugoslovenski endem Deroceras turcicum. Entomofauna Na području rijeke Sutorine registrovane su promjene u sastavu, brojnosti i distribuciji vrsta Orthoptera zbog antropogenog uticaja na njihova prirodna staništa. Zbog aridizacije (isušivanja) i konverzije močvarne zone i zaleđa plaže nestale su vrste i staništa koja su ranije postojala na tom području. Nekadašnja pješčana Igalska plaža pretvorena je u mezofilno travnato stanište sa karakterističlnim vrstama livadskih antropogeno izmijenjenih staništa. Takođe, jedan dio tog prostora je pretvoren u parkiralište za motorna vozila. Konstatovano je i iščeznuće vrste Acrotylus patruelis. Herpetofauna U toku 2007 godine, praćeno je stanje herpetofaune na sledećim lokalitetima: Kuči, Lješanska nahija, Zagarač, Pješivci, Čevo, Komani, Cuce, Grahovo, Petrovići, Piperi, Lovćen, Ulcinj, Orjen, Luštica, Bjelopavlići i Rumija). Za pojedine vrste vodozemaca i gmizavaca konstatovani su novi lokaliteti za Crnu Goru (planina Hajla i Bogićevica). U planinskim jezerima je praćeno stanje vrsta iz rodova Lissotriton, Mesotriton i Triturus, sa posebnim osvrtom na poribljavanje tih ekosistema. Najšire rasprostranjena vrsta, kada govorimo o naseljavanju reproduktivnih centara i cjelokupnog naseljenog regiona, su populacije malog mrmoljka (Lissotriton vulgaris) koje su brojnije u odnosu na glavatog mrmoljka (Triturus carnifex). Rijetka pojava velikog mrmoljka najvjerovatnije je povezana sa veličinom istraživanih staništa (male vode), što onemogućava veću brojnost njegovih populacija. Planinski mrmoljak (Mesotriton alpestris) je brojniji u reproduktivnim staništima i sa većim arealom rasprostranjenja u odnosu na malog mrmoljka (primjer Bukumirsko jezero). Tokom ljetnjih mjeseci praćeno je stanje glavate morske kornjače (Caretta caretta) na području Velike plaže i Ade Bojane. Registrovano je pet jedinku u avgustu mjesecu. Na ovom području su prisutni brojni faktori koji ugrožavaju polaganje jaja kod ove vrsta (druge životinje, antropogeni uticaj, otpad i sl). Na području Velike plaže konstatovane su i tri zaštićene vrste kornjača Emys orbicularis, Testudo hermanni i Mauremys caspica. Ornitofauna Stanje ptica je praćeno u sljedećim područjima: delta Bojane, Buljarica, Tivatska solila, Ćemovsko polje, Plavsko i Slano jezero, Lovćen, Komovi i Prokletije. Konstatovana je pojava krivolova, posebno u vrijeme lovostaja i naročito u delti Bojane. Uz Anas querquedula, koja se u to vrijeme vraća sa zimovališta, love se i ostale vrste pataka koje se u tom periodu nađu na području delte Bojane. Takav je slučaj i sa područjem Buljarice. Rezultati monitoringa ptica na Tivatskim solilima potvrdili su značaj tog područja, posebno za ptice na zimovanju i seobi. Na Lovćenu je konstatovan pad brojnosti Alectoris graeca (jarebica kamenjarka), lovostajem zaštićene vrste. Primjećeno je da brojnost populacija zaštićenih vrsta ptica: Plegadis falcinelus, Anser erythropus, Anas querquedula i Falco peregrinus opada, dok su populacije Pelicanus crispus, Aquila sp. i Tetrao tetrix na granici opstanka. Na osnovu podataka o stanju ornitofaune može se konstatovati izvjestan antropogeni uticaj odnosno pritisak na istu. OCJENA STANJA BIODIVERZITETA U CRNOJ GORI U 2007 GODINI
u skladu sa međunarodnim kriterijumima, održivo korišćenje resursa divlje flore i faune koja podrazumjeva uspostavljanje kontrole lova i skupljanja, kao i kontrolu prometa rijetkim i ugroženim vrstama divlje flore i faune.
