Ana səhifə

John Maynard Keynes İtonda orta təhsilini bitirdikdən sonra Cambrigdə Kral Kollecinə daxil olmuş,burada riyaziyyat,klassik edebiyyat,felsefe ve iqtisadiyyat tehsili almışdır.İqtisadiyyat dərs


Yüklə 59 Kb.
tarix25.06.2016
ölçüsü59 Kb.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında

Dövlət İdarəçilik Akademiyası

Siyasi idarəetmə fakültəsi

“ Politologiya və siyasi idarəetmə”kafedrası

“Siyasi təlimlər tarixi”fənni üzrə referat”

Cohn Maynard Keynes”

123-cü qrup

I kurs

Tələbə:Məmmədova Qönçə



Müəllim:Kənan Allahverdiyev

Bakı-2009



Plan:


Giriş

1. KEYNSİN İQTİSADİ DÜŞÜNCƏLƏRİ

2. KLASSİK NƏZƏRİYYƏ VƏ KEYNSİN ÜMUMİ NƏZƏRİYYƏSİ

Nəticə


İstifadə olunmuş ədəbiyyat

GİRİŞ

John Maynard Keynes (d.5 İyun 1883,Cambridge - ö.21 Aprel 1946 Sussex, İngiltərə) radikal düşüncələriylə iqtisadiyyatda inqilab yaradan Britanyalı iqtisadçıdır.İqtisadi durğunluqla mübarizədə müdaxiləçi pul və maliyyə siyasətlərini müdafiə etməsiylə tanınır.Bu düşüncələri daha sonra Keynsçi iqtisadiyyat axını içində formalaşmışdır.

İqtisadi Doktrinalar Tarixinə keçən Keynes,yalnız nəzəri sahədə qalmayaraq iqtisadi siyasət ilə əlaqədar əhəmiyyətli məsələlərin münaqişə və müzakirələrində iştirak etmiş,müxtəlif praktik məsələlərlə məşğul olmuş,iqtisadiyyat xaricində bir çox mövzulara maraq duymuş bir kimsədir.Bu hal onun həyatına və əsərlərinə müxtəliflik və dərinlik vermişdir.Atası John Neville Keynes 1891-də nəşr etdiyi “Scope and Method of Political Economy”-“İqtisad elminin məqsəd və metodu”adlı əsəri ilə iqtisad elmi sahəsində ən yaxşı metodologiyalardan birini vermiş bir iqtisadçıdır.

John Maynard Keynes İtonda orta təhsilini bitirdikdən sonra Cambrigdə Kral Kollecinə daxil olmuş,burada riyaziyyat,klassik edebiyyat,felsefe ve iqtisadiyyat tehsili almışdır.İqtisadiyyat dərslərində Alfred Marshall və Edgeworth kimi məşhur iqtisadçıların şagirdi olmuşdur.Alfred Marshalın xahişi ilə iqtisadçı olmağı qərara almışdır1.

Keynes ölkə içində müxtəlif komissiyalarda vəzifə almış,mütəxəssis olaraq fikirlərinə müraciət edilmiş bir iqtisadçıdır.1940-1946 arasında İngilis Hökumətinin maliyyə məsləhətçiliyini etmiş,1943-dən sonra döyüş sonrası pul məsələlərini görüşmək üzrə Amerikalılar ilə edilən müzakirələrə qatılmışdır.Bu müxtəlif xidmətlərinə görə 1942-də Keynsə Lord ünvanı verilmiş və Lordlar Palatasına alınmışdır.
1. KEYNSİN İQTİSADİ DÜŞÜNCƏLƏ
Başlanğıcda,Keyns müəllimi Alfred Marshalın təsiri altında qalan neo-klassik bir iqtisadçı idi.Marshall,yüz ildən bəri gələn ən böyük iqtisadçıdır.İqtisadiyyata tarazlıq qanununu gətirmişdir.Zaman elementini nəzəriyyəyə soxmuşdur. Bu iki xüsus Keynsin də düşüncələrinə əsas olmuşdur.

Keynesin ilk əsərləri tamamilə neo-klassik təməllərə söykənməkdədir.Versal sülh razılaşması üzərinə yazdığı yazı buna bir nümunədir.Bu yazıda Almaniyaya yüklədilən döyüş təzminatının transferi üzərində dayanılmaqda,təzminat ağır və qeyri-ədalətli hesab edilməkdədir.1923 də nəşr etdiyi «Tract on Monetary Reform» adlı əsəri ilə klassiklərdən bir az ayrılmaqdadır. Bu əsərdə ortaya atılan düşüncələr daha əvvəl nəşr etdiyi «Indian Currency and Finance» kitabındakı düşüncələrinin bir davamı olmaqla birlikdə,bəzi yeniliklər gətirməkdədir.Məsələn, qənaətlə sərmayə arasındakı fərqə işarə edilmiş;inflyasiyanın deflasyona,mübadilə kurlarındakı sabitsizliyin iç qiymət səviyyəsindəki dalğalanmalara tərcih edilə biləcəyi ifadə olunmuşdur.

