Inson resurslarini boshqarish

səhifə	8/29
tarix	26.06.2016
ölçüsü	3.33 Mb.

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 ... 29

Boshqaruv vazifalari

7-ilova

Muhokama va xulosalarni shakllantirish uchun savollar

8-ilova

Maxalliy xalk deputatlari Kengashlarining vakolatlari

xokimning takdimiga binoan maxalliy byudjet va uning ijrosiga doir xisobotni, xududni rivojlantirishning isikboliga muljallangan dasturlarini, tuman, shaxarning bosh rejasi va uni kurish koidalarini tasdiklash;
amaldagi konunlarga muvofik maxalliy soliklar, yigimlar, boj mikdorini belgilash, maxalliy byudjetga tushadigan maxalliy soliklar, yigimlar va tulovlar buyicha imtiyozlar berish;
xokimni va uning urinbosarlarini lavozimga tasdiklash, xokimni va uning uribosarlarini lavozimdan ozod Etish, ularning faoliyatiga doir xisobotlarni tinglash;
Ushbu Konunda nazarda tutilgan xollarda xokim karorlarini tasdiklash;
xalk deputatlari Kengashining ish tartibini, xalk deputatlari Kengashining doimiy va boshka komissiyalari tugrisidagi nizomlarini tasdiklash, ularga uzgartirishlar va kushimchalar kiritish;
xalk deputatlari Kengashinin doimiy va muvakkat komissiyalarini, boshka organlarini tuzish, saylash va tugatish, ularninn tarkibini uzgartirish, ular ishiga oid xisobotlarni tinglash;
konunlarda belgilangan xollarda va tartibda xalk deputatlarining vakolatlarini E’tirof ili shv muddatidan oldin tuxtatish, ularni javobgarlikka tortish uchun rozilik berish;
ijroiya xokimiyati bulimlari, boshkarmalari, boshka strukturaviy bulinmalarining xisobotlaorini tinglash;
xalk deputatlarining surovlarini karab chikish va ular yuzasidan karorlar kabul kilish;
xokimning va kuyi Kengashining Uzbekiston Respublikasi konunlari mos kelmaydigan karorlarini bekor kilish;
xokimning takdimiga binoan xokimlik strukturasini , uning xodimlari shtatlari va ish xaki fondini tasdiklash kiradi.

9-ilova
O’zbekiston Respublikasining xududiy tarkibi

№	Viloyatlar,KKR	Tumanlar			Shaxarlar			Shaxarchalar	Kishlok (ovul)lar
		Jami	sh.j.		jami	sh.j.
		Jami	Kishlok	Shaxar	jami	Respublika, viloyatviloyat tass	Tuman
1	Andijon	14	14	-	11	5	6	5	95
2	Buxoro	13	11	2	11	3	8	2	107
3	Jizzax	11	11	-	7	1	6	8	95
4	Navoiy	8	8	-	6	3	3	8	53
5	Namangan	12	11	1	8	6	2	12	99
6	Samarkand	19	16	3	11	4	7	12	125
7	Sirdaryo	9	9	-	5	5	-	6	75
8	Surxondaryo	14	14	-	8	2	6	7	114
9	Toshkent	15	15	-	16	7	9	18	140
10	Fargona	16	15	1	9	5	4	10	164
11	Xorazm	10	10	-	3	3	-	7	100
12	Kashkadaryo	14	14	-	12	2	10	4	142
13	Toshkent	11	-	11	1	1	-	1	-
14	Korakalpogiston Respublikasi	15	15	-	12	7	5	16	112
	Jami	181	163	18	120	54	66	116	1421

10-ilova
M

enejmentning turli xorijiy maktablari klassifikatsiyasi
-boshkaruvning «klassik» maktabi yoki «ilmiy menejerizm» maktabi –

Klassik maktab namoyondalari amerikalik muxandis va tadkikotchi F. Teylor, frantsuz olimi A.Fayol, ingliz L.Urvin, nemis iktisodchilari M.Veber, G. Ford, G.Emersonlardir.