PODPROGRAMA MONITORING BIODIVERZITETA SKADARSKOG JEZERA U okviru realizacije podprograma monitoring biodiverziteta Skadarskog jezera izvršeno je praćenje većeg broja značajnih vrsta flore i faune na različitim lokalitetima ovog podneblja. FLORA Alge Ranijim istraživanjima u toku 1998. godine i 2001. godine utvrdjeno je prisustvo dvije nove vrste alge Charophyte u flori Skadarskog jezera, a istraživanjima u toku 2007 pronađeni su i novi lokaliteti sa Charophytama (Virpazar, Karatuna i Malo Gornje Blato). Vrsta Chara virgata nađena je na lokalitetima Plavnica i Malo Gornje Blato, na glinovito pjeskovitoj podlozi. Vrsta je nova u flori Skadarskog jezera. Istraživanja u toku 2007. godine su ustanovila prisustvo 3 vrste Charophyta (dvije vrste roda Nitella i jedna vrsta roda Chara) na lokalitetu Virpazar. To su Nitella flexilis, Nitella opaca, Chara contraria capillacea. Ovo je novi nalaz Charophyta za Skadarsko jezero. Vrste žive uz samu obalu rijeke na muljevito-glinovitoj podlozi. Na lokalitetima Karatuna i Malo Gornje Blato istraživanja su pokazala prisustvo 3 vrste Charophyta : Chara virgata, Nitellopsis obtusa i Nitella gracilis. Vrste se pojavljuju u čitavom vodotoku Karatune i Biševice sve do Gornjeg Blata gdje dominira Nitella gracilis i gradi prave podvodne livade na pjeskovito-muljevitom dnu sa velikim brojem ljuštura od školjki i puževa. FAUNA Beskičmenjaci Na prostoru Skadarskog jezera u toku 2006/7 godine utvrđeno je prisustvo 5 endemičnih vrsta puževa koje su po prvi put opisane za nauku. Monitoring populacija beskičmenjaka se obavljao na lokalitetima Karuč, Raduš i Crni žar. Istraživane su vrste: Barski puž (Lymnea stagnalis), barska školjka (Pseudoanodonta compleata) i kozica (Paleomonetes antenarius). Barski puž – L. fragilis i L. stagnalis Značaj istraživanja ove vrste je to što je L. fragilis alternativni domaćin za velikog metilja Fasciola hepatica. Istraživanjem nađena je vrlo brojna populacija vrste Lymnaea fragilis na lokalitetu: sublakustrično oko Karuč. Vrsta L. stagnalis zabjeležena je i na lokalitetima: Tanki Rt i Virpazar. Barska školjka - Pseudoanodonta complanata Na istraživanom području Skadarskog jezera ova vrsta je nađena na lokalitetima: Vranjina i ostrvo Grmožur. Na navedenim lokalitetima vrsta je bila prisutna sa velikom brojnošću. Kozica - Paleomonetes antenarius Istraživanje dinamike brojnosti populacije Palaemonetes antennarius u toku 2006/7 pokazala su da je briding (breeding) period od Aprila do Avgusta sa maksimumom u Junu. Istraživanje dinamike brojnosti populacije P. antennarius u limnokrenom izvoru (izvor na ostrvu Vranjina u neposrednoj blizini manastira) pokazala su da je briding period na ovom lokalitetu duži u odnosu na jezero što se objašnjava da se voda brže zagrijeva i mnogo sporije hladi u izvorskom tipu staništa. Terenska istraživanja na 8 lokaliteta na Skadarskom jezeru ukazuju da Palaemonetes antennarius preferira djelove jezera pod uticajem sublakustričnih oka (Karuč, Raduš i Malo Blato) kao i limnokrene izvore koji su u kontaktu sa jezerom u najvećem dijelu godine. P. antennarius u navedenim staništima ima univoltni životni ciklus sa kratkim periodom polaganja jaja i sa novom ljetnjom generacijom. Pored navedenih vrsta sproveden je i monitoring drugih slatkovodnih vrsta puževa i školjki. Vrsta Gyraulus meierbrooki nađena je na lokalitetima: Karuč (lokus tipikus), Malo Blato, Tanki Rt i Virpazar. Najveća brojnost je konstatovana na lokalitetu Karuč. Zatim vrsta Bithynia zeta (zetska bitinija) zabjeležena je na lokalitetima: Tanki Rt, Karuč, Vranjina I Malo Blato. Najveća brojnost konstatovana je na lokalitetu Tanki Rt što je i lokus tipikus ove vrste koja je endem sliva Skadarskog jezera. Dalje vrsta Bithynia skadarskii (skadarska bitinija) ustanovljena je na lokalitetima: ostrvo Kom, sublakustrično oko Karuč i selo Vranjina. Najveća brojnost konstatovana je na lokalitetu Tanki Rt što je i lokus tipikus ove vrste koja je endem Skadarskog jezera. Vrsta Bithynia radomani (radomanova bitinija) nađena je na lokalitetima: selo Vranjina i Virpazar (u toku 2006). Selo Vranjina je lokus tipikus ove vrste koja je endem Crne Gore. Vrste Valvata montenegrina (crnogorska valvata) je ustanovljena lokalitetima: sublakustrično oko Karuč, Podhum i Malo Blato kod sela Bobija. Najveća brojnost konstatovana je na lokalitetu Karuč. Crnogorska Valvata