Keynes bu qənaətini həyatının sonuna qədər mühafizə etmiş,işsizliyin öz-özünə işləyən bir iqtisadiyyat nizamında ortadan qaldırılmasındakı çətinliyə işarə etmiş,1925-də qızıl pul sisteminə dönülməsini tənqid etmişdir.Həqiqətən, qızıl pul sisteminə dönülməsindən sonra iç qiymət səviyyəsinin vəziyyəti uzun sürən bir işsizliyə səbəb olmuşdur.

Keynesi klassiklərdən ayıran ilk sınağı 1930-da nəşr etdiyi «A Treatise on Money» adlı əsəridir.Bu əsərinə görə,məşğulluq sərmayəyə tabedir;sərmayə isə faizə bağlıdır.Pul tədbirləri ilə sərmayə miqdarını qənaətə uydurmaq mümkündür.Kitab zamanında təqdir edilmiş və eyni zamanda bir çox tənqidlərə də gətirib çıxarmışdır.

1930-cu il Dünya İqtisadi böhranı,Keynesi böhranla mübarizə üçün bir çox təkliflərə sövq etmiş,1933 də «The Means to Prosperity»,1935 də «A Self-Adjusting Economic System» adlı məqalələrini və nəhayət 1936-da özünə iqtisadiyyat doktrinaları tarixindəki şöhrətini təmin edən «General Theory of Employment, Interest and Money»(Məşğulluq,Faiz və Pulun Ümumi Nəzəriyyəsi)adlı əsərini nəşr etdirmişdir.Keynes,bu əsərində ümumi iqtisadi tarazlığın tam məşğulluq səviyyəsinə xas bir hadisə olmadığını,aşağı məşğulluq səviyyəsində də tarazlıq ola biləcəyini ortaya atmış,bazar iqtisadiyyatının nizamlı şəkildə işləməsini təmin etmək üçün öz-özünə tarazlığı təmin edən güclərin qeyri-kafiliyi üzərində dayanmış,bunu aradan qaldırmaq üçün dövlətin müdaxilə gərəyinə işarə etmişdir.Məsələn,gerçək tələbin qeyri-kafi olduğu yerdə şəxsən dövlətin lazımlı tələbi yaratmasının zəruri olduğunu müdafiə etmişdir.Keyns Qərb iqtisadi siyasətində aparıcı təsirə malik olduğu bir dövrdə-1965-ci ildə Time jurnalında öz məqaləsi ilə çıxış elədi.Time jurnalı onu 20-ci əsrin ən nüfuzlu adamları siyahısına daxil etdi və elan etdi ki,“O müasir nəzəri makroiqtisadiyyatın atalarından biridir.”2

Keyns Avropa üçün əsas ilham mənbəyi olmuşdur və Amerika iqtisadi siyasətçilərindən professor Gordon Fletcher yazırdı ki,Keynsin təsirinin ən yüksək zirvədə olduğu 50-60-cı illəri qızıl əsr kimi adlandırmaq olar.3


2. KLASSİK NƏZƏRİYYƏ VƏ KEYNSİN ÜMUMİ NƏZƏRİYYƏ
Keynes Ad.Smitdən Alfred Marsala qədər ortaya atılan və əsas etibarilə Ricardonun iqtisad nəzəriyyəsinə söykənən iqtisadi düşüncələri klassik nəzəriyyə olaraq görməkdədir.Keynes klassik nəzəriyyəni ümumi nəzəriyyə içində xüsusi bir vəziyyət hesab edirdi.Klassik nəzəriyyəyə görə,sərbəst rəqabətin etibarlı olduğu bazar iqtisadiyyatı nizamında hər ərz özünə bərabər tələb yaradır.İstehsalla yaradılan gəlirin hamısına bərabər xərcləmə edilir.Tələb qeyri-kafiliyindən irəli gələn bir işsizlik görülmür.Yenə klassik nəzəriyyəyə görə,bu bərabərlik tam məşğulluq səviyyəsində meydana gəlir.Bunu real ödənişlərdəki dəyişmələr təmin edir.Çünki gərək əmək tələbi, gərəksə əmək ərzi real ödənişlərin bir funksiyasıdır. J.M.Keynes «öz-özünə işləyən bir bazar iqtisadiyyatı nizamında iqtisadi tarazlığın pozulmayacağı və bu tarazlığın tam məşğulluq səviyyəsində meydana gələcəyi» yolundakı klassik düşüncəni tənqid etmişdir.J.M.Keynesə görə işçi məşğulluğu firmaların istehsal qərarlarına;firmaların istehsal qərarları isə satışlara bağlıdır. Yəni məşğulluq səviyyəsini təyin edən element real tələbdir.Bu şərhdən aydın olacağı kimi,iqtisadi tarazlıq hər vaxt tam məşğulluq səviyyəsində meydana gəlməz;əskik məşğulluq səviyyəsində də meydana gələ bilər.Bu vəziyyətdə məşğulluq həcmini genişlətmək,tam məşğulluq səviyyəsinə çatmaq üçün ümumi tələbin artırılması zəruridir.Çünki firmaların məşğulluq həcmini genişlətmələri satışlarına,bu isə xərcləmələrin,yəni tələbin artmasına bağlıdır.Tam məşğulluğu tələbə bağlayan görüşlərə Malthus,Sismondi və bəzi sosialist iqtisadçılarda da rast gəlmək mümkündür.Ancaq,Keynes cəmi ərz ilə cəmi tələbi təyin edən elementləri araşdıraraq,yeni bir sistem qurmağa çalışmışdır.Keynesə görə məşğulluq səviyyəsini və milli gəliri təyin edən cəmi gerçək tələb iki qisimdən meydana gəlməkdədir :