Boshkaruvning klassik maktabi turt muxim unsur – mexnat taksimoti, boshkaruv tabakalanuvi va kup buginliligi, tashkil Etish tarkibi, boshkaruvning mumkin bvlgan chegaralarini urganadi.

Shunday kilib, boshkaruvning «klassik» maktabi uning insonning turli-tuman faoliyatini boshkarishga qo’llash mumkin bo’lgan tamoyillarini asoslab berishga xarakat qilgan.

-«insoniy munosabatlar» maktabi-

«Klassik» maktabga xos bulgan inson omilini xisobga olmaslik, kishilar faoliyati sabablarini soddalashtirilgan nuktai nazaridan yondoshish amerika boshkaruv nazariyasida yangi yunalish - «inson munosabatlari» maktabi vujudga kelishigasabab buldi. Bu yunalishning asoschilari – amerikaliklar E.MEyo, F. Rotlisberger, Dj. Lizli va boshkalardir.

Garvard universiteti professori E.MEyo «inson munosabatlari» nazariyasini ilgari surdi. Uning goyalarining moxiyati shundaki, mexnat jarayonida psixologik va ijtimoiy omillar etakchi axamiyatga ega. Shu sababli, Meyo fikriga binoan ishlab chikarish va boshkaruvning barcha muammolariga inson munosabatlari nuktai nazaridan karash lozim. Bu nazariya insonning ma’lum ijtimoiy va psixologik extiyojlarini kondirish yuli bilan uni yanada unumli mexnat kilishi mumkin degan goyaga asoslangan.

Bu maktabning yana bir namoyondasi D.Mak Gregor boshkaruvni tashkil etishga 2 xil yondoshuv mavjud deb ta’kidlagan:

majburlash va rag’batlantirish usullari;
tashabbuskorlik va mustaqilliikni iloji boricha namoyon qilish uchun sharoit yaratish

Lekin bu nazariyaning asosiy jixati shundaki, «inson munosabatlari» maktabi vakillari ijtimoiy muammolarni butun jaiyat mikyosida emas, balki aloxida korxona mikyosida xal etadilar. Mexnatkashlar ijtimoiy axvoliga kompleks ravishda xal etilish lozim bulgan ijtimoiy-iktisodiy muammo sifatida emas, balki kishilarning guruxiy munosabatlari sifatida karalgan.

- boshkaruvning «emperik» maktabi-«Emperik» (pragmatik) maktab menejment zarurligini umuman inkor etib, ochik emperzmni targibot kiladi. U boshkaruvning maksadi – raxbarlik kilish buyicha ijobiy tajriba va ank xatolarni urganishdan iborat, deb ta’kidlaydi. Bu maktab vakillari kamrok nazariy maslaxatlar berib, kuprok anik vaziyatlarni taxlil etish bilan shugullanish kerak deydilar, albatta, tajriba urganish juda muxim. Lekin fakat amaliyotga asoslanib menejmentni shakllantirish mumkin emas «Emperik» maktabning eng yorkin namoyondalari – T.Draker, R.Devis, L.Nyuman, D.Miller va boshkalardir.

«ijtimoiy tizimlar» maktabi-

Uning eng tanikli namoyondalari D.March, G.Saymon, A.Ettsioni va boshkalardir. «Ijtimoiy tizimlar»maktabi «inson munosabatlari» maktabi xulosalariga asoslanib, korxonaga uzaro boglik va uzaro ta’sir kursatuvchi omillar majmuidan iborat kompleks tizim sifatida karab, inson bu omillarni biri deb xisoblaydi. Sotsiologlarning katta guruxi sanoat sotsiologiyasi soxasida tadkikot olib boradilar. «ijtmoiy tizim» maktabi uzidan avvalgi maktablarga nisbatan keng kulamdagi muammolarni xal etishga, boshkaruv nazariyasini yaxlit xolga keltirishga intiladi. Lekin boshkaruv nazariyasini tuzishga intilish uni xozirgi kapitalistik dunyo sharoitidan uzoklashib ketishga va natijada uning unchalik keng yoyilmasligiga olib keldi.

Agar «klassik» maktab namoyondalari nizolarni moddiy ragbatlantirish yoki jixozlash yuli bilan, «inson munosabatlari» maktabi ishlab chikarish jarayonini adolatli kilish yuli bilan xal kilishni taklif etgan bulsalar, «ijtimoiy tizimlar» maktabi tashkilotda nizalarning mavjud bulishi uning tabiatidan kelib chikuvchi xolat deb xisoblab asosiy vazifa nizolar va ularning okibatini yumshatishdan iborat deb ta’kidlaydilar.

boshkaruvning «yangi» maktabi – 50-yillarning boshida menejment nazariyasi rivojlanishiga «yangi» maktab katta ta’sir kursatdi. U menejmentga anik fanlar uslub va usullari – karorlar kabul kilishni matematik modellashtirish, matematik mantik, davturlash, iktisodiy jarayonlarni matematik modellashtirish usullarini joriy kilish bilan ajralib turadi. «Yangi» maktabning eng yorkin namoyondalari – R.Akkof, L.Kleyn, V.Lyus va boshkalardir. Bu maktabning shakllanishi kibernetika va jarayonlarni urganish rivojlanishi bilan boglikdir. Jarayonlarni urganish zaxiralar, resurslar taksimti, eskirgan uskunalarni almshtirish, makbul ravishda rejalash tirishni boshkarishni matematik modellashtirish bilan boglikdir. Keyinchalik «yangi» maktab tarkibida mustakil fan – boshkaruv karorlarini kabul kilish nazariyasi shakllandi. Xorijiy menejment rivojlanishining kiska tavsifi boshkaruvni takomillashtirish yangi usullari va shakllarini izlash uzluksiz davom etganligidan dalolat beradi.

11-ilova

12-ilova

1. Anik kuyilgan maksad va goyalar.

2. Okil, soglom fikr.

3. Jozibali, e’tiborli maxsulot.

4. Intizom.

5. Xodimga nisbatan adolatli bulish.

6. Tezkor, ishonchli, tulik, anik va muntazam xisob-kitob.

7. Dispetcherlash.

8. Me’yorlash va jadvallash.

9. Sharoit bilan ta’minlash.

10.Operatsiyalarni me’yorlash.

11.Standart yuriknomalrni tayyorlash.

12.Unumdorlikni ragbatlantirish.

6-ilova

«Ilmiy menejment» va «Mumtoz menejment» namoyandalari mehnatni ilmiy tashkil kilish usullarini ishlab chiqishdi va mexnatni texnokratik boshqarilishiga asos solishdi. Bu usulga ko’ra:

rahbarning xodimga bo’ladigan munosabatlari alohidalashtiriladi;
mehnatni rag’batlantirish qat’iy normallashtiriladi;
mehnatni rejalashtirish va nazorat qilish qat’iylashtiriladi;
mehnatni «jismoniy majburlash» joriy qilindi;
yollanma ishchidan «fikrsiz robot» sifatida foydalanish usuli qat’iy o’rnatildi.

13-ilova

14-ilova

Turli yo’nalishlarning hissalari

Ilmiy boshqaruv maktabi

1. Vazifani bajarishda yaxshiroq usullarni aniqlash uchun ilmiy tahlilning ishlatilishi.

2. Vazifalarni bajarishda eng yaxshi mos keladigan ishchilarni tanlab olish va ularning o’qishini ta’minlash.

3. Vazifalarni samaradorli bajarishga zarur resursalar bilan ishchilarni ta’minlash.

4. Unumdorlikni oshirish uchun moddiy rag’batlantirishni doimiy va to’g’ri ishlatilishi.

5. Rejalashtirishni va mulohaza qilishni ishning o’zidan ajratish.

Boshqaruvning klassik maktabi

1. Boshqaruv tamoyillarini rivojlantirish.

2. Boshqaruv funktsiyalarini ta’riflash.

3. Butun tashkilotning boshqaruviga tizimlashgan yondashuv.

Insoniy munosabatlar maktabi va axloq fanlari maktabi

1. Qoniqqanlik va unumdorlikni oshirish uchun shaxslararo munosabatlar boshqaruvi usullarini qo’llash.

2. Har bir ishchi o’z salohiyatiga muvofiq to’la-to’kis ishlatilishi mumkin bo’lgan tarzda insoniy axloq haqidagi fanlarning tashkilotni boshqarishga va shakllantirishga qo’llanilishi.

Boshqaruv fanining maktabi

1. Modellarni ishlab chiqish va qo’llash tufayli boshqaruvning murakkab muomalalarini tushunishni chuqurlashtirish.

2. Murakkab vaziyatlarda qapop qabul qilayotgan rahbarlarga yordam sifatida miqdoriy usullarni rivojlantirish.

15-ilova

1. Mehnat taqsimoti. Ixtisoslashtirish odatdagidek tabiiydir. Mehnat taqsimotining maqsadi shu tirishishda ishni ko’p hajmda va sifatliroq bajarishdir. Bu e’tibor va kuchlar yo’naltirilgan maqsadlar soni qisqartirilishi hisobiga erishiladi.

2. Vakolat va javobgarlik. Vakolat bu buyruq berish huquqi, javobgarlik esa uning qarama-qarshisining tuzuvchisidir. Qaerda vakolat berilsa, u erda javobgarlik paydo bo’ladi.

3. Intizom. Intizom firma va uning ishchilari o’rtasida erishilgan bitimlarga bo’ysinish va hurmatni ko’zda tutadi. Intizomiy rasmiyatchilikni keltirib chiqaradigan firma va ishchilarni bog’lovchi bu bitimlarni o’rnatish industriya rahbarlarining eng muhim vazifalaridan biri bo’lib qolishi kerak. Intizom adolatli qo’llaniladigan sanktsiyalarni ham ko’zda tutadi.

4. Yakkaboshchilik. Ishchi buyruqlarni faqat bevosita bir boshliqdan olishi kerak.

5. Yo’nalishning birligi. Bir maqsad doirasida amalda bo’lgan har bir guruh yagona reja bilan birlashgan bo’lishi va bir rahbarga ega bo’lishi kerak.

6. Shaxsiy manfaatlarning umumiylarga bo’ysinishi. Bir ishchining yoki ishchilar guruhining manfaatlari katta masshtabdagi kompaniya yoki tashkilotning manfaatlaridan ustun kelishi mumkin emas.

7. Xodimlarni mukofotlash. Ishchilarning vafodorligini va madadini ta’minlash uchun ular o’z xizmati uchun adolatli ish haqi olishlari kerak.

8. Markazlashtirish. Mehnat taqsimoti kabi markazlashtirish ham odatdagidek tabiiydir. Biroq, markazlashtirishning tegishli darajasi aniq sharoitga bog’liq holda o’zgaradi. Shuning uchun markazlashtirish va markazlashtirilmaslik o’rtasida to’g’ri mutanosiblik bo’lishi to’g’risida savol tug’iladi. Bu eng yaxshi joiz natijalarni ta’minlanadigan me’yorlarni aniqlash muammosidir.

9. Skalyar zanjir. Skalyar zanjir – bu rahbarlik lavozimlarida turgan shaxslar qatori. Bu zanjir eng yuqori lavozimdagi shaxsdan to past bo’g’in rahbarigacha cho’ziladi.

10. Tartib. Joy – hamma narsa uchun va hamma narsa o’z o’rnida.

11. Adolatlik. Adolatlik – bu yaxshilik va haqqoniyatlikning birikuvidir.

12. Xodimlar ili shv joyining barqarorligi. Kadrlarning tez qo’nimsizligi tashkilotning samaradorligini pasaytiradi. Ish joyiga yopishib olgan o’rtacha rahbar, albatta, o’z ish joyiga yopishib olmagan ili shva ishdan ketadigan mashhur, iste’dodli menejerdan afzaldir.

13. Tashabbus. Tashabbus reja ishlab chiqish va uni muvaffaqiyatli amalga oshirishni ta’minlashni anglatadi. Bu tashkilotga kuch va energiya beradi.

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 ... 29