je endem sliva Skadarskog jezera. Ptice Obavljeno je kontrolno brojanje vodenih ptica-plovuša (selica ali i stanarica) i to dva puta mjesečno na čitavom prostoru vodenog dijela Nacionalnog parka "Skadarsko jezero". Ukupan broj ptica u sezoni 2006/2007 u januaru, koji se uzima kao reperni mjesec za čitavu sezonu, 3,27 puta je veći od prethodne sezone. Zanimljivo je da su startni mjeseci (oktobar, pa i novembar, iako za sezonu 2005/2006 ne postoje podaci iz novembra) relativno izjednačeni (1,25 puta u korist aktuelne sezone u oktobru i otprilike toliko je procjena i za novembar). Naglo povećanje broja ptica nastupilo je u decembru, a kulminacija je bila u januaru. Visoka brojnost očuvana je i u februaru, dok je nagli pad zabjeležen u martu. U aktuelnoj sezoni došlo je do porasta broja baljoške, divlje patke-gluvare, i ćubaste plovke. Prvi put je prikazana i frekvencija ptica na jezeru. Procenat frekvencije, u suštini, ne odstupa od poznatih podataka za ornitofaunu Skadarskog jezera, pa i sličnih staništa u okruženju. Rezultati prve godine mjesečnog monitoringa pokazali su da masovnija seoba vodenih ptica na prostoru NP "Skadarsko jezero" počinje u oktobru, kulminaciju dostiže u decembru, a u januaru se broj ptica stabilizuje na nivou zimujućih populacija. Kod svih vrsta patki uočena su velika variranja po mjesecima, naročito u odnosu na prethodnu sezonu. Zapravo, samo baljoška ima očekivani “pravilni” ritam zimovanja, jer njen broj postojano raste tokom sezone, a isto tako i očekivano opada. Pravilnost u zimovanju pokazuju i dvije vrste kormorana, s tim što oni imaju maksimum na samom početku brojanja. To se lako objašnjava činjenicom da veći dio lokalne populacije zapravo odlazi zimi sa jezera. U oktobru su te ptice još prisutne na jezeru, naročito mladi koji su se te godine izlegli. Pravi “zimujući” maksimum kormorani dostignu u januaru. Poseban dio biomonitoringa ptica na Skadrskom jezeru obuhvatio je praćenje rijetkih i ugroženih vrsta ptica: kudravi pelikan Pelecanus onocrotalus, mali kormoran Phalacrocorax pygmeus, siva čaplja Aradea cinerea, bjelobrada čigra Chilidonias hybrida na lokacijama Omerova gorica, Pančevo oko i Crni žar. Navedeni monitoring podrazumjevao je korišćenje kombinaciju direktne (ulaz u koloniju, brojanje gnijezda, jaja i ptica) i indirektne (brojanje preleta ptica iz i u koloniju) metode. U vezi sa tim, izvršen je odabir vrsta na osnovu specifičnih osobina koje mogu pružiti uporedne podatke o stanju jezerskog ekosistema. Kudravi pelikan (Pelecanus crispus) - izvršen je monitoring njegovog gniježđenja i istim je utvrđeno je da su postojale dvije kolonije u rezervatu „Pančeva oka“. Jedna, manja imala je 9 gnijezda i gniježđenje u njoj bilo je neuspješno. Druga, veća imala je nepoznat broj gnijezda (pretpostavka 16-18) i u njoj je uspješno odgajeno 13 mladunaca. Za najvjerovatniji uzrok neuspješnosti prve kolonije smatra se uznemiravanje. Povećanje populacije pelikana na Skadarskom jezeru za 13 mladunaca ocjenjuje se kao povoljno i gniježđenje u 2007. godini uspješno ali status vrste se i dalje ocjenjuje kao visoko ugrožen. Mali kormoran (Phalacrocorax pygmaeus) - izvršen je monitoring kolonija i utvrđeno je da postoje dvije lokacije gniježđenja: glavna u rezervatu „Crni žar“ sa 1.100 gnijezda, gdje mali kormorani gnijezde zajedno sa više vrsta čaplji i mnogo manja na lokalitetu „Pančeva oka“ sa svega 30 gnijezda, gdje mali kormorani gnijezde zajedno sa velikim kormoranima. Gniježđenje u 2007. godini ocjenjuje se kao uspješno a kolonija malog kormorana kao stabilna. Siva čaplja (Ardea cinerea) - izvršen je monitoring gniježđenja i ustanovljen je 57 gnijezdećih parova. Glavna kolonija „Omerova gorica“ broji 50 gnijezda, ostala su raspoređena u koloniji „Pančeva oka i „Crni žar“. Kolonija sive čaplje nalazi se stabilnom stanju, ali značajno ispod ekološkog kapaciteta staništa. Bjelobrka (ili bjelobrada) čigra (Chlidonias hybrida) - izvršen je monitoring gniježđenja osmotranjem 677 gnijezda u ukupno 16 kolonija. U odnosu na 2006. godinu to je rast od 55 gnijezdećih parova, a u odnosu na 2005. godinu za preko 70. Populacija ove vrste pokazuje trend daljeg rasta. Negativni antropogeni uticaj je već ugrozio područje rijeke Plavnice, jer je stanište sa 20 vtsta Charophyta koje se tu nalazilo uništeno produbljivanjem riječnog korita 2005. godine i 2006. godine. |