a) İstehlak mallarına tələb;Keynesin deyimi ilə gözlənililən istehlak xərcləmələri

b) Sərmayə mallarına tələb;Keynesin deyimi ilə gözlənilən sərmayə xərcləmələri

Keynes məşğulluq nəzəriyyəsində sərmayənin məşğulluğu artırıcı təsirini araşdırarkən,əskik məşğulluq vəziyyətinin mövcud olduğunu fərz etmişdir.Çünki, ancaq əskik məşğulluq vəziyyətində sərmayə istehsalın artmasına səbəb olar.Tam məşğulluq vəziyyətində istehsal artırılamayacağından,sərmayədəki artım qiymətlərin yüksəlməsinə səbəb olar.

Keynesci iqtisadiyyata görə dövlət iqtisadi böyüməyi və xüsusi sektor tarazlığını faiz nisbətləri,vergi kimi faktorları istifadə edərək artıra bilər.Keynes 1930-cu ilə qədər təməl iqtisadi qərar vahidləri (istehlakçı, firma və sənaye) səviyyəsindən baxılan iqtisadiyyat elminə yeni bir ölçü qazandırmış,cəmi tələb anlayışını gündəmə gətirərək işsizlik və cəmi istehsal mövzularını bununla şərhə etməyə çalışmışdır.Müasir makroiqtisadiyyatdakı düşüncə məktəblərindən bəziləri bunlardır:


  • Keynesçi İqtisadiyyat

  • Monetarizm (Pulçuluq)

  • Yeni Klassik İqtisadiyyat

  • Yeni Keynesçi İqtisadiyyat

  • Ərz Yönümlü İqtisadiyyat

Makroiqtisadiyyatda iki fərqli təməl nəzəriyyə vardır.Bunlardan birincisi Keynesçi İqtisadiyyat,digəri isə Yeni Klassik iqtisadiyyatdır.Keynesçi İqtisadiyyat iqtisadiyyatdakı hərəkətliliyin tələblər istiqamətində reallaşdığını müdafiə edərkən,Yeni Klassik İqtisadiyyata görə iqtisadiyyatı qiymətləndirə bilmək üçün bazardakı ərz miqdarını bilmək lazımdır.


TİCƏ
John Maynard Keynes nəticə etibarilə iqtisadi siyasətdə dərin izlər buraxmış bir şəxsiyyətdir.O,böhrandan çıxmaq üçün proqram layihəsi irəli sürmüş 1929-1933-cü illər böyük depresiyadan xilas yollarını bildirmişdir.Dövlətin daimi fuksiyası olmaq etibarilə məşğulluğun stimullaşdırılması Keynesiançı prinsipi 1983-cü ildə Niderland konstitusyasında digər yüksək inkişaf etmiş ölkələrin qanunvericilik sənədlərində təsbit olundu.Keynesiançılıq ideyalarının yayılması 20-ci əsrin 50-60-cı illərində ən yüksək zirvəyə çatdı.Bu ideyalar C.Helbreytin postindustrial,V.Rostounun iqtisadi inkişaf mərhələləri və Q.Murdalın rifah dövləti konsepsiyalarında inkişaf etdirildi.Keynsdən daha az optimist olan Milton Friedman və digər iqtisadçıların azad bazarı tamamlamaq üçün iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi yəni müdaxiləçi dövlət siyasəti barəsində olan əkshücumları nəticəsində Keynesin ideyaları 1970-ci illərdə öz təsirini müəyyən qədər itirdi.Lakin 2008-ci ildə Prezident Barack Obama və digər dünya liderlərinin iqtisadiyyatı dirçəltmək planları sayəsində Keynsin ideyaları yenidən gündəmə gəldi.4



1Matt McGee (2005). Economic- In terms of The Good, The Bad and The Economist. Səh. 354.

2 "To Set the Economy Right". Time magazine

3 Fletcher Gordon (1989). "Introduction". The Keynesian Revolution and Its Critics: Issues of Theory and Policy for the Monetary Production Economy

4 "The undeniable shift to Keynes". The Financial Times
İstifadə olunmuş ədəbiyyat:

1.Tükçe sözlük

2.John Meynard Keynsin hayatı(1883-1946)

3.Time Magazine



4.The Financial Times




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət